فهرست مطالب
فصلنامه نقد و نظر
سال هجدهم شماره 4 (پیاپی 72، زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/11/15
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 2رسالت جهانی قرآن در هدایت بشر مستلزم به کارگیری زبانی است که بتواند با همه آنها سخن بگوید. این امکان را زبان ادبی فراهم می کند. از این رو، مقاله حاضر با روش تحلیلی- استنتاجی بر ادبی بودن زبان قرآن تاکید می کند و بر اساس نظریه جدایی ناپذیری زبان ادبی از زبان عادی، به تحلیل ماهیت و اقتضائات زبان ادبی آن پرداخته و بر خلاف رویکرد تفسیر بیانی معاصر، ویژگی های دیگری برای زبان ادبی قرآن تعریف می کند؛ ویژگی هایی مثل فراهنجاری، ابهام هنری، چند لایگی دلالت، تناسب بنیانی و واقعیت گرایی محض قرآن. این ویژگی ها، با تایید ادبی بودن زبان قرآن، نشان می دهند که تفاوت زبان قرآن با زبان عادی تنها ناشی از نقش و هدفی است که زبان در گفتمان قرآنی ایفا می کند.
کلیدواژگان: قرآن، ادبیت، زبان ادبی، زبان عادی و زبان معیار -
صفحه 33در این مقاله با اشاره به تفسیرهای آگوستین، آکوئیناس و کرکگور از داستان ذبح اسماعیل به دست ابراهیم، نویسنده راه حل خود را برای رهایی از تضادنمایی میان حکم معقول اخلاقی و حکم شرعی در این داستان بیان می کند و با استفاده از ایمان و اعتماد ابراهیم به عدالت خداوند، می کوشد به اشکال های مطرح در این زمینه پاسخ گوید. در ارزیابی نهایی به نظر می رسد اگر بخواهیم اوامر امتحانی مانند مورد ابراهیم را امری عادی و مکرر در شریعت فرض کنیم، چهره مطلوبی از دین باقی نمی ماند؛ یعنی شرایط موجود در داستان ابراهیم برای زمان ما امکان تحقق ندارد و نمی توان روش عملی ابراهیم را به دیگر اوامر الهی سرایت داد. از این رو، باید اوامر امتحانی الهی را اسلوب بندی کرد و آنها را محدود به ضوابط خاصی فرض کرد. نویسنده به سه شرط اصلی محدودیت در تعداد، خاص بودن حکم و موضوع و وجوب علم بندگان به صدور حکم امتحانی اشاره می کند تا راه تعقل را در سنجش حکم شرعی نسبت به عموم اوامر دینی باز بگذارد.
کلیدواژگان: اوامر امتحانی، ذبح اسماعیل، امتحان ابراهیم، چرایی امتحان و انواع امتحان -
صفحه 54ارتباط علم و دین از زوایای مختلفی در مباحث فلسفه علم و فلسفه دین بررسی شده است، اما از منظر بحث های اصول فقهی کمتر بدان توجه شده است. در این مقاله، تاثیر داده های علوم تجربی در استظهار از ادله لفظی قرآن و سنت با گرایش فهم حکمت احکام، بررسی و قواعد اصول فقهی آن بیان شده است. برخی از این قواعد که در این مقاله تبیین شده اند عبارتند از: پذیرش تفسیر علمی به شرط مطابقت با ظهور نوعی زمان صدور، پذیرش تطبیق جدید برای ظهور پیشین بدون پیدایش ظهور جدید، اعتبار ظهور جدید ناشی از یافته علمی همراه با کشف خطا در ظهور پیشین، و اعتبار ظهور ناشی از یافته علمی همراه با تعمیق ظهور پیشین.
کلیدواژگان: علوم تجربی، استظهار، حکمت احکام و تفسیر علمی -
صفحه 77رابرت نوزیک تلاش می کند با استفاده از شرطی های خلاف واقع تحلیل بدیلی از معرفت ارائه دهد که نه تنها مصون از مثال های نقض گتیه وار باشد، بلکه بتواند از عهده ی حل مثال های نقضی که دیگر تحلیل های بدیل هم از حل آنها عاجزند برآید. تحلیل او علاوه بر دو شرط صدق و باور، دارای دو شرطی خلاف واقع است که مهم ترین آنها، شرط سوم نوزیک، در مکتب های فلسفی به عنوان شرط حساسیت شناخته شده و مباحث فراوانی درباره آن شکل گرفته است. از جمله، کالین مگین و سول کریپکی در مقالات جداگانه ای می کوشند نشان دهند این شرط با مشکلاتی مواجه است که آن را ناپذیرفتنی می سازد. در این مقاله، پس از شرح نظریه نوزیک، به بیان انتقادات مگین و کریپکی خواهم پرداخت و می کوشم نشان دهم برخی از این انتقادها را نوزیک می تواند به نحوی پاسخ دهد، اما نتیجه نهایی این خواهد بود که دو مثال نقض کریپکی نشان می دهند که شرط حساسیت پذیرفتنی نیست.
کلیدواژگان: معرفت، مثال نقض گتیه وار و شرط حساسیت -
صفحه 97اراده گرایی نظریه ای است که تلاش می کند اعمال ارادی را از غیر آن تفکیک کند. طبق این نظریه، اراده کردن یک عمل اجرایی ذهن است که با باور و میل ارتباط دارد و اگر فعلیت یابد، سبب ایجاد رویداد یا سلسله ای از رویدادها در جهان خارج می شود. این دیدگاه در مقابل نظریه های کسانی مانند انسکوم، دیویدسن و هورنسبی که هر کدام نماینده اصلی یک اندیشه هستند قرار دارد. در این مقاله نخست به تبیین نظریه های رقیب پرداخته و وجه تمایز هر یک را با دیگری توضیح می دهم. در ادامه با تمرکز بر آرای جاناتون لو به عنوان یکی از مدافعان نظریه اراده گرایی، این دیدگاه را شرح داده و نشان می دهم هرکدام از نظریه های رقیب مشکلاتی دارند که تنها با اتخاذ دیدگاه اراده گرایی می توان بر آنها فائق آمد. در پایان به برخی از اعتراض ها به این نظریه و پاسخ های ارائه شده اشاره می کنم.
کلیدواژگان: قصد، اراده، تلاشکردن، علیت عامل و دلیل -
صفحه 121از ادعاهایی که افرادی مانند خیاط، اشعری، ابن تیمیه و... درباره شیعه امامیه مطرح کرده اند تاثیرپذیری عالمان این مکتب از جمله سیدمرتضی از اندیشه های کلامی معتزلیان عقل گراست. اصل این ادعا بزرگان امامیه همچون شیخ مفید و دیگران به طور کلی مردود دانسته اند. این مقاله به صورت جزئی به مصداق پرداخته و با برسی دیدگاه های دو شخصیت تاثیرگذار، یعنی «سید مرتضی» از امامیه و «قاضی عبدالجبار» از معتزله، کوشیده است به اثبات رساند که وی نه تنها تحت تاثیر معتزله و به طور خاص قاضی نبوده، بلکه در آرای خویش از خط اصیل شیعه امامیه متاثر بوده و از آن دفاع کرده است. با این تفاوت که تمام کوشش او بر اثبات آموزه های شیعی به شیوه متکلمان عصر خویش متمرکز بوده است. از آنجا که شاگردی سیدمرتضی نزد عبدالجبار از ادعاهای مطرح در زندگی وی است، اثبات عدم تاثیرپذیری وی از قاضی می تواند در رفع کلی این اتهام نسبت به شیعه نیز کمک کند. به همین دلیل، با نشان دادن موارد اختلاف او با قاضی عبدالجبار در مسائل عمده کلامی در رفع این اتهام کوشیده ایم.
کلیدواژگان: کلام شیعه، سید مرتضی، قاضی عبدالجبار، معتزله، امامیه و عقل -
صفحه 150در میان فیلسوفان دین درباره وجودداشتن یا نداشتن هسته مشترک در تجربه های دینی دو دیدگاه مطرح است: ذات گرایی و ساخت گرایی. ذات گرایان بر وجود یک یا چند هسته مشترک در همه تجربه های دینی بشر در همه ادیان تاکید دارند. در مقابل، ساخت گرایان معتقدند هیچ گونه تجربه خالصی وجود ندارد و همه انواع تجربه های دینی از طریق فرایند پیچیده نظام باورها یا ساختار مفهومی شکل می گیرند. از سوی دیگر، در میان فیلسوفان اسلامی، تقریبا از زمان ابن سینا به بعد نوعی سنت «حی بن یقظان نویسی» رواج داشته است که بر اساس تقریر ابن طفیل از آن، اگر بنا به فرض، نوزاد انسانی در جزیره ای به تنهایی و به دور از انسان های دیگر رشد کند، قادر خواهد بود به تدریج با توجه به سرشت الهی و نیز تجربه ها و مکاشفه های درونی اش، تفکرات توحیدی را در خود بپروراند و انسانی موحد گردد. در این مقاله، ضمن تبیین دو دیدگاه ذات گرایی و ساخت گرایی، نخست این ادعا مطرح شده است که داستان حی بن یقظان ابن طفیل با رویکردی ذات گرایانه خلق شده است. آن گاه در ادامه با اشاره به بن مایه های ذات گرایی در این داستان، به نقادی آن از منظر ساخت گرایی در تجربه دینی پرداخته ایم.
کلیدواژگان: تجربه دینی، ذات گرایی، ساخت گرایی، ابن طفیل، داستان حی بن یقظان، رابطه زبان و تفکر
-
Page 2The global mission of the Quran, leading the whole mankind to the right path, requires the use of a language that everyone can speak with. This possibility is provided by a literary language. In this paper, I shall argue for the view that the language of the Quran is literary, and on the basis of the theory of the inseparability of the literary language from the ordinary one, I will analyze the nature and requirements of the Quran's literary language. I define the Quran's literary language with different features from the ones common in contemporary exegesis; features such as meta-normativity, artistic ambiguity, multi-layer significance, fundamental fitness, and pure realism of the Quran. These features, given the literary language of the Quran, show that the difference between the language of the Quran and the ordinary language only arises from the role it plays in the Quranic discourse.Keywords: The Quran, Literality, Literary Language, Ordinary Language, Standard Language
-
Page 33In this paper I will refer to interpretations of Abraham's exsanguination of Ishmael given by Augustine, Aquinas, and Kierkegaard, and I will then propose my own solution for the paradox of moral rational laws and the laws of sharia. Appealing to Abraham's faith and trust in God's justice, I will reply to objections. All things considered, it seems that if we want to take divines commands such as the case of Abraham and Ishmael to be ordinary and frequent in sharia, this will lend us an unpleasant conception of religion. So the style of a divine command in such cases cannot be generalized to cases of ordinary divine commands. Therefore we should subject divine commands to certain constraints. I shall propose three main constraints regarding the number, the particularity of the law and the subject-matter, and the necessity of men's knowledge of the laws-these are necessary for keeping open the space of rationality in assessing the tentative laws of sharia.Keywords: Tentative Commands, Exsanguination of Ishmael, Examining Abraham, Reasons of Examining, Types of Examin
-
Page 54The relation between sciences and religion has been studied from different points of view, but it has not been studied much from the viewpoint of issues in (the principles of the Islamic jurisprudence). In this paper, I will empirical sciences on knowing the apparent meanings of the verbal evidence of the Quran and the tradition, replying on knowing the underlying reasons of the laws of sharia. I have sought to formulate these in terms of some rules. Som are as follows: the scientific interpretation can be accepted just in case it fits the type apparent meanings of the time when the law was issued; the new fitting is accepted in the case of the earlier apparent meaning without the new appa apparent meaning is reliable because of the scientific result in addition to an error in the previous apparent meaning; and the new apparent meaning scientific results-can deepen the previous apparent meaning.Keywords: Empirical Sciences, Apparent Meanings, Underlying Reasons of the Laws, Scientific Interpretation
-
Page 77Appealing to counterfactual conditionals, Robert Nozick seeks to provide an altern tive analysis of knowledge that is not only immune to Gettier-like counterexamples, but can also overcome other counterexamples faced by other alternative analyses of knowledge. In addition to the two conditions of truth and belief, Nozick's analysis has two counterfactual conditions, the most important of which is his third condition known in the literature as the sensitivity condition, leading to tremendous discussions. For example, Collin McGinn and Saul Kripke try to show that this condition is pro lematic for one or another reason. In this paper, I will show that there are some replies to the objections raised by McGinn and Kripke, but I will finally show that the sens tivity condition is implausible because of Kripke's counterexamples.Keywords: Knowledge, Gettier, like Counterexamples, Sensitivity Conditions
-
Page 97Voluntarism seeks to distinguish volitional actions from the non-volitional ones. On this view, volition is a mental action related to beliefs and desires; and it is actualized, it cause an event or a chain of events in the world. The view is in contrast with views of philosophers such as Anscombe, Davidson, and Hornsby. In this paper, I will first introduce the rival views, and their differences. I will then go on to E. J. Lowe's voluntarism, showing that it can handle the problems rival views face. In the end, I will reply to some objections.Keywords: Intention, Volition, Trying, Agent Causality, Reason
-
Page 121Islamic Sciences and Culture Academy hosainyousefzadeh@yahoo.com Some people like Khayyāṭ, ʾAshʾari, and Ibn Taymiyya have claimed that some Shiite scholars, such as Sayyid Murtaḍā, have been influenced by the theological (kalāmī) views of rationalist Muʾtazila. Some great scholars of Imamiyya such as Shaykh Mufīd have rejected this claim. In this paper, I will compare the views of two figures, the Shiite scholar, Sayyid Murtaḍā, and the Muʾtazila theologian, Qāḍī ʾAbd al- Jabbār, in order to show that Sayyid was not influenced by Muʾtazila in general and Qāḍī ʾAbd al-Jabbār in particular. Moreover, he has defended the original thoughts of Imamiyya, though he defended Imamiyya with the common theological methods of his own time. Sayyid Murtaḍā is alleged to have been a pupil of Qāḍī ʾAbd al-Jabbār, but considerable differences between these two figures can undermine this claim as well.Keywords: Shiite Theology, Sayyid Murtaḍā Qāḍī Abd al Jabbār, Muʾ tazila, Imamiyya, Reason
-
Page 150There are two views, in the philosophy of religion, on whether or not there is a co mon core to religious experiences: essentialism and constructivism. Essentialists e phasize there being one or more common cores to all religious experiences in all rel gions. In contrast, constructivists hold that there is not any pure experience, all sorts of religious experiences being formed by the complicated process of the system of beliefs or conceptual structures. In Islamic philosophy after Ibn Sina, however, there is a kind of tradition of writing a story of 'Hayy b. Yaq version of the story, if a human infant grows in an island isolated from other human beings, he might be able to develop monotheistic thoughts on the basis of his divine nature and his inner experiences. In this paper, we seek to show that the story of Hayy b. Yaqẓān has an essentialist color. Finally we criticize the story from a constructivist point of view.Keywords: Religious Experience, Essentialism, Constructivism, I Hayy b. Yaqẓān, Language, Thought Relation
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.