فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 99 (پاییز 1394)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 99 (پاییز 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/10/12
  • تعداد عناوین: 7
|
  • دولت وثوق الدوله و اعاده حاکمیت ملی در مازندران
    مصطفی نوری صفحات 6-27
    هدف
    پژوهش حاضر، در پی واکاوی تلاش دولت وثوق الدوله برای اعاد ه حاکمیت ملی در مازندران است که به دلیل عملکرد خوانین آن حدود به شدت مخدوش شده بود.
    روش/ رویکرد پژوهش:پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد تاریخی موجود در پایگاه های آرشیوی، اسناد خانوادگی، و گزارش مطبوعات با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.
    فرضیه پژوهش: دولت وثوق الدوله، با توجه به شکاف موجود بین سرکردگان مازندران، فرصت مناسبی برای خلع سلاح و تبعید خوانین جهت اعاده حاکمیت ملی به دست آورد؛ اما به دلیل مقاومت برخی سرکردگان محلی به نتیجه مطلوب نرسید.
    یافته پژوهش: دولت وثوق الدوله تا حدودی موفق به پراکنده کردن خوانین مازندران و خلع سلاح آنها در ماه های آغازین ورود ظهیرالملک به عنوان حکمران شد، اما همزمان با اعلام قرارداد 1919 و پناه بردن پسران امیرموید به کوهسار سوادکوه و مقاومتی که می توانستند به آن رنگ و بوی مخالفت با قرارداد 1919 بدهند، حکمران دولت وثوق الدوله نتوانست به نتیجه مطلوب خود برسد.
    کلیدواژگان: مازندران، وثوق الدوله، امنیت، قرارداد1919
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • سازمان و تشکیلات داخلی قشون دوره قاجار با تکیه بر مجموعه حسن زاده موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی
    مهدی خانی زاده*، ابوالفضل حسن آبادی صفحات 28-51
    هدف
    این پژوهش به بررسی اسناد سازمان دهی وتشکیلات داخلی قشون قاجار اختصاص دارد. هدف از این تحقیق طرح مباحث جدید در حوزه ساختار شناسی اسناد نظامی دوره قاجار با استفاده از اسناد موجود در آستان قدس می باشد.
    رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع آرشیوی تحلیلی است و با بررسی مجموعه 10000برگی اسناد نظامی که محدوده 1264 الی 1343 ق را در بر می گیرد سعی شده تا از طریق فیش برداری و بازنویسی اسناد، به سوال پژوهش پاسخ داده شود.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته های پژوهش نشان می دهد که اسناد نظامی دوره قاجاریه بر اساس اصول دیوانی بوده و از نظم خاص در نوشتار برخوردار هستند.این اسناد مرتبط باچهار بخش سواره نظام، پیاده نظام، توپخانه و قورخانه بوده که زیر مجموعه یک ساختار هرمی بزرگتر قرار داشتند که متشکل ازخوانین قاجار، نیروی سواره غلام پیشخدمتان رکابی و ولایتی و در ردیف های بعد، رسته نظام مرکب از پیشکاران و پیشتازان، رسته سربازان مرکب از فوج های پیاده نظام و در انتها، رسته خارج نظام مرکب از دسته های کوچک سواره و پیاده نظام محلی بوده است.
    کلیدواژگان: سازمان، تشکیلات، قشون، قاجاریه، مجموعه حسن زاده، مرکز اسناد آستان قدس رضوی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • کشاکش های جانشینی ایل کلهر(1285ق تا 1320ق)
    حوریه سعیدی، مطلب مطلبی صفحات 52-69
    هدف
    هدف از این نوشتار تبیین و تحلیل مساله جانشینی و ریاست ایل کلهر، به عنوان یکی از مسائل مورد نزاع و کشاکش ولایت کرمانشاهان در فاصله سال های 1285 تا 1320 می باشد.
    روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر اسناد مراکز آرشیوی، نسخه های خطی، روزنامه ها و تاریخ های محلی انجام پذیرفته است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: یافته های پژوهش حاکی از آن است که وجود مدعیان متعدد و پر قدرت در دوره مورد مطالعه پژوهش از یک سو و تلاش حکمرانان کرمانشاهان در انتصاب افراد نزدیک به خود در مقام ریاست ایل از سوی دیگر از عوامل اصلی کشاکش های درون ایلی کلهرها بوده است. از طرف دیگر، رفع کشاکش های داخلی ایلات جدای از ثبات ولایت، ضامن مساله مهم و حیاتی دریافت مالیات هم بود بنا بر این حکمرانان کرمانشاهان به طور فعال در این جریان دخیل بودند. در همین راستا به منظور دریافت منظم و به موقع مالیات، در پی انتصاب حاکمان مقتدر و نزدیک به خود بودند. واکنش مدعیان و توده ایلی به این انتصاب از عوامل دیگر کشاکش های جانشینی ایل کلهر در دوره مورد نظر بود.
    کلیدواژگان: ایل کلهر، جانشینی، حکمران کرمانشاهان، کشاکش درون ایلی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • کشف حجاب در فارس؛ برنامه ها و مقاومتها (بررسی اسنادی)
    محمد علی رنجبر صفحات 70-95
    هدف
    امریه کشف حجاب مهمترین اقدام پهلوی اول(1320-1304ش.)در روند مدرنیزاسیون بود. بررسی های تاریخی صورت گرفته تا کنون بخشی از اسناد این واقعه را منتشر ساخته است و اسناد قابل توجهی همچنان در آرشیوها موجود است. در این نوشتار در گستره جغرافیایی فارس – آن زمان استان هفتم – و در محدوده زمانی 1314 تا 1317ش. مهمترین اسناد موجود با محوریت؛ 1) نوع برنامه ها و اقدامات حکومت و 2)چگونگی مقاومتهای مردم بررسی شده است.
    روش/رویکرد پژوهش: روش پژوهش در این بررسی به شیوه پژوهش های تاریخی است، بدین ترتیب که داده ها از منابع –بطور خاص اسناد- گردآوری و حول محور مساله پژوهش نظام یافته است. در پژوهش های مساله محور، رویکرد تبیینی مبنای بسیاری از بررسی هاست. بر این اساس روند شبه مدرن سازی پهلوی اول مبنای طرح کشف حجاب و همچنین اساس چگونگی پیشبرد آن قلمداد شده است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: هر چند در بررسی اسنادی نگاه پژوهشگر به تعداد اسنادی است که در اختیار دارد و بسته به داده های آن قادر به بازسازی واقعه است اما بطور معمول می توان چشم انداز قابل درکی ارایه کرد. حاصل این بررسی تایید این نکته است که برنامه ها از مرحله تبلیغ و ترویج آغاز، و به تهدید و اجبار منتهی شد. متناسب با این روند، مقاومتها به شیوه های گوناگون سلبی و ایجابی بروز یافت و از نهادینگی آن جلوگیری کرد. در مجموع باورهای دینی و سنتهای پایدار، مهمترین مانع در روند سیاستهای شبه مدرن سازی دوره پهلوی اول – از جمله کشف حجاب-بود.
    کلیدواژگان: کشف حجاب، فارس، پهلوی اول، برنامه ها، مقاومتها، بررسی اسنادی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی تکنیک عکاسی به کار رفته در عکس قطع بزرگ احمدشاه قاجار با بکارگیری آنالیزهای دستگاهی
    مرضیه سیداحمدی*، کوروس سامانیان صفحات 96-113
    هدف
    هدف این مقاله یافتن تکنیک یک نمونه عکس پایه کاغذی بسیار بزرگ از احمدشاه قاجار، با ابعاد 50×140 سانتی متر، مربوط به اواخر دوره قاجار است.
    روش پژوهش: روش مورد استفاده در این پژوهش از نوع آمیخته و ترکیبی از روش های کمی و کیفی شامل روش آزمایشی، تجربی و توصیفی است. انجام مطالعات کتابخانه ای و استفاده از روش های آزمایشگاهی FTIR، XRF و SEM-EDS همین طور شیمی تر و مشاهدات میکروسکوپی، از روش های مورد استفاده در این پژوهش است.
    یافته ها و نتایج پژوهش: نتایج به دست آمده از بررسی و آنالیز عکس، به وسیله دستگاه های FTIR، XRF و SEM-EDS در کنار آزمایشات شیمی تر و بررسی های میکروسکوپی نشان می دهد، تکنیک عکس مورد بررسی، کلدیون تر است که با توجه به تصاویر میکروسکوپ الکترونی و حضور لایه نازک باریتا زیر امولسیون، عکس از نوع کلدیون مات با طیف دهی طلا است. نتایج آنالیز XRF نشان می دهد از رنگدانه سفید سرب در رتوش پر کلاه و مداد برای بهبود کیفیت صورت، کلاه و یقه لباس استفاده شده است. در این پژوهش برای نخستین بار تکنیک یک عکس بسیار بزرگ از دوره قاجار با روش دستگاهی، مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: عکس، عکاسی دوره قاجار، روش کلدیون تر، FTIR، XRF و SEM، EDS
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • شرحی بر مرمت سنتی آثار کاغذی در ایران
    مژده روحی عزیزی*، عبدالرسول وطن دوست، حمید ملکیان صفحات 114-127
    هدف
    این مقاله با هدف بررسی ویژگی های مرمت سنتی و نوین انجام شده است، آنچه امروزه به عنوان مرمت سنتی آثار کاغذی مطرح می شود و آن را از مرمت نوین متمایز می سازد استفاده از نوع چسب و روش مرمتی است.
    رویکرد مرمتگران و صحافان سنتی این است که به شایستگی قسمت های کمبود آثار را همان گونه که قبلا وجود داشته، دوباره سازی نمایند. به نظر می آید این رویکرد از منظر مبانی اجرایی در تکمیل عملیات مرمتی نظیر ساخت و ساز یا چگونگی جبران کمبودهای اثر در تعارض با بینش های نوین مرمتی قرار دارد.
    روش پژوهش: روش پژوهش در این تحقیق، میدانی و شیوه دستیابی به اطلاعات منابع کتابخانه ای می باشد.
    نتایج پژوهش: این بررسی ها نشان می دهد که چون روش متن و حاشیه به نوعی دخالت در اثر محسوب می شود، تا اندازه ای محدود شده و مرمت نوین، جایگزین آن گردیده است؛ البته هنوز می توان چسب سریش را یکی از بهترین چسب های مورد استفاده در مرمت آثار کاغذی دانست؛ زیرا بعد از گذشت سده ها همواره خاصیت خود را حفظ کرده است. با این حال مشکل این چسب، رنگ زرد آن است که بنا به گفته استادان فن، به شرط آنکه خوب عمل آید، هنوز بهترین کاربرد را در این هنر دارد.
    کلیدواژگان: مرمت سنتی، صحافی، کاغذ
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • نقش افزودنی ها بر کیفیت مرکب ایرانی: مطالعه موردی حنا و نمک
    زهرا سلطانی*، حمید فرهمند بروجنی، عباس عابد اصفهانی، حسین احمدی صفحات 128-148
    از بین لوازم کتابت و خوشنویسی، مرکب در نزد کاتبان و خوشنویسان ارزش ویژه ای داشته است چنان که یک چهارم حسن خط را در گرو مرغوبیت مرکب دانسته اند. متاسفانه استفاده فراوان مرکب سازان امروزی از مواد نامرغوب و عدم دقت لازم در فرآوری مرکب ها، و یا شاید عدم آگاهی آن ها از ترکیب مرکب های مرغوب قدیمی و در عمده ای از موارد سودجویی برخی، آثار ارزشمند خوشنویسان را که دیر یا زود جزء آثار موزه ای و ملی قرار می گیرد؛ در گذر زمان دچار آسیب های جدی مثل رنگ پریدگی، کپک، ریزش رنگ و نظایر آن کرده است. از آنجا که کارهای پژوهشی صورت گرفته در این زمینه هنوز به درستی راهگشایی در این زمینه نبوده است؛ پس، پژوهش در این زمینه امری لازم است.
    هدف
    هدف این پژوهش بررسی تاثیرات افزودنی حنا و نمک بر روی مرکب سنتی است.
    روش و رویکرد پژوهش: روش یافته اندوزی کتابخانه ای، آزمایشگاهی، اینترنتی و روش پردازش داده ها، توصیفی-تحلیلی ست. در این پژوهش پس از ساخت هفت نمونه مرکب مشکی با استفاده از رساله های کهن، پیرسازی تسریعی شامل آزمون های نور، کپک و دما بر روی نمونه ها بر طبق استاندارد انجام شد؛ سپس با استفاده از دستگاه pH سنج و رنگ سنج، نمونه ها pH سنجی و رنگ سنجی شدند. و درآخر با منابع و اطلاعات موجود، تحلیل و نتیجه گیری شد.
    یافته های پژوهش: پس از بررسی های آزمایشگاهی معلوم شد، حنا علاوه بر خاصیت رنگدهی از رشد کپک ها در مرکب، چه به صورت مایع و چه مرکب بر روی کاغذ جلوگیری می کند؛ البته غلظت حنا، در خاصیت میکروب کشی آن تاثیر دارد. قابل ذکر است که مقدار زیاد حنا (معادل 14 گرم) به دلیل خاصیت اسیدی آن باعث رنگ پریدگی(تغییر رنگ) مرکب می شود؛ کمترین مقدار نمک نیز (معادل 1 گرم) علاوه بر جلوگیری از رشد کپک، مایه ثبات و دوام بیشتر مرکب بر روی کاغذ می شود.
    کلیدواژگان: خوشنویسی، کیفیت مرکب ایرانی، افزودنی ها، حنا، نمک
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Vosough-o- Dowleh and restoration of national sovereignty in the province of Mazandaran
    Mostafa Noori Pages 6-27
    Purpose
    During the time of office of Prime Minister Hasan Vosough-o-Dowleh (1873-1950), sovereignty of the central government in Mazandaran was endangered by the actions of the local landlords. This paper investigates the measures taken by the prime minister to restore national sovereignty in the province. Method/Research Design: this study is based on documents available in different archives and families, as well as press reports of the time.
    Findings
    The prime minster had some success in disarming the landlords and sending them to exile in the early months after the appointment of Zahir-o- Dowleh as the governor. However, the infamous 1919 pact with the British Empire gave the pretext to some landlords (like Amir Moayed and his sons, who had taken refuge in Savad Kouh mountains) to resist the central government in the name of opposition to the 1919 pact
    Keywords: VosoughoDowleh, 1919 pact, Great Britain, Iran, Mazandaran
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Organization and Form of Qajarid Army Records
    Mahdi Khanizadeh*, Abolfazl Hasanabadi Pages 28-51
    Purpose
    To report on the organization of military documents during the Qajarid era.
    Methodology
    Data gathered from a collection of 10,000 sheets of military documents generated from 1847 to 1924 held in the Astan Quds Razavi Archives.
    Findings
    Production of the documents follows bureaucratic rules and orders. The collection is divided into four sections of cavalry, infantry, artillery and armory, which were sub-sections of a larger pyramid.
    Keywords: Qajars, army, Hassanzadeh collection, Library, Archive of Astan Quds Razavi
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Kalhor Tribe Succession Conflicts (1868-1902)
    Hoorieh Saeedi, Motalleb Motallebi Pages 52-69
    Purpose
    To report conflicts of leadership and succession among the powerful members of the Kurdish tribe of Kalhor in the western territory of Kermanshahan during the years 1868 to 1902. Method/Research Design: Data was collected and analyzed from archival sources, manuscripts, and local newspapers.
    Findings
    Powerful claimants on the one hand, and attempts of Kermanshah governors of the time to appoint their relatives to the leadership of the tribe on the other hand, were the main sources of conflict. Governors were keen to appoint those who were close to them to ensure systematic and timely tax collection. This led to violent reactions from the other side and from their followers in the tribe.
    Keywords: Kalhor tribe, Succession, Governor of Kermanshah, Tribal conflict
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The policy of banning the hijab in Fars province during the time of Reza Shah: state's programs vs people resistance
    Mohammad Ali Ranjbar Pages 70-95
    Purpose
    This paper studies events following the announcement of the mandatory discard of the hijab by women during the years 1935- 1938. First, the government programs and undertakings, then the resistance shown by people, is reported. Method/Research Design: Investigation is based on archival records.
    Findings
    The program in the region started by promoting voluntary abandonment of the hijab, but ended with threats and forcible removal of the hijab by the police in public. As a result, resistance by people was both passive (women avoiding appearing in the public) as well as active (by resisting restrictions). Religion and tradition were instrumental in undermining the policy.
    Keywords: Hijab, Fars Province, Reza Shah (1925, 1941), Resistance, Discard of Hijab Policy
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Examining the Techniques Used in a Large Format Photograph of Ahmad Shah Qajar Using Device Analysis
    Marzieh Seyyedahmadi*, Koros Samanian Pages 96-113
    Purpose
    To explore the technique used in a large (140*50 cm) paper photograph of Ahmad Shah Qajar. This is the first time that the technique of large format photograph of the Qajar era has been studied using device analysis. Method/Research Design: Mixed methodology is used, including laboratory methods like X-Ray Fluorescence (XRF), Fourier Transform Infrared Spectroscopy (FTIR), Scanning Electron Microscope (SEM), wet chemistry and microscopic examination.
    Findings
    The technique used in the photograph is Collodion. According to the electron microscope and the presence of thin layer of barium sulfate under the emulsion, the photo is a kind of opaque Collodion with gold spectroscopy. Results from X-Ray Fluorescence (XRF) show that white lead is used in retouching the hat and pencil in improving the quality of the face, hat and collar of the king's clothes.
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Traditional vs modern paper restoration in Iran
    Mozhdeh Roohi Azizi*, Abdolrasoul Vatandoust, Hamid Malekian Pages 114-127
    Purpose
    Characteristics of traditional restoration of manuscripts are discussed and compared with modern techniques. It seems that differences come from the contrasting approaches, as well as the materials used by the two groups of restorers. The most important challenge in paper document restoration is to choose systematic methods and use suitable and permanent materials for best result. Methodology / research design: L library materials as well as direct observation were used to collect data Results and
    Conclusion
    Differences of opinion continues between traditional and modern restorers. Applying traditional techniques requires a degree of manipulation of the document being restored. This is kept at the minimum level when modern techniques are used. According to the experts, Herbal glue is the best material for paper restoration because it has maintained its quality after centuries. However, its yellowish color is a problem. Combining the old and the new techniques brings the best results, provided there is experience and knowledge of both.
    Keywords: Traditional restoration, Binding, Paper
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The effects of additives on Iranian ink: henna and salt
    Zahra Soltani*, Hamid Farahmand Borojani, Abbas Abed Esfahani, Hossein Ahmadi Pages 128-148
    Purpose
    Among the methods of writing and calligraphy, ink had a special value to Iranian writers and calligraphers: one fourth of the beauty of handwriting was deemed to belong to ink. Unfortunately, excessive use of low quality materials, inaccurate processing, lack of knowledge, or in some cases, jobbery has put valuable works of calligraphy in serious danger of distortion, mold growth, and color bleeding. This study examines the effects of adding henna and salt to the traditional ink. Our aim has been to answer the these two questions: 1) How far does salt and henna extract prevent the growth of mold? 2) Do they enhance the stability of ink on the paper? Method/Research Design: We produced seven samples of black ink, made according to old manuals. We then implemented accelerated aging processes on the samples, using light, mold, and temperature tests. Measurement of the result was carried out by a pH-meter and a colorimeter.
    Findings
    Laboratory studies showed that not only does henna have colorific properties but it also prevents the growth of mold in both liquid or dry ink on paper. However, the density of henna affects the germicide property of ink. It is notable that because of the acidic nature of henna, a substantial amount of it (equal to 14 gram) leads to ink pallor and cellulose erosion and destruction. In addition, the minimum amount of salt (equal to 1 gram) helps the stability and durability of ink, as well as prevention of mold. It also controls the erosion and destruction of the cellulose.
    Keywords: calligraphy, Iranian ink, additives, henna, salt
    Abstract View Paper Original: Persian