فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 97 (بهار 1394)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 97 (بهار 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/03/25
  • تعداد عناوین: 7
|
  • بررسی ساختار سندی و محتوایی فرمان های نادرشاه افشار و مقایسه آن با فرمان های دوره شاه سلطان حسین
    الهه محبوب فریمانی، هوشنگ خسروبیگی صفحات 6-27
    هدف
    دوره افشاریه دورانی است که نظام اداری آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. توجه به اسنادی که از این عصر باقی مانده می تواند محقق را در جهت رهیابی به برخی اطلاعات یاری رساند. بر همین اساس، فرمان های نادرشاه افشار مورد بررسی قرار گرفت تا ساختار سندی فرمان های آن و ویژگی های فرمان نویسی این دوره مشخص شود و وجوه همسان یا متمایز آن با دوره صفوی آشکار شود.
    روش/رویکرد پژوهش: شناسایی و گردآوری اسناد مورد نظر این پژوهش به روش کتابخانه ای و از میان منابع و آرشیوهای داخلی و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده روش تحقیق تاریخی مبتنی بر متن اسناد انجام پذیرفته است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: پس از بررسی فرمان های صادر شده از سوی نادر، ضمن تبیین ویژگی های آن به لحاظ ساختار سندی و محتوایی و مقایسه آن با فرمان های دوره شاه سلطان حسین(1105-1135ق) مشخص شد که برخلاف دوره صفوی، که برای هر گونه ای از سلطانیات، نام خاصی تعیین می شد، در عصر نادر تمامی این فرمان ها، رقم نام گذاری می شد که حاکی از کوچک شدن نظام دیوانی در این عصر است. در بخش اجزای سند در قسمت متن، فرمان نویسی در این دوره تفاوت چندانی با دوره صفوی وجود نداشت. اما در قسمت اضافات(تحمیدیه، طغرا، مهر، و پشت سند) تفاوت عمده ای دیده می شود که به نوعی مفاهیم حکومتی نادر برای کسب مشروعیت در متن طغرا و سجع مهرها را می رساند.
    کلیدواژگان: سندشناسی، رقم نویسی، صفویه، فرمان، نادرشاه افشار
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • تاثیر اقدامات شرکت نفت ایران و انگلیس در ساختار اقتصادی، عمرانی، و فرهنگی اهواز
    محمدرضا علم، عصمت بابادی صفحات 28-50
    هدف
    این مقاله، درصدد است به تغییرات ناشی از عملیات حفاری نفت توسط شرکت نفت ایران و انگلیس در امور اقتصادی، عمرانی، و فرهنگی و نیز زندگی اجتماعی مردم شهر اهواز بپردازد.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و برمبنای منابع کتابخانه ای و تا حدودی اسناد و نشریات انجام شده است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: حفاری و استخراج نفت توسط شرکت نفت ایران و انگلیس تاثیراتی در زمینه اقتصادی و عمرانی و فرهنگی در مناطق نفت خیز از جمله اهواز داشته که در ساختار زندگی شهری مناطق مذکور محسوس است. تحولاتی شامل کاهش فعالیت های کشاورزی و روی آوردن مردم به فعالیت های تجاری، احداث منازل مجهز، صنایع برق، ساخت فرودگاه، باشگاه، سینما، درمانگاه، و رواج بعضی اصطلاحات انگلیسی در میان مردم از جمله تبعات مهم این امر است.
    کلیدواژگان: اهواز، شرکت نفت ایران و انگلیس، زیربنای اقتصادی، زیربنای عمرانی، زیربنای فرهنگی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • سیاست ها و عملکرد ناصرالدین شاه در توسعه راه های گیلان با تاکید بر بازخوانی و تحلیل سند امتیازنامه راه شوسه انزلی به قزوین
    مهدی وزین افضل، مرتضی نورایی، علی اکبر جعفری صفحات 52-80
    هدف
    هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این مسئله است که ناصرالدین شاه و روس ها در قبال راه ارتباطی ایالت گیلان، چه اهداف سیاسی و اقتصادی را دنبال می کردند و تا چه حد در رسیدن به اهداف خود موفق عمل کردند.
    روش/ رویکرد پژوهش: در این تحقیق، سعی شده با توجه به منابع دست اول و اسناد، تحلیلی تاریخی اسنادی از بحث ارائه شود.
    یافته ها و نتایج پژوهش: دستاوردهای تحقیق نشان می دهد روس ها برای تفوق نظامی و اقتصادی خود در شمال ایران، خواهان احداث راه های ارتباطی بودند؛ ولی در بعد بین المللی با مخالفت انگلیسی ها و در بعد داخلی ایران با مخالفت دولت قاجار مواجه بودند. دولت انگلیس، تسلط ساخت هر نوع راهی در شمال ایران را به ضرر منافع خود در ایران می دانست و دولت قاجار واگذاری این امتیاز استراتژیک را به منزله افزایش قدرت روسیه در شمال ایران و تسلط نظامی روسیه بر پایتخت و شهرهای مرکزی می دانست. در نهایت، بر اثر توافق روسیه و انگلستان در صحنه خارجی و فشار روشنفکران بر ایجاد راه به منظور توسعه اقتصادی، دولت ناصرالدین شاه، در 1893/1310ق.، امتیاز ساخت راه شوسه انزلی به قزوین را به شرکتی روسی به نام «شرکت بیمه و حمل و نقل» واگذار کرد. این راه طی چند سال ساخته شد و نتیجه آن افزایش نفوذ سیاسی روسیه و افزایش صادرات انواع محصولات تجاری به ایران بود.
    کلیدواژگان: انزلی، شوسه، قزوین، روسیه، راه سازی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مهرنامه شاه سلیمان صفوی
    محمدصادق میرزا ابوالقاسمی صفحات 82-95
    هدف پژوهش: هدف این مقاله، تطبیق و بررسی نسخه های شناخته شده از فهرست مهرهای شاه سلیمان صفوی، و ارائه تصحیحی معتبر و مکمل از آنهاست. همچنین، تحلیل محتوای این رساله ها با استفاده از سایر منابع تحقیقی مربوط از اهداف دیگر این مقاله است.
    روش/ رویکرد پژوهش: مقاله پیش رو با ماهیت و روش تحقیق تاریخی- توصیفی و تطبیقی، و بر پایه منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: از میان فهرست های موجود، رونوشت رساله مهرنامه شاه سلیمان صفوی و رساله سفارشی شاه سلطان حسین درباره مشخصات مهرهای شاه سلیمان صفوی معتبر و مکمل یکدیگر به نظر می رسند. در این رساله ها به مشخصات ظاهری و کارکردهای دیوانی دوازده مهر حکومتی صفوی اعم از «مهر دادوستد»، «مهر شرف نفاذ»، «مهر نشان»، «مهر رقم خلعت»، «مهر کوچک انگشتر(مهر رقم فصول)»، «مهر مسوده»، «مهر ختم»، «مهر انا فتحنا»، «مهر ثبت شرف نفاذ»، «مهر ثبت همایون»، «مهر انگشتر کوچک(مهر [جواب] فصول)» و «مهر ابداعی در جلوس ثانی شاه سلیمان» پرداخته شده است، و در تفصیل هرکدام از این مهرها به تغییرات احتمالی شکل و اندازه و سجع آنها نسبت به دوران گذشته توجه شده است. با استناد به محتوای این رساله ها، این طور به نظر می رسد که آداب کلی طرح و تحریر مهرهای دیوانی صفوی لااقل از دوران شاه طهماسب قواعد معین و نسبتا ثابتی داشته است و کمتر دستخوش تحول شده است. این موضوع می تواند سند موثقی در توجیه شباهت های موجود میان برخی مهرهای شناخته شده از سلاطین صفوی باشد.
    کلیدواژگان: مهرشناسی، مهرهای حکومتی، دیوانخانه صفوی، شاه سلیمان صفوی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی وضعیت خدمات اطلاع رسانی باغ موزه دفاع مقدس شهر تهران
    مهناز خداداد، فهیمه باب الحوائجی صفحات 96-114
    هدف
    هدف پژوهش حاضر تعیین وضعیت خدمات اطلاع رسانی باغ موزه دفاع مقدس شهر تهران است.
    روش شناسی: روش تحقیق این پژوهش پیمایشی تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات و داده ها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و سیاهه وارسی برای مشاهده هدفمند استفاده شد. جامعه پژوهش شامل 200 نفر بازدیدکننده از قشرهای مختلف(دانش آموزان، دانشجویان، طلاب، خانواده شهدا، جانبازان، کارمندان سازمان های مختلف نظیر صنایع دفاع، بنیاد شهید، و آتش نشانی)است. هدف از انتخاب این گروه ها این بود که بتوان پژوهشی مستند با واقعیت از گروه های مختلف در روزهای متعدد و سن و جنس های مختلف را انتخاب نمود و این کار به همین دلیل در روزهای متعدد انجام شد.
    یافته های پژوهش: یافته ها نشان داد که خدمات اطلاع رسانی در موزه باغ موزه دفاع مقدس شامل سایت، نمایش فیلم، رسانه های مکتوب، بروشور، تابلوی شیشه گردان، تابلوی رقمی، اشیای موزه ای، تقسیم بندی تالارها بر اساس موضوعات، و راوی می باشد. نتایج به دست آمده از اطلاع رسانی موزه دفاع مقدس نشان داد بالاترین میانگین مربوط به عدم الگوی مناسب و همچنین عدم مدیریت مناسب جهت اطلاع رسانی بود، در مورد رضایت بازدیدکنندگان از وضعیت اطلاع رسانی موجود 5/39 درصد رضایت کامل داشتند. در مورد نقش های اطلاع رسانی در باغ موزه دفاع مقدس، نقش مذهبی 30 درصد، نقش اجتماعی 40 درصد، رسالت فرهنگی 5/37 درصد، و رسالت پژوهشی 5/22 درصد را به خود اختصاص دادند. نتیجه به دست آمده نشان داد که نقش اجتماعی بیشترین میانگین را در بین بازدید کنندگان داشته است.
    نتیجه گیری
    نتایج نشان داد که بین اطلاع رسانی مناسب و رضایت بازدید کنندگان تفاوت معنی داری وجود دارد. یعنی هرچه اطلاع رسانی بهتر و بیشتر انجام شود تعداد بازدیدکنندگان بیشتری از موزه بازدید خواهند کرد.
    کلیدواژگان: اطلاع رسانی، باغ موزه دفاع مقدس، خدمات اطلاع رسانی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بهینه سازی کربوکسی متیل سلولز(CMC) در برابر عوامل میکروارگانیسم با استفاده از نانوذرات دی اکسید تیتانیوم به منظور ارتقاء کیفیت حفاظتی این پلیمر در مرمت اسناد کاغذی
    علی اصغر آریافر، کورس سامانیان، مریم افشار پور صفحات 116-140
    هدف
    این مقاله، با هدف بهینه سازی و ارتقاء کیفیت حفاظتی پلیمر کربوکسی متیل سلولز(CMC) در برابر عوامل میکروارگانیسم، با استفاده از نانوذرات دی اکسیدتیتانیوم(TiO2) انجام شده است.
    روش پژوهش: روش پژوهش در این تحقیق، تجربی(آزمایشی) و شیوه دستیابی به اطلاعات منابع کتابخانه ای و روش های آزمایشگاهی است. آزمایش های صورت گرفته در این پروژه شامل پیرسازی تسریعی بیولوژیکی نمونه چسب ها در شرایط تاریکی و حضور نور، بررسی مقاومت چسبندگی آنها، اعمال این نمونه چسب ها برروی کاغذ، و انجام آزمایش هایی مانند مقاومت کششی نمونه های کاغذ، سنجش میزان pH، رنگ سنجی، و آنالیز دستگاهی FT-IR است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: نتایج به دست آمده از آزمون پیرسازی بیولوژیکی نمونه چسب های حاوی نانوذرات دی اکسید تیتانیوم حاکی از آن است که این نانو ذرات توانایی کند کردن فرآیند رشد و انتشار عامل میکروارگانیسم بر روی چسب کربوکسی متیل سلولز را دارد، اما این توانایی تنها در حضور نور مرئی امکان پذیر بوده و در تاریکی تاثیر آن اندک است. نتایج حاصل از سایر آزمایش های انجام شده بر روی چسب های بهینه سازی شده و کاغذهای پوشش داده شده با آنها نشان می دهد که افزودن دی اکسید تیتانیوم تاثیر چندانی بر روی ساختار و ویژگی های کربوکسی متیل سلولز و کاغذ نخواهد داشت. نتایج به دست آمده از آزمون رنگ سنجی نیز نشان می دهد که دی اکسید تیتانیوم می تواند از تغییر رنگ(زردشدگی چسب) نمونه ها جلوگیری کند و تاثیر مثبتی در کنترل این فرآیند داشته باشد.
    کلیدواژگان: کربوکسی متیل سلولز، میکروارگانیسم، نانوذرات دی اکسید تیتانیوم، کاغذ
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • کاربرد عناصر فراداده ای در سازماندهی فرش در موزه ها
    زویا آبام، لیلا درویشی، معصومه کربلا آقایی کامران صفحات 142-165
    هدف
    فرش به عنوان یک شی ء موزه ای دربردارنده اطلاعات ارزشمندی است که می تواند به عنوان یک منبع اطلاعاتی در انواع پژوهش های هنری، تاریخی، فرهنگی، جامعه شناختی، و مانند آن مورد استفاده قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عناصر استانداردهای فراداده ای موزه ای و کاربرد آنها در سازماندهی فرش های موزه ای انجام شده است.
    روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی است که با روش مطالعه سندی انجام شده است. داده های مورد نیاز پژوهش از طریق مطالعه و تحلیل محتوای عناصر استانداردهای فراداده ای به دست آمد.
    یافته های پژوهش: یافته های پژوهش نشان داد که از 818 عنصر 9 استاندارد فراداده ای موزه ای مورد مطالعه، 250 عنصر در سازماندهی فرش های موزه ای کاربرد دارد. این عناصر، در قالب 31 گروه فرعی و دو گروه اصلی توصیفی و مدیریتی برای سازماندهی و مستندسازی اطلاعات فرش های موزه ای در نظر گرفته شده است.
    نتیجه گیری
    یافته های پژوهش حاضر می تواند به یکپارچه سازی و تسهیل سازماندهی و مستندسازی اطلاعات فرش های موزه ای کمک کند. همچنین، در بازیابی گسترده و دقیق این اطلاعات، اعتباریابی و مدیریت آن، فراهم کردن شرایط مناسب برای انجام پژوهش هایی در ارتباط با فرش های موزه ای، و مانند آن مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: استانداردهای فراداده ای موزه ای، سازماندهی اطلاعات، فرش
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Comparison between content and structures of Nader Shah Afshar decrees against the decrees of Shah Sultan Hussein Safavi
    Elahe Mohboob Farimani, Hoshang Khosrobaygi Pages 6-27
    Purpose
    Bureaucracy during the Afsharid era is rarely studied. In this paper، decrees by Nader Shah Afshar (1736-1747) are examined to reveal their characteristics. His decrees are compared against those of Safavid during the period of Shah Sultan Hussein (1694-1722). Method/Research Design: Data was gathered from library and archive resources. Findings and
    Conclusion
    In contrast to those of Safavid King، during the period of Nader Shah there was only a single name - «Raqam» - for all decrees. This is a sign of a smaller bureaucracy during Nader Shah''s era. No remarkable difference in the content of the actual texts is seen between the two eras. However، there are major differences in other aspects، including the greeting، monogram، seals and backside parts.
    Keywords: Diplomatics, Raqam, Safavid, Decrees, Nader Shah Afshar (1736, 1747)
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Effects of Anglo-Iranian Oil Company Activities on Economy, Development and Culture of Ahwaz
    Mohammad Reza Alam, Esmat Babadi Pages 28-50
    Purpose
    This paper studies the changes took place in the economy، development and culture of the Ahwaz population، as the result of Anglo-Iranian Oil Company oil drilling operations. Method/Research Design: The research data is gathered from library and archive resources. Findings and
    Conclusion
    Drilling and extraction of petroleum by Anglo-Iranian Oil Company resulted in less agriculture and more shop keeping among the populations، the construction of new houses، an electricity plant، an airport، a few movie theatres، a club and a hospital. Also، some English words entered the vocabulary of the people.
    Keywords: Oil industry, Ahwaz, Anglo, Iranian Oil Company, Economy, Development, Culture
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Naser al-Din Shah Qajar and the Tsarist Russia Goals and Policies in Developing Roads in Guilan Province: Analysis of Ghazvin-Anzali road Concession
    Mahdi Vazin Afzal, Morteza Nouraei, Ali Akbar Jaafari Pages 52-80
    Purpose
    To explore the Russians’ political and economic aims in constructing a road to link the northern territory of Guilan to the central parts of Iran. Method/Research Design: Analysis carried out based on archival resources. Findings and
    Conclusion
    Russians demanded concession to construct roadways in order to achieve military and economic supremacy in the north of Iran. However، they faced opposition from Britain، as the project was considered to be against the interests of the British in Iran. Qajars themselves were worried about the increase of Russian influence in the north، and in the capital and central regions. Nevertheless، after Russia and Britain signed a treaty، as well as because of the enthusiasm of Iranians for development، Naser Al-Din Shah granted the concession for the construction of a Ghazvin-Anzali road to the Russian «Insurance and Transportation Company» in 1893. The road was built within a few years، and Russian gained the upper hand in the trade and politics of Iran in later years.
    Keywords: Concession, Russia, Road Construction, Ghajars
    Abstract View Paper Original: Persian
  • 'The Book of Seal's of the Safavid King Shah Suleiman
    Mohammad Sadegh Mirza, Abolghasemi Pages 82-95
    Purpose
    This paper examines a number of manuscripts of a treatise that lists the seals of the Safavid king. The purpose has been to prepare a reliable and complete edition of it. The document is one of the few resources that explain almost every aspect of a Safavid King’s seals in detail. The treatise is written during Shah Suleiman''s lifetime by his secretaries، apparently after Suleiman''s second enthronement. This is a highly valuable document for the study of documents and seals in post-Islam Iran. Method/Research Design: Historical method was employed; data was gathered from Munshaat (=secretarial essays) and primary resources. Findings and
    Conclusion
    The «Seal book of Shah Suleiman» and another treatise from the time of Shah Sultan Hussain (1694–1722) seem to be trustworthy and complementary. The shape and usage of the twelve seals of the Safavid kings are mentioned in both. In the description of each seal changes in the shape، size and the rhyme of the seal are mentioned. It seems the design and calligraphy of the seals remained unchanged since the time of Shah Tahmasb (1524–1576) and followed the same regulations and rules.
    Keywords: Seals, Safavid, Shah Suleiman Safavi
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Evaluation of Information Services in the Tehran Holy Defense Garden-Museum
    Mahnaz Khodadad, Fahimeh Babolhavaeiji Pages 96-114
    Purpose
    This paper identifies the quality of information services in the Tehran Holy Defense [ie Iran-Iraq War، 1980-1987] Museum. Method/Research Design: Aself-designed questionnaire and a checklist were used for data gathering. The questionnaire was distributed among 200 visitors of different social strata (such as school، university، and seminary students، martyrs’ survivors، disabled veterans and employees of different public bodies، like the Defense Industries Organization، the Foundation of Martyrs and the Veterans’ Affairs and Fire Departments. Data was gathered on different days.
    Findings
    Services at the Museum consist of a website، movies، print media، brochures، rotating and digital bulletins، museum objects، and the division of halls and guides among different subjects. 39. 5% of visitors were satisfied with the services. Social role had the highest score at 40%، following by cultural at 37. 5%، religious at 30% and research at 22. 5%. Lack of proper standards and management in information services were among the highest deficiencies، according to respondents.
    Conclusion
    There is significant difference between proper information services and visitors'' satisfaction. In other words، the better information services offered، the more visitors will be inclined to visit the museum.
    Keywords: Information services, Holy Defense Museum
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Application of Metadata Elements in Organizing Museum Carpets
    Zoya Abam, Layla Darwishi, Masomeh Karbala Aghaei Kamran Pages 142-165
    Purpose
    Carpets as museum objects can be studied for different artistic، historical، cultural، social and other purposes. The present paper studies the metadata standards elements for organizing museum carpets. Method/Research Design: Data was gathered through content analysis of metadata standards elements.
    Findings
    Among 818 elements related to 9 metadata standards، 250 elements are applied in museum carpets'' organization. These elements were organized under two main groups - descriptive and management - and 31 secondary groups.
    Conclusion
    Findings help in unification and facilitation in organizing and authorizing museum carpet information، as well as precise information retrieval for management and research purposes.
    Keywords: Museum Metadata Standards, Information organization, Carpet
    Abstract View Paper Original: Persian