فصلنامه آموزش مهندسی ایران
پیاپی 21 (بهار 1383)

در این مقاله معایب سیستم آموزش مهندسی شیمی در ایران از جهات مختلف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و راهکارهای لازم برای کاهش اثرهای منفی این معایب ارائه شده است. همچنین، اولویت های آموزش مهندسی شیمی در ایران بیان شده است. حذف گرایش ها در دوره کارشناسی برای افزایش فرصت های شغلی فارغ التحصیلان و تغییر ضریب درس شیمی از 4 به 2 در گزیش دانشجو به منظور انتخاب دانش آموزان مستعدتر برای ادامه تحصیل در این رشته به عنوان دو اولویت اساسی مورد توجه قرار گرفته است...

بازنگری ادواری محتوای دروس از جمله دروس عمومی، پایه و تخصصی از وظایف کمیته های شورای عالی برنامه ریزی بوده است که نیاز مبرم مدرسان و سیستم آموزشی کشور است. در این مقاله مقایسه ای اجمالی در مورد دروس پایه مهندسی شیمی، یعنی ریاضی، فیزیک و شیمی بین دبیرستان و دانشگاه صورت پذیرفته است. نتایج جداول مقایسه ای به خوبی نشان می دهد که اشتراکات بسیاری در عناوین دروس دانشگاهی و دبیرستانی وجود دارد. وجود اشتراکات متعدد بین دروس دبیرستان و دانشگاه موجب دلزدگی و بی میلی دانشجویان و باعث افت تحصیلی آنها می شود...

با توجه به نا آشنا بودن دانشجویان قبول شده در رشته مهندسی شیمی با محتوای این رشته و دامنه کاری آن، درس دو واحدی آشنایی با مهندسی شیمی معرفی شده است. درس از دو قسمت آشنایی با دروس اصلی مهندسی شیمی و آشنایی با صنایع شیمیایی تشکیل شده است. در قسمت اول، دروس اصلی مهندسی شیمی توسط استادان مربوط و به صورت موجز و حتی الامکان در یک جلسه معرفی می شود. در بخش دوم، مهمترین صنایعی که مهندسان شیمی در آنها نقش اول را ایفا می کنند، باری محل های بازدید در نظر گرفته می شوند. گزارش بازدیدهای صنعتی به علاوه، آزمون از مطالب ارائه شده در بخش اول نمره نهایی درس را مشخص می کند. در خاتمه، دو کتاب درسی برای راهنمایی دانشجویان و استادان آن درس معرفی شده است.

در ابتدا به مفهوم مهندسی فرایند به عنوان تمایز اصلی مهندسی شیمی با سایر رشته های مهندسی توجه شده و سپس جایگاه درس موازنه ماده و انرژی در زنجیره دروس اصلی مهندسی شیمی تبیین شده است. با توجه به اینکه درس موازنه به عنوان زیربنای اصلی رشته و کلید ورود به این حرفه مطرح است، سرفصل درس به همراه بخش های مختلف هر فصل و زمان لازم برای آنها به صورت جدولی ارائه شده است. برای ارائه موفق درس و درک بهتر دانشجویان، مشخصات استاد درس، تعداد آزمون ها و نحوه برگزاری آنها در هر ترم به طور مشخص نیز پیشنهاد شده است.

به دلیل گستردگی و تنوع مطالب انتقال حرارت علاوه بر درس انتقال حرارت I، ارائه درس 3 واحدی دیگری که جنبه های کاربردی انتقال حرارت را در بر می گیرد، پینشهاد شده است. مطالب برخی از فصول این درس مانند انتقال حرارت توام با تغییر فاز یا مبدل های حرارتی با رشته مهندسی مکانیک مشترک و در اکثر کتاب های درسی موجود است.
فصل های دیگری مثل انتقال حرارت در مخازن همزده یا طراحی کوره ها در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به رشته مهندسی شیمی اختصاص دارد و متاسفانه مراجع کم شماری برای آن یافت می شود. در این مقاله ضمن برشمردن مطالب فصل های مختلف، روش های ارزیابی و آزمون تشریح و مراجعی نیز توصیه شده است.

در این مقاله مطلب درس سه واحدی انتقال جرم بازنگری و ارائه شده است. تنوع و گستردگی مطالب کاربردی در این درس از یک سو و ناملموس بودن مفاهیم این نوع انتقال از سوی دیگر می بایست مدنظر قرار گیرد. بهره جویی کامل از تشابه بین پدیده های انتقال و استفاده از ابزارهای سمعی و بصری برای بیان مفاهیم این درس و نیز حفظ توازن بین روابط تحلیلی و تجربی توصیه می شود.

درس سینتیک و طراحی راکتورهای شیمیایی یکی از مشخصه های رشته مهندسی شیمی در مقایسه با سایر رشته های مرتبط است. مقاله حاضر براساس تجارب تد ریس این درس توسط مولفان در طول سال های متمادی، اطلاعات جمع آوری شده از سایر افراد صاحبنظر در این زمینه در مجامع ملی و بین المللی، برداشت های نگارندگان از جلسات متعدد تبادل نظر با استادان محترم درس طراحی راکتور در جلسات ماهانه انجمن مهندسان شیمی ایران، کارگاه تخصصی دروس مهندسی شیمی و نشست های آن و جلسات تکمیلی بعد از کارگاه ارائه می شود...

با توجه به اینکه رشته های مختلف مهندسی به منظور ایجاد فن آوری جدید مبتنی بر دستاوردهای علمی جدید است، در تمامی این رشته های زمینه های مختلف علوم و تکنولوژی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در زمینه آن رشته مهندسی کاربرد دارد مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. پیشرفت در زمینه های مختلف علوم و مهندسی به صورت عام و فناوری اطلاعات به صورت خاص ایجاب می کند که محتوای دروس مختلف موجود در هر رشته مهندسی به صورت مداوم و مستمر مورد تجدیدنظر قرار گیرد...

در ابتدا درس فلسفه درس اقتصاد و طرح مهندسی در دوره کارشناسی مهندسی شیمی به مثابه ملاتی که سایر دروس را به هم ربط می دهد تا ساختمان یک واحد فرایندی را به وجود آورد، مورد بررسی قرار گرفته و سپس با توجه به نقش این درس سرفصل های اصلی همراه با رئوس مطالب هر فصل و زمان لازم برای تدریس آن ارائه شده است.
در نحوه تدریس، وضعیت دانشجویان در زمان انتخاب این درس تشریح و در ادامه به شرایط خاص استاد برای تدریس اشاره شده است. اهمیت پروژه طراحی به عنوان جزء لاینفک درس اقتصاد و طرح مهندسی و اجزای مهم آن و وزنی که باید به هر جزء آن داده شود، مورد توجه قرار گرفته است...