فهرست مطالب

فصلنامه محیط شناسی
سال سی و چهارم شماره 1 (پیاپی 45، بهار 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/02/11
  • تعداد عناوین: 13
|
  • سیدمحمود موسوی، سمانه سلوکی پور صفحه 1
    پلی دی فنیل اتر برومینه ها به منزله بازدارنده شعله مانع از انجام سازوکار شاخه ای رادیکال های آزاد در فاز گاز طی احتراق می شوند. در نتیجه از این مواد بدین منظور در قطعات و تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی استفاده می شود. این قطعات و تجهیزات بعد از استفاده به عنوان مواد دور ریختنی وارد مراکز دفن زباله می شوند. مواد بازدارنده موجود در این مراکز، وارد هوا، آب و خاک می شوند، به طوری که باعث آلودگی این بخش ها می شوند. در این مقاله یک مدل انتقال جرمی با در نظر گرفتن واکنش های این مواد و انتقال آنها در بخش های مختلف محیط زیست انتخاب شده و نمودارهای تغییرات غلظت نسبت به زمان برای سه بخش مختلف و چهار PBDEs تجاری، یعنی Deca-BDE، Octa-BDE، Penta-BDE و Tetra-BDE ارائه شده است.نتایج به دست آمده حاکی از آن است که غلظت این مواد در محیط خاک با گذشت زمان، به نسبت ثابت بوده و این ماده آلاینده برای مدت طولانی در خاک باقی می ماند. در مورد غلظت این مواد در آب، با وجود روند افزایشی که مشاهده می شود، مقدار غلظت نسبت به خاک کمتر است که می تواند به دلیل آب گریز بودن این مواد باشد. درضمن، غلظت این آلاینده ها در هوا با زمان کاهش می یابد.
    کلیدواژگان: بازدارنده شعله، پلی دی فنیل اتر برومینه، شبیه سازی، انتقال جرم، غیر دائم، مدل سازی
  • اصغر اصغری مقدم، نینا محمودی صفحه 2
    دشت حاصلخیز مراغه- بناب که درجنوب شرق آذربایجان شرقی قرارگرفته از منابع آب زیرزمینی باارزشی برخوردار است. کارخانه های کاوه سودا و کاغذ سازی مراغه واقع در شهرک صنعتی مراغه حجم بسیار زیادی پساب تولید می کنند که به طور پیوسته در دشت تخلیه می شود. دراین تحقیق تاثیر پساب های صنعتی برکیفیت آب زیرزمینی منطقه مورد بررسی قرارگرفته است. به این منظور تعداد 92 نمونه آب از چاه ها، چشمه ها و قنوات منطقه و از پساب های صنعتی در دو نوبت جمع آوری و آنالیز شیمیایی شده است. هدایت الکتریکی پساب در مهرماه 1385، برابر با 167384میکروزیمنس برسانتیمتر اندازه گیری شد و بر اساس آنالیز هیدروشیمیایی مهم ترین یون های موجود در آن به ترتیب Na+،Ca2+، Cl- وSO42- است. غلظت این یون ها در نمونه های برداشت شده از چاه های واقع در 5/1 و 2 کیلومتری محل تولید پساب ها و چاه های آب شرب شماره 1و 2روستای خوشه مهر واقع در فاصله به نسبت زیاد از این محل به طور غیر عادی افزایش یافته است. خواص هیدروشیمیایی نمونه های این چاه ها با خواص پساب های صنعتی همخوانی داشته و آلودگی های شدید ایجاد شده در قسمتی از دشت نتیجه تاثیر پسابهای صنعتی بر منابع آب زیرزمینی است.
    کلیدواژگان: آلودگی آب زیرزمینی، پساب، شهرک صنعتی مراغه، کارخانه های کاوه سودا، کاغذ سازی
  • مهدیه عسگری شاهی، سید حسین هاشمی، تقی عبادی صفحه 3
    هنگام مدل سازی ثوابت و ضرایب زیادی وجود دارد که بر نتایج خروجی تاثیر زیادی می گذارند. در بسیاری از مواقع ممکن است این ضرایب و ثوابت با مقادیر واقعی خود در محیط اختلاف داشته باشند ولی به هنگام مدل سازی به دلیل تعدیل سایر مقادیر در مدل، خروجی مدل با شرایط مرزی انطباق ظاهری داشته باشد. تحلیل عدم قطعیت ابزاری برای ارزیابی میزان تاثیر گذاری عدم قطعیت عوامل مختلف بر خروجی مدل است و می تواند دید کافی از لزوم جمع آوری داده های بیشتر برای بهبود تخمین برخی بارها، شرایط اولیه، یا نرخ های زوال و غیره فراهم آورد. در این مقاله تاثیر عدم قطعیت ضریب زوال اکسیژن خواهی بیوشیمیایی کربنی بر غلظت اکسیژن محلول در رودخانه زرجوب گیلان با استفاده از مدل QUAL2E بررسی می شود. نمونه برداری پارامترهای کیفیت آب و، دبی، عمق و سطح مقطع ایستگاه ها در سال 1384 در ماه های مرداد، شهریور برای کالیبراسیون و مهر برای صحت سنجی مدل در شش ایستگاه انجام شد. داده های هواشناسی از نزدیکترین ایستگاه هواشناسی در رشت دریافت شدند. اثر جلبک، اکسیژن خواهی رسوب و اکسیژن خواهی نیتروژنی به صورت بخشی از سایر ضرایب مربوط به اکسیژن محلول در نظر گرفته شدند و ضرایب زوال و هواگیری با کالیبراسیون مدل به دست آمدند. تحلیل حساسیت به روش تک عاملی انجام شد. میزان حساسیت این ضریب به متغیر کیفی اکسیژن محلول در پایین دست در ماه شهریور به صورت خطی برابر با 6/0- و در ماه مرداد در ایستگاه پنجم تا زمانی که مقدار اکسیژن محلول به صفر برسد 6- به دست آمد. دلیل زیاد بودن حساسیت آن کم شدن ناگهانی مقدار اکسیژن محلول از ایستگاه چهارم به پنجم و پایین بودن آن در این ایستگاه می باشد. این موضوع مبین آن است که صرف وقت و هزینه بیشتر برای اندازه گیری، یا تخمین دقیق تر ضریب زوال لازم است.
    کلیدواژگان: مدل QUAL2E، رودخانه زرجوب، آنالیز عدم قطعیت، ضریب زوال، اکسیژن محلول
  • علیرضا میرزاجانی، احمد قانع، حجت خداپرست شریفی صفحه 4
    در این مقاله به جوامع بنتوز در تالاب و برخی خصوصیات آلی آب در 12 رودخانه منتهی به تالاب انزلی پرداخته شده است. 21 ایستگاه در نقاط مختلف حوزه آبخیز تالاب اعم از بالادست - نزدیک شهرها - نزدیک محیط های ورودی به تالاب تعیین شد. با استفاده از شاخص های غنای مارگالف و منهینیک و تنوع سیمسون و شانون و نسبت EPT/C و شاخص بیو لوژیک خانوادگی هیلسنهوف، وضعیت کیفی آب در این ایستگاه ها مورد بررسی شد. شاخص های تنوع وغنا در ایستگاه های رودخانه ای متاثر از شهر رشت کمترین مقدار و در ایستگاه های بالادست رودخانه ای بیشترین مقدار را داشته اند. براساس شاخص زیستی هیلسنهوف، کیفیت آب ایستگاه های مجاور شهرها و بیشتر ایستگاه های نزدیک ورودی تالاب به نسبت ضعیف تا بسیار ضعیف بوده که مبین بار زیاد آلودگی آلی در آنهاست. کیفیت آب در تعداد محدودی از این ایستگاه ها بر اساس شاخص مذکور در رتبه خوب (بین5/4 تا 5) قرار داشته که مربوط به ایستگاه های بالادست است. بررسی مقادیر فسفات و نیترات کل نیز مطالب فوق را تایید کرده به طوری که برخی ایستگاه ها تحت تاثیر مناطق شهری از مقادیر بالایی برخوردار بودند. نتایج حاصل از این بررسی نقش شهرها و کاربری های کشاورزی را در افزایش بار آلی رودخانه های منتهی به تالاب و افزایش روند فراغنی شدن تالاب را نشان می دهد که لزوم فناوری پیشرفته و مدیریت هماهنگ در کاهش آلودگی های آلی را طلب می کند.
    کلیدواژگان: تالاب انزلی، شاخص بیولوژیک، کفزیان، نمایه تنوع
  • آلودگی به سرب و اثرآن بر اندیس های خونی در حوالی معدن سرب فیض آباد راور
    مهدی عباس نژاد، احمد عباس نژاد، محمدرضا آفرینش، علی گل صفحه 5
    سالهاست که سرب به عنوان نوعی آلوده کننده محیط زیست حیات موجودات زنده را تهدید می کند. غلظت سرب در چرخه های زیستی به چندین عامل از جمله خاک، گونه های گیاهی منطقه، ویژگی های آب و نوع کانی های آن بستگی دارد. هدف از این مطالعه اندازه گیری میزان تحرک سرب، قابل جذب بودن و نیز مشخص کردن اثر آن بر اندیس های خونی در حوالی معدن سرب فیض آباد راور است. بخش اولیه مطالعه نشان داد که غلظت سرب در آب، خاک و نیز گیاهان منطقه بالاست (در مقایسه با نمونه های مشابه از سایر مناطق)(P<0.05). به منظور بررسی جزئیات اثر سرب بر خون، نمونه های خونی، به صورت پرسشنامه ای از مردانی که در منطقه آلوده زندگی می کردند، گرفته شد (تعداد 24 نفر به عنوان گروه آزمونی). سپس فاکتورهایی مثل Hg، MCH، MCHC، MCV، HCT و RBC اندازه گیری شدند. پس از مقایسه این فاکتورها با افراد مشابه از مناطق غیر آلوده (شهر راور) (24نفر به عنوان شاهد) نتایج زیر به دست آمد. هماتوکریت (HCT) و هموگلوبین (Hg) به طور معنی داری در افراد ساکن در محل آلوده نسبت به گروه شاهد پایین تر بود(P<0.05). اگرچه تعدادگلبول قرمز (RBC)، حجم متوسط گلبول قرمز(MCV)، مقدار هموگلوبین هر گلبول قرمز (MCH) و نیز غلظت هموگلوبین در یک گلبول قرمز (MCHC) تغییرات اندکی نشان دادند، اما این تغییرات به سطح معنی دار نمی رسد.نتیجه گیری این خواهد بود که ترکیبات سرب موجود در منطقه به صورت محلول در منابع آب می توانند به چرخه های زیستی وارد شوند و در نتیجه توسط بافت های زنده از جمله مغز استخوان جذب و بدین وسیله اندیس های خونی را متاثر سازند.
    کلیدواژگان: اندیس های خون، سرب، معدن سرب فیض آباد راور
  • ناصر حاجی زاده ذاکر صفحه 6
    محیط زیست دریای خزر در اثر بهره برداری عظیم انسانی و تخلیه مقادیر زیادی از فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی تحت فشار بسیار زیاد است. مواد مغذی مانند فسفر و نیترات و سایر مواد زاید انسانی از طریق رودخانه ها، و یا ورود مستقیم به دریای خزر ریخته و محیط زیست دریایی و اکوسیستم دریای خزر را تهدید می کنند. وقوع غلظت های بالای فیتوپلانکتون در محیط های آبی در عکس العمل به ورود مواد مغذی گیاهان در اثر فعالیت های انسانی همراه با آثار مضر متعدد محیط زیستی است. بنابراین توزیع و غلظت کلروفیل آبه عنوان شاخص بیومس فیتوپلانکتون از اهمیت بسیار اساسی در مطالعات کیفیت آب و خصوصیات اکولوژیکی محیط های آبی برخوردار است. در این مقاله توزیع غلظت کلروفیل آو تغییرات فصلی آن در منطقه فلات قاره دریای خزر در مجاورت ایران در دو بخش شرقی و غربی ساحل جنوبی دریای خزر به ترتیب در مجاورت بابلسر در مازندران و شرق بندر انزلی در مقابل دهانه سفیدرود در گیلان تا عمق 200 متر ارائه شده است. اندازه گیری های غلظت کلروفیل آبا استفاده از سنسور فلوئورمتر نصب شده بر روی دستگاه CTD در پاییز 1382، پاییز و زمستان 1383 و بهار 1384 انجام و ارائه شده اند. نتایج نشان دهنده تغییرات غلظت کلروفیل آبیشتر بین 91/0 تا 99/0 میلی گرم در مترمکعب در منطقه مورد مطالعه است. در روی ترموکلاین غلظت کلروفیل آبیشتر93/0-96/0 میلی گرم در مترمکعب بوده و در زیر ترموکلاین غلظت کلروفیل آبا تغییرات کم در عمق، بیشتر برابر با91/0 میلی گرم در متر مکعب و با تغییرات کم فصلی ملاحظه شد. این مقادیر به عنوان اطلاعات پایه در ارزیابی محیط زیستی سواحل جنوبی دریای خزر از اهمیت بسیار زیاد برخوردارند. مقادیر اندازه گیری شده نشان دهنده غلظت بالای کلروفیل آدر آبهای فلات قاره سواحل جنوبی دریای خزر بالا و ورود مقادیر زیادی از مواد مغذی گیاهان به این ناحیه است. این نتایج، لزوم اجرای اقدامات لازم برای کاهش ورود مواد مغذی گیاهان، بخصوص گیاهان ناشی از فاضلاب های شهری و کشاورزی به دریای خزر را می رساند.
    کلیدواژگان: تغییرات فصلی، دریای خزر، محیط زیست، مواد مغذی گیاهان، کلروفیل آ
  • محمد علی عبدلی، سید بهمن معتمدی، اکبر باغوند صفحه 7
    خودروهای فرسوده به علت روش موجود تصفیه و وجود خودروهای متروک در طبیعت، آثار زیست محیطی جدی را به همراه دارند. حجم زیاد خودروهای فرسوده و خطرات زیست محیطی آنها، موجب تشویق برای جست وجوی راه حلی جهت داشتن یک سیاست مؤثر زیست محیطی در زمینه کنترل آثار زیست محیطی خودروهای فرسوده شده است. این تحقیق به بررسی عوامل تعیین کننده در توسعه مؤثر و کارآمد سیاست خودروهای فرسوده می پردازد. شش کشور در این زمینه مطالعه شده اند. تمرکز اصلی بر قسمت هایی نظیر قانونگذاری، استفاده از ابزارهای گوناگون اجرای سیاست پایدار مواد زاید و سازوکار های مالی و مانند آن، است. این تحقیق چندین عامل که بر موفقیت و یا عدم موفقیت سیستم های خودروهای فرسوده تاثیر می گذارند را مورد بحث و بررسی قرار داده است. طرح خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل در سال 2000 در ایران مطرح شد. در ایران دو نوع سیستم تصفیه وجود دارد. در سیستم شماره 1، آخرین مالک، خودروی فرسوده را به مراکز مجاز می برد و خودروی فرسوده از رده خارج می شود. مواد قابل استفاده مجدد و بازیافت، فروخته شده و مواد باقیمانده دفن می شوند. در هیچ یک از قسمت های این سیستم ملاحظات زیست محیطی رعایت نمی شود. در سیستم شماره 2، آخرین مالک، خودروی خود را به تولیدکنندگان واگذار می کند و به ازای آن5/1 میلیون تومان و یک خودروی جدید دریافت می کند. در سیستم شماره 2 خودروهای فرسوده فقط جمع آوری شده و وارد مرحله تصفیه نمی شوند. بحث و بررسی عوامل تعیین کننده مذکور به درک بهتر از خودروهای فرسوده و آثار زیست محیطی آنها جهت ایجاد مدیریت پایدار این زایدات کمک می کند. در نهایت با توجه به عوامل مورد بحث، سیستمی برای خودروهای فرسوده ایران ارائه شده است.
    کلیدواژگان: استفاده مجدد، اوراق کردن، بازیافت، تصفیه خودرو های فرسوده، خرد کردن، دفع، مواد زاید باقیمانده
  • تعیین ردپای اکولوژیکی در نواحی شهری پرتراکم و بلندمرتبه (نمونه مورد مطالعه:محله الهیه تهران)
    پریماه صمدپور، شهرزاد فریادی صفحه 8
    هدف این تحقیق، ارزیابی آثارمحیط زیستی افزایش تراکم جمعیتی و ساخت و سازهای شهری، بخصوص بلند مرتبه سازی در نواحی و محله های شهری است. نمونه مورد مطالعه این تحقیق، محله الهیه یکی از معروف ترین نواحی توسعه ساختمان های بلند در شهر تهران است. ابتدا مقایسه روند تغییرات کاربری های محله الهیه نشان داد که در فاصله سالهای 1358 و 1384 اراضی ساخته شده در حدود 5/2 برابر افزایش و متعاقبا زمینهای سبز و باز به میزان 7/1 برابر کاهش داشته است. این کاهش به عنوان یکی از مهم ترین آثار محیط زیستی افزایش ساخت و ساز های محله شناسایی شد.سپس با استفاده از روش «ردپای اکولوژیکی» مشخص شد که میزان «زمین مصرف شده» برای تامین نیاز های مصرفی ساکنان ناحیه الهیه درسال 1384 بیش از 5 برابر مساحت ناحیه و6/1 برابر کل مساحت شهر تهران بوده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که توسعه محله الهیه سهمی بسیار فراتر از ظرفیت محیط زیستی خود مصرف می کند. همچنین در برنامه های توسعه محله، افزایش فضاهای سبز و باز برای جبران آثار افزایش فضاهای پر یا ساخته شده پیش بینی نشده است.در نهایت مشخص شد که روش«ردپای اکولوژیکی» می تواند به عنوان ابزار مناسبی برای ارزیابی و مقایسه کل آثار محیط زیستی در مقیاس توسعه های درون شهری برحسب معیار و واحدی مشترک یعنی«زمین» تطبیق و تعمیم یابد.
    کلیدواژگان: آثار محیط زیستی، ردپای اکولوژیکی، فضاهای پر، فضاهای های سبز و باز، مصرف زمین
  • پرستو پریور، احمد رضا یاوری، احد ستوده صفحه 9
    شهرتهران با وسعتی درحدود 700 کیلومترمربع وجمعیتی حدود 8 میلیون نفر یکی ازآلوده ترین کلانشهرهای دنیاست ظرفیت پالایش وجذب آلاینده ها دراین شهر کاهش یافته است. رشد شهرنشینی باعث تخریب فضاهای سبز به عنوان یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در جذب و کاهش آلاینده ها شده است. به منظور احیای فضاهای سبز شهری و بهبود عملکردهای اکولوژیکی مرتبط با کیفیت هوای شهر، شناسایی و تحلیل تغییرات زمانی و توزیع مکانی فضاهای سبز شهری ضروری است. در این تحقیق برای شناسایی نحو ه ترکیب و توزیع فضایی پوشش گیاهی شهر تهران از نقشه های پوشش اراضی حاصل از تصاویرماهواره ای لند ست سالهای 1381و1367 ونقشه کاربری اراضی1:2000 استفاده شد وبه کمک متریک های سیمای سرزمین(شامل NP،MPS،MNN،CAP) وضعیت ترکیب و توزیع فضایی عناصر ساختار سیمای سرزمین و روند تغییرات آنها به صورت کمی مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج حاصل از این تحقیق نشان داده است که فضاهای سبز در شهر تهران از نظر نحوه ترکیب و توزیع فضایی دارای شرایط مطلوبی نیستند و طی دوره زمانی مورد مطالعه لکه های فضای سبز از لحاظ وسعت، پیوستگی و ماهیت ترکیب و توزیع فضایی دچار روند تخریب شدیدی بوده است ودر حال حاضر نیز شبکه موزاییک لکه های فضای سبز شهری از وسعت و پیوستگی لازم برای ارایه خدمات اکولوژیکی به منظور بهبود کیفیت محیط زیست شهر تهران برخوردار نیست.
    کلیدواژگان: اقدامات اصلاحی، ترکیب و توزیع فضایی، سنجش از دور، فضای سبز، متریک های سیمای سرزمین
  • جلال عبداللهی، سید علی محمد چراغی، محمدحسن رحیمیان صفحه 10
    در تحقیق حاضر با استفاده از اطلاعات ماهواره ای لندست در ابتدا و انتهای یک بازه زمانی 12ساله، اقدام به مطالعه نحوه تغییر کاربری اراضی در دو منطقه شهری و غیرشهری اردکان در استان یزد و آثار منفی آن روی تغییر پوشش گیاهی و همچنین افزایش نسبی دما در طی 12 سال شده است. بدین منظور پس از انجام تصحیحات مورد نیاز بر روی تصاویر ماهواره ای لندست مربوط به شهریور سالهای 1369 و 1381، مناطق شهری و غیرشهری روی تصاویر مشخص و از یکدیگر مجزا شد. ابتدا نقشه های پوشش گیاهی دو سال با استفاده از شاخص NDVI تهیه و بر روی آنها اقدام به تعریف درجات مختلف سرسبزی (خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف، خیلی ضعیف، بدون پوشش) شد و درصد مساحت اختصاص یافته به هریک از این کلاس ها برای مناطق شهری و غیرشهری در سالهای موردنظر تعیین و مقایسه انجام شد. سپس برای بررسی تغییرات نسبی درجه حرارت، از اطلاعات باند حرارتی ماهواره لندست (باند 6) استفاده و پس از انجام تصحیحات و محاسبات لازم به کلاس های مختلف حرارتی (خیلی خنک، خنک، گرم، خیلی گرم) تقسیم بندی شد و درصد مساحت اختصاص یافته به هر کلاس برای هر دو سال تعیین و مقایسه ای بین این دو صورت پذیرفت.نتایج مقایسه نشان داد که در مناطق غیرشهری تغییر چندانی در کیفیت و کمیت پوشش گیاهی و همچنین در دمای ساطع شده از پوشش های زمینی به محیط پیرامون خود به وجود نیامده است. ولی در مناطق شهری با تغییر کاربری اراضی طی 12 سال، کمیت پوشش گیاهی به میزان 2/36درصد کاهش یافته و کیفیت آن نیز دارای تغییرات منفی بوده است. درجه حرارت این مناطق نیز تحت تاثیر تخریب پوشش گیاهی قرار گرفته و از درصد مساحت در کلاس های حرارتی «خیلی خنک» و «خنک» کاسته و به درصد مساحت کلاس های «گرم» و «خیلی گرم» افزوده شده است. نتیجه نهایی این تحقیق نشان دهنده ضرورت توجه به آثار نامطلوب تغییر کاربری ها در مدیریت مناطق شهری می باشد که می باید مدنظر برنامه ریزان مربوط قرار گیرد.
    کلیدواژگان: پوشش گیاهی، درجه حرارت، سنجش از دور، کاربری اراضی، ماهواره لندست
  • اطهره نژادی، مجید مخدوم، سید مسعود منوری، علی بالی، حمید فراهانی راد صفحه 11
    فعالیت های بشر اغلب تاثیرات ناسازگاری بر سیماهای طبیعی سرزمین و اکوسیستم ها می گذارند. سیماهای طبیعی سرزمین زیستگاه ها را دربرمی گیرند و ازبین رفتن و قطعه قطعه شدن زیستگاه ها، دو تهدید مهم برای تنوع زیستی به شمار می روند. ارزیابی آثار محیط زیستی به عنوان یک فرایند سیستماتیک و مستند برای شناسایی و ارزیابی آثار مستقیم و غیرمستقیم پروژه های توسعه ای در محیط زیست های متفاوت، دربرگیرنده روشی مناسب برای کمی کردن و پیش بینی از آثار دست رفتن و قطعه قطعه شدن اکوسیستم ها بر تنوع زیستی نیست. این مقاله به ارزیابی آثار محیط زیستی بزرگراه تهران – پردیس بر تنوع زیستی دو منطقه حفاظت شده خجیر و سرخه حصار که در استان تهران واقع شده اند.می پردازد.. در این ارزیابی دو نوع آثار مربوط به«از دست دادن مستقیم اکوسیستم ها» و «قطعه قطعه شدن اکوسیستم ها» مدنظر قرار گرفتندبرای محاسبه از دست دادن اکوسیستم، محدوده ضربه گیری در دوطرف مسیر جاده در نظر گرفته شد و میزان از دست دادن اکوسیستم ها با رویهم گذاری نقشه مسیر، زون ضربه گیر و نقشه اکوسیستم ها محاسبه شد.نتایج مورد انتظار از این رویهم گذاری نیز در جدولی که برای گزینه های مختلف پیشنهادی پروژه از همین طریق تهیه شد، ارائه گردید و از دست رفتن اکوسیستم برای هر تیپ اکوسیستمی محاسبه شد. علاوه بر این، سه شاخص ناحیه مرکزی لکه، جداشدگی لکه و میزان تخریب لکه برای پیش بینی آثار قطعه قطعه شدن در نظر گرفته شد.این شاخص ها به طور غیرمستقیم برای بررسی میزان زیست پذیری اکوسیستم بررسی شدند.سرانجام آثار پروژه، براساس یافته ها پیش بینی شدند و برای ارزش گذاری اکوسیستم ها به عنوان جزئی از فرایند ارزیابی آثار، نادر بودن هر لکه مورد محاسبه قرار گرفت.نسبت بین پوشش واقعی و پوشش بالقوه هر لکه اکوسیستمی نیز به عنوان شاخصی برای بیان نادربودن اکوسیستم مورد استفاده قرار گرفت و در نتیجه کاربرد این روش شناختی، ارزیابی آثار بر تنوع زیستی، احداث بزرگراه تهران – پردیس را تایید نمود.
    کلیدواژگان: ارزیابی، بزرگراه، تنوع زیستی، سیمای سرزمین، قطعه قطعه شدن لکه اکوسیستمی، مناطق حفاظت شده خجیر و سرخه حصار
  • فرود آذری دهکردی، نوشین خزاعی، داریوش مینایی تهرانی صفحه 12
    مقیاس در ارزیابی بحثی است پیچیده که تابع بسیاری از متغیرها از بودجه پروژه گرفته شده تا وضعیت محدوده مورد مطالعه، نوع تاثیرات و قدرت تفکیک نقشه هاست. مقیاس و تغییر آن در سه بعد زمان، جرم و مکان قابل طرح است. برای نشان دادن تاثیر تغییر مقیاس در ارزیابی پیامد فعالیت ها بر محیط زیست1، الگوی تخریب در ژاپن در 10 واحد کاری اجرا شد. مشخص شد که تغییر مقیاس با روش تغییر بزرگ نمایی2 و نیز روش جابه جایی چارچوب کاری3 تاثیر زیادی در یافته های الگوی تخریب دارد. برای مثال در تغییر بزرگنمایی مشخص شد که قسمت هایی از محدوده مطالعاتی که در مقیاس کوچکتر تخریب شده بودند، در مقیاس بزرگتر تقریبا دست نخورده برآورد می شدند. برای نشان دادن تغییر مقیاس جرمی و تاثیر آن در ا.پ.ف.م.، فهرست شناسایی پیامدهای دو سد در ایران و ژاپن مقایسه شدند. برای این کار وسعت و حجم دریاچه سدها مورد قیاس قرار گرفتند و نتیجه فهرست شناسایی پیامدهای مخزن سد بر محیط زیست به صورت جدولی در قالب فهرست ارزیابی سنجشی-وزنی ارائه شد. مشخص شد که ارزیابی با استفاده از متغیر جرم، به دلیل آن که وزن آب قابل کمی سازی است در مقایسه با تغییر مقیاس داده های مکاندار در ا.پ.ف.م.، با سادگی بیشتری انجام می شود. در پایان این مقاله، تغییر مقیاس در سطح های مختلف برنامه ریزی محیط زیستی بررسی و برای کاهش عدم قطعیت در تصمیم گیری برای مقیاس مناسب در ا.پ.ف.م. پیشنهادهایی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: ارزیابی پیامد فعالیت ها بر محیط زیست، انواع مقیاس، تغییر مقیاس، مقیاس
  • کوروش برارپور صفحه 13
    در کشورهای کمتر توسعه یافته، یا در حال توسعه ای همچون ایران، معمولا! طرح های توسعه ای به دلیل حاکمیت رویکردهای غیر علمی در فاز امکان سنجی(فاز صفر) شان، سبب تخریب محیط زیست، ناپایداری توسعه و بر هم زدن آمایش سرزمین مناطق می شود. تجربیات بیشماری نشان می دهد، معمولا راه حل ها و راهکارهای ارائه شده برای رفع این پیامدهای ناگوار، به دلیل این که با تاخیر زمانی رخ می دهد چاره ساز نیست. این مقاله با نگرشی سیستمی و با استفاده از تئوری مفهوم سازی بنیادی و با استناد به نظریه «چرخه تخریب محیط زیست» Gladwin، به عارضه یابی و آسیب شناسی علل و پیامدهای وقوع چرخه تخریب محیط زیست در کلاردشت می پردازد. رویش سه نظریه علمی جدید در حوزه دانش مدیریت محیط زیست، از دیگر دستاوردهای این پژوهش بوده و به دلیل اینکه گستره وسیع تری از واقعیت های بومی کشورمان را درباره پدیده تخریب در بر می گیرد، نسبت به دیگر نظریه های ارائه شده توسط صاحب نظران و مؤسسات بین المللی، از قدرت توضیح دهی بالاتری نسبت به رفتار پدیده برخوردار است. این سه نظریه؛ رشد بی رویه جمعیت، فقدان چشم انداز درازمدت و حاکمیت تفکرخطی بر مدل های ذهنی مردم و مدیران جوامع کمتر توسعه یافته را علت اصلی تخریب محیط زیست تشخیص داده است.
    کلیدواژگان: چشم انداز، تئوری مفهوم سازی بنیادی(GT)، تفکر خطی(LT)، توسعه پایدار، چرخه تخریب محیط زیست، کلاردشت
|
  • Page 2
    Maragheh-Bonab active cultivated plain is located in south east of east Azarbaijan and consists of valuable groundwater resources. Maragheh Industrial Park is nearly located in the recharge area of this plain. Kaveh soda and paper mill factories that are located in this Park produce high volume of wastewater is continually recharged in the plain. In this article, the effect of industrial wastewater on the quality of groundwater has been considered. For this purpose, 92 water samples were collected from wells, springs, qanats and wastewaters in two periods and were analyzed chemically. The electric conductivity of wastewater in October 2006 has been measured as 167384 µs/cm and on the basis of hydro chemical analysis, the most important ions in wastewater are, Cl-, Ca2+, Na+ and SO42-, respectively. The concentration of these ions has unusually increased in samples taken from wells which located in 1.5 and 2 km far from wastewater site and two other drinking water wells (the Khoshe Mehr village water wells) which located in the central part of the Plain. Hydro chemical properties of these samples are the same as industrial wastewaters. Therefore, the chemical anomalies created in the plain are resulted from wastewater recharge into groundwater resources.
  • Page 3
    Many constants and coefficient effect on the modeling results. In many cases, it is possible these constants and coefficients differ from their real values in the environment, but the modeling results adapted with real boundary conditions due to other factors adjustment during modeling. Uncertainty analysis is a tool for assessing the effect of uncertainty of various factors on the modeling results. As well, it can show the need for more data to improve load estimations, initial conditions or decay rates, etc. The effect of decay coefficient of CBOD uncertainty on the dissolved oxygen concentration in Zarjoob River (Gilan) was studied by QUAL2E model. Sampling for water quality parameters, flow rates, depths, and cross sections was done in August and September for model calibration and October for its verification in six stations during year 2005. Meteorological data was obtained from the nearest station in Rasht city. The effect of algae, sediment oxygen demand, and NBOD was considered as part of other DO coefficients. Decay and reaeration coefficients obtained by model calibration. Single factor method used for uncertainty analysis. The results show sensitivity level of Dissolved oxygen to decay coefficient in downstream was about -0.6 in August and in fifth station, the sensitivity level was -6 before the DO reaches to zero in July. The reason of high sensitivity is sharp reduction of DO from station 4 to 5 and its low level in this station. It shows the need for more time and money for measuring or more precise estimation of decay rates.
  • Page 4
    The macro invertebrate and physico-chemical characteristics on 21 sites (upstream, downstream and around cities) of 12 rivers discharging into Anzali wetland were assessed. Margalef and Menhinic richness, Shannon and Simpson Diversity indices, EPT/Chir and Hilsenhof family level biological index were calculated for each study site. The sites located near the populated city Rasht showed the least diversity and richness indices and the upstream demonstrate the highest values during the whole survey period. Based on Hilsenhof biotic index, stations near the urban area and just before entering the wetland had a poor to very poor water quality, indicating high organic enrichment in these regions. Only a few upstream stations were classified as "good" water quality (4.5>HBI>5). High phosphorous and nitrogen of water confirmed the observed classification. This result reveals the role of urban and agricultural activities in increasing organic pollution of the Inlet Rivers can accelerate the eutriphication of Anzali wetland. According to the study, there is an urgent need for well developed technologies and managements to reduce the organic pollution and its environmental impacts on the Anzali Lagoon.
  • Lead - Pollution and its Effect on Blood Indices Around the Ravar-Feyz abad-Lead Minee
    Page 5
    Lead has been recognized as an environmental pollutant of cancer for humans for livings for years. The lead concentration in biological cycles seems to depend on several factors, such as soil properties, plants species, and water properties as well as other factors. The objective of this study was to assess the rate of mobility and determine its effect on blood indices around the feyz abad – lead mine. The first part of this study showed a high lead level in water, soil and plant samples (compaired with anther area). To check the details, a blood sample of the male workers who were selected by a questionnaire was gathered (n=24 as the experimental group). Then, HCT, MCV, MCHC, MCH, Hg and RBC factors were measured. Finally, a comparison was made between the sampling data and 24 males unexposed to lead who were from Ravar (as the control group).The results indicated that HCT and Hg were significantly lower in the experimental group than the control group. RBC, MCV, MCHC and MCH showed no significant variation. It is concluded that the lead compounds in Feyz Abad can enter the biological cycle and then absorbed by tissues such as bone marrow and induce variation on blood indices.
  • Page 6
    Marine environment of the Caspian Sea, due to extensive human exploitation and discharge of large magnitudes of urban, industrial and agricultural waste, is under extensive pressure. Nutrients such as phosphate and nitrate, and other human wastes are introduced into the Caspian Sea by river inflows and by direct waste dumping threatening marine life and eco system of the sea. High concentration of phytoplankton in marine environments occurs in response to introducing of nutrients by human activities and results in several harmful effects on the marine environment. Therefore, distribution and concentration of chlorophyll a as an indicator of the biomass of phytoplankton is very important in the study of water quality and ecological characteristics of marine environments. This paper presents distribution and seasonal variations of the concentration of chlorophyll a over the continental shelf of the Caspian Sea adjacent to Iran. The chlorophyll data were collected down to 200m depth in two areas in east (off Bipolar in Mazandaran) and west (eastern coast of Anzali in front of Sepidrood River) of the southern coast of the Caspian. The data were collected using a flourometer sensor of a CTD probe in autumn 2003, autumn 2004, and winter and spring 2005. The results showed that the chlorophyll a concentration in the study area ranged between 0.91-0.99 mg/m3. Above the thermo cline the chlorophyll concentration mainly varied between 0.93-0.96 mg/m3. Below the thermo cline the concentration of chlorophyll a was mainly 0.91 mg/m3 with small variation with depth and no significant seasonal variation. The observed chlorophyll a concentrations in the southern coastal areas of the Caspian Sea were high and indicated large inputs of nutrients into this area. The results show the necessity of certain measures for the decrease of nutrient inputs into the Caspian Sea in particular from urban sewage and agricultural waste.
  • Page 7
    End of life vehicles, cause serious environmental impact owing to present end of life treatment practice and abandonment in the nature. The enormous volume of vehicle waste and accompanying environmental impacts encourage seeking an environmentally effective policy solution to control the problem of end- of – life vehicle. This research attempt to explore and discuss the determinant factors, which may contribute to the development of effective and efficient end of life vehicle policy. In this research six countries were studied, the main focus was on legislation, use of various policy instruments in system, financial mechanism and the same factors. This research identified several factors that influence the success or failure of the ELV system. Deregistration of ELVs was initiated from 200 in Iran. There are two systems in Iran: number one system, last owner takes ELVs to authority centers and ELV will be deregistrated. Remain parts will be disposed in land fill. Environmental problems of relative parts were not being observed. In number two systems, last owner gives ELVs to producers and will receive about 15 million Rails. In this system has initiated its activity only in filed of collection and ELVs collected have not been treated. Discussion on these determinant factors may provide better understanding of end of life vehicle issues. Finally, with considering above factors, a systemically discussion for ELV in Iran was presented.
  • Determination of Ecological Footprints of Dense and High-Rise Districts, Case Study of Elahie Neighborhood, Tehran
    Page 8
    This research is focused on evaluation of environmental impacts of the dense and high-rise urban developments in Elahie neighborhood, Tehran by applying the Ecological footprints analysis. The primary analysis of the land use changes from 1979 till 2005 showed that the built areas increased by 250% whereas the open and green spaces decreased by more than 1.7 times. The degradation of open and green areas by the built areas has been determined as one of the most significant environmental impacts of the high-rise neighborhood development. In addition, it was discovered that the real ecological footprints of neighborhood (to meet its resident's needs) is 5 times more than its statistical area and 1.6 times more than Tehran city. Based on our results, it can be concluded that the Elahie neighborhood is being consumed by more than its real environmental carrying capacity. Furthermore, it seems that there was no plan for green space developments to compensate for the increase in construction of the high-rise buildings during the studied period. Finally it was demonstrated that the Ecological footprint analysis based on the "land consuming" criteria (as a common and measurable criterion) can be applied to and developed as a suitable environmental impact assessment tool of small scale urban developments.
  • Page 9
    Tehran the capital city of Iran, with a population of about 8 million and an area of over 700 Km2 is one of the most polluted metropolises in the world. Tehran is suffering from a tremendous reduction in its sink capacity for absorption and assimilation of pollution which is generally due to uncontrolled urban sprawl and failure in consideration of ecological aspects into regional land use planning. In order to quantify the configuration and composition of green spaces, Land sat satellite images (dated 1988 & 2002) and land use map (1:2000) were applied. Landscape metrics such as NP, MPS, MNN and CAP were used for the analysis of landscape structure (both configuration and composition) in two landscape scales. Findings revealed that, Tehran has been experiencing severe alterations in the form of perforation and fragmentation as a result of extension of patchy settlements and lack of proper connectivity in the mosaic network of green spaces.
  • Page 10
    In this study, the environmental effects of land use changes on vegetation cover and emitted land surface temperature in two urban and non-urban areas of Ardakan in Yazd province, Iran, were studied and compared temporally, using remote sensing technique. For this purpose, contemporary Land sat satellite images in 1990 and 2002 were acquired and used. Then vegetation cover maps were generated using NDVI derivation and also classified into six categories (very good, good, medium, poor, very poor, non-covered) in 1990 and 2002. For quality evaluation of temporal changes in emitted land surface temperature, Land sat thermal infrared band (band 6) was used and calibrated and finally classified into four temperature classes (very cool, cool, warm, very warm). The occupied area of all classes were calculated and compared, temporally. Results show that in non-urban areas, both vegetation cover and emitted surface temperature changes are negligible. On the other side, in urban areas, total vegetation cover decreased by 36.2 %, whereas emitted surface temperature has increased, significantly. Consequently, land use changes in urban areas has important role in surface temperature regulation. Therefore, this key subject has to be attended by decision makers
  • Page 11
    Human activities often adversely affect natural landscapes and ecosystems. Natural landscapes consist of habitats, and habitat loss and fragmentation are major threats to biodiversity. Environmental Impact Assessment (EIA)as a systematic and well documented procedure to identify, describe and assess the direct and indirect effects of a developmental project in different environments does not comprise a well – developed method for quantifying and predicting impacts of ecosystem loss and fragmentation on biodiversity. In this context, this paper is dealt with the environmental impacts of Tehran – Pardis Highway Project on biodiversity of two protected areas, Khojir and Sorkhehesar that are located in Tehran province in Iran. Two type of impact were considered in the assessment, the direct loss of ecosystems and the fragmentation on ecosystems. For computing ecosystem – loss, a space- occupation buffer was estimated for road layout and the ecosystem- loss impact was computed by over laying such a buffer map with the ecosystem map. The expected result of this stage was represented by a table showing project alternative project (in this study with and without project), and the estimated loss in area caused on each ecosystem type. Furthermore, three patch indicators were selected to predict the effects of fragmentation: core area, isolation and disturbance. These indicators were used as indirect measures to describe the ecosystem viability. Viability can be defined as the capability of an ecosystem to preserve its integrity and to accommodate its original biodiversity. Finally, above mentioned impacts were predicted and for valuing ecosystems as a part of impact assessment procedure, rarity of each ecosystem was computed. The ratio between actual cover and potential cover of each natural ecosystem type were selected as indicators to express ecosystem's rarity. Consequently, by applying this methodology, the biodiversity assessment approved the construction of Tehran – Pardiss highway.
  • Page 12
    Deciding a proper scale for Environmental Impact Assessment (EIA) is crucial, and a function of several parameters such as budgeting, location of study area, types of impacts, map resolution, and data availability. Scale can be categorized into three dimensions namely temporal, mass, and spatial scales. However, in each dimension of scale, the exact expression of the scale refers to the theories that might be examined. Therefore, in the EIA studies that are referred to changing scales of mass or spatial information in the study unit(s), the outcomes of the EIA report might be influenced by changing scales. Thus, the question is "to what extent the findings of an EIA report can be influenced by changing their scales"? Developing the idea, 10 study units were delineated in a sub watershed in Japan. Then, via applying zooming (changing the resolution of a map) and panning (moving the framework on a map) within degradation modeling for an EIA it was cleared that how changing spatial scales can influence the results of the EIA. For example, those areas with high degradation number in high resolution maps were classified as low degraded areas in low resolutions maps, while the exact location was unchanged. Improving the impacts of changing mass scale in an EIA, another different in size dam in Iran was selected to compare the influence of mass change on the EIA. Then, an ad hoc scaled-weighted matrix was developed for two dams. It is cleared that the evaluation of changing mass-scale can be conducted more quantitatively than changing spatial scales, due to possibility of mass impact-factor delineation via water weight of the reservoir. Changing scale can also be divided into two different levels that are project and planning levels. In a project, the EIA assessors are dealing with temporal, mass, or spatial effects of data accuracy, but in planning level the approach focuses on different landscapes, types of planning, or different strategies.
  • Page 13
    In less developed or developing countries like Iran, the developing plans, due to the governance of non-scientific approaches in the feasibility study phase, provoke destroying environment, Nonsustainably development and ruining the Land Use Planning of districts. Countless experiences show that usually the solutions to solve the problems do not function properly as these unpleased consequences took place with delay. In this article, the causes and consequences of occurrence of environment depletion cycle in Kelardasht is diagnosed by systemic approach using the grounded theory and referring to the environment depletion cycle of Mr. Gladvin.. The emergence of three new scientific theories in the field of environment management is of the other artifacts of this research and because it takes into account wider span of Iran specific realities about depletion phenomenon, have more power to describe the behavior of the phenomenon in contract with other existing theories of experts and international institutes. In these three theories, the uncontrolled growth of population, lack of vision and the governance of non-linear thinking in people mental models and managers of less developed countries, the main cause of the environment depletion are identified.