فصلنامه مطالعات آفریقا
پیاپی 6 (پاییز و زمستان 1381)

در این نوشتار راهکارهای منطقه ای برای گسترش روابط ایران و مصر مورد بررسی است. در این راستا، با نگاهی به راهکارهای فراگیر منطقه ای، تاثیرات حوادث 11 سپتامبر بر احتمال همگرایی ایران و مصر، ضرورت ایجاد «نظم نوین منطقه ای» و امکان ایجاد «سازمان همکاری اقتصادی خاورمیانه» بحث شده است. نویسنده عقیده دارد که ایران و مصر حداقل در کوتاه مدت، امکان همکاری، در چارچوب طرح های فراگیر منطقه ای را ندارند. بنابر این، در آینده استراتژی مسلط، منطقه گرایی یا چند جانبه گرایی نخواهد بود و عالی ترین سطح قابل حصول، گونه ای از همکاری های کارکردی در چارچوب گروه دی - 8، گروه 15 و سازمان کنفرانس اسلامی است.

راه های دریایی ایران به اروپای جنوبی، منطقه لوانت و شمار آفریقا، و شبه جزیره بالکان و نیز کشورهای حوزه دریای سیاه از طریق دریای سرخ و کانال سوئز می گذرد. بنابر این، اگر در شاخ آفریقا که بر گذرگه آبی باب المندب و در نتیجه، به ورود و خروج کشتی های تجاری و نظامی و دریای سرخ مسلط است، بحران به وجود آید، ناگزیر راه دریایی برای ارتباط با کشورهای یاد شده، حدود 44 درصد افزایش خواهد یافت (با دور زدن جنوب آفریقا - دماغه امید نیک). و اگر گفته شود که این افزایش مسیر به طولانی تر شدن زمان تحویل کالا و قیمت تمام شده کالاهای وارداتی و صادراتی خواهد افزود، می توان نتیجه گرفت که در پی بحران شاخ آفریقا و تهدید امنیت راه های آبی، منافع ملی ایران به چالش کشیده می شود...

سابقه تاسیس احزاب و گروه های سیاسی در آفریقای جنوبی در مفهوم امروزی به اواخر قرن نوزدهم می رسد. در سال 1883 اولین سازمان سیاسی افریقائیان در ناحیه کیپ شرقی تشکیل شد و از آن زمان فعالیت احزاب در این کشور آغاز شد. در سال 1948 حزب ملی به قدرت رسید و سیستم مبتنی بر آپارتاید و جدایی نژادها را بر کشور حاکم کرد و بدین گونه، زمینه فعالیت احزاب برای نزدیک به 40 سال از بین رفت. با برگزاری اولین انتخابات سراسری و همه نژادی در آوریل 1994 (اردیبهشت 1373) این نظام سقوط کرد و سیستم دموکراسی چند حزبی جایگزین آن شد...

بعد از فروپاشی شوروی سابق تغییرات نسبتا عمده ای در سیاست روسیه در قبال کشورهای قاره آفریقا رخ داده است. دولتمردان روسیه از ایدئولوژی جدیدی تبعیت می کنند که به موجب آن، مسکو باید برای ایجاد ثبات در قاره آفریقا کوشش و در ضمن، باید روابط خود را برای دستیابی به مناقع اقتصادی ارزشمند کشورهای افریقایی با این تعداد از کشورها تقویت کند؛ مثلا روسیه برای ایجاد ثبات سیاسی و حل و فصل جنگ داخلی در آنگولا کوشش زیادی به خرج داده و در عین حال، برای بهره برداری از منابع نفت آنگولا با رهبران این کشور مذاکراتی داشته است...

همزمان با ورود به قرن 21 میلادی و درک فزاینده نتایج ثمربخش جهانی گفتگوی تمدن ها و فرهنگ ها، بی شک گفتمان دینی جایگاه والایی در عرصه تفکر بشری را به خود اختصاص داده است. بررسی های جامعه شناختی در دهه گذشته نشان داده است که مردم افریقا صرف نظر از اعتقادات دینی گوناگون و بدون توجه به متغیرهای فرهنگی - اجتماعی نظیر ریشه های قومی و پایگاه های اجتماعی، دارای اشتراکات دینی مهمی هستند. اشتراکات دینی از یک سو، و ویژگی فرهنگ آفریقایی در سهولت پذیرش فرهنگ ها از جانب دیگر، گفتمان دینی اسلام و مسیحیت در جامعه بومی افریقا را اجتناب ناپذیر می نماید...