فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 105 (بهار 1396)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 105 (بهار 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/03/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • غلامرضا درکتانیان، مرتضی نورایی *، مرتضی دهقان نژاد صفحات 6-27
    هدف
    این تحقیق به منظور بررسی تحولات بهداشتی شهر دزفول در دوره پهلوی (1357-1304 ) انجام شده است.

    روش تحقیق: در این تحقیق از روش پژوهش های تاریخی با ترکیبی از روش های توصیفی، روایی و تحلیلی با تاکید بر روش تحقیق در تاریخ محلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اسنادی، مطالعات میدانی، تاریخ شفاهی و گزارش های محلی استفاده شده است.

    یافته هاو
    نتیجه گیری
    تحقیق حاضر بیان می کند که با روی کارآمدن پهلوی اول و آغاز برنامه نوسازی، دولت برنامه اصلاحات و رسیدگی به وضعیت بهداشتی-درمانی شهرها را در دستور کار خود قرار داد؛ اما این اقدامات به دلیل مشکلات زیاد دزفول – به خصوص وضعیت نامناسب دفع فاضلاب منازل- به نتیجه نرسید. با شروع سلطنت پهلوی دوم، با مشارکت مردم و رجال شهر با دولت و تشکیل موسسه های مردم نهاد در اجرای برنامه های اصلاح و بهبود وضعیت بهداشت، اقدامات موثری انجام شد که تا آن زمان در دزفول بی سابقه بود و باعث ریشه کنی بیماری های واگیردار ازجمله تراخم شد. در سال های بعد این روند با اجرای برنامه چهارم توسعه و احداث بیمارستان، درمانگاه، داروخانه و افزایش پزشکان عمومی و متخصص تداوم پیدا کرد؛ هرچند که تمام اهداف و برنامه های پهلوی دوم محقق نشد و به استانداردهای سازمان بهداشت جهانی نرسید اما گام های موثری در جهت ارتقای بهداشت شهر دزفول برداشته شد.
    کلیدواژگان: توسعه، تحولات، بهداشت، دوره پهلوی، دزفول
  • ندا مراد *، سید محمد منصور طباطبایی، منوچهر اکبری، عبدالرضا سیف صفحات 28-42
    نامه نگاری که در قدیم به آن فن «ترسل» می گفته اند، به عنوان یکی از فنون انشاء و نویسندگی در گستره فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژه ای دارد و نامه های برجای مانده از هر دوران حکومتی، اطلاعات ارزشمند ادبی، تاریخی، اجتماعی، سیاسی و غیره را در برمی گیرد که پرداختن به آن ها در حیطه پژوهش های تاریخی بسیار راهگشاست. بدایع الانشاء یوسفی هروی یکی از این منابع مکتوب است که برحسب سلسله مراتب اداری و مشاغل دیوانی، در زمان همایون شاه گورکانی نگارش یافته است.
    هدف
    نظر به اهمیت میراث مکتوب، هدف این پژوهش در وهله نخست، معرفی نسخه ای مربوط به دوره گورکانیان، به منظور استفاده در پژوهش های ادبی و تاریخی و در وهله دوم، تبیین ساختار سلسله مراتب اداری این دوره با تکیه بر محتوای این اثر است.
    روش/ رویکرد: روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی، بر اساس نسخه خطی بدایع الانشاء و سایر منابع تاریخی موجود است.
    یافته ها و
    نتایج
    نامه های بدایع الانشاء به عنوان یکی از آثار ارزنده دوره گورکانیان، اطلاعات مفیدی درزمینه سلسله مراتب اداری، مشاغل دیوانی، مذاهب و آیین ها، آداب ورسوم و شیوه نامه نگاری مرسوم در این دوره تاریخی را آشکار می نماید.
    کلیدواژگان: بدایع الانشاء، یوسفی هروی، گورکانیان، نامه نگاری، مراتب اداری
  • شهرام یوسفی فر *، الهه محبوب فریمانی، زهرا فاطمی مقدم صفحات 44-66
    هدف
    مناسبات ارضی و ملک داری ایران در دوره صفویه به ویژه ازنظر رابطه بین مالک و مستاجر در قراردادهای اجاره درخور توجه است. هدف از این مقاله بررسی تعهدات و روابط مالک و مستاجر در املاک وقفی آستان قدس رضوی در دوره صفویه است. در این رابطه می توان به موضوع تعهدات مطرح در قراردادهای اجاره بین مالک و مستاجر اشاره کرد که تحلیل آن امکان تفسیر روابط اجتماعی و حقوقی دوره موردنظر را فراهم می آورد.
    روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از اسناد و مدارک آرشیوی تنظیم شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته های پژوهش نشان می دهد که این شرایط اگرچه از اصول یکسانی پیروی نمی کرد؛ اما به طور عمده بر اساس «مورد اجاره» و همچنین «نیات واقفان» و البته بیشتر«توافق طرفین» منعقد می شد. علاوه بر این، تنوع در شرایط در همه سطوح از مدت اجاره تا پرداخت آن و نیز تعهدات طرفین نسبت به هم دیده می شود.
    کلیدواژگان: اجاره نامه، شرایط انعقاد قرارداد، مالک، مستاجر، اراضی وقفی، صفوی، آستان قدس رضوی
  • سهیلا صفری* صفحات 68-87
    هدف
    ازآنجایی که بخش مهمی از عکس العمل هایی که در مخالفت و اعتراض به تحولات مختلف جامعه شکل گرفته، در اسناد عرایض انعکاس یافته است؛ براین اساس هدف پژوهش حاضر این است تا به بررسی علل نارضایتی از اجرای قانون متحدالشکل نمودن لباس، مصوب مجلس هفتم، بپردازد و همچنین پاسخ این سوال را دریابد که تاثیر اجرای آن بر افراد و گروه هایی که از اجرای این قانون متاثر شده بودند و اعتراضات و شکایات خود را به مجلس شورای ملی ارسال کردند چه بوده است؟
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با اتکا بر اسناد عرایض مجلس شورای ملی طی دوره ششم تا هشتم قانون گذاری (1305-1311ش) و با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. تعدادی از دیگر منابع کتابخانه ای و اسنادی نیز به اقتضای موضوعات طرح شده مورداستفاده قرارگرفته اند.
    یافته ها و
    نتیجه گیری
    آنچه از بررسی این اسناد حاصل شد این است که اقدام دولت در اجرای قانون اتحاد لباس موجب دغدغه خاطر عارضان شده بود. علت نگرانی و نارضایتی آنان بیش از همه به دلیل مخدوش شدن امنیت شغلی و از دست دادن کسب وکار و راه معاششان و درمورد برخی از افراد و گروه ها مخدوش شدن هویت و باورهای اعتقادی و نیز منزلت اجتماعی آن ها بود.
    کلیدواژگان: قانون متحدالشکل نمودن لباس، عریضه، مجلس شورای ملی، رضاشاه
  • مهرناز آزادی بویاغچی، مریم افشار پور، محمد حدادی * صفحات 88-102
    واحدهای سنجش قدیمی که در کشور ما مورداستفاده قرار می گیرد، بسیار متنوع است. ازجمله این واحدها، واحدهای سنجش وزن است که در اصناف گوناگون کاربرد داشته است. مرکب نیز ازجمله موادی است که برای ساخت آن، به ترکیب مواد مختلف بر اساس وزن معین و طبق دستورالعمل مشخص نیاز است.
    هدف
    دستورالعمل های بسیاری در رساله های خوشنویسی برای ساخت مرکب ذکر شده است و در آن ها از اوزان مختلفی نام برده شده است. هدف این پژوهش، آشنایی با اوزان سنتی به کاررفته در دستورالعمل های موجود در رساله های خوشنویسی است. اینکه کدام یک از اوزان سنتی در دستورالعمل های ساخت مرکب به کاررفته است و هرکدام از آن ها چه اختلافی با یکدیگر دارند از پرسش های مطرح شده در این پژوهش است.
    روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش، پژوهشی کاربردی است که در آن به مطالعه تطبیقی اوزان سنتی به کاررفته در دستورالعمل های ساخت مرکب، در رساله های خوشنویسی پرداخته شده است. روش پردازش این پژوهش توصیفی تحلیلی است و داده ها بر اساس مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده اند.
    یافته های پژوهش: با توجه به مطالعات انجام شده، نسبت وزنی مواد تشکیل دهنده مرکب در کیفیت آن اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین آشنایی با اوزان سنتی به کاررفته در رساله های خوشنویسی و معادل آن ها در دستگاه SI )دستگاه بین المللی یکاها) و همچنین دقت در تبدیل صحیح آن ها به معادل های وزنی در این دستگاه، امر مهمی است که باید در ساخت مرکب موردنظر قرار گیرد تا مرکب های ساخته شده از کیفیت و مرغوبیت لازم برخوردار باشند.
    کلیدواژگان: اوزان سنتی، مرکب، رساله خوشنویسی، دستگاه بین امللی یکاها
  • رویا بهادری *، فرانک بحرالعلومی صفحات 104-125
    هدف
    هدف پژوهش حاضر شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کاررفته در تزیینات نسخ خطی قرآنی دوره صفویه با روش های دستگاهی و مقایسه آن ها با مواد ذکرشده در رساله های کتاب آرایی است. برای اهداف حفاظتی و مرمتی نیز باید مواد رنگ دهنده شناسایی شود تا فرایند فرسایش و چگونگی پاک سازی و درمان آن ها معلوم گردد.
    روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش از نوع آمیخته است که گردآوری داده ها بر اساس اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ای و روش های دستگاهی است. در این پژوهش از روش شیمی تر، میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به تجزیه شیمیایی پاشندگی پرتوی ایکس (SEM-EDX)، طیف سنجی لیزری رامان و طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) مجهز به سلول انعکاسی ATR استفاده شد.
    یافته های پژوهش: در این پژوهش شانزده نمونه از رنگ های آبی، قرمز و سبز به کاررفته در جدول کشی، علامت آیه و مرکب شش نسخه خطی منسوب به دوره صفویه بررسی و شناسایی شد. نتایج بررسی رنگ ها نشان داد که لاجورد، نیل، آزوریت و سفید سرب (کربنات بازی سرب) در رنگ های آبی؛ شنگرف، سرنج و روناس (آلیزارین) در رنگ های قرمز و زنگار (وردیگریس) و سفید سرب در رنگ های سبز تزیینات و مرکب این نسخ قرآنی استفاده شده است. تاریخچه کاربرد رنگینه ها و رنگ دانه های شناسایی شده نشان می دهد که از همه آن ها در رساله های قدیمی نام برده شده و از مواد متداول در دوره صفویه بوده است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که هیچ تناقضی بین مواد استفاده شده و دوره تاریخی موردنظر(صفویه) وجود ندارد.
    کلیدواژگان: کتاب آرایی، رنگینه، رنگ دانه، صفوی
  • نیره خدادادشهری *، امیر غائبی، معصومه کربلا آقایی کامران صفحات 126-153
    هدف
    هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین چگونگی مدیریت اسناد رسانه های اجتماعی و ارائه الگوی پیشنهادی به آرشیوهای ملی جهان در این رابطه است.
    روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و روش پژوهش، کیفی (تحلیل محتوا) است. جامعه پژوهش حاضر شامل تمامی وب سایت های آرشیوهای ملی سراسر جهان است. دستنامه های مدیریت اسناد از وب سایت آرشیوهای ملی دنیا گردآوری و تحلیل محتوا روی آن ها با استفاده از شیوه کدگذاری زنده و نرم افزار Nvivo11 انجام شده است.
    یافته ها
    یافته ها نشان داد آرشیو ملی 115 کشور از 205 کشور جامعه آماری پژوهش در فضای مجازی حضور داشتند که دسترسی به سایت آرشیو ملی 97 کشور میسر شد و در این میان 33 کشور دارای دستنامه مدیریت اسناد بودند. از میان 33 کشوری که از وب سایت آرشیو ملی آنان دستنامه گردآوری شد، تنها شش کشور دستنامه مخصوص مدیریت اسناد رسانه های اجتماعی تدوین کرده بودند. دستنامه های کشور آمریکا در خصوص انتساب مقوله های تعریف شده پژوهش در رتبه اول قرار داشت. «گردآوری اسناد» بیش از سایر فرایندها در دستنامه های مدیریت اسناد رسانه های اجتماعی موردتوجه واقع شده است.
    نتیجه
    در فرایند مدیریت اسناد رسانه های اجتماعی، مرحله گردآوری اسناد به دلیل ماهیت پویای رسانه های اجتماعی حائز اهمیت است. در تنظیم دستنامه بخش های مختلفی می تواند موردتوجه باشد. مقدمه؛ تعاریف؛ دامنه؛ اهداف؛ خط مشی؛ مسئولیت ها؛ و توصیه ها هفت جزئی هستند که بالاترین حضور را دستنامه های موردبررسی داشتند؛ پیشنهاد می شود در دستنامه تنظیمی این موارد گنجانده شود.
    کلیدواژگان: آرشیو های ملی، مدیریت اسناد، اسناد الکترونیکی، رسانه های اجتماعی، وب2، تحلیل محتوا
|
  • Gholamreza Darkatanian, Morteza Nouraei *, Morteza Dehghannejad Pages 6-27
    Purpose
    This paper reviews health reforms carried out the city of Dezful (North of Khuzestan Province, Iran), a city with endemic health problems.
    Method/Research Design: Data was collected from a combination of archival and library materials as well as using oral history techniques.
    Findings: Reconstruction plans were drafted and sanitary and medical services were on the agenda in the 1920s and 1930s. However, none were implemented due to serious shortcomings. Later, with the contribution of the people and the authorities, some NGO's in the region succeeded in introducing number of health and medical initiatives, including the eradication of trachoma. During the 4th National Development Plan (1968-1972), hospitals, clinics and pharmacies were established, and general practitioners and specialists were recruited. Such achievements did not satisfy World Health Organization standards; nevertheless, they led to significant health improvement in the region.
    Keywords: Developments, Reform, Health, Pahlavi, Dezful
  • Neda Morad*, Seyedmohammad Mansour-Tabatabaee, Manochehr Akbari, Abdolreza Seif Pages 28-42
    Purpose
    Tarassol (= art of epistolary), as a technique of essay writing and composition, contains precious historical, social, and political information. YusefiHeravi 's BadaayeOl-ensha is one such work which has been composed according to the rules of administrative hierarchy and bureaucratic positions in the time of Humayun, the second emperor of the Mughal Empire (ruled from 1531–1540 and again from 1555–1556).The aim of this research firstly is to introduce a less known manuscript, secondly to cast light on the administration hierarchy of the empire.
    Method/Research Design: the letters of BadaayeOl-ensha are examinedfor both the content and literary value. Prevalent style of letter writing in this period is explained too.
    Findings and
    Results
    Like any similar historical text, BadaayeOl-enshaexplains the administrative hierarchy of the Mughal Empire. The letters reveals the three styles of writing addressing the three orders of administrative positions. Also in the contents of letters, especially in the epistolary part (the third part), common customs and traditions of the court are mentioned. The letters also show similarities of court traditions and practices in India and Iran.
    Keywords: BadayeOl-ensha, YusefiHeravi, Mughal Empire, letter writing, administrative hierarchy
  • Shahram Yousefifar *, Elahe Mahboob, Zahra Fatemi-Moghdam Pages 44-66
    Purpose
    To study responsibilities and relationships between landlords and tenants in the mortmain of the Safavid era in order to understand social and legal conditions of the time.
    Method/Research Design: Archival documents are examined to draw conclusions.
    Findings: The terms and conditions included in leasing contracts did not conform to universal principles. They differed with regard to intentions and objectives of donors, but more importantly they were based on mutual agreements. Duration of lease, payments, and obligations of each party also varied considerably.
    Keywords: Leasing contracts, landlord, tenants, mortmain, land endowment, Safavids, AstanGhodsRazavi
  • Soheila Safari * Pages 68-87
    Purpose
    The paper examines the reasons for dissatisfaction with the enforcement of Clothing Conformity Act and its impact on affected groups and persons.
    Method/Research Design: Parliamentary transaction records as well as library and archival resources were analyzed to draw conclusions.
    Findings: The Clothing Conformity Act caused widespread concerns among citizens, mainly due to endangering their employment or loss of business. Concerns about identity, religious beliefs, and social status were also widespread.
    Keywords: Clothing uniformity Act, petition, National Parliament, Iran
  • Mehrnaz Azadi Boyaghchi, Maryam Afsharpoor, Mohammad Hadadi * Pages 88-102
    Purpose
    This paper introduce traditional weighting system used for mixing the ingredients of ink for calligraphy.
    Method/Research Design: Data is collected from Instructional treaties
    Findings: Dang, Methqaal, Deram, Tolaa, Owgiye, Sir, Setir, Mod, Ratl, Chaarak, Mann are the names of weighting scales. Considering the importance of weight ratio and the amount of ingredients in the quality and stability of ink, knowledge of these scales in order to add correct amount of each ingredient is vital.
    Keywords: Traditional weight system, ink, calligraphy treaties
  • Roya Bahadori *, Faranak Bahrololoomi Pages 104-125
    Purpose
    This paper presents techniques used for identifying dyes and pigments used in inks and illuminations of several old Quranic manuscripts. Knowledge of the kind of dyes and pigments used in producing old manuscripts helps the choice of appropriate cleaning methods and conservation treatments.
    Method/Research Design: Scanning electron microscopy with energy dispersive X-ray spectroscopy (SEM-EDX), Fourier transform infrared spectroscopy with attenuated total reflection (ATR-FTIR), Raman laser spectroscopy were used for the characterization of the paint layers and inks of the selected samples taken from 6 illuminated manuscripts, all belonging to the Safavid era (15-16 century AD).
    Findings: Analyses of sixteen samples taken from the six manuscripts showed that lapis lazuli, indigo, azurite and lead white in blue colors, madder, cinnabar, red lead in red colors, and verdigris and lead white in green colors, were used. All of the pigments and dyes used in manuscripts were common in the Safavid era and were mentioned in literature. Therefore the authenticity of these manuscripts is established.
    Keywords: Illumination, dye, pigment, Safavid
  • Nayere Khodadad *, Amir Ghaebi, Masumeh Karbala Agaei Kamran Pages 126-153
    Purpose
    Through investigating the practice of the national archives around the world, this study aims to help the Iranian National Archives to develop a model for managing its social media documents.
    Method/Research Design: Following developing a list of categories, a thorough search was conducted in the web to find social media records management manuals in the websites of all national archive websites around the world. The contents of manuals found were analyzed using Nvivo11 software.
    Findings: only 33 out of 97 national archives around the world with websites, had any sort of records management manual, and only 6 had developed social media documents manual. Among them the American manuals were more developed and contained all the categories on our list.
    Keywords: National Archives, Document Management, Electronic Document, Social Media, Web 2.0, Content Analysis