فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 101 (بهار 1395)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 101 (بهار 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/03/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • رضا معینی رودبالی*، محمدرضا نصیری صفحات 6-27
    هدف
    هدف این پژوهش، بررسی پیامدهای یکی از سیاست های پهلوی اول، یعنی ممیزی مالیاتی، در استان فارس(استان هفتم) است. در مقاله حاضر، یکی از ابعاد تحولات نظام مالیاتی استان فارس در عصر پهلوی اول(ممیزی مالیاتی) با تاکید بر این مسئله مورد پژوهش قرار می گیرد که آیا با تغییر رژیم سیاسی و متعاقب آن با تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی جامعه ایران در عصر پهلوی تغییری در کارکردهای اقتصادی و به ویژه مسائل مالیاتی ایجاد شد؟
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک آرشیوی تالیف شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته های این پژوهش نشان می دهد که اجرای سیاست ممیزی مالیاتی در فارس عصر رضاشاه موفقیت آمیز نبود. با تصویب قانون ممیزی مالیاتی در مجلس پنجم و پایان عصر قاجار، ماموران وصول مالیات همچنان این مالیات ها را از مردم مطالبه می کردند. سرانجام، در نتیجه فشار ماموران دولتی در وصول مالیات، نارضایتی عمیقی در میان زارعان نمودار شد و این موضوع شکایات آنها به نهادهای وقت را به همراه داشت.
    کلیدواژگان: مالیات، ممیزی، زارعان، فارس، پهلوی اول
  • علی اکبر جعفری*، عظیمه پاینده صفحات 28-58
    جنگ جهانی دوم نتایجی همچون سامان یافتن اقتصادآمریکا، تضعیف قدرت انگلیس، و توجه دولت های قدرتمند به ایران، به دلیل موقعیت استراتژیک و منابع نفتی را به همراه داشت که برای ایران به بی ثباتی در همه زمینه ها منجر شد. در 1941-1953/1320-1332، آمریکا و انگلیس با حمایت از دولت هایی همچون قوام و رزم آرا، توسط سیا، بدامن، و عناصر وابسته با انواع اقدامات فرهنگی، به ایجاد تفرقه افکنی درگروه های مبارز پرداختند. در جریان ملی شدن صنعت نفت و تا زمانی که نیروهای ملی-مذهبی به رهبری آیت الله کاشانی و دکتر مصدق با هدف بیگانه ستیزی متحد بودند، آنها نتوانستند به اهداف خود برسند؛ اما تفرقه بین آنها باعث شد، آمریکا، دو رقیب بین المللی را از تسلط بر ایران کنار زند و سرانجام با کودتای 28مرداد1332/1953 ایران را تحت نفوذ خود درآورد.
    هدف
    بررسی نقش آمریکا در تفرقه افکنی و بحران آفرینی در دوره زمانی1320-1332/1941-1953 می باشد.
    فرضیه پژوهش: «سیاست تفرقه افکنی بین گروه ها و نهادهای ایرانی ابزاری موثر برای رسیدن آمریکا به اهدافش در سال های مورد بحث بود».
    یافته های پژوهش: با کودتای 28 مرداد، آمریکا توانست رقبای بین المللی اش را کنار بزند و بر ایران مسلط شود. با توجه به این موضوع می توان نتیجه گرفت که تفرقه افکنی توسط مخالفان، یکی از کم هزینه ترین و درعین حال موثرترین ابزار برای رسیدن به اهداف است.
    کلیدواژگان: آمریکا، تفرقه افکنی، ایران، انگلیس، شوروی
  • مصطفی لعل شاطری*، هادی وکیلی صفحات 60-81
    هدف
    این مقاله به بررسی نقش و تاثیر قشری از زنان رانده شده از جامعه در یکی از وقایع سرنوشت ساز تاریخ معاصر ایران می پردازد. بر این اساس، تلاش می شود ابتدا به پیشینه تحرکات سیاسی این گروه از زنان تا قبل از کودتای 28 مرداد1332 پرداخته شود و سپس با اشاره به شرایط اجتماعی حاکم بر محل اسکان آنها باعنوان شهر نو(قلعه زاهدی)، نقش این زنان و سرپرستان آنها(خانم رئیس ها) در جریان کودتا مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.
    روش/رویکرد پژوهش: روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی با اتکا به اسناد و منابع کتابخانه ای می باشد.
    یافته ها/نتایج پژوهش: از اواخر دوره قاجار و مقارن با انقلاب مشروطه، در کنار گروه های اراذل و اوباش، گروه جدیدی از زنان که در مراکز فحشا و فساد به سر می بردند، به ارکان تحرکات سیاسی و نظامی اضافه شد، تا آنجا که حضور این گروه از زنان در دوره پهلوی دوم -که به ساکنان شهر نو معروف شده بودند- فعال تر و گسترده تر شد. این زنان، از طریق برخی واسطه ها و رابطان به برخی عناصر دستگاه حکومت مرتبط و به ابزاری برای آنها مبدل شدند. از این رو، در کودتای 28 مرداد 1332 به سرکردگی تعدادی از خانم رئیس های این مراکز همچون ملکه اعتضادی و پری آژدان قزی، در کنار عناصری همچون شعبان جعفری، با انگیزه کسب منافع اقتصادی و وجاهت و پایگاه اجتماعی وارد صحنه شده و نقش موثری را در راستای اهداف محرکان خود برعهده داشتند.
    کلیدواژگان: کودتای 28 مرداد1332، شهر نو، ملکه اعتضادی، پری آژدان قزی
  • سید صاحب برزین*، علیرضا علی صوفی صفحات 82-103
    هدف
    محمدرضا شاه پهلوی در دوره دوم حکومت خویش و با تثبیت قدرت مرکزی در صدد برآمد تا اصلاحاتی را در کشور انجام دهد. از جمله اصلاحات وی می توان به اصلاحات شش گانه انقلاب سفید اشاره کرد. این اصلاحات شامل اصلاحات ارضی، ملی کردن جنگل ها، سپاه دانش، و برخی دیگر بود. هدف این پژوهش بررسی پیامدهای سیاسی یکی از اصلاحات شش گانه فوق، یعنی اصلاحات ارضی، در ایالت فارس است.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و مدارک آرشیوی اجرا شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    اجرای سیاست اصلاحات ارضی در فارس موفقیت آمیز نبود. با وجود اجرای لایحه اصلاحات ارضی در نقاط مختلف فارس، ماموران اصلاحات ارضی و مالکان، در تقسیم اراضی بین کشاورزان کارشکنی و از تقسیم زمین بین زارعان جلوگیری کردند.
    کلیدواژگان: محمدرضاشاه، اصلاحات ارضی، فارس، مالکان، زارعان
  • مینا خوبانی ربانی*، مهرناز آزادی، بهزاد ذوالفقاری، پروین دهقان صفحات 104-123
    هدف
    هدف این پژوهش، بررسی خاصیت ضد قارچی و قدرت مهارکنندگی گیاه کبیکج در برابر مهم ترین قارچ های مخرب آثار کاغذی مانند گونه های آسپرژیلوس نایجر، آسپرژیلوس فومیگاتوس، آسپرژیلوس فلاووس، پنیسیلیوم، و کلادوسپوریوم است.
    روش و رویکرد پژوهش: روش پژوهش، تجربی-آزمایشگاهی بوده و روش یافته اندوزی، مطالعات کتابخانه ای و آزمایشگاهی است. غلظت های مناسب بر مهار رشد قارچ ها، با روش ترکیب دو عصاره آبی و هیدروالکلی در محیط کشت سابورود دکستروز آگار تعیین شد. برای سنجش قدرت بازدارندگی عصاره ها بر روی کاغذ، نمونه های کاغذ فیلتر پیرسازی شده در سه گروه کنترل، آغشته شده به عصاره آبی و هیدرو الکلی، با سوسپانسیون های قارچی تلقیح شد و تاثیر عصاره ها بر روی ساختار کاغذ با آزمون های تعیین میزان اسیدیته، مقاومت کششی، رنگ سنجی، و آنالیز دستگاهیATR-FTIR مورد بررسی قرار گرفت.
    یافته های پژوهش: با توجه به نتایج آزمایش ها، گیاه کبیکج قدرت مناسبی در کنترل رشد عوامل قارچی دارد. در نمونه های کاغذی آغشته به عصاره آبی در نسبت1:20، و در نمونه های کاغذی آغشته به عصاره هیدروالکلی تا نسبت1:180، عصاره گیاه به طور کامل مانع رشد هر پنج گونه قارچی شد. بیشترین حساسیت به عصاره ها در جنس پنیسیلیوم و کلادوسپوریوم مشاهده شد که درصد بازدارندگی عصاره هیدروالکلی با غلظت 1:200 در جنس پنیسیلیوم 57/99 درصد، و کلادوسپوریوم 78/99 درصد بود. پس از پیرسازی در نمونه های کاغذی تیمار شده با هر دو عصاره، میزان pH حدود4/0واحد کاهش یافت. براساس نتایج رنگ سنجی، با افزایش پارامتر(زرد-آبی) شدت زرد شدگی با کاهش پارامتر (روشنایی-تاریکی) تیرگی کاغذ بیشتر شد. پس از پیرسازی، در نمونه های تیمار شده با عصاره آبی، حدود 46/0واحد و عصاره هیدروالکلی حدود41/0 واحد، کاهش مقاومت کششی مشاهده شد. به طورکلی، عصاره هیدروالکلی، در مقایسه با عصاره آبی، قدرت بیشتری در مهار رشد قارچ و تاثیرات رنگی، و کاهش مقاومت کششی کمتری داشته است.
    کلیدواژگان: کبیکج، ضد قارچ، آثار کاغذی، عصاره آبی، عصاره هیدروالکلی
  • زهرا سلطانی *، حمید فرهمند بروجنی، جلیل جوکار صفحات 124-138
    بشر زمانی که خواست آنچه را می اندیشد نقش کند، قدم به دنیای نگارش گذاشت. انسان، از دیرباز، برای انتقال مفاهیم و نوشتن از مرکب استفاده می کرد. از این رو، در تهیه اجزای مرکب ها و چگونگی ترکیب آنها با هم، دقت و تلاش ویژه ای داشته است. اما، متاسفانه پژوهش های صورت گرفته در این زمینه هنوز به درستی راهگشای کشف فنون ساخت مرکب های پیشین نیست و مشاهده شده که بسیاری از آثار قدیمی دچار آسیب شده اند. پس، پژوهش در این زمینه امری لازم وضروری است.
    هدف
    شناخت و طبقه بندی مرکب های خوشنویسی ملت های ایران، عثمانی، چین، هند، و اعراب؛ و شناسایی مواد به کارگرفته شده در مرکب های ملل مذکور اهداف این پژوهش است. پرسش های پژوهش نیز عبارت اند از: آیا اجزای اصلی به کار گرفته شده در ساخت مرکب ها در ملل مختلف تقریبا یکسان بوده یا نه؟ و آیا شباهتی میان ترکیبات به کارگرفته درمرکب های ملل مذکور وجود داشته است؟
    روش و رویکرد پژوهش: روش یافته اندوزی، کتابخانه ای و اینترنتی؛ و روش پردازش داده ها، توصیفی است.
    یافته های پژوهش: نتایج نشان داد که در ترکیب اصلی مرکب های همه تمدن ها دو عنصر حضور دارد، یکی ماده رنگی(گیاهی، معدنی)، و دیگری بست(صمغ، سریشم ماهی، و مانند آن) است که باعث می شود رنگدانه به حالت معلق باقی بماند و پس از نوشتن، بر روی تکیه گاه بچسبد. در هر تمدنی، با توجه به مواد بومی آن منطقه و برای اهداف متفاوت، افزودنی هایی به این اجزا اضافه می کردند.
    کلیدواژگان: مرکب های خوشنویسی، مرکب ایرانی، مرکب عثمانی، مرکب چینی، مرکب هندی
  • نجلا حریری *، صدف نعیمی، فاطمه اسفندیاری صفحات 140-155
    هدف
    تعیین کیفیت دوره های حضوری علوم آرشیوی برگزار شده درمرکز آموزش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از دیدگاه آرشیویست ها و مدرسان این علوم است.
    روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی، و ابزار پژوهش پرسشنامه ای است که در مقیاس طیف لیکرت طراحی شده است. جامعه مورد مطالعه شامل 100 آرشیویست به همراه 13 نفر مدرس است که در سال 1392 و 1393 در دوره های آموزشی حضوری در حوزه علوم آرشیوی آرشیو ملی شرکت کرده اند.
    یافته های پژوهش: میانگین کلی نظرات مدرسین در مورد موفقیت دوره های برگزار شده برابر با 45/3 و بالاتر از حد متوسط است. از دیدگاه آرشیویست ها نیز کیفیت دوره ها بالاتر از حد متوسط، و هماهنگی مفاهیم و محتوای دوره های آموزشی ارائه شده با مهارت تخصصی آرشیویست ها نزدیک به حد متوسط است. مطابقت سرفصل دروس ارائه شده با اهداف آموزشی، و نحوه تدریس مدرسان نیز از نظر آرشیویست ها بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. بر اساس سایر یافته ها کیفیت فضای آموزشی از نظر روشنایی و از نظر صدا بالاتر از حدمتوسط، و از نظر گرمایش و سرمایش پایین تر از حد متوسط بوده است.
    نتیجه گیری
    شرکت کنندگان دوره ها، بکارگیری روش های حضوری در آموزش علوم آرشیوی را مثبت می دانند. در مورد کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده در دوره ها و نحوه تدریس مدرسان نتایج نشان دهنده عملکرد نسبتا موفق مرکز بوده است. مرکز در آموزش مهارت های حوزه تنظیم و پردازش موفق تر از همه حوزه ها بوده و جا دارد در سایر حوزه ها نیز آموزش مهارت های تخصصی لازم برای آرشسویسیت ها ارائه شود.
    کلیدواژگان: آموزش ضمن خدمت، علوم آرشیوی، آرشیو ملی ایران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
  • سیدمحمود سادات بیدگلی صفحات 156-160
|
  • Reza Moeini Rodbali*, Mohammad Reza Nasiri Pages 6-27
    Purpose
    This paper tries to answer the question of whether with the shift of throne from the Qajars to Reza Shah Pahlavi, and subsequent political, economic, and social changes, any improvement took place in the regime of tax audits in Iran.
    Methodology / Approach: Library resources and archival documents were consulted to compile this paper.
    Findings: The new tax audit policy was not successful. Despite the abolition of the taxes that belonged to the Qajarid era by the Majles (=Parliament), tax agents continued to collect taxes on the same basis. As the result, strong discontent rose among the farmers, and complaints were intensified.
    Keywords: Tax agents, farmers, Fars Province, Reza Shah Pahlavi
  • Ali Akbar Jafari*, Azimeh Payandeh Pages 28-58
    Purpose
    The objective is to unravel the role of the US diplomacy in dividing Iranian nationalists in the years between the occupation of Iran during World War 2 in 1941 and the 1953 Coup. The focus is on particular on events in the aftermath of the nationalization of the Iranian oil industry.
    Method/Research Design: Archival documents were consulted in addition to existing publications.
    Findings: The American and the British agents activated an operation code-named BEDAMN in 1948, carrying out a variety of propaganda and political action activities in order to combat Soviet and Tudeh Party influence in Iran. Following the nationalization of the Iranian oil industry, the operation succeeded in dividing followers of the Prime Minister Mosaddeq and Ayatollah Kashani, the influential religious leader and a former ally of Moseddeq.
    Keywords: Nationalization, Oil Industry, Iran, USA, UK, Soviet Union
  • Mostafa Lal, Shateri*, Hadi Vakili Pages 60-81
    Purpose
    The presence and performance of groups of prostitutes of Tehran's red light district - the so called Shahr-e Now – in the 1953 coup d'état is reported in this paper. First, the early political activities of this group prior to the 1953 events is discussed. The focus of the report is on the social appearance of the "madam" of the brothels.
    Method/Research Design: Archival documents and library resources were used to compile this report.
    Findings: Since the late Qajarid era and Iran’s 1906 Constitutional Revolution, prostitutes and hooligans entered street politics in Tehran. Their appearance in politics found momentum in the years of political turmoil, 1941-1953. They were mobilized by the agents of royalist circles. Distinguished among them were infamous figures such as Maleke-ye Etezadi and Pari Ajdan Ghezi, two infamous brothel 'madams', who acted alongside hooligans such Shaban Jafari by agitating mobs in the looting of Prime Minister Mosaddeq's resident during the coup administered by the CIA.
    Keywords: Iran, 1953 coup, Shahr, e No, Maleke, ye Etezadi, Pari Ajdan Ghezi, Tehran, Prostitution
  • Seyyed Saheb Barzin*, Ali Reza Alisoufi Pages 82-103
    Purpose
    In the early 1960s a range of social reforms, the so-called "White Revolution", were implemented in Iran by the government during the reign of Mohammad Reza Pahlavi. Outstanding among them was a land reform that put an end to the centuries old regime of land ownership in Iran. This paper examines political implications of land reform in the southern province of Fars.
    Methodology/Approach: A combination of library resources and archival documents were examined and analyzed.
    Findings: Land reform in Fars was not implemented thoroughly, due to obstruction and sabotage by the government officials and landlords . As a result, large proportions of land remained in the hands of landlords.
    Keywords: Mohammad Reza Shah, Land Reform, Fars Province (Iran)
  • Mina Khoubani*, Mehrnaz Azadi, Behzad Zolfaghari, Parvin Dehghan Pages 104-123
    Purpose
    Evaluation of antifungal activity and inhibiting effects of the Kabikaj herb on the most important destructive fungi of paper material such as Aspergillus niger, Aspergillus flavus, Aspergillus fumigatus, Penicillium spp. and Cladosporium spp..
    Design/Methodology. Findings were determined by mixing aqueous and hydro-alcoholic extracts with Sabouraud dextrose agar. To assess the inhibitory effects of extracts on fungi on paper, aged filter papers were used as samples in three groups: control and two test samples were inoculated with the aqueous extract and hydro-alcoholic extract. All samples were inoculated with the prepared suspensions of spores and the effects of plant extracts on the structure of the paper was investigated by tests such as determination of acidity, colorimetric investigations, tensile strength tests and ATR-FTIR.
    Findings: Kabikaj herb has a noticeable effect on controlling the growth of fungi. In samples impregnated by aqueous extract in the ratio of 1:20 and samples impregnated by hydro-alcoholic extract in the ratio of 1:180, the plant extract inhibited the all five types of the fungi growth. The highest sensitivity against extracts was observed in Penicillium spp. and Cladosporium spp. in which the inhibitory percentage of Hydro-alcoholic extract in ratio of 1:200 was 99.57% for Penicillium spp., and was 99.87% for Cladosporium spp.. After aging, the paper samples treated with both extracts were reduced to 4.0 units in pH level. According to colorimetric results, by increasing the b* factor (yellow/blue) the intensity of yellowing process, and decreasing L* factor (brightness/darkness) the darkening process increased. After the aging process, in samples treated by aqueous extract, about 0.46 unit and hydro-alcoholic extract about 0.41 unit reduction in tensile strength was observed. Generally the hydro-alcoholic extract in comparison to aqueous extract showed more appropriate inhibitory power against fungi, and also its color affects and tensile strength reduction is minor.
    Keywords: Kabikaj, Antifungal, Paper documents, Aqueous extract, Hydro, alcoholic extract
  • Zahra Soltani*, Hamid Farahmand Borojeni, Jalil Jowkar Pages 124-138
    Purpose
    A variety of ingredients and techniques were employed in Persia, Ottoman Empire, China, India and the Arab world to make ink. These ingredients and techniques have so far not been sufficiently studied. This paper compares the inks used in producing manuscripts in these oriental cultures.
    Method/Research Design: Findings were extracted and analyzed by reviewing the literature.
    Findings: The ink used in the majority of the cultures was a combination of herbal and mineral pigments. The binder used was either gum or fish glue. Both caused pigment particles to be suspended in a liquid solution and adhere to the surface. Also, additional ingredients available in each region were added to the ink to enhance its quality.
    Keywords: calligraphy inks, iron, and, tenderloin, based ink, Persian ink, Chinese ink, Indian ink
  • Najla Hariri*, Sadaf Naeeimi, Fatemeh Esfandiari Pages 140-155
    Purpose
    The quality of archival training programs of the National Library of Iran is assessed from the perspective of participants.
    Method/Research Design: The data gathering tool was a questionnaire designed using the Likert scale. The study population included 100 trainees and 13 trainers who participated courses throughout the years 2013 and 2014.
    Findings: The mean value of the viewpoints of educators about the success of courses was higher than average (3/45 out of 4), and above the average from the viewpoints of the trainees. Agreement of the content of courses with previous knowledge of the trainees was also close to average. The quality of the learning environment was above the average with regard to lighting and sound, but below the average with regard to temperature.
    Conclusion
    Participants expressed a positive view about face to face training. The quality of educational services provided in programs and teaching quality have been relatively satisfactory. Training program has been more successful with regard to description and organization of records. Provision of further training programs targeting other areas of archival work is suggested.
    Keywords: Training, archival science, National Library, Archives of I.R. of Iran