فصلنامه اقیانوس شناسی
پیاپی 30 (تابستان 1396)

این مطالعه به منظور تعیین سطح ناپاکی رسوبات جزیره خارک نسبت به فلزات سنگین روی، مس، نیکل، سرب و کادمیوم صورت گرفت. نمونه برداری در ماه های شهریور و اسفند 1392 و از پنج ایستگاه انجام شد. نمونه ها به آزمایشگاه انتقال یافتند و پس از خشک شدن و هضم توسط مخلوطی از اسید نیتریک و اسید پرکلریک با استفاده از دستگاه جذب اتمی شعله ای GBC مدل Savantaa Σ ساخت کشور استرالیا سنجش شدند. نتایج نشان داد که غلظت فلزات روی، مس، نیکل و سرب در رسوب جزیره خارک در فصل تابستان به ترتیب (SE± میانگین) 6/3±5/72، 9/2±8/28، 7/1±1/38 و 1/2±8/28 میکروگرم بر گرم و در فصل زمستان نیز به ترتیب 3/4±7/65، 7/2±3/36، 6/3±1/47 و 7/2±8/34 میکروگرم بر گرم وزن خشک رسوبات بود. درحالی که غلظت فلز کادمیوم تشخیص داده نشد. نتایج نشان داد که غلظت فلزات مس، نیکل و سرب در رسوب جزیره خارک در فصل زمستان بیشتر از فصل تابستان است. همچنین مقایسه میزان فلزات سنگین رسوب در جزیره خارک با استانداردهای کیفیت رسوب مشخص کرد که میزان فلزات سنگین در رسوبات این منطقه در حد قابل قبولی قرار دارد و میزان ناپاکی نسبت به فلزات سنگین بسیار کمتر از حد خطرساز و آلوده کننده است.

هدف از این مقاله بررسی و مقایسه غلظت مواد مغذی و قلیاییت کل در فصل های تابستان (شهریور ماه 93) و زمستان (بهمن ماه 92) و همچنین در امتداد بخش های دریایی، مصبی و رودخانه ای بوم سامانه مصب مند در خلیج فارس است. نمونه برداری در دو فصل سرد و گرم انجام شد. غلظت مواد مغذی توسط روش سازمان حفاظت محیط زیست منطقه ای (MOOPAM) و قلیائیت کل به روش پتانسیومتری اندازه گیری شدند. نتایج اندازه گیری قلیائیت نشان داد که اختلاف معنی داری در ایستگاه های مصب، دریا و رودخانه بین دو فصل تابستان و زمستان وجود ندارد (05/0>P). همچنین نتایج اندازه گیری غلظت مواد مغذی نشان داد که میانگین غلظت نیتریت و نیترات در ایستگاه های مصبی نسبت به ایستگاه های رودخانه ای و دریایی بیشتر است. تغییرات فصلی و افزایش بارندگی باعث افزایش میانگین غلظت نیتریت و نیترات در فصل زمستان و کاهش میانگین غلظت فسفات و سیلیکات در این فصل شده است.

هدف از مطالعه حاضر بررسی تنوع گونه ای و بررسی خصوصیات ریخت شناسی خرچنگ های خانواده Leucosiidae و Xanthidae در آب های زیر جزر و مدی خلیج فارس در استان خوزستان است. نمونه برداری در طی سال های 1395-1394 از 7 ایستگاه و توسط تور ترال کف انجام گردید. در آزمایشگاه صفات ریخت شناسی نمونه ها مورد بررسی قرار گرفت و طول و عرض کاراپاس اندازه گیری شد. سپس نمونه ها با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر تا حد گونه شناسایی شدند. در این مطالعه 7 گونه خرچنگ شناسایی شدند که 4 گونه از آن ها متعلق به خانواده Leucosiidae (Myra pernix، Hiplyra sagitta، Lyphira perplexa، Arcania erinacea) و 3 گونه متعلق به خانواده Xanthidae (Gaillardiellus rueppelli، Liagore erythematica، Atergatis integerrimus) بودند. نتایج این مطالعه نشان می دهند که آب های سواحل خوزستان زیستگاه مناسبی را برای زیست این خرچنگ ها فراهم نموده اند

هدف از مقاله حاضر، شناسایی و اولویت بندی مجموعه عوامل موثر بر استقرار بنادر خشک در ایران است. امروزه شاهد افزایش مشکلات بنادر ساحلی به دلیل افزایش استفاده از شیوه حمل و نقل کانتینری کالا هستیم. برای رویارویی با این مشکلات، مفهومی به نام بندر خشک مطرح می گردد که نیاز به استقرار و توسعه علمی و صحیح آن در ایران به منظور حفظ و تداوم افزایش میزان حمل و نقل کانتینری احساس می شود. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی است و از روش سلسله مراتبی AHPبرای آنالیز، تفسیر و نتیجه گیری استفاده شده است. ابزار اصلی جمع آوری و اندازه گیری متغیرهای پژوهش پرسشنامه می باشد. نتایج کلی این تحقیق نشان می دهد که با اولویت بندی معیارها، انجام مقایسات زوجی و محاسبه وزن نسبی هر معیار به راحتی می توان مهمترین فاکتورهای موثر را انتخاب و اجرا نمود. از جمله راهکارها و پیشنهادات ارایه شده برای مسوولان زیربط شامل: تهیه لوازم تخلیه و بارگیری مدرن و پیشرفته جهت استقرار بنادر خشک، احداث بنادر خشک حتی الامکان در مسیرهای کریدوری موجود، ایجاد یک سیستم حمل و نقلی قوی به منظور تسریع در امر جابجایی کالا و جلوگیری از گزینه های توقف کالا در بنادر، ایجاد زیرساخت های خدمات الکترونیکی، مدیریت هدفمند و قوی و تدوین راهبرد به منظور تسریع در روند احداث بنادر خشک است.

هدف از مقاله حاضر، بررسی مقایسه ای شاخص ریسک اکولوژیک فلزات سنگین در شمال خلیج فارس (استان های هرمزگان و بوشهر) است. به همین منظور در سال 1391 نمونه گیری از رسوبات سطحی 58 ایستگاه در حوزه خلیج فارس به صورت ترانسکت خطی از ساحل به سمت منطقه فرا ساحل انجام گردید. کلیه نمونه ها با رعایت اصول نمونه برداری برای آنالیز فلزات سنگین به آزمایشگاه انتقال یافتند و غلظت کل فلزات Cu As، Cr، Cd، Pb، Zn، Hg، با استفاده از هضم اسیدی و توسط دستگاه پلاسمای جفت شده القایی اسپکترومتری جرمی (ICP-MS ) آنالیز شدند. همچنین دانه بندی ذرات و میزان محتوای کربنات رسوب اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بافت عمومی رسوبات سیلت لومی و میزان کربنات ها از 5/8 تا 72/53 متغیر است. با توجه به شاخص ریسک انفرادی اکولوژیک (ER ) عناصر کادمیوم، جیوه وآرسنیک ریسک متوسط ایجاد می نمایند. میانگین شاخص ریسک اکولوژیک ( (RI 335 بدست آمد که نشان دهنده وجود ریسک بالا در کل حوزه مورد مطالعه است. علی رغم بالاتر بودن این شاخص در استان هرمزگان هر دو استان بوشهر و هرمزگان در رده خطر بسیار بالا از نظر ریسک اکولوژیک قرار گرفتند. پهنه بندی انجام شده برای ریسک اکولوژیک در محیط GIS نشان دهنده کاهش تدریجی شاخص RI از ساحل به سمت فراساحل است که این موضوع اهمیت تخلیه آلاینده های زیست محیطی از منابع زمینی به حوزه دریایی را خاطر نشان می سازد.

هدف از مقاله حاضر، ارایه روش جدید آشکارسازی شناورهای سطحی و زیرسطحی در آب های کم عمق، با استفاده از یک سنسور مغناطیسی هوابرد است. در این روش، آشکارسازی برپایه القاء یک بی نجاری ژئومغناطیسی انجام شد که صرفا با حرکت شناور در دریا ایجاد می شود. بدین منظور، در ابتدا یک مدل ریاضی جهت آشکارسازی هوایی بی هنجاری ژئومغناطیسی در آب های کم عمق، ارایه گردید که رابطه این بی هنجاری با پارامترهای محیطی و فیزیک شناور را بیان می کند. سپس روی مدل ریاضی مذکور با استفاده از آنالیز فرکانسی نشان داده شد که بی هنجاری ژئومغناطیسی ناشی از حرکت شناور، دارای مولفه های فرکانسی خاصی است که آن را از نویز محیطی دریا قابل تفکیک می کند. همچنین، شبیه سازی برای یک شناور زیرسطحی در دریای کم عمق، انجام شد و مشخص گردید که امکان تشخیص این مولفه مغناطیسی حتی با وجود نویز شدید محیطی، وجود دارد. در نهایت، با استفاده از آنالیز فرکانسی، زاویه ای که خط سیر شناور با جهت حرکت سنسور هوابرد می سازد، در چند حالت مختلف تخمین زده شد و مشاهده گردید که خطای تخمین با افزایش زاویه، زیاد می شود

شناسایی گونه های عروس های دریایی اولین قدم در پیش بینی و مدیریت اثرات حاصل از شکوفایی آن ها است. در مطالعه ی حاضر گونه های عروس های دریایی در شمال دریای مکران (عمان) معرفی شدند. علاوه بر آن شناسایی پروسه هایی که تغییرات زمانی و مکانی عروس های دریایی را در شمال دریای مکران (عمان) کنترل می کنند نیز مورد مطالعه قرار گرفتند. در این راستا در هر ایستگاه نمونه برداری علاوه بر نمونه های زیستی، متغیرهای محیطی در عمق و سطح آب نیز نمونه برداری و یا ثبت شدند. جمعا 83 مدوز عروس دریایی در نه ایستگاه و چهار فصل شامل ماه های آبان 1393، اسفند 1393، خرداد 1394 و مهر 1394 شمارش شدند. مدوزهای یافت شده رده سیفوزوآ شامل Cyanea nozakii، Pelagia noctiluca،Chrysaora sp. و Catostylus sp. هستند. مدوزهای یافت شده رده هیدروزوآ Diphyes sp.، Rhacostoma sp. و Aequorea spp. هستند. نتایج آنالیزmanual forward selection ، نشان دهنده ی ارتباط متغیرهای محیطی شامل شفافیت، عمق و دمای آب بیش از دیگر فاکتورها با ترکیب گونه ای عروس های دریایی است. هیچ یک از عوامل مطالعه شده نمی توانند تغییرات شدید در حد ایجاد شکوفایی در عروس های دریایی ایجاد نمایند.