نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید
سال بیست و پنجم شماره 3 (پاییز 1393)

یکی از مهمترین تصمیماتی که در زنجیره تامین گرفته می شود مساله ی کارایی و اثربخشی این زنجیره توام با پارامتر ها و متغیر های دارای عدم قطعیت است. عدم قطعیت در زنجیره تامین منجر به غیر بهینه شدن تصمیماتی است که با فرض قطعیت گرفته می شوند. از این رو در این تحقیق رویکرد استوار برای تطابق با عدم قطعیت در زنجیره تامین ساپکو به کار رفت. شرکت ساپکو تامین کننده قطعات ایران خودرو است که با هدف کارامدی و کیفیت در انتخاب تامین کنندگان عمل می کند. با توجه به سیاست کاهش تامین کننده که یکی از تصمیمات استراتژیک در زنجیره تامین است از روش تحلیل سلسله مراتب فازی ابتدا تامین کنندگانی که حداقل نمره را کسب نکرده از ورود به مدل حذف گردیدند، سپس با توجه به ماهیت داده از رویکرد مالوی سیم که سناریو ایست برای تخصیص قطعات برای دو سایت تولیدی ایران خودرو استفاده شد. نتایج نشان داد که استفاده از رویکرد استوار منجر به افزایش هزینه ی تامین قطعات می شود اما نتایجی مانند کاهش موجودی، پاسخ گویی به عدم اطمینان سایت های تولیدی و کاهش میزان تقاضای ارضا نشده (استواری مدل) با توجه به نقش حساس شرکت حاصل شد. همچنین مدل استوار با ضرایب متفاوت استواری راه حل که اشاره به تغییرات سناریو ها و استواری مدل که اشاره به تقاضای تامین نشده دارد نیز حل گردید و با توجه به حساسیت تصمیم گیرندگان موازنه ای بین آن ها صورت پذیرفت.

در این مقاله، الگوریتمی ابتکاری برای حل مساله جابجایی کانتینرها در حالت مجاز بودن جابجایی کانتینر بین دسته های مختلف پیشنهاد می گردد تا در حداقل زمان کارکرد جرثقیل، بلوکی از کانتینرها با توجه به تقدم موجود بین کانتینرها تخلیه گردد. با توجه به پیچیدگی بالای مساله، برای حل آن از رویکرد شکستن مساله اصلی به زیر مسائل کوچک تر استفاده شده است. در حل این زیر مسائل از راهکارهای موجود در ادبیات حالت ساده تر مساله، که در آن جابجایی کانتینر صرفا در درون دسته مربوطه مجاز می باشد بهره برده ایم. با استفاده از رویکرد شکست، نمونه مثال هایی تا سقف 720 کانتینر به گونه ای موثر حل شده اند که حاکی از قابل استفاده بودن روش پیشنهادی در موارد عملی می باشد. نتایج حاصله از روش پیشنهادی، با جدیدترین مطالعات موجود در ادبیات مقایسه شد که جز اندک مواردی، نتایج حاصله حاکی از حصول جواب هایی بهتر در مدت زمانی کمتر در مقایسه با الگوریتم های مشابه می باشد.

هنگامی که در یک نمودار کنترل فرایند آماری چندمتغیره هشدار خروج از کنترل ظاهر می شود یک سوال طبیعی این است که کدام متغیر یا متغیرها این وضعیت را بوجود آورده اند؟ در واقع وضعیت خروج از کنترل فقط می تواند مربوط به یکی از متغیرها باشد و معقول نیست که وضعیت خروج از کنترل به همه متغیرها نسبت داده شود. در متون کنترل کیفیت آماری روش های مختلفی برای پاسخ به این سوال پیشنهاد شده است. در مقاله حاضر روشی معرفی می شود که درآن آماره کنترل ماکسیمم قدرمطلق متغیرهای تواما استاندارد شده می باشد. اهمیت روش پیشنهادی، سادگی آن در مقایسه با روش های مشابه پیشنهادی موجود در متون کنترل فرایندهای چندمتغیره آماری می باشد.

چارچوب های تدوین استراتژی کلان به ارائه استراتژی در سطح کل سازمان می پردازند و مشخص کننده نحوه جهت گیری استراتژی های اصلی سازمان هستند. هر یک از این چارچوب ها دارای دو دسته فاکتور بوده که به ارزیابی توان داخلی و جذابیت خارجی (صنعت) می پردازند. در این مقاله، برای ارزیابی توان داخلی سازمان ها، از رویکرد دوره عمر سازمان استفاده می شود که با دیدگاهی سیستماتیک به شناسایی موقعیت آن ها در منحنی دوره عمر پرداخته و راه حل هایی جهت دستیابی به تکامل و درمان عارضه هایشان ارائه می نماید. برای ارزیابی جذابیت خارجی نیز چرخه عمر صنعت بکار گرفته شده که روشی برای شناسایی موقعیت هر صنعت در مراحل مختلف چرخه عمر ارائه می کند. هدف از این مقاله، توسعه یک چارچوب جدید (LCMS) برای تدوین استراتژی کلان در قالب یک ماتریس دوبعدی، شامل مراحل دوره عمر سازمان و مراحل چرخه عمر صنعت، می باشد. چارچوب LCMS با استفاده از روش تحقیق پیمایش توسط خبرگان و تکنیک دلفی، اعتبارسنجی شده و مزیت های استفاده از منحنی های عمر در طراحی گزینه ها و فاکتورها مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش اول این مقاله، مرور ادبیات و بررسی چارچوب های تدوین استراتژی کلان ارائه شده است. در بخش دوم، نحوه دستیابی به چارچوب LCMS با استفاده از روش تحقیق تشریح شده و در بخش سوم، به بررسی نتایج تحقیق و اعتبارسنجی آن پرداخته شده است.

بسیاری از فعالیت های ساخت و ساز به دلیل ماهیت تکراری و داشتن سهم بالای نیروی انسانی، پدیده ای را نشان می دهند که اثر یادگیری نام دارد که به موجب آن، زمان، هزینه و به طور کلی تلاش لازم برای انجام یک فعالیت، با افزایش تعداد تکرار ها، کاهش می یابد. منحنی یادگیری مدل ریاضی می باشد که این اثر را نشان می دهد. مهم ترین ارزش منحنی های یادگیری، قابلیت آنها در پیش بینی عملکرد فعالیت ها است. این پیش بینی توسط مدل های مختلف منحنی یادگیری انجام می شود. این که دقت و اعتبار پیش بینی توسط منحنی های یادگیری تا چه اندازه است و کدام مدل بهتر می تواند این پیش بینی را انجام دهد، از اهداف این مقاله می باشند. در این راستا، یک مدل جدید برای منحنی یادگیری پیشنهاد شده و با مدل خطی مقایسه گردیده است. همچنین توانایی های پیش بینی دو روش استفاده از داده ها یعنی روش داده واحد و داده میانگین تجمعی مقایسه شدند. نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی می تواند به عنوان یک مدل پیش بینی کننده مناسب، با مدل خطی رقابت کند و نتایج قابل قبول تری داشته باشد. مقادیر خطای پیش بینی توسط این دو مدل، در محدوده 15% تا 35% ارزیابی شد و همچنین مشخص شد زمانی که از داده های واحد برای پیش بینی استفاده شود، خطای پیش بینی کمتر از داده های میانگین تجمعی می باشد..

مساله مکان یابی و تخصیص از جمله مسائلی است که مصداق ها و کاربردهای زیادی در دنیای واقعی دارد لذا توسط پژوهشگران بسیاری مورد بررسی قرار گرفته و مدلهای بسیاری برای آن ارائه شده است. از طرفی محیط ترکیبی که در آن تصادفی بودن و فازی بودن همزمان با هم رخ می دهند، اخیرا مورد توجه قرار گرفته است و می تواند رفتار برخی از پدیده ها را توجیه کند. در این مقاله، به بررسی یکی از مدل های مکان یابی به نام مدل -میانه در محیط ترکیبی پرداخته ایم و با استفاده از برنامه ریزی با محدودیت شانس و برنامه ریزی وابسته به شانس یک مدل دوسطحی ترکیبی معرفی و یک روش حل برای آن ارائه داده ایم. در پایان، دو مثال عددی برای روشن شدن موضوع ارائه شده است.

در این مقاله مساله بهینه سازی همزمان اندازه انباشته و زمانبندی در محیط تولید کارگاهی انعطاف پذیر با محدودیت ظرفیت ماشین ها بررسی شده است. بدلیل ماهیت محیط تولید کارگاهی انعطاف پذیرمساله دارای ساختار چند مرحله ای و چند ماشینی بوده و هدف از آن تعیین برنامه تولید بهینه به نحوی است که هزینه های سیستم شامل هزینه های تولید، نگهداری، راه اندازی و اضافه کاری کمینه گردد. ابتدا یک مدل برنامه ریزی ترکیبی عدد صحیح جدید در قالب مدل ظرف زمانی بزرگ تعیین اندازه انباشته و زمانبندی جامع (GLSP) برای مساله ارائه و با توجه به اینکه مساله قویا NP-hard است یک روش فراابتکاری مبتنی بر ترکیب الگوریتم ژنتیک با الگوریتم بهینه سازی توده ذرات برای حل آن پیشنهاد شده است. همچنین از آنجایی که ثابت شده است پیدا کردن یک جواب شدنی در مساله تعیین اندازه انباشته با ظرفیت محدود منابع و داشتن زمان راه اندازی NP-hardاست به دلیل جلوگیری از صرف بخش زیادی از فرآیند جستجوی جواب بهینه به جستجو در نقاط نشدنی فضای مساله یک روش ابتکاری موثر و کارآمد بنام رویه انتقال ارائه شده است. این رویه در نتیجه یک جستجوی همسایگی به هدایت فرآیند کاوش به نقاط شدنی مساله کمک می نماید. نهایتا نتایج محاسباتی کارایی روش حل پیشنهادی را نمایش می دهد.

امروزه سازمان ها برای باقی ماندن در عرصه رقابت باید محصولاتی متنوع با توجه به خواست مشتری فراهم کنند، بنایراین خود را نیازمند آن می دانند که درکنار توجه به منابع داخلی، منابع خارج از سازمان خود را نیز مدیریت کرده و وارد مقوله هایی همچون مدیریت زنجیره تامین شوند. از طرفی دیگر موفقیت و برتری کامل این زنجیره ها مستلزم تمرکز بر ارزش آفرینی و مشتری گرایی می باشد، بنابراین ناب سازی زنجیره، سازمان ها و فرآیند های آنها امروزه از اهمیت زیادی برخوردار شده است. در این مقاله به دلیل اهمیت بالای بخش تولید و توزیع، به مدلسازی تولید، انتخاب تسهیلات توزیع فعال و طراحی شبکه توزیع جریان مواد در طول زنجیره تامین سه سطحی پرداخته شده و در راستای رضایت مشتری و بر اساس تفکر ناب، یک برنامه ریزی مختلط عددصحیح نوشته شده است. در حل این مدل با نرم افزار lingo با توجه به زمان صرف شده، مناسب بودن این متد در ابعاد کوچک اثبات می شود، ولی با بالا رفتن ابعاد مسئله، ضرورت استفاده از یک الگوریتم فراابتکاری مانند GA نیز مشخص می گردد، نتایج حاصل از GA در ابعاد کوچک انحراف تقریبی 07/ 4% را نسبت به جواب بهینه حاصل از Lingo نشان می دهد بنابراین می توان نتایج آن را در ابعاد بالاتر مورد قبول دانست و بعنوان یک راه حل ایده آل برای یافتن الگوی مناسب تولید و شبکه توزیع مطلوب به آن نگریست..