نشریه فقه اهل بیت
پیاپی 39-40 (پاییز و زمستان 1383)

نویسنده در این مقاله دو موضوع اساسی را درباره اذان بررسی می کند: یکی جایگاه اذان در تشریع اسلامی و دیگری تاریخ ورود تثویب در اذان نماز صبح. درباره موضوع اول به این نتیجه می رسد که هیچ انسانی در تشریع اذان دخالتی نداشته و روایاتی در منابع اهل سنت که نشان می دهد اذان به «عبدالله بن زید» در خواب الهام شده و پیامبر (ص) آن را از او گرفته، از نظر دلالت و سند ضعیف و بی پایه است. در موضوع دوم به این نتیجه می رسد که به اعتراف صحابه و تابعین «تثویب» بدعت است و پیامبر در این زمینه دستوری صادر نکرده، بلکه این مساله پس از رحلت حضرت و در زمان خلیفه دوم اتفاق افتاده است. در خاتمه بدعت بودن اذان دوم در نماز جمعه و حذف «حیعله» از اذان اثبات می شود.

در این نوشته به بررسی قواعد نبوی که بخش مهمی از قواعد منصوص را تشکیل می دهند خواهیم پرداخت. این بررسی بیشتر جنبه ای تاریخی دارد و می کوشد به آنچه در کتابهای شیعه و سنی در این زمینه ارایه شده بپردازد. طبیعی است که پذیرش بسیاری از این قواعد، در گرو بررسی سند و یا تلقی و نوع تعامل اصحاب با آنها می باشد. ...

سلسله مقالات حاضر با هدف ارائه گزارشی تفصیلی، جامع و مستند از شبهات و انتقاداتی تدوین یافته که در دو دهه اخیر عمدتا از سوی محافل روشنفکری دینی متوجه فقه و اندیشه فقهی شده است، تا تصویری گویا از آراء فقه شناسی این طیف از روشنفکران، برای فقه پژوهان عرضه شود و در حد توان، در زمینه سازی فرآیند آسیب شناسی فقه، گامی برداشته شود. در این مرحله، از نقد و تحلیل دقیق این اندیشه ها، خودداری شده و تنها به این نکته اکتفا شده است که جنبش فکری این گروه از روشنفکران در نگاهی کلان و فارغ از داوری پیرامون صحت و سقم آن با اندیشه مدرنیته در جهان امروز. هماهنگ و همسوست. ...

موضوعی که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته، عبور از مقابل نمازگزار و احکام مرتبط با آن است، امری که از زمان پیامبر (ص) مورد کج فهمی قرار گرفته و در طول زمان مورد اختلاف واقع شده و افراطهایی پیرامون آن صورت گرفته، گاه زیباترین جلوه عبودیت را به زشت ترین مناظر مبدل ساخته، اوهام و پیرایه هایی برگرد آن نشانده، تا جایی که عبور از مقابل نمازگزار گناهی کبیره و موجب استحقاق عذاب الهی دانسته شده، برای نمازگزار حق مقاتله قرار داده شده، خون عابر و رهگذر هدر شمرده شده است! ...