فهرست مطالب

پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی - سال چهارم شماره 2 (تابستان 1397)

فصلنامه پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی
سال چهارم شماره 2 (تابستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/05/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • امید معتمدی، بختیار استادی* ، علی حسین زاده کاشان صفحات 7-34
    با تشکیل بازار برق ایران در سال 1382، تولیدکنندگان انرژی با ثبت پیشنهاد قیمت خود به صورت روزانه در سامانه مدیریت شبکه، با یکدیگر به رقابت می پردازند. در این رقابت تنها تولیدکنندگانی پیروز هستند که قیمت پیشنهادی آن ها پایین تر از قیمت تسویه بازار در ساعات روز بعد باشد، ازاین رو پیش بینی قیمت تسویه بازار در روز بعد برای تولیدکنندگان انرژی امری حیاتی بوده و در کسب هر چه بیشتر سهم بازار برق ایران به صورت روزانه توسط آنها تاثیرگذار است. در این مطالعه با ترکیب الگوریتم K-means و ماشین بردار پشتیبان، مدل جدیدی جهت پیش بینی قیمت تسویه بازار در روز بعد ارائه شده است. مطابق با نتایج حاصل از پیاده سازی مدل پیشنهادی بر روی داده های سال 1395 و 1396، هفت خوشه رقابتی برای بازار برق ایران شناسایی شده، که متوسط دقت مدل پیشنهادی در پیش بینی قیمت تسویه بازار در هر یک از این خوشه ها برای سال های 1395 و 1396به ترتیب برابر با 96 و 94 درصد می باشد.
    کلیدواژگان: ماشین بردار پشتیبان، خوشه بندی، پیش بینی قیمت تسویه بازار، بازار برق ایران
  • فیصل عامری* ، روح الله تولایی، سید مهدی میرفتاح صفحات 35-65
    از چالش های مطرح در قراردادهای نفتی، انتقال دانش از سرمایه گذار خارجی به کشور میزبان و زمینه سازی مدیریت آن است به نحوی که صاحب مخزن پس از انعقاد چند سلسله قرارداد و سپری شدن مدتی معین، توانایی های دانشی و مدیریتی خود را به عنوان منافع جانبی حاصل از انعقاد واجرای این پیمان ها ارتقا دهد. هدف اصلی این تحقیق بررسی وضعیت مدیریت دانش در قراردادهای بیع متقابل (قراردادهای محرمانه) صنعت نفت ایران با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری است. ابعاد مدیریت دانش بر اساس مدل پروبست شامل اهداف، شناسایی، کسب، توسعه، تسهیم، به کارگیری، نگهداری و ارزیابی دانش می باشد. برای گردآوری داده ها از دو پرسشنامه مدل مدیریت دانش پروبست و همکاران (1998) و وضعیت موجود مدیریت دانش با مراجعه به خبرگان مطلع از این قراردادها در حوزه مدیریت دانش شرکت ملی نفت ایران استفاده شد و جهت ارزیابی روایی و پایایی پرسشنامه، ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و AVE مورد استفاده قرار گرفت. طبق نتایج، هیچ یک از متغیرهای مدل مدیریت دانش، تاثیر مثبتی بر روی وضعیت موجود مدیریت دانش در این قراردادها ندارند و ضروری است تمام ابعاد مذکور به منظور بهبود وضعیت مدیریت دانش در حوزه قراردادهای بیع متقابل مورد توجه قرار گیرند.
    کلیدواژگان: قراردادهای نفتی، بیع متقابل، صنعت نفت، مدیریت دانش
  • علیرضا باستانی، سید محمد جواد رزمی ، علی اکبر ناجی *، مرتضی بکی حسکویی صفحات 67-104
    یکی از معضلات کشورهای صادرکننده نفت شوک های مستمری است که تغییرات قیمت نفت بر اقتصاد این کشورها وارد می سازد. لذا این کشورها باید به طراحی ابزارهای سیاستی و قواعد مالی به ثبات بخشی بپردازند تا مانع ورود این شوک ها به اقتصاد داخلی شوند. ایجاد صندوق های ثروت ملی که با اهداف تثبیتی و پس اندازی از جمله این ابزارهای ثبات بخشی بوده که می تواند ضمن هموارسازی مصارف دولت از نوسانات مخارج مصرفی دولت در دوره های افزایش و کاهش قیمت نفت جلوگیری نماید و همچنین سطح مناسبی از سرمایه-گذاری داخلی را به طور مستمر فراهم نماید. برای این منظور و تحت شرایط عدم اطمینان، با استفاده از برنامه ریزی پویا مدلی طراحی و کالیبره شده و از طریق آن سهم بهینه پس انداز، سرمایه گذاری و مصرف درآمدهای نفتی کشورمان برای یک افق 65 ساله استخراج شده و همچنین تاثیر تغییر افق زمانی و تغییر در ثروت اولیه بر مقادیر بهینه ، محاسبه شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد با توجه به اینکه درآمد نفت با شوک های دایمی بیشتری نسبت به شوک های موقت مواجه است، لذا لازم است قواعد مالی مبتنی بر سیاستهای احتیاطی در مخارج جاری بکار گرفته شود و لذا در دوره های رونق نفتی از گسترش هزینه های جاری دولت به شدت اجتناب شود و با انباشت مناسبی از درآمدهای نفتی در صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی آماده مقابله با شوکهای منفی دایمی شد. همچنین یافته های این مطالعه نشان می دهد افق زمانی طولانی تر به برنامه ریز اجتماعی اجازه می دهد تا سرمایه گذاری بیشتری را برای بازیابی اقتصادی در برابر ضربات شوک منفی درآمدی فراهم کند و لذا نرخ بهینه سرمایه گذاری در افق زمانی طولانی تر، افزایش می یابد.
    کلیدواژگان: قواعد مالی، قیمت نفت، شوک دایمی، معادله بلمن، صندوق ثروت ملی، صندوق توسعه ملی، حساب ذخیره ارزی
  • عباس خمسه *، زهره نی ریزی صفحات 105-129
    تغییرات تکنولوژیک از یک سو و الزام تغییرات پرشتاب تکنولوژی در محصولات و فرآیندها از سوی دیگر شرایطی را به وجود آورده است که هوشمندی تکنولوژی به عنوان عاملی برای رقابت پذیری در سازمانها مطرح گردد. با توجه به تغییرات سریع تکنولوژیک در صنایع نیروگاهی و تامین انرژی، شرکت های این صنایع نیز در جهت استقرار نظام هوشمندی تکنولوژی بایستی اقدام نمایند. هدف از این پژوهش ارایه مدلی جهت استقرار نظام هوشمندی تکنولوژی در صنایع نیروگاهی و بطور خاص در شرکت توسعه 1 مپنا می باشد. این پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نوع روش توصیفی پیمایشی می باشد. در این پژوهش با مطالعه ادبیات موضوع و نیز نظر خبرگان، تعداد 120 شاخص درقالب 5 عامل (مدیریت استراتژیک، مدیریت نوآوری، مدیریت دانش، مدیریت تکنولوژی و مدیریت فناوری اطلاعات) و26 بعد شناسایی و دسته بندی گردید و با استفاده از ابزار پرسشنامه داده ها گردآوری شده و با تحلیل عاملی تاییدی ومعادلات ساختاری، در نهایت 84 شاخص برای مدل طراحی شده تایید گردید. براساس نتایج بدست آمده، عامل مدیریت استراتژیک در بالاترین رتبه اهمیت واقع گردید. همچنین براساس پژوهش انجام شده، در استقرار نظام هوشمندی تکنولوژی در صنعت نیروگاهی، توجه به هر پنج عامل ضروری می باشد. در نهایت جهت استقرار نظام هوشمندی تکنولوژی در شرکت های صنایع نیروگاهی و تامین انرژی توصیه های سیاستی نیز جهت تقویت ابعاد تاثیر گذار ارایه گردیده است که سیاست گذاران با توجه به آنها می توانند در تسریع و نیز استقرار موفق نظام هوشمندی تکنولوژی، تاثیرات عمده ای در شناسایی زود هنگام تغییرات تکنولوژیک و استفاده از فرصت های ناشی از آن بگذارند.
    کلیدواژگان: تکنولوژی، هوشمندی تکنولوژی، شرکت مپنا، صنعت نیروگاهی، معادلات ساختاری
  • ویدا ورهرامی* ، مجید رایج صفحات 131-168
    این مطالعه با استفاده از روش تجزیه قیمت مورک به بررسی آثار شوکهای مثبت قیمت واقعی بنزین و نفت گاز و تعیین اثرات رفاهی واقعی کردن قیمت بنزین و نفت گازطی سال های 93-1386 در بخش حمل و نقل استان های اصفهان، تهران، خراسان رضوی، فارس، مازندران و خوزستان با استفاده از روش پانل دیتای پویا پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که به لحاظ قدر مطلق تغییر مصرف بنزین، ناشی از شوک مثبت قیمت واقعی بنزین بسیار کوچک تر از تغییر مصرف نفت گاز ناشی از شوک مثبت قیمت واقعی نفت گاز است، حساسیت تقاضای بنزین در بلندمدت (به دلیل داشتن زمان و فرصت کافی برای تغییر سوخت و ارتقا سطح فناوری) نسبت به کوتاه مدت در بخش حمل ونقل استان های موردنظر بیشتر است اما در مورد نفت گاز به دلیل ماهیت نهاده ای بودن نفت گاز در بخش تولید، وضعیت فوق برقرار نیست. در کوتاه مدت و بلندمدت کشش قیمتی تقاضای نفت گاز از کشش قیمتی تقاضای بنزین کوچک تر است و حتی در بلندمدت هم مقدار کشش قیمتی بنزین ناچیز است و مصرف بنزین در اثر سیاستهای قیمتی چندان تغییر نخواهد کرد. در پایان با استفاده از سیستم تقاضای تقریبا ایده آل و معیار رفاهی درآمد معادل تابع درآمد معادل استخراج شده و این نتیجه حاصل شد که درآمد معادل ناشی از تغییر قیمت بنزین از درآمد معادل ناشی از تغییر قیمت نفت گاز کوچک تر است و باید برای جبران رفاه ازدست رفته ناشی از افزایش قیمت نفت گاز، پرداخت بیشتری انجام داد. به عبارت دیگر با افزایش قیمت نفت گاز مردم بیشتر متضرر می شوند وکاهش رفاه جامعه بیشتر از حالتی است که قیمت بنزین افزایش یابد.
    کلیدواژگان: بنزین، نفت گاز، حمل و نقل، درآمد معادل، تجزیه قیمت، پانل دیتا، کشش قیمتی
  • احمد قربان پور *، احسان رسولی صفحات 169-200
    در چند دهه گذشته، تغییرات سریع محیطی کسب وکار زمینه بروز سطح بالایی از عدم اطمینان و رفتارهای آشفته در زنجیره های تامین را فراهم کرده است که این روند به همراه خطرات غیرمنتظره و تغییرات اجتناب ناپذیر طبیعی نیاز به حالت تاب آوری و توسعه این مفهوم در زنجیره تامین شرکت ها را افزایش داده است. هدف اصلی این نوشتار، الگوسازی ساختاری تفسیری توانمندسازهای زنجیره تامین تاب آور در شرکت توزیع نیروی برق استان بوشهر است. جامعه آماری تحقیق شامل خبرگان و متخصصان دو بخش صنعت و دانشگاه است. جمع آوری داده ها با پرسش نامه محقق ساخته صورت گرفت. در این مقاله، ابتدا با مطالعه ادبیات موضوعی و بهره گیری از رویکرد تحلیل محتوا، توانمندسازهای تاب آوری زنجیره تامین شناسایی شدند. سپس بومی سازی آنها در قلمرو مکانی تحقیق با رویکرد دلفی انجام گرفت. در ادامه، الگوسازی ساختاری توانمندسازها با رهیافت مدل سازی ساختاری تفسیری فازی و اعتبارسنجی آن با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که توانمندساز های چابکی، انعطاف پذیری، انطباق و سازگاری، و مشاهده پذیری مهم ترین عوامل موثر در تاب آوری زنجیره تامین شرکت توزیع نیروی برق محسوب می شوند که نیازمند تاکید و توجه بیشتر مدیران هستند.
    کلیدواژگان: زنجیره تامین تاب آور، مدلسازی ساختاری تفسیری فازی، شرکت توزیع نیروی برق استان بوشهر
  • عاطفه پرورش ریزی* ، افشین اشرف زاده صفحات 201-228
    حفظ محیط زیست، دستیابی به رشد اقتصادی و توسعه پایدار، سیاستگزاری ها را به سمت انرژی های تجدیدپذیر سوق داده است. کشاورزی از مصرف کننده های عمده انرژی است؛ به ویژه که سیاست دولت توسعه آبیاری تحت فشار است و تامین انرژی آن اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق روش طراحی و انتخاب پمپ آب کشاورزی در یک سیستم فتوولتائیک (PV) ، با توجه به شرایط بومی ارائه شد. سپس با معرفی روش شناسی، تحلیل هزینه های دوره عمر در سامانه های پمپاژ خورشیدی، دیزلی و برقی در موردکاوی محصول انگور در منطقه کاشمر انجام شد. طبق نتایج پمپ خورشیدی در این طرح آبیاری می تواند فقط برای توان کمتر از kW 5/4 با پمپ دیزلی رقابت کند، مگر اینکه یارانه متعلق به هزینه برق و سوخت دیزل کاهش یابد. بنابر نتایج، امکان آبیاری خورشیدی، به سطح زیرکشت، نوع محصول، قیمت و میزان دسترسی به انرژی های دیگر، نوع فناوری سامانه خورشیدی و نوع سامانه آبیاری وابسته است و مطالعه امکانسنجی در هر منطقه باید به دقت انجام شود. هر چند که پژوهش های بیشتری در این زمینه نیاز است اما ترویج، اختصاص تسهیلات مالی و نظارت بر طراحی، از ارکان سیاستگزاری برای گسترش آبیاری خورشیدی است.
    کلیدواژگان: آبیاری خورشیدی، انتخاب پمپ، انرژی تجدیدپذیر، هزینه دوره عمر، یارانه انرژی
|
  • Omid Motamedi , Bakhtiar Ostadi *, Ali Husseinzadeh Kashan Pages 7-34
    Since the formation of the Iranian electricity market in 1382 (2003), power plants have been competing with each other on a daily basis in the ISO by registering their bid prices. In this competition, the winners are those power plants whose bid prices are lower than the market clearing price for each hour in the next day, so the forecasting the next day market prices is vital for energy producers. In this study, using a combination of K-means algorithm and support vector machine, a new model for predicting the next day market settlement prices is proposed and the model has been used the hourly electricity market prices for 1395-1396 (2016-2017). According to the results, seven competitive clusters were identified for the Iranian electricity market. The average forecasting accuracy of the proposed model for each of these clusters for the years 1395 (2016) and 1396 (2017) was 96% and 94%, repectively.
    Keywords: Support Vector Machine, Clustering, Market Clearing Price Forecast, Iranian Electricity Day-ahead Market
  • Faysal Ameri *, Ruhollah Tavallaee , Seyyed Mahdi Mirfattah Pages 35-65
    Oil contracts are supposed to facilitate knowledge transfer from foreign investors to the host country staff improving local knowledge and managerial skills. This paper aims at examining knowledge management in Iran's oil buy-back contracts using structural equations modeling. According to Probst et al. (1998) knowledge management is a multi-dimensional phenomenon including knowledge targets, identification, acquisition, development, allocation, deployment, preservation and measurement of knowledge. Based on the two questionnaires relating to KM in Probst model and practice of KM in Iran oil industry, data gathered from experts of National Iranian Oil Company have been used to evaluate the knowledge management implications of buy- back contracts through structural equations modelling approach. According to the results buy-back contracts have no effect on the existing knowledge management situation in the oil industry. All of KM dimensions should be taken into account in buy-back contracts to improve the KM status in the oil industry.
    Keywords: Oil Contracts, Buy-Back, Knowledge Management, Probst Model
  • Alireza Bastani , Mohammad Javad Razmi Seyyed , Ali Akbar Naji *, Morteza Baki Haskuee Pages 67-104
    Oil exporting countries are continuously subject to oil price shocks. They have to deploy effective policy instruments and fiscal rules to manage the negative effects of these shocks. Sovereign wealth funds have been developed as stabilizing instruments to smooth the government expenditures and provide financial resources for optimal domestic investments. This paper develops and calibrates a dynamic general equilibrium model under uncertainty conditions to develop a fiscal rule for the optimal allocation of oil revenues between saving and current expenditures in a 65 year horizon. According to the results, a conservative fiscal policy in the booming periods is highly advised, since permanent oil shocks are more frequent than transitory shocks. During oil booms, excess oil revenues should be allocated to the National Development Fund (NDF) or the Foreign Exchange Reserve Account. The results also show that optimal investment rate increases is higher in the long run since in a longer term horizon the social planner allocates more funds to NDF to compensate for the negative oil shock.
    Keywords: Fiscal Rule, Permanent Oil Shocks, Bellman Equation, National Development Fund
  • Abbas Khamseh *, Zohreh Neirizy Pages 105-129
    Technology intelligence systems are considered as a significant factor of competitiveness in organizations. Technological changes, on the one hand, and the requirement for high-tech changes in products and processes, on the other hand, have contributed to the development of technology intelligence systems. Due to the rapid technological changes in energy supply and power plant industries, companies in these industries have to set up the technology intelligence system, including MAPNA development company (MD1CO). In this study, based on literature review and the interviews with experts, 120 indicators have been proposed and classified under 5 factors (strategic management, innovation management, knowledge management, technology management and IT management) and 26 dimensions for any technology intelligence system. Based on questionnaire data and using factor analysis and structural equations, 84 indicators were designated to be significant in technology intelligence systems. Based on the results, the strategic management factor was at the top of the list. Based on the results, all of the five factors should fully be taken into account in designing the technology intelligence systems for power industry. The paper concludes by some policy recommendations for early identification of technological changes and opportunities to accelerate and successfully deploy the technology intelligence system in energy supply and power industry
    Keywords: Technology Intelligence, MAPNA Company, Power Industry, Factor Analysis, Structural Equations Model (SEM)
  • Vida Varahrami *, Majid Raiej Pages 131-168
    This paper uses the Mork approach to decompose the price shocks and analyzes the welfare effects of gasoline and gasoil price shocks for the period of 2007-2014 in Esfahan, Tehran, Khorasan, Fars, Mazandaran, and Khuzestan provinces using a dynamic panel data approach. According to the results gasoline demand is less responsive than gasoil demand to price shocks. For these provinces, the long run price elasticity of gasoline demand in the transportation sector has been found to be more than its short run price elasticity. This is not the case as regards gasoil demand. Price elasticity of gasoline is very small both in the long run and short run although it is more than gasoil price elasticity. Using an Almost Ideal Demand system, it is concluded that welfare effects of gasoil price shocks, as calculated by Equivalent Variation welfare change index (EV), are less than gasoline price shocks.
    Keywords: Gasoil, Gasoline, Transportation, EV, Price Decomposition, Panel Data, Price Elasticity
  • Ahmad Ghorbanpour *, Ehsan Rasuli Pages 169-200
    In recent decades, supply chain uncertainties have significantly increased mainly due to rapidly changing business environments. This has put the resiliency at the top of priority issues of service provider firms. This paper aims at designing an interpretive structural model (ISM) to analyze the supply chain resiliency of the Power Distribution Company of Bushehr Province based on the data collected through a questionnaire filled by a sample of experts from both industry and academia. After literature review and using content analysis approach, factors affecting the supply chain resiliency were identified. A multi-level interpretive structural modeling was proposed and then validated using structural equation modeling approach. According to the results agility, flexibility, adaptability, and visibility are the most significant factors affecting the supply chain resiliency of the Power Distribution Company of Bushehr Province.
    Keywords: Supply Chain Resiliency, Structural Equation Modeling, Interpretive Structural Modeling, Power Distribution Company of Bushehr
  • Atefeh Parvaresh Rizi *, Afshin Ashrafzadeh Pages 201-228
    Environment protection and sustainable development have recently grabbed the attention of policy makers towards renewable energies. Agriculture has been a major energy consuming sector in Iran in recent years as pressurized irrigation systems have changed into a new policy priority. This paper explains how photovoltaic (PV) agricultural water pumps can be adopted under different conditions. A life cycle cost analysis has been done for solar, diesel and electric pumping systems for the case of grape cultivation in Kaashmar region. According to the results, under subsidized fuel supply for electricity generation, solar pumps can only compete with diesel pumps for demands of less than 4.5 kilowatts. Moreover, the feasibility of solar irrigations highly depend on the area under cultivation, the type of cultivated crop, access to other energies and their costs, solar system technologies, and the type of irrigation system. Thus, feasibility studies for solar irrigation should be done on a case by case basis.
    Keywords: Energy Subsidy, Life Cycle Cost, Renewable Energy, Solar Irrigation