نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید
سال بیست و هشتم شماره 2 (تابستان 1396)

این تحقیق به دنبال ارایه یک مدل مکان یابی تسهیلات چندهدفه با چندین لایه خدمتدهی و با در نظر گرفتن ازدحام در سیستم می باشد. در مدل ارایه شده، جهت دریافت خدمت، مشتریان در لایه های مختلف نوع خدمات متفاوتی را دریافت می کند. وقتی مشتری وارد سیستم می شود می بایست تمامی خدمات را در لایه -های مختلف دریافت نماید؛ در واقع مشتری در لایه های میانی سیستم را ترک نخواهد کرد. در این راستا، تقاضا به صورت تصادفی در نظر گرفته شده و توابع هدف شامل کمینه سازی مدت زمان انتظار متقاضی درون صف و احتمال بیکاری تسهیلات است. از طرفی از آنجائیکه کاهش گازهای گلخانه ای به عنوان شاخصی مهم و اثرگذار در شرایط محیط زیست موجب ایجاد زنجیره تامین سبز می شود، تابع هدف سوم مساله به دنبال کمینه سازی اثرات زیست محیطی میباشد. مدل ارایه شده به صورت یک مدل برنامه ریزی غیرخطی عدد صحیح بوده و در رسته مسائل با پیچیدگی بالا قرار داد. به منظور حل مدل ریاضی ارایه شده، یک رویکردهای شبیه سازی ارایه و بر روی مسائل مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

توزیع سریع کالاهای فساد پذیر امروزه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و از میان رفتن کیفیت این محصولات هزینه های بسیاری را ایجاد می کند،. بدین منظور، در این تحقیق مدلی برای توزیع کالاهای فسادپذیر ارائه می شودکه در آن تصمیمات مسیریابی برای توزیع این کالاها اتخاذ می گردد، از طرفی در صورت ضرورت ، تنها امکان اعزام یک نفربه همراه راننده وجود دارد. که این فرد یا کمک راننده یا نیروی خدماتی یا فردی دیگر با هر دو مهارت می باشد. درواقع هدف اصلی مدل، یافتن مسیرهایی برای وسائل نقلیه است که در آن تمامی مشتریان کالا را دریافت کنند. در عین حال تعداد وسایل تخصیص داده شده به مرکز توزیع و میزان تغییر کیفیت، زمان تحویلکالا به هر مشتری ولزوم بکارگیری کمک راننده یا نیروی خدماتی یا فردی با هر دو مهارت تعیین می شود.نتایج نشان می دهد که مدل ارائه شده می تواند جهت تصمیم گیری بهینه برای توزیع کالاهای فسادپذیر بکارگرفته شود.

انرژی نقش حیاتی در بهبود رفاه اجتماعی و اقتصادی ایفا می کند و اصلی ضروری در صنایع و تجارت به حساب می آید. ایران دومین ذخایر گاز طبیعی دنیا و چهارمین جایگاه تولید نفت اوپک را در اختیار دارد و از کشورهایی است که از منابع فراوان انرژی برخوردار است. از طرفی، تغییرات ژئوپلیتیکی، مسائل اجتماعی مانند رشد جمعیت، رشد اقتصادی، چالش های سیاسی، تغییرات اهداف و چشم اندازها، و پارامترهای موثر خارجی (مانند تغییر قیمت نفت جهانی) باعث تغییرات فزاینده ای در حوزه انرژی شده است و اقتصاد ایران نیازمند سیاست گذاری هدفمند و طرح های بلندمدت است. در این راستا، این نوشتار تلاش دارد با استفاده از برنامه ریزی سناریو مبتنی بر طرح نقشه شناخت فازی، روش تحلیل متقاطع و همچنین تجزیه وتحلیل ریخت شناسی روندهای احتمالی آینده انرژی ایران در بخش تولید بررسی نماید. چهار سناریوی محتمل برای تولید انرژی اولیه در کشور تولید شد که بیانگر محتمل ترین وضعیت بخش انرژی در کشور تا سال 1410 خواهند بود. روش یکپارچه بکار رفته در این مطالعه ضعف سایر روش های کمی یا کیفی را پوشش می دهد.

توجه روزافزون به خواسته های مشتریان برای تحویل سریع کالا و سفارشی سازی آن، از یک سو و هزینه های مختلف سیستم های تولیدی از سوی دیگر، انتخاب سیاست تولید را به یکی از مسائل مهم برای مدیران صنایع تبدیل کرده است. از این رو مطالعات زیادی در زمینه انتخاب از بین دو سیاست ساخت برای انبارش و ساخت برای سفارش صورت گرفته است. با این وجود حجم کمی از مقالات به بررسی زنجیره تامین کالای فاسدشدنی و تعیین سیاست بهینه تولید در آن پرداخته اند. پژوهش پیش رو به بررسی و مقایسه این دو سیاست در زنجیره تامین دو سطحی کالای فاسدشدنی با طول عمر نمایی پرداخته و از مبانی نظریه صف برای مدل سازی سیستم بهره گرفته است. به این ترتیب با بررسی شرایط زنجیره در حالت پایدار و بدست آوردن معادلات تعادلی، معیارهای ارزیابی عملکرد سیستم محاسبه شده و مدل های ریاضی توسعه می یابند. برای حل مدل های پیشنهادی از روش جستجوی مستقیم استفاده شده و تحلیل حساسیت با بررسی مثال عددی صورت گرفته است.

در این مقاله برای نخستین بار در ادبیات مکانیابی لجستیک امداد، رویکرد مدلسازی امکانی محدودیت شانس پایدار به کار گرفته شده است. در این رویکرد عدم قطعیت های عرضه و تقاضا و پارامترهای هزینه ای پس از وقوع حادثه به فرم ضرایب فازی ذوزنقه ای وارد مدل شده اند وبرای نخستین بار بحث مقاوم سازی مراکز توزیع امداد مطرح شده است.همچنین در ادامه به منظور حل این مدل چندهدفه غیرخطی مختلط عدد صحیح از رویکرد حلLp-metrics استفاده شده و با استفاده از تولید مسائل نمونه، مزیت این مدل پایدار نسبت به فرم قطعی آن در 10 سناریوی مختلف وقوع حادثه برسی شده است. نتایج این بررسی در سناریوهای مختلف وقوع بحران، بیانگر عدم توانایی رویکرد قطعی در برآورده ساختن حداقل سطح استاندارد امدادرسانی مورد نظرسازمان متولی امداد، در اکثر سناریوها می باشد. اما رویکرد پایدار با وجود صرف هزینه های امدادی بالاتر، با ارائه برآورد مناسبی از هزینه های پس از بحران می تواند موجب افزایش قابلیت اعتماد تصمیمات استراتژیک اتخاذ شده با این رویکرد مدلسازی بشود.

یکی از مهم ترین برنامه های استراتژیک نظام سلامت هر کشور، طراحی مناسب سیستم درمانی است. در این پژوهش مسئله توسعه و احداث مراکز درمانی چند خدمتی با وجود تقاضا و مدت زمان خدمت رسانی احتمالی بررسی می شود. به این منظور خدمات ارائه شده توسط مراکز به دو دسته خدمات عادی و اورژانسی تقسیم بندی شده و فرض استفاده از چند نوع خدمت در هر بار مراجعه بیماران با تشکیل شبکه صف در مراکز درمانی لحاظ شده است. همچنین ترجیح بیماران برای مراجعه به مراکز درمانی با توجه به زمان سفر بیماران به این مراکز که بیانگر میزان دسترسی آنان است، اندازه گیری شده است. هدف مدل عدد صحیح مختلط ارائه شده، کمینه سازی زمان های سفر بیماران بین مناطق تقاضا و مراکز درمانی برای خدمات اورژانسی، زمان های سفر بین مراکز درمانی برای هر دو دسته خدمات و مجموع نرخ های مراجعه ی بیش از استاندارد تعیین شده برای خدمات است. برای حل ابعاد متوسط و بزرگ مدل، یک الگوریتم ابتکاری طراحی شده است. بر پایه نتایج به دست آمده، الگوریتم ابتکاری دارای عملکرد قابل قبولی برای حل مدل ارایه شده است. با استفاده از نتایج مدل پیشنهادی می توان الگو و نرخ های مراجعه بیماران به خدمات درمانی را پیش بینی و در مکان یابی مناسب خدمات درمانی با تعداد مناسب خدمت دهنده به کار برد.

در مسائل زمانبندی تولید، فرایندهای تولیدی بدون در نظر گرفتن تصمیمات مربوط به ارسال و تحویل محصول نهایی برنامه ریزی می شوند. در صورتی که در بسیاری از کاربردهای واقعی (نظیر صنایع غذایی، صنایع کامپیوتری و غیره) محصولات نهایی بایستی بلافاصله پس از تولید و بدون نیاز به نگهداری در انبار به مشتری تحویل داده شوند. در این مقاله مدل یکپارچه زمان بندی تولید در سیستم جریان کارگاهی و تحویل محصول به مشتری با روش ارسال مستقیم به کمک وسائل نقلیه محدود و با ظرفیت محدود با هدف حداقل نمودن بیشترین زمان بازگشت وسیله نقلیه ارائه شده است. به منظور حل مدل پیشنهادی از الگوریتم رقابت استعماری با اضافه کردن سیاستهایی در گامهای الگوریتم استفاده شده و با هدف دستیابی به جوابهای پایدارتر، رویکردی مبتنی بر روش تاگوچی برای تنظیم پارامترها انجام شده است. در پایان نیز به کمک تولید نمونه های تصادفی، الگوریتم حل و همچنین یکپارچه سازی مدل مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. نتایج محاسباتی کارایی بالای الگوریتم و اثربخشی مطلوب رویکرد یکپارچه را نشان می دهد.

مسئله زمان بندی پروژه با منابع محدود، عمدتا با اهداف کمینه کردن زمان اتمام پروژه و یا بیشینه کردن ارزش خالص فعلی مدل سازی می شود. اگرچه به کارگیری مسئله زمان بندی پروژه با منابع محدود در برنامه ریزی مواد مصرفی نقش کلیدی در پروژه ها دارد، ولی مدل های پیشنهاد شده نمی توانند به تعیین زمان سفارش دهی و کمینه کردن هزینه های مواد مصرفی کمک کنند. در این پژوهش یک مدل ریاضی عدد صحیح جهت یکپارچه سازی زمان بندی پروژه و سفارش دهی مواد مصرفی ارائه شده است. این مدل با مشخص کردن زمان شروع هر یک از فعالیت های پروژه، میزان و دوره زمانی سفارش برای خرید یا تولید هر نوع مواد مصرفی را تعیین می کند.جهت حل مدل ارائه شده یک الگوریتم فراابتکاری ژنتیک خود تطبیقی پیشنهاد شده است. در ادامه با آزمایش مسائل تولید شده توسط RenGen1 عملکرد الگوریتم پیشنهاد شده را بر روی مسائل با اندازه های کوچک و متوسط مورد بررسی قرار داده و نتایج حاصل از آن با نرم افزار GAMS مقایسه و مشاهده شد، که الگوریتم پیشنهادی عملکرد مطلوبی در رسیدن به جواب مناسب برای زمانبندی فعالیت ها با کمترین هزینه های مواد مصرفی را دارد.

هدف از این مقاله ارائه یک مدل دو سطحی به منظور تعیین یارانه بهینه تخصیص داده شده از طرف دولت به شرکت های جمع آوری و بازیابی محصولات برگشتی است. دولت به عنوان رهبر در مدل دو سطحی، به منظور دستیابی به حداکثر نرخ جمع آوری، به ازای هر واحد محصول جمع آوری شده توسط شرکت ها، به آن ها یک واحد یارانه می پردازد و در تلاش است تا یارانه پرداختی خود را کمینه کند. شرکت ها به عنوان پیرو، مراکزی را به منظور جمع آوری و بازیابی محصولات، تاسیس کرده و محصولات را از مشتریانی که مالک آن ها هستند، در ازای پرداخت مبلغی جمع آوری می کنند. مشتریان می توانند با توجه به مبلغ پیشنهاد شده توسط این شرکت ها، در مورد واگذاری محصولات خود تصمیم گیری کنند. هدف پیرو، بیشینه کردن سود خود با توجه به درآمدهای ناشی از بازیابی و هزینه های ناشی از ایجاد مراکز جمع آوری وبازیابی، حمل ونقل و همچنین مالیات بر کربن است. مدل طراحی شده با استفاده از دو روش شمارش کامل و ابتکاری و برای داده های واقعی برگرفته از شهر مشهد، حل شده است.