فهرست مطالب

کتاب نقد - پیاپی 39 (تابستان 1385)

نشریه کتاب نقد
پیاپی 39 (تابستان 1385)

  • 400 صفحه، بهای روی جلد: 15,500ريال
  • تاریخ انتشار: 1385/11/04
  • تعداد عناوین: 15
|
  • صفحه 1
  • اندیشه
  • علی نصیری صفحه 5
    یکی از مباحث اساسی درباره خاستگاه اندیشه و منش صوفیه در گذشته و حال، بازشناخت نگاه متون وحیانی - اعم از کتاب و سنت - به این امور است. پیدا است که شفاف بودن متون وحیانی به بسیاری از پرسش ها پاسخ داده و میزان انطباق اندیشه صوفیه را با آموزه های اسلامی آشکار کرده است. خوشبختانه در کتاب «کافی» نخستین و معتبرترین جامع روایی شیعه روایت نسبتا مبسوطی از گفت وگوی گروهی از صوفیه با امام صادق (ع) آمده است. در این روایت، امام در پاسخ به نگرش افراطی در زمینه ریاضت، زهد و دنیا گریزی به آیاتی از قرآن، روایاتی از رسول خدا (ص)، سیره انبیای سلف همچون داود و یوسف و سیره صحابه بزرگوار پیامبر همچون سلمان و ابوذر استناد جسته و ضمن تاکید بر جهل آنان درزمینه مبانی فهم و تفسیر آیات و روایات، به آنان گوشزد کرد که این تفکر افراطی، راه را برای گریز از مسئولیت های شخصی، خانوادگی و اجتماعی هموار می کند. مقاله حاضر پس از بررسی کوتاه سندی با تذکار دوازده نکته برگرفته از متن این روایت، می کوشد تا صوفیه را از دیدگاه سنت معصومان بازکاوی کند.
    کلیدواژگان: صوفیه، ریاضت، زهدورزی، مبانی فهم و تفسیر قرآن، محکم و متشابه
  • زاهد ویسی صفحه 35
    تصوف به عنوان یک پدیده مهم، تاثیرگذار و درعین حال پرپیچ و خم، همواره مورد توجه منتقدان و تحلیلگران بوده است؛ زیرا از یک سو دارای چنان اهمیت و تاثیری است که در لایه های زیرین جامعه و حتی معارف دینی و فکری نیز ریشه دوانده و از سوی دیگر چنان پیچیده و مبهم است که به راحتی نمی توان ادعا کرد برجوانب مختلف آن احاطه حاصل شده است؛ تا جایی که حتی در بحث اصالت یا عدم اصالت این رهیافت (تصوف) در جامعه اسلامی، هنوز هم میان پژوهشگران توافقی حاصل نشده است. در این مقاله با چشم پوشی از بحث های مفصل تاریخی و عوامل پیدایش تصوف در جامعه اسلامی، با نگاهی گذرا به این موضوعات، به بررسی فکر و اندیشه صوفیانه می پردازیم؛ البته از آن جا که برای بحث از این تفکرات نیازمند بحثی کوتاه درباره تاریخ تصوف هستیم، به صورت اجمالی به یکی از تغییرات مهم این تفکر در طول تاریخ خود اشاره ای می کنیم.
  • محمد جواد رودگر صفحه 59
  • هادی وکیلی صفحه 101
    ملامیه یا ملامتیه نام فرقه ای از فرق صوفیه است که در نیمه دوم قرن سوم هجری در شهر نیشابور از شهرهای خراسان بزرگ ظهور کرد. شیخ این فرقه، «حمدون قصار» است؛ ازاین رو این فرقه گاه به حمدونیه و قصاریه نیز خوانده می شود. طریقه و مسلک ملامتیه عمدتا عملی است نه نظری.روش ملامتیان مجموعه ای از آداب و رسومی نظیر:مبارزه با نفس،ریاضت و مجاهده مداوم است و سالک می کوشد در مسیر سلوک، ترک ذات گوید، علایم و آثار غرور را از خود دور کند و سایه ریا و تزویر را از دل خود بزداید. صوفیان ملامتی، طریقت و سلوک خویش را با حالاتی مثل جذب، محو، فنا، اتصال، سکر و دیگر احوال ترسیم می کنند.از مشخصات ممتاز ملامتیه، مبارزه بی امان با تعالیم ظاهری تصوف پیشین و بازگشت به زهد و پارسایی ساده اولیه در صدر اسلام است. گفتنی است که ملامتیه متاخر با سوء تعبیر از اصول اولیه ملامتی، موجب شدند که این نام با مفاهیمی ازقبیل بی قیدی در امور دینی، سستی در عبادات شرعی، تظاهربه رذایل اخلاقی و اتصاف به معاصی مقرون شود. چنان که همین اتهام درمورد کلبیون یونانی روا داشته شد و مردم ضمن فراموشی آموزه های باریک و بلند نظرانه آنان، پیروانشان را به اهمال و ارتکاب اعمال ناروا منسوب و متهم ساختند.
  • حسین دزفولی صفحه 117
  • حسنعلی بیدختی گنابادی صفحه 137
    پیرامون انشعابات سلسله نعمت اللهیه بویژه فرقه گنابادی که از فرقه های مهم و گسترده این سلسله است و در مقایسه با فرقه های دیگر طرفداران فراوانی در ایران دارد، بحث های متنوعی می توان ارائه کرد. تاریخ سلاسل صوفیه نشان می دهد که فرق صوفیه، یک حرکت جوهریه اشتدادیه اغتشاشیه داشته اند؛ یعنی روز به روز گرفتار ازدیار بوده اند. به همین دلیل، بیش از صد و پنجاه فرقه از صوفیه در تاریخ نام برده شده که با آن که بعضی از آنها منقرض شده اند؛ ولی بعضی هنوز به عنوان جریان اجتماعی فعالند...
  • حسین روحانی نژاد صفحه 165
  • محمد مهدی شیرمحمدی صفحه 197
    فراماسونری عنوان مقوله ای پیچیده و نهان روش است که برای سیطره جهانخواران بر منابع مادی و معنوی جهان تلاشی چند صد ساله دارد. این نهاد بین المللی با شاخ و برگ هایش نسبت معینی با صهیونیسم دارد و برای پیشبرد اهداف خود، کانون های مختلف فرهنگی و سیاسی جوامع مختلف را هدف خود قرار می دهد. یکی از این کانون های جدی که در ایران هدف فراماسونرها قرار گرفت، حلقه های دراویش و زاویه ها و خانقاه های متصوفه بود. در دهه های اخیر که امواج مدرنیزاسیون، شیرازه جامعه ایرانی را با چالش مواجه کرد، خانقاه ظهیرالدوله انجمنی مخفی برای هدایت دراویش، هنرمندان و ادیبان به سوی اهداف فراماسونری تشکیل داد تا ضمن انحراف جامعه ایرانی از مرجعیت به طریقت متصوفه، راه را برای نفوذ بیشتر در امور کشور هموار کند. علی خان ظهیرالدوله قاجار، داماد ناصرالدین شاه که جانشینی صفی علیشاه را یافته بود، با تاسیس این انجمن در پوشش یک خانقاه، پیوند فراماسونرهای مشهوری چون تقی زاده با ادیبان و هنرمندانی چون ملک الشعرای بهار، ابوالحسن خان صبا، رهی معیری، درویش خان، ایرج میرزا، محمدحسین لقمان ادهم، روح الله خالقی، فروغ فرخ زاد، سعید نفیسی و.. را برقرار کرد و کوشید تاثیر مورد نظر فراماسونرها را بر آنان جدیت بخشد.
    کلیدواژگان: عرفان و تصوف، صوفیه، فراماسونری، ظهیرالدوله، خانقاه و
  • محمد جواد شوشتری صفحه 225
  • هادی وکیلی صفحه 255
  • محمدباقر پورامینی صفحه 271
    دهه های آغازین اسلام، با ظهور نحله ها و فرقه های متفاوت ورق می خورد و حمایت پیدا و پنهان حاکمیت، در گونه گونی و کژی های پیرامونی آن تعیین کننده بود. در این عصر رشد قارچ گونه فرق، شکل گیری فرقه هایی با فکر غلو، برای تشویه چهره درخشان تشیع بود تا با ترویج افکار مسموم خود، اذهان مسلمین را از این مذهب دور سازد. گرچه مشکل اساسی در غلو آن است که مفهوم آن تحدید و تعریف جامع نشده است، با درنگ در افکار ترویجی فرقه های زیرشاخه آن، به خوبی می توان از باورها و عقاید منحط آنان را پرده برداشت. یکی از فرقه های وابسته به غالیان، طیفی از صوفیه است و با وجود سنی بودن جریان غالب صوفی گری، گروه هایی از آنان هستند که با جریان غالیان، نقطه تلاقی و اشتراک دارند؛ به گونه ای که می توان از صوفی غالی یاد کرد. گرچه در مقابل، صوفیان غیرغالی و غالیان غیرصوفی هم داشته و داریم. این مقاله می کوشد تا تعریفی از غالیان ارائه دهد، سیر تطور و عقاید آنان را به نقد کشد و خاستگاه و سیر انحراف ایشان را ترسیم کند؛ همچنین به اختصار به باورهای یکی از مصادیق آن، یعنی صوفیه اشاره خواهد شد.
  • ناصر پور پیرار صفحه 297
  • کرسی های نقد و نظریه پردازی
|
  • Ali Nassiri Page 5
    A major issue with regard to origins of sophist thoughts and behavior in the past and present is review of the attitude of divine texts, including the Book (Quran) and Sunna, to such affairs. It is clear that such divine texts will answer many questions and indicate the extent to which sophist thought conforms to Islamic teachings. Fortunately, the book " Kafi", which is the first and the most authentic book of tradition among Shias, carries a relatively lengthy conversation between a group of sophists and Imam Sadeq (AS). In that tradition, Imam refers to verses of the Holy Quran and traditions of Prophet Mohammad (PBUH) as well as behaviors of past prophets including David and Joseph and behaviors of great disciples of the Prophet including Salman and Abuzar to respond to their extreme views about austere practices in avoiding worldly pleasures. While emphasizing their ignorance with regard to understanding Quranic verses and traditions, he reminded them that such an extremist way of thinking will provide people with excuses to evade their personal, family, and social responsibilities. The present paper will first review twelve points referred to in the said tradition before exploring viewpoints of Infallible Imams (AS) about sophism.
    Keywords: Sophist, asceticism, piety, understanding Quran, traditions, constant, inconstant rules
  • Zahed Veisi Page 35
    Sophism, as an important phenomenon which is both effective and complicated, has always drawn attention of critics and analysts because, on the one hand, it is so important and effective that it has even impressed lower social strata as well as religious ideas; and on the other hand, is do ambiguous and complicated that one cannot daresay that all aspects of it have been explored. Sometimes, even there is discrepancy among researchers with respect to originality or lack of originality of this approach (sophism) in the Islamic society. This paper ignores detailed historical discussions and factors influencing emergence of sophism in the Islamic society and after a cursory review of those topics, attends to thoughts and ideas of sophists. Of course, since such discussion would need a short discourse on history of sophism, we will also single out one of the most important turnabouts of this way of thinking throughout its history.
  • Hadi Vakili Page 101
    Malamiyeh or Malamatiyeh is the name of a dervish cult, which emerged in the second half of the third century AH in Neishabour, Great Khorasan region. The method and style of Malamatiyeh is mainly practical not theoretical. The style of Malamatian (dervishes belonging to Malamatiyeh cult) comprised a collection of customs and traditions such as fighting one's carnal desires and undergoing a difficult disciplinary system. Malamati dervishes present their cult through various spiritual experiences and are characterized by incessant struggle against outward teachings of previous ascetic cults. They meant to return to simple asceticism which existed in early years after the advent of Islam. It should be noted that secondary followers of Malamatiyeh cult, distorted the teachings of their forbearers and caused their cult to be associated with such features as carelessness in religious matters, inattention to religious worships, pretension to evil behavior and being known for committing sins. This was what happened to an ascetic cult in ancient Greece which caused people to ignore their lofty teachings and charge them with committing evil acts.
  • Mohammad Mehdi Shir, Mohammadi Page 197
    Freemasonry is a complex and clandestine topic and Freemasons have endeavored for centuries to pave the way for dominance of world arrogant powers over material and spiritual resources of the world. This global entity and its ramifications are closely related to Zionism and target various cultural and political foci in different societies to promote their goals. A major group, which has been targeted by Freemasonry in Iran, is circle of dervishes. During recent decades, waves of modernization have posed serious challenges to the very fundaments of the Iranian society and, in the meantime, Zahir-od-Dowleh House of Dervishes has established a clandestine society to direct dervishes, artists and literary experts toward realization of goals of Freemasonry. In this way, they can gradually take the Iranian society away from religious sources of emulation and toward dervishes, while paving the way for more influence of sophist circles in all affairs of the country. Ali Khan Zahir-od-Dowleh Qajar, who was son-in-law of Nasser-ed-Din Shah was chosen as successor to Safi Ali Shah. The society was established under cover of a dervish house and facilitated contacts between such famous Freemasons as Taqizadeh and renowned literary and artistic figure including Malek-osh-Shoara Bahar, Abolhassan Khan Saba, Rahi Moayyeri, Darvish Khan, Iraj Mirza, Mohammad Hossein Loqman Adham, Rohollah Khaleqi, Forough Farrokhzad, Saeed Nafisi….. They also tried to perpetuate influence of Freemasonry on such figures.
    Keywords: asceticism, dervishes, Freemasonry, Zahir, od, Dowleh, Dervish house
  • Mohammad Baqer Pour, Amini Page 271
    Various cults appeared in early decades after the advent of Islam while overt and covert support from governments was influential in their diversity and later deviations. At that time, formation of cults with tendencies toward exaggeration aimed at tarnishing the picture of Shiism to make other Muslims turn away from Shias through disseminating their deviated thoughts. Although the main problem with exaggeration is lack of a clear definition, a review of ideas that were promoted by such cults will reveal their corrupt beliefs. A cult, which was related to exaggerators, comprised a group of sophists. Despite the dominant Sunni nature of sophists, there were groups that were considered among exaggerators and at the same time, there were exaggerators who were not sophists. This paper will try to come up with a clear definition of exaggerators, criticize their beliefs and delineate their deviations. It will also briefly comment on the ideas of sophists.