فهرست مطالب

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 95 (پاییز 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/09/24
  • تعداد عناوین: 7
|
  • تحقیقات تاریخے
  • دریچه ای به تاریخ اجتماعی طایفه دره شوری قشقایی در دوره صفویه (بر مبنای اسناد)
    نصرالله پو رمحمدی املشی*، بابک زیلاب پور صفحات 6-27
    هدف
    این مقاله از منظر سند پژوهی، تحلیل سه سند از سه تیره در دوره صفویه در بخش وردشت سمیرم است که امروزه آن تیره ها جزو طایفه دره شوری از ایل قشقایی محسوب می شوند. که در راستای این تحلیل ابتدا بر پایه سه منبع تاریخی به سابقه حضور قشقایی ها در دوره صفویه پرداخته شده است.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش بر مبنای اسناد، منابع کتابخانه ای، تحقیقات میدانی، و به شیوه توصیفی-تحلیلی نوشته شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    بر طبق مستندات پیدا شده و اطلاعات تاریخی سابقه حضور ایل قشقایی به قرن 8ه.ق بر می گردد، اما در دوره صفوی، این ایل از سلطنت شاه عباس اول از نظر تاریخی بیشتر مطرح و چهره مشخص تری پیدا کرد طایفه دره شوری و برخی تیره های مورد اشاره در اسناد تا اواخر حکومت صفویه هنوز جزو ایل قشقایی نبوده اند.
    کلیدواژگان: ایل قشقایی، صفویه، دره شوری، وردشت
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • شرایط و شیوه به کارگیری افراد در تشکیلات اداری آستان قدس در دوره صفویه براساس اسناد
    حمیده شهیدی* صفحات 28-43
    هدف
    هدف پژوهش حاضر، شناخت شرایط، مقررات و شیوه به کارگیری افراد در تشکیلات اداری آستان قدس، در دوره صفویه و بررسی نقش حکومت مرکزی و متولی آستان قدس در این امر است.
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس اسناد مربوط به تشکیلات اداری آستان قدس، سعی در پاسخ به پرسش های پژوهش دارد.
    یافته ها و نتایج پژوهش: با توجه به اسناد موجود، تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه، دارای تشکیلات اداری و دیوانی منظم و حساب شده بود. اداره کردن این تشکیلات، مستلزم وجود نیروی انسانی است. با بررسی اسناد معلوم می شود که ورود به تشکیلات آستان قدس، به آسانی و بدون دلیل و قاعده نبوده است، بلکه از نظم خاصی پیروی می کرد. تعداد افراد و حقوق و مزایا آن ها مشخص بود و با حذف و کناره گیری فردی، شخص دیگری به کار گرفته می شد. فرآیند استخدام افراد نیز، اگرچه در مواردی از مراحل قانونی آن تخطی می شد اما به طور کلی منظم و حساب شده بود. متولیان در این فرآیند، به عنوان بالاترین مقام در آستان قدس نقش برجسته ای در تعیین، تایید یا حتی عزل افراد داشتند. حکم شغل موردنظر نیز توسط شاه صفوی صادر می شد.
    کلیدواژگان: صفویه، آستان قدس رضوی، تشکیلات اداری، نیروی انسانی، استخدام
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مطالعه نقش «جارچی» و تحولات آن در نظام روابط اجتماعی ایران
    قاسم زائری*، شمسی فاطمی صفحات 44-61
    هدف
    این مقاله به دنبال بررسی نحوه پیدایی نقش «جارچی» و تحولات آن در ساختار روابط اجتماعی ایرانیان قبل از دوره جدید است.
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش، با روش توصیفی و تحلیلی، بر اساس مطالعه منابع دست اول تاریخی، اسناد موجود و بر پایه منابع کتابخانه ای نگاشته شده و در آن، بر نگرش اجتماعی نسبت به تحولات نقش «جارچی» تاکید شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    مقاله نشان می دهد که «جارچی»ها، در نظام روابط اجتماعی سنتی ایران، ابلاغ کنندگان و در مواردی مجریان اوامر و دستورات حکومتی بودند. آن ها عموما فرمان های مربوط به دو حیطه سیاسی- نظامی، و نیز شهر- بازار را به مخاطب عام و خاص ابلاغ می کردند. جایگاه آن ها در تشکیلات درباری- نظامی برجسته بود و همواره از نزدیکان و ملازمان شاهان و حکام محسوب می شدند. از نظر اجتماعی دارای اعتبار بوده و از حیث اقتصادی، گاهی به ثروت فراوانی دست پیدا می کردند. هرچند از نظر دیوانی، جارچی ها تحت نظر جارچی باشیان، و در مرتبه بالاتر، زیر نظر ایشیک آقاسی باشی فعالیت می کردند، اما در درون خود، دارای دسته بندی های مختلفی نظیر جارچیان مخصوص، جارچیان جزایریان، جارچیان بازار، جارچیان توپخانه و نظایر آن بودند. هر اقدامی برای بازسازماندهی تشکیلات اداری و سیاسی ایران در دوره های مختلف تاریخی، موجب تغییر شرح وظایف و جایگاه جارچی ها می شد. به رغم برخی شباهت ها بین شرح وظایف جارچی ها و «تواچی»ها، گاهی نیز بین این دو تداخل وجود داشت. در دوره قاجار و پس از آن، در نتیجه ورود دستاوردها و فناوری های جدید نظیر روزنامه یا پیدایی وسایل صوتی نظیر بلندگو، زمینه برای به حاشیه رفتن جارچی ها و نهایت حذف آن ها از ساختار روابط اجتماعی رسمی فراهم شد. امروزه تنها اشکال کژکارکردی نقش جارچی در قالب «جارزن» در حاشیه بازارها یا مراکز جابجایی مسافر وجود دارد.
    کلیدواژگان: جارچی، تواچیان، جزایریان، نظام اجتماعی، صفویه، قاجاریه
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • نگاهی به تحولات مرزهای شرقی ایران در دوره قاجار و پهلوی / مطالعه موردی: بررسی تاثیر اقدامات حکام محلی قاینات بر حکمیت مرزی آلتای در محدوده یزدان
    علی نجف زاده*، عمران راستی، ذبیح الله مسعودی صفحات 62-84
    هدف
    پژوهش حاضر، بر آن است تا به بررسی تاثیر اقدامات حکام محلی قاینات بر رای نهایی حکمیت آلتای بپردازد. بدین منظور اقداماتی از قبیل سابقه سرحدداری قاینات در زمان میرعلم خان، تاسیس گمرک یزدان، علل حضور گسترده نظامی نیروهای قاینات در یزدان، ساخت قراولخانه و استمرار سرحدداری و اثرات آن بر حکمیت آلتای مورد بررسی قرار می گیرد.
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس اسناد تاریخی مربوط به سرحد قاینات، گمرک یزدان، قراولخانه و اسناد مربوط به نیروهای نظامی حکومت محلی در یزدان، سعی در پاسخ به پرسش های پژوهش دارد.
    یافته های پژوهش: حکمیت مرزی آلتای در سال 1313ش، جوان ترین حکمیت مرزی است که طی آن بخش مهمی از مرز ایران و افغانستان تعیین و تحدید گردید. محدوده این حکمیت شامل قسمتی از مرز استان خراسان رضوی کنونی با افغانستان و تمامی مرز استان خراسان جنوبی با افغانستان است. در محدوده این حکمیت، سیر مستقیم شمالی- جنوبی خط مرزی، در محدوده یزدان به سمت افغانستان تغییر مسیر یافته و با در بر گرفتن یزدان و کلاته کبوده در طرف ایران، دو مرتبه به مسیر مستقیم بازگشته و به سیاه کوه منتهی می گردد. بدین ترتیب یک تحدب مرزی در مرز خاوری ایران با افغانستان به وجود می آید. آلتای پس از بررسی این قسمت از مرزها و مطالعه درباره شواهد و دلایل طرفین، حکمیت خود را اعلام نمود. یکی از مهم ترین مناطق مورد چالش ایران و افغانستان در این حکمیت، محدوده یزدان بود و آلتای علی رغم استدلال افغان ها، آن را به همراه راه های ارتباطی آن به ایران واگذار کرد. یکی از علل واگذاری یزدان به ایران سابقه حضور پررنگ و مستمر ایران در آن منطقه بود. این حضور در دوره میرعلم خان و پس از جدایی هرات آغاز شد و تا زمان حکمیت آلتای ادامه یافت و بسیار موثر بر تعیین مرزبندی بود.
    کلیدواژگان: قاینات، قاجار، یزدان، آلتای، ایران، افغانستان
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مطالعات آرشیوی
  • آرشیو ابری؛ خدمتی نو در مدیریت اسناد رقمی
    مهدی حسن پور*، اسدالله شاه بهرامی صفحات 86-109
    هدف
    آرشیوها، تا به امروز به منظور دسترس پذیر ساختن دائمی مجموعه های خود، به گونه ای فزاینده استفاده از ابزارها، فرآیندها، راهبردها و فناوری های مختلف را تجربه کرده اند. با این حال، راهکارهای متداول امروزی، که مجریان و متخصصان آرشیوی برای مقابله با تنوع نیازهای مخاطبان و تغییرات پی در پی فناوری ها به خدمت گرفته اند، آرشیوها را با چالش های بزرگی از قبیل هزینه های سنگین مرتبط با توسعه و نگهداری تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری، مدیریت، حفاظت و دسترس پذیری طولانی مدت به اسناد رقمی در حال رشد روبه رو کرده است. در طی سال های گذشته، مفهوم جدید آرشیو ابری پا به عرصه ظهور گذاشته است که به نظر می رسد در همین عمر کوتاه خود، طلایه دار نگرشی نو به مفهوم آرشیو بوده و این مقوله را در معرض تغییرات بنیادین قرار داده است. پژوهش حاضر بر آن است ضمن تبیین مفهوم آرشیو ابری، به نیازمندی ها و الگوهای استقرار آن بپردازد.
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش که به روش کتابخانه ای و از طریق تحلیل متون موجود در کتابخانه ها و جستجوی مقالات در پایگاه های اطلاعاتی تدوین یافته است، ضمن بررسی چالش های اساسی در آرشیوهای رقمی و ویژگی ها و فرصت های فراهم شده توسط محاسبات ابری، به لزوم بهره گیری از محاسبات ابری در آرشیوها پرداخته است.
    نتیجه گیری
    نتایج حاکی از آن است که آرشیو ابری می تواند کمک بزرگی به سازمان ها در ارائه خدمات آرشیوی در برخورد با مشکلات آرشیو رقمی از جمله ذخیره سازی و مدیریت توده در حال رشد اسناد رقمی نماید. با آرشیو ابری، گزینه های انتخابی بسیاری نسبت به چگونگی و مکان آرشیو و نحوه دسترسی کاربران به منابع آرشیوی وجود خواهد داشت. اما، برای اینکه سازمان ها بتوانند از یک آرشیو ابری بهره مند شوند، بایستی در این راستا ملاحظاتی را مدنظر داشته باشند، که در پایان پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: مدیریت اسناد رقمی، آرشیو ابری، محاسبات ابری
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی روند رقمی سازی منابع دیداری- شنیداری در آرشیوهای سازمان صدا و سیما: موانع و
    عیسی زارعی*، نیره خداداد شهری صفحات 110-125
    هدف
    این پژوهش با هدف کمک به ترسیم نقشه راه تلاش نموده است ضمن ارائه تصویری از تعداد و تنوع منابع آرشیوی و تجهیزات مربوط و میزان فعالیت های تخصصی در آرشیوهای تهران و شهرستان ها و تببین روند رقمی سازی منابع آرشیوی در سازمان صدا و سیما، موانع موجود را شناسایی و شیوه های بهینه سازی آن را بررسی نماید.
    روش/ رویکرد پژوهش: تحقیق حاضر از نوع توصیفی– پیمایشی است و با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته انجام شده است.
    یافته های پژوهش: یافته ها نشان داد تنها یکی از آرشیوهای مستقر در تهران به طور کامل رقمی است و از مراکز استان ها، مرکز خوزستان با اعلام تبدیل 90 درصد از منابع خود به فرمت رقمی، در صدر قرار دارد. سایر آرشیوها، هریک مراحلی از این فرآیند را طی نموده اند. تعداد 11 مورد از آرشیوهای تهران و 21 مورد از آرشیوهای مستقر در سایر استان ها، هنوز فرآیند رقمی سازی را آغاز نکرده اند؛ درحالی که 9 مورد از آن ها در تهران و 13 آرشیو در شهرستان ها، کمابیش تعدادی از منابع خود را به نسخه رقمی تبدیل نموده اند. همچنین، عواملی مانند کمبود اعتبارات مالی و نیروی انسانی متخصص و کارآمد، عدم تدوین راهبرد مشخص، حجم بسیار زیاد منابع، و نبود زیرساخت های تجهیزاتی و فناورانه باعث شده است که موانعی در مسیر رقمی سازی آرشیوها ایجاد گردد.
    نتیجه گیری
    تحولات دنیای رقمی، آرشیوها و منابع آرشیوی را نیز تحت تاثیر قرار داده و نیاز به رقمی سازی و تبدیل منابع را دوچندان نموده است. ضرورت تسهیل و تسریع در فرآیند خدمت رسانی، حفاظت بیش از پیش از منابع ارزشمند و غیرقابل جایگزین، هزینه های مربوط به فرآیند تکثیر و تبدیل منابع آنالوگ، دشواری دستیابی به تجهیزات و دستگاه های منسوخ شده، لزوم بهره مندی از امکانات و قابلیت های فناوری های نوین و همگام شدن آرشیوها با تحولات دنیای امروز از جمله دلایل رقمی سازی منابع به شمار می روند.
    کلیدواژگان: آرشیوهای دیداری-شنیداری، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، رقمی سازی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مقایسه برخی مراکز تاریخ شفاهی داخل و خارج از کشور براساس مولفه جستجو در وب
    اعظم آقایی میرک آباد*، محسن حاجی زین العابدینی صفحات 126-146
    هدف
    هدف این پژوهش، تعیین وضعیت مولفه جست وجو در وبگاه های مراکز تاریخ شفاهی داخل و خارج از کشور است.
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش های پیمایش تحلیلی و توصیفی انجام شده است و ابزار جمع آوری داده ها سیاهه وارسی بوده است. همچنین، پژوهشگر برای جمع آوری داده ها، ازطریق پست الکترونیکی، با برخی مسئولان مراکز تاریخ شفاهی خارج از کشور، و با مسئولان داخل، از طریق تماس تلفنی، ارتباط برقرار کرده است.
    جامعه پژوهش: جامعه مورد پژوهش شامل 7 مرکز تاریخ شفاهی در ایران و 10 مرکز فعال از مجموعه مراکز تاریخ شفاهی جهان (خارج از ایران) است. مراکز مورد بررسی با در نظرگرفتن پراکندگی جغرافیایی و گستره متنوع جهانی انتخاب شده اند.
    یافته های پژوهش: نکته ای که آشکارا می توان در مراکز تاریخ شفاهی داخلی مشاهده کرد، این است که اغلب آنها به طور مستقل دارای مولفه جست وجو در وب نیستند و دسترسی به منابع آنها با مراجعه حضوری میسر است. و در مقابل، در بیشتر مراکز تاریخ شفاهی خارج از کشور، مولفه جست وجو به طور مستقل در وبگاه آنها وجود دارد و امکان جست وجوی کاربران در وبگاه آنها قرار داده شده است.
    نتیجه گیری
    نتایج پژوهش، نشان دهنده فقدان مولفه جست وجو در بیشتر وبگاه های مراکز تاریخ شفاهی است. این موضوع نباید از دید مسئولان و مدیران مراکز تاریخ شفاهی داخلی پنهان بماند؛ زیرا مولفه جست وجو یکی از مهم ترین و اساسی ترین عامل در دستیابی کاربران به اطلاعات مورد نظر است.
    کلیدواژگان: تاریخ شفاهی، مراکز تاریخ شفاهی، جست وجو
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Dareshoori clans under the Safavid rule
    Nasrollah Poor, Mohamadi, Amlashi, Babak Zeilabpoor Pages 6-27
    Purpose
    Aspects of social relations in the Qashqaei tribes in the Safavid era are discussed in this paper, based on data about Dareshoori clans in the Semirom region. Research Method/Approach: Three archival documents have been the basis for analysis in this paper. Library materials also were used to support the analysis. Findings and
    Conclusion
    Qasghqeis presence in the region goes back to the 15th Century. However, they became politically important after the reign of Shah Abbas the first. Dareshoori and some other clans, pointed to in the three documents, were not considered as Qasghqaeis until the later years of the Safavids.
    Keywords: QashqaeI tribe, Safavids, Dareshoori, Vardasht
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Recruitment at the Astan Qods Razavi during the Safavid era
    Hamideh Shahidi* Pages 28-43
    Purpose
    The paper explains conditions, regulations, and procedures for recruitmentat the shrine of the 8th Shia Imam in Mashhad during Safavid era. It also discusses therole of the central government and influence of the shrine custodians in this regard.Research Method/Approach: Data has been extracted from archival documents.Findings and
    Conclusion
    AQR benefited from a well-designed system of recruitment. Entering the organization required the meeting of certain criteria. The number of the staff and salaries were specified. When an individual was laid off or resigned, another person was recruited. In some instances the custodian and the high ranking officials influenced the process of recruitment. However, it was a disciplined and systematic process. The king issued the decree for appointment.
    Keywords: Safavids, Astan Quds Razavi, recruitment
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The role of " Jārchi" and its developments over time
    Qasem Zaeri*, Shamsi Fatemi Pages 44-61
    Purpose
    This study concerns the origin and the development of the role of Jārchis in Iran prior to the modern era.Research Method/Approach: First-hand documents and library resources were examined.Findings and
    Conclusion
    The results demonstrated that Jārchis were announcers and, in some cases, executors of governmental orders. They generally announced political and military orders of the government and the city-bazaar sector in the public. They had a high position in the court-military hierarchy and were companions of the Shah and rulers. Jārchis enjoyed considerable social prestige. Economically they gained much wealth at times. Jārchis administratively worked under supervision of “Jārchibashi”s who, in turn, were under the “Ishik aghasi bashi”. Jārchis, themselves, had ranks, such as “Jārchi –ye Makhsoos” (=Special Jārchi), “Jazaerian Jārchis”, “Bazaar Jārchis”, “Topkhaneh Jārchis”, etc. Duties and position of Jārchis changed in accordance with any reorganization of Iran's administrative and political arrangements in various historical eras. Because of some similarities between the duties of Jārchis and the duties of “Tavachi”s, there was some overlap in their duties. Since the Qajarid era andwith the emergence of modern technologies such as newspapers and loudspeakers, the stage was set for fading and eventually elimination of the role of Jārchis. Nowadays, only “Jārzan”s, which is an unimportant form of Jārchi, survive in bazaars or passenger terminals.
    Keywords: Jā, rchi, Jazaerian, social system, Safavids, Qajarids, modernity
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Developments in the eastern boarders of Iran during the Qajarid and Pahlavi eras: Impact of Ghaenat governors on the verdict of the General Altay mission in Yazdan
    Ali Najafzadeh*, Omran Rasti, Zabihollah Masoudi Pages 62-84
    Purpose
    The study investigates the influence of the Ghaenat governor’s initiatives on the verdict of General Fakhraddin Altai of Turkey, who acted as an arbitrator between Iran and Afghanistan in 1934 to draw the border between the two countries. The paper discusses the impact of setting up a customs house in Yazdan, a small town at the border; the military presence at the location; construction of a number of buildings; with emphasis on the ownership of the region by Mir Alam of Gaayenaat which helped Iran to gain the support of the arbitrator.Research Method/Approach: Archival records belonging to Ghaenat borders, Yazdan customs, and military forces of Yazdan were the basis for analysis in this paper. Findings and
    Conclusion
    An important part of the border between Iran and Afghanistan was determined as a result. The border included significant segments of the borders of Khorasan province. Inclusion of the small towns of Yazdan and Kalat Kaboudeh direct the border east to Black Mountain. Thus, an important dispute between the two countries was resolved. In spite of the Afghans’ claim, this decree gave this region and its related roads to Iran. One of the reasons that this decree gave this region to Iran was because of the active presence of Iran in this region. This presence started from the time of Mir Alam Khan, and after separation of Herat from Iran in 1863.
    Keywords: Ghaenat, Qajar, Yazdan, General Fakhraddin Altay, Iran, Afghanistan
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Cloud Archiving: A Novel Solution to Managing Digitalized Documents
    Mahdi Hassanpour*, Asadollah Shahbahrami Pages 86-109
    Purpose
    Current solutions for dealing with the user's needs and continuous technological changes have pushed archives to big challenges, including the high costs of hardware and software development, maintenance, management, preservation, and ensuring access to digitalized documents. Research Method/Approach: Review of the literature. Findings and
    Conclusion
    Cloud archiving can be of great assistance to organizations in dealing with the problems of digital archival services, such as storage and management of the growing mass of digital documents. It provides a wide range of options regarding how and where documents can be stored and accessed by the users. However, to benefit most from cloud archiving, a number considerations should be attended to. Such considerations are discussed in the closing paragraphs of this paper.
    Keywords: Cloud Archiving, Management of digital documents
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Digitization of audio-visual materials at the Iranian Broadcasting (IRIB) centers: barriers and strategies
    Eisa Zarei*, Nayereh Khodadad, Shahri Pages 110-125
    Purpose
    This study reports the quantity and the variety of archival sources, equipments, and digitization in the IRIB archives throughout the country. It discusses barriers to digitization of archives at IRIB and seeks strategies for optimization of the process. Research Method/Approach: To collect data for this study, a researcher designed questionnaire was distributed among professionals working in the archivesFindings and
    Conclusion
    Only one archive in Tehran has completed digitization. The IRIB center for Khozestan province reported 90% completion of the job. 9 in Tehran and 13 in other cities have partially digitized their holdings. 11 in Tehran and 21 in other cities have not embarked of digitization yet. Shortages in resources, qualified personnel, lack of strategy, the quantity of the material to be digitized, and lack of the equipment are stated to be the barriers to completing the task.
    Keywords: Audio, visual archives, Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB), digitization
    Abstract View Paper Original: Persian
  • A comparison between the websites of the Iranian and foreign centers for oral history
    Azam Aghaei, Mirakabad*, Mohsen Hajizaynolabedin Pages 126-146
    Purpose
    To evaluate search elements of the websites of centers for oral history in Iran and abroad. Research Method/Approach: 7 domestic centers and 10 active centers around the world were surveyed. The data collecting tool was a checklist. Data for overseas centers was collected by emailing them and in some cases by phone discussion. Data for Iranian centers was gathered by phone only. Findings and
    Conclusion
    The majority of the centers in Iran lack a search function on their website. Access to the material is possible only at the center. Conversely، the majority of the overseas centers have search elements in their websites. Search element in the websites should not be ignored by those in charge، as the search capability is a basic but important element in such websites.
    Keywords: Oral history, Websites, Searching
    Abstract View Paper Original: Persian