نشریه فقه اهل بیت
پیاپی 41 (بهار 1384)

اصول اولی هنگام بروز شک در بقای زوجیت - به جهت وجود عیبی قبل از عقد، در زن یا مرد استصحاب لزوم ادله لفظی مانند روایات تدلیس و لاضرر و غیره مانع جریان این اصل می گردند. روایات تدلیس در موارد صدق عرفی تدلیس و قاعده لاضرر در تمامی موارد که عیب قبل از عقد وجود داشته است، حق فسخ در عقد نکاح را اثبات می نمایند. اما در خصوص عیوب زن، روایات خاصی وجود دارد که تنها برخی از عیوب زن را که قبل از عقد وجود داشته سبب تحقق خیار فسخ برای مرد برشمرده است و این روایات، قاعده لاضرر را تخصیص می زند، در حالیکه عمومیت قاعده در عیوب مرد پابر جاست...

استحباب بستن دستها در نماز میان اهل سنت شهرت دارد و تنها مذهب مالکی است که به استحباب فتوا نداده است. مستند حکم استحباب، تعداد اندکی از روایات اهل سنت است که علاوه بر ضعف سند، دلالت روشنی نیز بر مدعا ندارند. درمیان روایات اهل بیت (ع) نیز نه تنها هیچ حدیثی آن را تایید نمی کند، بلکه برخی آن را بدعت شمرده است، پس مساله فبض در نماز مردد میان سنت و بدعت است و مقتضای احتیاط - به دلیل ضعف دلایل مشروعیت آن - ترک این عمل است.

آداب قضاوت سلسله احکام مستحب و مکروهی است که پیرامون قضاوت در متون فقهی ذکر گردیده است. نوشتار حاضر در طی چهار فصل به این موضوع پرداخته است. در فصل نخست به بیان سیزده حکم مستحب و در فصل دوم - که بخشی از آن در این شماره فصلنامه آمده است. به بیان ده حکم مکروه پرداخته شده است. فصل سوم تحت عنوان وظایف قاضی تدوین گردیده که در آن پنج وظیفه برای قاضی بر شمرده شده و در فصل چهارم یازده خصلت پسندیده اخلاقی برای قاضی بیان گردیده است.

شریعت اسلام هدفمند است و احکام آن دارای مقاصد و عللی است. نصوص دینی نیز به نصوص بیانگر حکم و بیانگر مقاصد و علل تقسیم می گردد. عقل، بنای عقلا، کیفیت بیان نصوص قرآن و روایات از راه های تشخیص مقاصد است. رابطه تنگاتنگ شریعت و مقاصد این پرسش را ایجاد می کند که فقیه در مقابل استنباط تا چه حد باید به مقاصد توجه کند؟ در بیان و فهم رابطه فقه با مقاصد، پنج دیدگاه وجود دارد که از آن میان نظریه ای که تنها نصوص بیانگر حکم را دلیل استنباط قرار می دهد ولی در فهم و تفسیر آن نصوص به مقاصد و اهداف شریعت نیز نظر دارد، قابل دفاع است.

نوشتار حاضر قسمت دوم از سلسله مقالاتی است که به گزارش دیدگاه ها و انتقادهای برخی محافل روشنفکری نسبت به فقه - بدون نقد عمیق آنها - می پردازد. در این شماره به آراء روشنفکران دینی در خصوص رابطه انسان و خدا در گستره فقه و شیعت پرداخته شده است.