نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید
سال بیست و هفتم شماره 3 (پاییز 1395)

با توجه به نقش و اهمیت چیدمان تسلیحات دفاعی دریایی در صحنه نبرد و نحوه تخصیص تسلیحات موجود به تهدیدهای مهاجم، استفاده از مدل های ریاضی و بهینه سازی در این گونه مسائل ضروری است. در این مقاله یک مدل برنامه ریزی غیرخطی مختلط عدد صحیح برای مساله چیدمان حامل های جنگی و تخصیص سلاحهای آن ها به تهدیدها با هدف وارد کردن بیشترین تخریب به تهدیدها ارائه می شود. از آنجایی که حل دقیق مدل ارائه شده با استفاده از نرم افزارهای موجود در زمینه تحقیق در عملیات امکان پذیر نیست، روش-های جستجوی محلی بیشترین بهبود، سریع ترین بهبود و روش فرا ابتکاری جستجوی ممنوعه برای این مساله طراحی شده است. نتایج به دست آمده از این روش ها با روش شمارش کامل مقایسه شده و مشخص می شود، روش جستجوی ممنوعه کارایی بیشتری نسبت به سایر روش های پیشنهادی دارد.

حرکت رو به رشد و سریع جوامع امروزی جهت کسب و بهره برداری از اطلاعات، موجب گسترش روز افزون اجرای پروژه های مختلف در زمینه فناوری اطلاعات در سطوح سازمانی و ملی شده است. با توجه به سرعت چشمگیر نوآوری های تکنولوژیکی، پروژه های فناوری اطلاعات با چالشها و ریسکهای متعددی مواجه می باشند. برای کاهش ریسک، باید به تصمیم گیرندگان اجازه داده شود تا هر زمان که اطلاعات جدیدی در حوزه قیمت ها، هزینه ها، و سایر شرایط بازار موجود می باشد بتوانند تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری را تغییر دهند. این موضوع مفهوم اصلی انعطاف پذیری در زمینه وجوه سرمایه گذاری می باشد که به موسسات اجازه می دهد تا در سرمایه‏گذاری فناوری اطلاعات از ارزش گذاری تئوری اختیارات حقیقی استفاده نمایند. در این پژوهش با روش اختیارات حقیقی به ارزش گذاری سرمایه گذاری پروژه برنامه ریزی منابع بنگاهی (ERP) در یک شرکت تولید نرم‏افزارهای مالی با در نظر گرفتن اختیار گسترش پرداخته شده است. نتایج یافته ها نشان داد که در روش اختیارات حقیقی با در نظر گرفتن انعطاف پذیری در مدیریت، در نتیجه اعمال اختیار گسترش ارزش مازادی حدود دو میلیارد ریال برای پروژه به همراه خواهد داشت. در نهایت یک نقشه راهبردی برای پروژه در طول یک سال عمر اختیارات در نظر گرفته شده است.

پیشرفت های صنعت خودروسازی، شرایط رقابتی را برای شرکت های خودروساز فراهم کرده است، لذا رقابتی-تر شدن بازارها، فروپاشی مرزهای تجاری، جهانی شدن اقتصاد و در نهایت افزایش سطح توقعات و الزامات مشتریان، موجب افزایش توجه به تکنولوژی های نوین گردید. شناسه فرکانس رادیویی یک تکنولوژی رو به رشد در سطح دنیا است که هرروزه کاربردهای جدیدی از آن در فرایندهای مختلف از جمله زنجیره تامین، تعریف شده و بکار گرفته می شود. استفاده از تکنولوژی شناسه-فرکانس رادیویی با اتوماسیون فرایندهای کاری(هوش تجاری) در مدیریت زنجیره تامین، هزینه فعالیت های دستی را کاهش می دهد و باعث افزایش سرعت انجام فرایندها می گردد و با حذف دخالت انسان در ورود اطلاعات، خطا را کاهش و دقت اطلاعات جمع آوری شده را افزایش می دهد. فناوری شناسه فرکانس رادیویی، امکان کنترل فرایندهای غیرقابل رویت و نیز ویرایش اطلاعات برچسب ها را در اختیار ما می گذارد که برای نشان دادن این موضوع از شبیه سازی استفاده شد تا در ابتدا برچسب هایی برای ثبت اطلاعات اولیه به قطعات اضافه شود و در واحد خدمات این اطلاعات با اضافه شدن نوع تعمیرات ویرایش می شود ودر نهایت پس از خروج از واحد خدماتی، تمامی داده ها برای تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری در سیستم هوش تجاری ذخیره می شود. این پژوهش می خواهد راهی مناسب تر برای شناسایی تامین کنندگان برتر و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها مشخص نماید تا شرکت های خودروساز بتوانند با یک انتخاب و رتبه بندی درست از بین تامین کنندگان موجود، قطعات مورد نیاز را فراهم نمایند همچنین عملکرد نمایندگی ها بر اساس آمار دقیق مراجعه کننده ها و نوع تعمیرات می تواند روی تصمیم گیری های خودروساز بسیار موثر باشد. شبیه سازی شناسه فرکانس رادیویی و هوش تجاری در این پژوهش نشان داد که اگر تصمیمات هوش تجاری با استفاده از داده های دقیق به سرعت اجرا شود، در خدمت دهی به مشتریان 62 درصد بهبود ایجاد می شود که این بهبود نتیجه تعیین اولویت تامین کننده ها و تغییرات واحد خدماتی است تا در نهایت به موجب مقایسه آمار خرابی قطعه سازان، کیفیت قطعات بالا برود و به طبع آن کارکرد خودروها نیز افزایش یابد.

در این مقاله برای بررسی کارایی آزمایشگاه ها و تعیین نوع استراتژی هدایتی در سازمان کارفرمای ناظر از تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است. برای این منظور، ابتدا با استفاده از نظرات خبرگان شاخصهای ورودی و خروجی مشخص شده و سپس با استفاده از تحلیل پوششی داده ها کارایی آزمایشگاه های مختلف محاسبه می‏شود. همچنین با تعیین آزمایشگاه الگو، میزان تغییرات لازم در متغیرها برای بهبود کارایی آزمایشگاه های ناکارا، مشخص می‏شود. از روش پیشنهادی برای تعیین استراتژی های هدایتی آزمایشگاه های آزمون مواد غذایی مختلف در اداره کل استاندارد استان تهران استفاده شده است. بررسی نتایج نشان می‏دهد با توجه به وجود ظرفیت خالی در آزمایشگاه ها و همچنین سطح کارایی متوسط و پایین باید از انتخاب استراتژی رشد اجتناب و به جای آن از استراتژی های ثبات یا کاهش استفاده شود. همچنین استفاده از سیاستهای حمایتی و افزایش تعداد نمونه های ارسالی برای آزمون برای افزایش کارایی آزمایشگاه ها الزامی می‏باشد. روش پیشنهادی ابزار مفیدی برای مدیران واحدهای آزمایشگاهی در جهت افزایش کارایی آزمایشگاه ها می‏باشد

مساله مسیریابی وسایل نقلیه یکی از پرکاربردترین و چالش برانگیزترین مسائل بهینه سازی ترکیبی می‏باشد. توجه زیاد به مساله مسیریابی بعلت پرکاربرد بودن این مسائل در دنیای واقعی و همچنین دشوار بودن حل این مسائل است. هدف این مقاله، طراحی مدلی جدید برای مساله مسیریابی وسایل نقلیه در زنجیره تامین سه سطحی است، که تعیین می کند چه مقدار کالا، در چه زمانی و از کدام مرکز توزیع به کدام مشتری ارسال شود تا در کنار کمینه کردن هزینه های زنجیره تامین از جمله هزینه های نگهداری موجودی و حمل و نقل، که غالبا در ادبیات موضوع دیده می شود، اهداف مهم دیگری تحت عنوان کمینه کردن نرخ مصرف سوخت و جریمه های پنجره های زمانی نیز تامین شود و در نهایت رضایت مشتریان به حداکثر برسد. نخست برای اعتبارسنجی ابعاد کوچک مساله چندین مثال عددی با نرم افزار گمز و الگوریتم های فرا ابتکاری پیشنهادی طراحی و حل شده است، و برای ارزیابی کیفیت نتایج با یکدیگر مقایسه گردیدند. در ادامه برای اعتبارسنجی ابعاد بزرگ مساله، یک مثال واقعی ارائه شده و با الگوریتم های فرا ابتکاری پیشنهادی حل گردیده است. الگوریتم های فرا ابتکاری در نرم افزار MATLAB R2013کدنویسی شده اند و تمامی تست‏ها توسط رایانه ای با مشخصات پردازشگر Core i5 2.53GHz و حافظه داخلی 4GB اجرا شده است.

یک مدل نگهداری و تعمیرات کارآمد، در مدیریت مزرعه های بادی، نقش اساس ایفا می کند. مدل های مختلفی برای نت توربین های مزرعه های بادی توسط محققان پیشنهاد شده است، ولی ادبیات موضوع مبین این مهم است که هیچ یک از محققان، تنوع در توربین ها و اعزام پیشگیرانه گروه های نت را در مدل های پیشنهادی خود بطور همزمان مورد ملاحظه قرار نداده اند. در این مقاله، یک مدل نت فرصت طلبانه بر اساس مقادیر حدود آستانه چند سطحی عمر قطعات، برای یک مزرعه بادی، با فرض هم زمان 1) وجود توربین های متنوع، 2) وجود وابستگی اقتصادی بین قطعات و 3) اعزام پیشگیرانه مبتنی بر زمان، ارائه شده است. در مدل پیشنهادی این مقاله، شرایط در حال کار بودن و یا از کارافتاده بودن توربین ها نیز برای فعالیت های نت فرصت طلبانه، مورد توجه قرار گرفته است. در این مدل پیشنهادی، به منظور بدست آوردن بهترین جواب ممکن، از الگوریتم بهینه سازی فاخته استفاده شده است. عملکرد مدل پیشنهاد شده در این مقاله نشان می دهد که علاوه بر مزیت های بالا، مدل پیشنهادی در مقایسه با مدل های دیگر از کارآیی بالاتری برخوردار است.

تجهیزات هوایی به دلیل حساس بودن در انجام ماموریت از لحاظ زمان و دقت مورد نظر، نیازمند فرآیند تولید دقیق تری در راستای نیل به قابلیت اطمینان بالا نسبت به سایر تجهیزات است. لذا در این پژوهش با تمرکز بر روی بالگرد مورد مطالعه به بررسی قابلیت اطمینان قطعات اصلی ارابه فرود آن به منظور ارتقای سطح قابلیت اطمینان کل محصول پرداخته شده است. و در طی آن با هدف ارائه الگوریتمی جامع و یکپارچه به منظور بهبود قابلیت اطمینان محصولات انجام گرفته است. بدین منظور، قبل از هر چیز به شناسایی عوامل موثر در طراحی احتمالی محصولات پرداخته شد. و سپس به مطالعه ارابه فرود بالگرد با شناسایی ابزارهای مناسب به منظور بررسی محصول از لحاظ کارکرد و نحوه اتصالات و ترکیب ساختاری سیستم ارابه فرود بالگرد مورد مطالعه پرداخته شد. در ادامه، نظر به ثابت بودن نرخ شکست در طول عمر قطعات مکانیکی؛ محاسبات پیش بینی قابلیت اطمینان با در نظر گرفتن ثابت بودن نرخ خرابی آن ها با تابع توزیع نمایی انجام گرفت و نیز با قابلیت اطمینان تخصیص داده شده توسط روش FOO، مقایسه شد. در نتیجه با مشخص شدن قطعات بحرانی، به تشخیص دقیق کلیه آثار عدم رسیدن قابلیت اطمینان سیستم ارابه فرود به حد استاندارد تعریف شده توسط ابزار تحلیل درخت خطا پرداخته شد. خروجی های برگرفته از این ابزار را به ورودی های ابزار FMEA سپرده تا به علل آثار به وجود آمده پی برده شود و عدد اولویت ریسک مربوط به هر یک از خطاها مشخص گردید. و در مرحله دوم تجزیه و تحلیل حالات بالقوه شکست و آثار آن به ارائه پیشنهاداتی جهت کاهش اعداد اولویت ریسک و بهبود قابلیت اطمینان محصول پرداخته شد. و در نهایت با طرح آزمایشی به ارائه راهکارهای باصرفه اقتصادی و زمانی به منظور اجرای پیشنهادات تغییر مواد قطعات آلومینیومی به تیتانیوم پرداخته شده است. در مجموع، هدف اصلی این مقاله ارائه الگویی برای بهبود قابلیت اطمینان قطعات مکانیکی است و در همین راستا، به ارزیابی و برنامه ریزی جهت بهبود قابلیت اطمینان بالگرد در شرکت هواپیماسازی ایران با مطالعه موردی ارابه فرود پرداخته است.

وقوع حوادث غیرمترقبه و سوانح طبیعی، معمولا با خسارات جانی و مالی زیادی همراه بوده است. بنابراین تلاش ها جهت نجات و امدادرسانی می تواند خسارات جانی را کاهش داده و با ارائه ی خدمات امدادی به بازماندگان، حداقل رفاه را برای آن-ها فراهم نماید. در این مقاله مهم ترین خدمات امدادی شامل تخلیه ی افراد مصدوم و افراد سالم به مکان های امن و در صورت لزوم انتقال آن ها به تسهیلات درمانی مانند بیمارستان مدل سازی شده است. در این مقاله یک مدل برنامه ریزی ریاضی خطی عدد صحیح مختلط برای مکان یابی نقاط انتقال و پناهگاه ها با در نظر گرفتن محدودیت ظرفیت بر روی هریک از تسهیلات موجود در شبکه ارائه شده است. در این مدل ریاضی، هدف کمینه سازی کل زمان حمل و نقل است. سپس برای نشان دادن کارایی مدل پیشنهادی، منطقه ی چهار تهران به عنوان مطالعه ی موردی مورد بررسی قرار گرفته و مدل بر روی آن اجرا و نتایج و تحلیل حساسیت گزارش شده است.

شاخص های قابلیت فرآیند به عنوان یک ابزار کارای مهندسی کیفیت به منظور مقایسه صدای فرآیند و صدای مشتری استفاده می‏شوند و به کمک آنها می توان توان بالقوه و کارآیی عملیاتی فرآیندها را در تامین انتظارات مشتریان ارزیابی کرد. استقلال مشاهدات از متداول ترین مفروضات اکثر شاخص های قابلیت فرآیند است. اما با پیشرفت تکنولوژی های نمونه برداری و استفاده وسیع تر از انواع حسگرها، دفعات نمونه گیری افزایش و فواصل بین نمونه گیری کاهش یافته است که نتیجه آن افزایش حجم نمونه های در اختیار و استخراج الگوهای همبستگی میان اطلاعات نمونه ای است. طبیعی است در این شرایط فرض استقلال مقادیر نمونه ای نقض می‏شود. در این مقاله برای فرآیندهای خودبرگشتی مرتبه اول، برآورد فاصله‏ای معروفترین شاخص های توانایی فرآیند با بهره گیری از دو روش بوت استرپ محاسبه شده است تا عملکرد این روش ها توسط دو شاخص مهم متوسط درصد پوشش و متوسط طول فاصله اطمینان با بهره گیری از روش شبیه سازی شود. نتایج شبیه سازی نشان داد که روش بوت استرپ استاندارد غالبا عملکرد بهتری نسبت به روش بوت استرپ صدکی دارد. همچنین، نشان داده شد که دسترسی به حجم قابل ملاحظه ای از داده ها منجر به حصول متوسط درصد پوشش نزدیک به سطح اطمینان اسمی و متوسط طول فاصله اطمینان کوچکتر با دقت بیشتر خواهد شد. در نهایت، مثالی کاربردی برای مشاهدات واقعی نشان داد که این روش ها از عملکرد مناسبی برخوردارند.

هدف مدیریت زنجیره تامین دست یابی به کارایی و اثربخشی هزینه در سراسر سیستم است. از سوی دیگر، با حداکثر سازی پراکندگی تسهیلات مطلوب نظیر مراکز توزیع، می توان منجر به پوشش دهی مناسب تقاضا ی مناطق مختلف شود. به عبارت دیگر توزیع کننده ها به عنوان یکی از بخشهای مهم زنجیره تامین، به تولید کننده ها کمک می کند تا نیاز های مشتریان را پوشش دهند. پس با انتخاب کاراترین مراکز کاندیدای توزیع و بهینه سازی هزینه ها، می توان به اهداف ذکر شده دست یافت. در این مقاله، مدلی ترکیبی برای استقرار مراکز توزیع و تخصیص کالا، ارائه می شود. مدل مذکور از ترکیب مدل تجمیع همزمان تحلیل پوششی داده ها و مکانیابی- موجودی با در نظر گرفتن اصل پراکندگی است. مدل چند هدفه ارائه شده در این مقاله شامل اهداف کمینه سازی هزینه های موجودی، حداکثرسازی همزمان کارایی و پوشش دهی تقاضا و تعیین مکان مراکز توزیع در یک زنجیره تامین دو سطحی تولید کننده-مراکز توزیع می باشد. حل مدل برنامه ریزی غیرخطی عدد صحیح ارائه شده، با سادهسازی توسط تغییرمتغیر و سپس یکپارچه سازی اهداف با استفاده از روش معیار جامع انجام شده است. در نهایت با یک مثال عددی، کاربردی بودن مدل نشان داده شده است.

اهمیت بازگشت کالاهای استفاده شده و به کارگیری آن ها برای تولید مجدد محصول، در سال های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این مقاله، یک سیستم چند سطحی موجودی حلقه بسته در نظر گرفته شده است. زنجیره تامین مد نظر چند سطحی و شامل یک تولیدکننده، چندین خرده فروش و یک جمع آوری کننده می باشد. فاسد شدن کالا در همه قسمت های زنجیره رخ می دهد و متناسب با زمان در نظر گرفته شده است. در مدل پیشنهادی نرخ تقاضا و فسادپذیری قطعی فرض شده و کمبود مجاز نمی باشد. هدف این مطالعه تعیین مقادیر اندازه سفارش، زمان بازپرسازی و طول سیکل می باشد، به گونه ای که هزینه کل زنجیره حداقل گردد. به منظور حل مدل و یافتن حداقل هزینه، الگوریتم جستجوی طلایی توسعه داده شده است و با ارائه یک مثال عددی و انجام تحلیل حساسیت روی پارامترهای مختلف مدل، نتایج به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. نتایج نشان می دهد که حساسیت تابع هزینه نسبت به پارامترهای قیمت مواد خام، قیمت خرید مواد بازگشتی و نرخ فاسد شدن بسیار زیاد بوده و تخمین آن ها باید با دقت بیشتری انجام شود.

در این مقاله مساله یکپارچه زمانبندی تولید و توزیع سفارش ها در حالت تک مشتری برای سیستم تولیدی «تولید برای سفارش» در یک زنجیره تامین مورد بررسی قرار گرفته است. یک تولید کننده n سفارش از یک مشتری دریافت می کند. سفارشات لازم است توسط یک ماشین پردازش و در قالب دسته هایی به مشتری ارسال شود. ارسال دسته‏ای سفارش‏ها منجر به کاهش هزینه های ارسال می شود اما ممکن است موجب افزایش تاخیر بعضی از سفارش‏ها گردد. هدف تعیین توالی پردازش کارها و تعیین دسته بندی آن‏ها برای ارسال است به طوری که مجموع وزنی تاخیر کارها و هزینه های ارسال کمینه شود. مساله به طور قوی NP-hard است. در این مقاله، دو مدل برنامه ریزی ریاضی جدید شامل مدل غیرخطی مختلط و مدل خطی مختلط و همچنین یک روش ابتکاری جدید برای حل مساله مذکور ارایه شده است. به منظور بررسی کارایی این سه روش، تست های محاسباتی با رویکرد طراحی آزمایش ها به صورت کامل انجام و تحلیل نتایج با به کارگیری تکنیک آنالیز واریانس صورت گرفته است. نتایج تست محاسباتی، کارایی روش ابتکاری را نشان می دهد. همچنین وضعیت عملکرد روش ابتکاری برای گروه های مختلف و پارامترهای مساله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

مساله انتخاب تامین کننده یک فرایند تصمیم گیری برای شناسایی هویت تامین کننده ها و ارزیابی آنها برای عقد قرارداد است. در اینجا، مقادیر فازی فاصله ای نوع دوم برای نشان دادن نظرات تصمیم گیرنده ها استفاده شده است. با بکارگیری فرمول فاصله برای مجموعه های فازی فاصله ای نوع دوم، روشی مبتنی بر خوشه بندی سلسله مراتبی برای حل مساله انتخاب تامین کننده پیشنهاد شده است. برای نشان دادن کاربرد روش پیشنهادی ، دو نمونه مساله حل کرده ایم. اولین مساله یک مطالعه موردی در مساله انتخاب تامین کننده با 8 معیار و 8 تامین کننده است. مساله بعدی، نمونه مساله ای است که برگرفته از ادبیات موضوع می باشد. نتایج نشان می دهد در حالی که الگوریتم خوشه بندی سلسله مراتبی پیشنهادی نتایج مشابه با روش های AHP ، تاپ سیس، روش چن و روش وانگ و همکاران را فراهم میکند اما در عین حال برای مجموعه های فازی فاصله ای نوع دوم مناسب است و همچنین میزان نزدیکی و همخوانی بین تامین کننده ها را تعیین میکند.