فصلنامه اقیانوس شناسی
پیاپی 19 (پاییز 1393)

مدل بالک برای پارامترسازی لایه ی مرزی سیاره ای در بسیاری از مدل های پیش بینی هواشناسی مورد استفاده قرار می گیرد. دقت مدل بالک در شبیه سازی لایه ی مرزی سیاره ای همواره مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است. مقطع باد در زیر لایه ی مرزی سیاره ای به طور تقریبی لگاریتمی است و وجود توابع پایداری سبب عدم برقراری مقطع لگاریتمی باد می گردد. اندازه ی این توابع بر دیگر فراسنج های لایه ی مرزی سیاره ای نظیر توابع پایداری سرعت، دما، رطوبت، طول و Monin-Obukhov اثرگذار است و با افزایش سرعت باد (از حدود ms-1 30) اثر آنها کاهش می یابد. در این مقاله، لایه ی مرزی سیاره ای با استفاده از مدل بالک در حالت پایدار، ناپایدار و خنثی مورد حل قرار گرفته و با هم مقایسه شده است. هدف از انجام این تحقیق این است که در صورت عدم دسترسی به داده های دما در بعضی از نواحی اقیانوس، قابلیت اعتماد برای استفاده از تقریب به شرایط خنثی بررسی شود. ضریب پسا (دراگ) و سرعت اصطکاکی از مهمترین فراسنج های لایه ی مرزی سیاره ای هستند که در این جا نشان داده شده است که حساسیت ضریب پسا به توابع پایداری در سرعت های کمتر از ms-1 30 زیاد است و برای حصول دقت لازم باید اثر توابع پایداری را در نظر گرفت. در حالی که سرعت اصطکاکی در حالت ناپایدار به حالت خنثی نزدیک است و می توان تقریب سرعت اصطکاکی خنثی را برای حالت ناپایدار پذیرفت.

مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر همزمان بنزوآلفاپایرن (هیدروکربن آروماتیک پنج حلقه ای) و باکتری Vibrio alginolyticus بر ساختار بافت کبد ماهی هامور معمولی Epinephelus coioides، صورت گرفت. در این راستا 140 قطعه ماهی هامور معمولی سالم نابالغ (میانگین وزنی 7/9±180 گرم و میانگین طولی 0/2± 20/8سانتی متر) در 7 تانک تقسیم شدند که شامل: 1- گروه کنترل، 2- گروه تزریق شده با روغن نارگیل، 3- گروه تزریق شده با باکتری Vibrio alginolyticus، 4 و 5- گروه تزریق شده با mg/kg 20 و 200 بنزوآلفاپایرن، 6 و 7- گروه تزریق شده با باکتری Vibrio alginolyticus و غلظت های mg/kg 20 و 200 بنزوآلفاپایرن. ماهیان به مدت 14 روز پس از تزریق باکتری در شرایط ثابت آزمایشگاهی قرار داده شدند. نمونه گیری در روزهای 1 و 2 و 4 و 7 و 14 انجام شد. به منظور بررسی ضایعات پاتولوژیک کبد، نمونه ها در محلول ثبوت بافر فرمالین تثبیت شد و پس از انجام مراحل معمول بافت شناسی، مقاطع بافتی به ضخامت 6 میکرون تهیه، به روش هماتوکسین- ائوزین رنگ آمیزی شده و مورد مطالعه میکروسکوپی قرار گرفتند. نتایج مطالعه هیستوپاتولوژیک کبد نشانگر ضایعات بافتی از قبیل واکوئلاسیون سلول ها و تجمعات ملانوماکروفاژی در گروه تیمار شده با باکتری، خونریزی، واکوئلاسیون هپاتوسیت ها، مراکز ملانوماکروفاژی، اتساع فضای دیس، هیپرتروفی هپاتوسیت ها و دژنره شدن سلول های کبد در گروه های تیمار شده با BaP بود. در گروه های ترکیبی نیز واکوئلاسیون سلول ها، مراکز ملانوماکروفاژی، اتساع فضای دیس و نکروز بافتی مشاهده شد.

آلوئه ورا به دلیل فعالیت های زیست شناختی برخی متابولیت ها در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی در سراسر جهان استفاده می شود. همچنین برگ های این گیاه دارای خواص آنتی اکسیدانی و تقویت ایمنی است. هدف از این مطالعه ارزیابی شاخص های رشد و فعالیت های آنتی اکسیدانی عصاره آلوئه ورا در ماهی قزل آلا است. در این تحقیق، 480 عدد ماهی قزل آلای رنگین کمان با میانگین وزنی 0/85±9/50 گرم به چهار گروه تقسیم شدند. گروه کنترل جیره فاقد آلوئه ورا و 3 گروه دیگر حاوی 0/5، 1 و2 میلی گرم بر کیلوگرم آلوئه ورا، در جیره غذایی دریافت نمود. غذادهی به مدت 60 روز انجام و ماهیان 2 بار در روز تا حد سیری غذادهی شدند. در پایان دوره، نمونه های خون اخذ و فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز جستجو گردید. شاخص های رشد براساس فرمول های استاندارد محاسبه شد. نتایج این آزمایش بعد از 2 ماه تغذیه، نشان داد که افزودن آلوئه ورا به ترکیب غذایی ماهی قزل آلای رنگین کمان در هیچ کدام از شاخص های رشد تغییر معنی داری ایجاد نکرد (0/05

کلیدواژگان: کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز، شاخص رشد، Oncorhynchus mykiss

کادمیم فلز سنگینی است که از آن به عنوان آلوده کننده محیط های آبی نام برده می شود. این فلز می تواند با اثرگذاری بر فعالیت طبیعی غدد درون ریز و فعالیت های متابولیکی ماهی ها اثرات زیانبار خود را اعمال کند. با توجه به اهمیت هورمون های تیروئیدی در رشد، نمو و تولید مثل ماهی، اثر مقادیر مختلف کادمیم بر عملکرد غده تیروئید در ماهی شانک زرد باله بررسی شد. بدین منظور ماهی شانک زرد باله بر اساس تست کشنده با غلظت های 1، 3، 6، 9 و 12 میلی گرم بر لیتر کادمیم در مدت زمان 2 هفته در معرض کادمیم قرار داده شد. در 7 و 14 روز پس از شروع آزمایش از ماهیان نمونه برداری به عمل آمد. غلظت هورمون های تیروئیدی پلاسما به روش رادیوایمونواسی سنجش شد. کاهش معنی داری در مقادیر هورمون تری یدوتیرونین (T3) پلاسما و شاخص T3/T4 و همچنین افزایش مقادیر تیروکسین (T4) پلاسمای ماهیان تیمار شده در مقایسه با ماهیان کنترل و در یک رفتار وابسته به دوز مشاهده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده ی اثرات منفی فلز سنگین کادمیم بر تعادل هورمون های تیروئیدی از طریق مهار آنزیم ''5- مونودیودیناز و کاهش تبدیل T3 به T4 است.

این تحقیق به منظور تعیین تغییرات زمانی بوم زیست شناختی (فیتوپلانکتون و برخی پارامترهای محیطی آب) در حوزه جنوبی دریای خزر، سواحل استان مازندران انجام شد. نمونه برداری در اعماق کمتر از 30 متر طی سال 1391 صورت گرفت. نتایج پارامترهای محیطی آب نشان داد که میانگین دمای آب، شوری، شفافیت، pH و اکسیژن محلول به ترتیب برابر 19.46±0.85 درجه سانتی گراد، 12.35±0.13 psu، 2.63±0.18 m، 8.51±0.02 and 6.00±0.07 میلی لیتر در لیتر بوده است. همچنین میانگین درصد ازت آلی بیش از %80 و فسفر آلی 46 درصد و میانگین سالانه سیلیس محلول برابر 0/2 ±9/5 میکرومولار بود. بر اساس نتایج 112 گونه در ساختار فیتوپلانکتونی مشارکت داشته اند و میانگین تراکم فیتوپلانکتون 32 ± 164 میلیون سلول در مترمکعب بود. میانگین تراکم در ماه های دی و اسفند حدودا 5 برابر میانگین تراکم در سایر ماه های مورد بررسی بود. باسیلاریوفایتا با 89 درصد بیشترین درصد تراکم را در بین شاخه های فیتوپلانکتونی دارا بوده است و شاخه های پیروفایتا، سیانوفایتا و کلروفایتا به ترتیب رتبه های بعدی از درصد تراکم را به دست آوردند. بررسی ماهانه نشان داد که اگرچه Chaetoceros throndsenii در سه ماه اول نمونه برداری یعنی ماه های اردیبهشت، تیر و شهریور به عنوان اولین گونه غالب در تراکم فیتوپلانکتون حضور یافت، اما در ماه های آبان، دی و اسفند به ترتیب گونه های Thalassionema nitzschioides، Skeletonema costatum و Pseudonitzschia seriata عمده و غالب گردیده اند. بررسی آماری بیانگر اختلاف معنی دار زمانی در پارامترهای زیستی و غیرزیستی فوق بوده است. ضمن آنکه آزمون همبستگی پیرسون بین درجه حرات آب و یون های آمونیوم، نیترات و فسفر و گونه های عمده در هر ماه معنی دار بوده است. وجود تنش و عدم ثبات در زیست بوم سبب گردیده تا گونه های دارای پتانسیل شکوفایی (Chaetoceros throndsenii و Pseudonitzschia seriata) از تغییرات درجه حرارت و مواد مغذی برای افزایش تراکم خود بهره ببرند.

تنظیم اسمزی یکی از مکانیسم های فعال بدن خرچنگ دراز آب شیرین است که اغلب توسط غدد آنتنی، لوله گوارش و آبشش انجام می شود که در این تحقیق تاثیر شوری بر تغییرات سلول های غدد این سخت پوست شیرین مطالعه شد. در این پژوهش نمونه ها در گروه شاهد (آب شیرین) و 5 تیمار شوری با غلظت های 4، 6، 8، 10 و 12 گرم در لیتر با سه تکرار قرار گرفتند. تمامی تیمارها به مدت 72 ساعت در شوری مورد نظر باقی مانده و پس از آن به طور ناگهانی به آب شیرین منتقل شدند. نمونه های بافت غدد آنتنی در هر تیمار قبل و بعد از شوک شوری استخراج و بلافاصله در محلول بوئن تثبیت شدند، سپس مقاطع 5 میکرون تهیه و با روش هماتوکسیلین- ائوزین رنگ آمیزی شده و به وسیله میکرومتر و میکروسکوپ نوری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. در بررسی تغییرات سلولی غدد آنتنی، از نمونه ی شاهد تا شوری 12 گرم در لیتر به ترتیب کاهش اندازه سلول های لابیرنت و کیسه سلومی غدد آنتنی مشاهده شد. در مقابل، پس از ایجاد شوک شوری اندازه سلول ها افزایش یافت و هیپرپلازی مشاهده گردید. افزایش حجم سلولی در تیمارهای 4، 6، 8، 10 و 12 گرم در لیتر به ترتیب با قطر 59/12، 62/18، 70/13، 77/66 و 79/80 میکرون مشاهده شد. بر اساس آنالیز آماری، رابطه معنی داری بین شوری محیط و اندازه سلول ها به دست آمد (P< 0.05). این تغییرات نشان دهنده افزایش اسمولاریته سلولی، جذب آب و در نتیجه افزایش اندازه سلول ها در هر تیمار بعد از شوک می باشد. طبق این پژوهش در اثر تغییر شوری و اسمولاریته محیط سلول های غدد آنتنی تحت تاثیر قرار گرفته و از طریق بازجذب یا ترشح مایعات غدد آنتنی باعث تنظیم اسمزی بدن می شوند.

در این مطالعه اثر دوره های گرسنگی کوتاه مدت بر روی سطوح گلوکز، تری گلیسرید، پروتئین و کلسترول پلاسما ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) بررسی گردید. پس از 3 هفته سازگاری با شرایط آزمایش تعداد 180 قطعه قزل آلای رنگین کمان با میانگین وزنی 2/73±39 گرم به صورت کاملا تصادفی در 4 تیمار با سه تکرار توزیع شدند. تیمار شاهد (C) دو وعده در روز تا حد سیری ظاهری تغذیه شد. تیمارهای دیگر به ترتیب 5 (D1)، 7 (D2) و 10 (D3) روز گرسنگی را تجربه کردند. نمونه های خون در پایان دوره های گرسنگی از هر یک از تیمارهای آزمایشی گرفته شد. در هیچ یک از پارامترها بین تیمارهای گرسنگی و شاهد اختلاف معنی داری مشاهده نگردید (P>0.05). به طور کلی تحقیق حاضر نشان داد که در زمان ایجاد تنش های غیر قابل پیش بینی، دوره های گرسنگی با توجه به اینکه اثرات قابل توجهی بر عوامل بیوشیمیایی خون ندارند، می تواند روش مناسبی برای کم کردن متابولیسم ماهی باشد.

روند رسیدگی تخمدان، شاخص گنادوسوماتیک و فراوانی مراحل باروری ماهی کفشک تیزدندان (Psettodes erumei) در آب های ساحلی خلیج فارس در استان هرمزگان به طور ماهانه 30 قطعه ماهی از فروردین ماه تا اسفند ماه 1391 بررسی شد. با توجه به نتایج بافت شناسی تخمدان، پنج مرحله توسعه جنسی شامل نابالغ، در حال توسعه، در حال بلوغ، در حال تخم ریزی و مرحله تخم ریزی کرده در ماهیان مشاهده گردید. بالاترین درصد فراوانی مرحله 4 رسیدگی گنادها در ماه های مهر و آبان و بیشترین میزان شاخص گنادی در آبان ماه به میزان 1/80 مشاهده شد. ماهی کفشک تیزدندان به لحاظ نحوه تخم ریزی در گروه تخم ریز یک دفعه ای قرار گرفته و دوره تخم ریزی آن در این منطقه از مهر ماه تا دی ماه ادامه داشته و اوج تخم ریزی آن در آبان ماه مشاهده شد. در این مطالعه نسبت جنسی ماده به نر 2/11♀: 1♂ محاسبه شد که در مقایسه با نسبت استاندارد 1:1 اختلاف معنی داری را در سطح 95% نشان داد (0/05>P).

توسعه روش های تولید نانو ذرات نقره که سازگار با محیط و فاقد مواد سمی باشند، یکی از مهم ترین جنبه های علم نانو فناوری است. هدف از این پژوهش تولید نانوذرات نقره با استفاده از عصاره آبی سه گونه ماکروجلبک دریایی Ulva flexuosa از گروه جلبک های سبز Chlorophyta)، Colpomenia sinuosa) از گروه جلبک های قهوه ای (Phaeophyceae) و Gracilariopsis persica از دسته جلبک های قرمز (Rhodophyta) است. احیای کامل یون های نقره 24 ساعت بعد از واکنش عصاره ها و نیترات نقره (AgNO3) در دمای 25 درجه سانتیگراد صورت گرفت. نانوذرات نقره ساخته شده با روش های اسپکتروفتومتر، میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM)، میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و پراش اشعه ایکس (XRD) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاکی از این است که هر سه گونه ماکروجلبک مذکور قادر به تولید نانوذرات نقره در محلول حاوی نیترات نقره در دمای اتاق هستند.

در مطالعه حاضر نمونه های مورد مطالعه، با انجام عملیات غواصی، در سال 1382 از منطقه زیر جزرومدی جزایر کیش، لارک و خلیج نایبند و نیز در سال 1388 از جزیره کیش جمع آوری گردیدند. 11 گونه متعلق به دو رده، سه راسته و نه خانواده شناسایی گردیدند که عبارتند از Ircinia echinata; Hyrtios erectus; Spongia arabica; Dysidea cinerea; Terpios viridis; Callyspongia clavata; C. vasselli; Callyspongia sp.; Haliclona tuberosa; Gelliodes carnosa; Leucetta sp. چهار گونه Callyspongia sp.، Gelliodes carnosa، Spongia arabica، Terpios viridis برای نخستین بار در منطقه گزارش می شود. جزیره لارک دارای بیشترین تنوع گونه ای آلفا بوده، همچنین بیشترین ترکیب گونه ای مربوط به جزیره کیش و خلیج نایبند است. جغرافیای پراکنش گونه ها در این مطالعه نشان می دهد که اعضای رده Demospongiae دارای پراکنشی در محدوده هند- آرام غربی بوده، در حالی که نماینده رده Calcarea دارای پراکنش وسیع تری در اقیانوس هند و آرام است.

آرتمیا موجودی فیلترکننده است که بدون انتخاب، هر نوع ماده ای با اندازه یک تا 50 میکرون را به بدن خود جذب می نماید. در این مطالعه توانایی آرتمیا فرانسیسکانا در جذب و رهایش نانوذرات نقره و دی اکسید تیتانیوم در شوری های متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور ناپلی های آرتمیا به مدت 12 ساعت در معرض نانوذرات نقره کلوییدی (غلظت 32 میلی گرم در لیتر) و هم چنین 48 ساعت در معرض نانوذرات دی اکسیدتیتانیوم (غلظت 100 میلی گرم در لیتر) قرار گرفته و پس از جمع آوری و خشک شدن، میزان نانومواد جذب شده در آنها به وسیله دستگاه جذب اتمی سنجیده شد. هم چنین به منظور بررسی میزان رهایش نانومواد جذب شده در ناپلی ها، پس از قرار دادن آن ها در تیمارهای مذکور، مجددا به آب شیرین بازگردانده شده و در فواصل زمانی 5، 15،30، 60 و 120 دقیقه از آب شیرین نمونه برداری انجام و میزان رهایش نانومواد توسط دستگاه جذب اتمی سنجیده شد. همچنین میزان رسوب نانوذرات در آب های با شوری های 35، 70، 105 و 140 گرم در لیتر توسط روش اسپکتروفوتومتری در زمان های 2، 6، 24، 48، 72 و 96 ساعت مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج جذب نانوذرات نقره و تیتانیوم در ناپلی ها نشان داد که میزان جذب تیتانیوم (38/18±68/16) به صورت معنی داری بیش از نقره (1/79±2/13) بوده است (P<0.05). هم چنین میزان رهایش نقره در مقایسه با تیتانیوم در ناپلی های بازگردانده شده به آب شیرین به صورت معنی داری بیشتر بوده است (05/0(P<. در خصوص میزان رسوب نانوذرات در آب، نتایج اسپکتروفوتومتری در مدت زمان 24 ساعت نشان داد که اگرچه در مورد نانوذرات نقره همراه با افزایش شوری آب، میزان رسوب افزایش یافته است، اما در مورد نانوذرات دی اکسید تیتانیوم در غلظت 100 میلی گرم بر لیتر، اگرچه تا شوری 70 گرم بر لیتر، میزان انباشتگی و کلوخه شدن ذرات در محلول بیشتر می شود؛ در حالی که رسوب ذرات در شوری 105 و 140 گرم در لیتر به حداکثر میزان خود رسید. جمع بندی این تحقیق موید آن است که در صورت حضور نانوذرات نقره و یا دی اکسید تیتانیوم در زیستگاه های طبیعی آرتمیا و یا در آب محیط پرورش با شوری های متفاوت، بخشی از نانومواد مذکور در آب های شور ترسیب شده و بخش باقیمانده توسط این موجود جذب خواهد گردید که می تواند به مصرف کنندگان بعدی که از آرتمیا تغذیه می کنند منتقل گردد.

جهت تعیین ساختار رویشگاه منطقه حفاظت شده گابریک، جاسک شرقی و غربی در شهرستان جاسک در شرق استان هرمزگان و شمال دریای مکران (عمان)، نمونه برداری با روش ترانسکت خطی با استفاده از قطعات مربعی شکل یک آری با توزیع تصادفی - سیستماتیک جهت پارامترهای رویشی درختان و از میکروپلات های یک مترمربعی برای تعیین آماره های نهال، ریشه های هوایی و برگ های ریزش یافته استفاده شد. در مجموع 6 ترانسکت به طول 5946 متر مورد مطالعه قرار گرفت. متوسط تراکم درختان 03/ 1353 اصله در هکتار و متوسط ارتفاع درخت 283/77 سانتیمتر اندازه گیری شد. این نتایج نشان داد درختان حرا در این منطقه بلندتر از سایر رویشگاه های حرا در استان هرمزگان هستند. به طور کلی بررسی های آماری نشان داد منطقه مورد مطالعه از نظر پارامترهایی مانند ارتفاع درخت، ارتفاع تاج، قطر تاج، سطح تاج، قطر تنه، تعداد درختان، درصد پوشش و سطح برگ همگن نبوده ولی در تعداد ریشه های هوایی، ارتفاع ریشه های هوایی، تعدا برگ، تعداد نهال و ارتفاع نهال اختلاف معنی داری در مقایسه میانگین ها مشاهده نشد و از این جهت منطقه همگن تشخیص داده شد. همچنین با توجه به ساختار رویشگاه، جاسک شرقی به عنوان زون اصلی حفاظتی، رویشگاه گابریک به عنوان زون بازسازی و رویشگاه جاسک غربی به عنوان زون حفاظتی با درجه 2 در نظر گرفته شد.

پراکنش زمانی و مکانی خرچنگ های منزوی و ارتباط آن با برخی متغیرهای محیطی در ناحیه جزر و مدی جزیره لارک به صورت نمونه برداری فصلی در پنج ایستگاه و از تابستان 1390 تا بهار 1391 انجام شد. میزان تراکم اجتماع خرچنگ های منزوی 0/8± 6/53 برآورد شد. نتایج نشان داد که تراکم گونه غالب و نیز اجتماع خرچنگ های منزوی بین تعدادی از ایستگاه ها دارای اختلاف معنی دار است (0/05>P)، همچنین، تراکم در فصل زمستان و ناحیه میان دست جزر و مدی دارای اختلافی معنی دار با سایر فصول و نواحی است (0/05>P). آنالیز خوشه اینشان داد که ایستگاه ها از نظر تراکم در دو خوشه قرار می گیرند و فصل بهار دارای بیشترین تفاوت با دیگر فصل ها است. بررسی ارتباط تراکم و پراکنش خرچنگ های منزوی با متغیرهای محیطی نشان داد که pH، شیب، ماده آلی کل، درصد لای و شوری همبستگی موثری بر تراکم و پراکنش خرچنگ های منزوی دارند.

کنترل بیماری های ماهیان به دلیل پرورش آنها در سامانه هایی که تولید آنها بستگی به شرایط محیطی دارد بسیار مشکل است. بیماری زمانی می تواند رخ دهد که عوامل بیماری زا از موانع اولیه نفوذ کند. سه راه عمده سرایت عفونت از میان پوست، آبشش و مجاری گوارشی است. در این مطالعه اثرات سولفات مس و پرمنگنات پتاسیم بر روی فلور باکتریایی پوست، آبشش و آب محیطی 360 بچه تاسماهی ایرانی با میانگین وزنی 0/45 ± 1/74 گرم در انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری رشت مورد بررسی قرار گرفت. در طی آزمایش میزان دمای آب 0/38±23/7 درجه سانتیگراد، میزان اکسیژن محلول 0/2±7/08 میلی گرم بر لیتر و pH آب 0/06±25/8 بود. بار باکتریایی آبشش (CFU/g)، پوست (CFU/cm2) و آب (CFU/ml) محیطی در تیمار 0/07 میلی گرم در لیتر سولفات مس و 1 میلی گرم در لیتر پرمنگنات پتاسیم از بقیه تیمارها پایین تر بود (P<0.05). نتایج نشان می دهد که دوزهای انتخاب شده سولفات مس و پرمنگنات پتاسیم تاثیرات ضدعفونی کنندگی بر روی بار باکتریایی آبشش، پوست و آب محیطی دارند. همچنین به نظر می رسد که سولفات مس تاثیرات ضدعفونی کنندگی بیشتری نسبت به پرمنگنات پتاسیم دارد.