فهرست مطالب

پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی - پیاپی 41 (زمستان 1397)

نشریه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
پیاپی 41 (زمستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/12/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سید کاظم شمس مفرحه*، شهین ایروانی، محمدرضا شرفی جم، بهبود یاری قلی صفحات 5-28
    هدف پژوهش حاضر، تحلیل مفهوم، مبانی، اهداف و اصول عدالت تربیتی ازمنظر شهید مطهری با استفاده از دو روش تحلیل مفهومی (مفهوم پردازی) و روش استنتاجی است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که در صورت بندی مفهوم عدالت تربیتی ازمنظر شهید مطهری می توان به فرصت های آموزشی برابر، رعایت حقوق و استحقاق افراد باتوجه به تلاش و استعدادهای متربیان، جبران کمبودهای متربیان نیازمند توجه خاص، تلازم استعداد و وظایف متربیان اشاره نمود. مهم ترین مبانی عدالت تربیتی عبارت است از: 1. برخورداری انسان از تعلیم وتربیت، مصداق برخورداری از فیض عام خداوند است؛ 2. برخورداری انسان از تعلیم وتربیت یکی از جلوه های توازن در هستی به منزله اصل حاکم بر جهان آفرینش است؛               3. برخورداری انسان از تعلیم وتربیت، جنبه ای از تحقق عدالت فردی است؛ 4. برخورداری انسان از تعلیم وتربیت زمینه ساز تحقق عدالت اجتماعی است؛ 5. تعلیم وتربیت مهم ترین عامل زمینه ساز رشد فطریات انسانی است؛ 6. تعلیم وتربیت مهم ترین عامل زمینه ساز رشد کرامت انسانی است؛ 7. تعلیم وتربیت ابزار اصلی رشد تعقل و اراده به عنوان ویژگی های ایجادکننده کرامت انسانی است؛ 8. تعلیم وتربیت ابزار رشد ارزش های اخلاقی است؛ 9. تعلیم وتربیت، زمینه ساز سعادت انسانی است، همچنین اصل آموزش همگانی، اصل فردیت در آموزش، اصل پرورش فطریات، اصل پرورش کرامت و اصل سعادت از مهم ترین اصول برآمده از آرای شهید مطهری است.
    کلیدواژگان: عدالت تربیتی، شهید مطهری، مفهوم تربیت، مبانی تربیت، اصول تربیت
  • شهریار مرادی دهقی*، عباس عباسپور، حمید رحیمیان، حسن ملکی، محبوبه خسروی صفحات 29-67
    این پژوهش با هدف طراحی الگوی اسلامی ایرانی مهارت آموزی در مدارس متوسطه کشور با استفاده از رویکرد پارادایمی اشتراوس و کوربین (1393) برای نظریه داده بنیاد و به روش کیفی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه صاحب نظران، کارشناسان و مدیرانی بود که در یکی از عرصه های مهارت آموزی رسمی (آموزش وپرورش) و غیررسمی (سازمان فنی و حرفه ای کشور) تجربه و حضور داشتند. باتوجه به رویکرد پژوهش، تمرکز اصلی بر خبرگان آشنا با مسائل مهارت آموزی در مدارس متوسطه کشور بود که درنهایت 17 نفر از ایشان به صورت هدف مند و براساس راهبرد گلوله برفی برای انجام مصاحبه های عمیق بدون ساختار انتخاب شدند. تحلیل داده ها به طور هم زمان با استفاده از روش کدگذاری باز، انتخابی و نظری انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد: "مهارت ها و شایستگی های پایه و غیرفنی دانش آموزان، مهارت های فنی و شغلی دانش آموزان، تربیت حرفه ای میتنی بر مهارت و شایستگی، تقویت ارزش های اسلامی و ایرانی کار، انعطاف پذیری در برابر تغییر و تخصص گرایی در آموزش وپرورش" به عنوان  کانونی یا مقوله محوری مطرح شده اند. "مقوله های کیفیت آموزش و تدریس و یادگیری، توجه به شایسته سالاری و شایسته گزینی، رویکرد و راهبرد در مهارت آموزی، وجود معلمان ماهر و کارآمد، تخصص گرایی، آینده پژوهی و آینده نگری و کیفیت آموزش و تدریس" به عنوان عللی تلقی می شوند که نقش فعال در مهارت آموزی داشته و تا این عوامل مهیا نشوند، مهارت آموزی شکل نمی گیرد. مهم ترین راهبردهای اتخاذشده در این پژوهش عبارتند از: "فرهنگ سازی، تحول در برنامه درسی، تحول در محیط های یادگیری، تحول در روش های سنجش و ارزشیابی، تحول در کتاب ها و محتوای درسی، بهداشت و ایمنی کار، زیرساخت ها و تجهیزات، همکاری و ارتباطات بین المللی آموزشی و پژوهشی، نیازسنجی و تامین منابع مالی" شرایط بستر در پژوهش کنونی مقوله های"توجه به فرهنگ و شرایط اجتماعی، ساختار سازمانی، انگیزه حمایت از تغییر و مدیریت عملکرد تغییرمدار" هستند. مقوله های "محدودیت ها و مشکلات قانونی، عدم باور و تعهد به مهارت آموزی و مشکلات آموزش های مهارت آموزی" به عنوان شرایط مداخله گر الگوی پارادایمی مورد توجه قرار گرفته اند. پیامد پژوهش حاضر پیشرفت و اشتغال زایی است.
    کلیدواژگان: مهارت، مهارت آموزی، اشتغال، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نظریه داده بنیاد
  • رضا جعفری هرندی*، حسن نجفی، محمود امیدی صفحات 69-89
    تحقیق حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی فارسی دوره های ابتدایی و متوسطه ازحیث توجه به فروع دین به روش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا انجام شد. جامعه پژوهشی، کتاب های درسی فارسی دوره های ابتدایی و متوسطه (پایه های اول تا دوازدهم) سال تحصیلی 1396 است که باتوجه به ماهیت موضوع پژوهش و محدودیت جامعه آماری از نمونه گیری صرف نظر شد و کل جامعه آماری به عنوان نمونه درنظر گرفته شد. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته مشتمل بر فروع دین بوده که به لحاظ روایی، مقبولیت علمی داشته و پایایی آن نیز با استفاده از روش توافق ارزیابان 93/0 محاسبه شد. نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر آن بود که کتاب های فارسی 411 مرتبه به فروع دین، توجه کرده اند که توزیع ضریب اهمیت آن در نماز، روزه، خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، تولی و تبری به ترتیب 0/148، 0/059، 0/001، 001/0، 0/079، 0/144، 0/151، 0/142، 0/153، 123/0 بوده است.
    کلیدواژگان: معارف اسلامی، فروع دین، کتاب های درسی فارسی، دوره ابتدایی، دوره متوسطه
  • شیرین رشیدی صفحات 91-115
    هدف از این نوشتار، تبیین بنیان ها و روش های تربیت انسان مودب ازمنظر فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی است. این تحقیق، از لحاظ رویکرد تحقیق درزمره تحقیقات کیفی و قیاسی و ازلحاظ روش، تحلیلی استنباطی و ازلحاظ شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و فیش برداری است.  خلاصه یافته های تحقیق چنین است: تربیت انسان مودب شامل بنیان های انسان شناختی (ادب شناسی و ادب دوستی ذاتی)، روش های تربیت انسان مودب شامل آگاهی بخشی نسبت به  کردارهای مودبانه و غیرمودبانه، معرفی الگوی نیکو، معاشرت با انسان های مودب و پرهیز از معاشرت با انسان های بی ادب، موعظه حسنه، تمرین و تکرار، مبارزه با هوای نفس، استغفار، تشویق و تنبیه، و درخواست مودبانه از خدای متعال است.
    کلیدواژگان: تربیت، انسان مودب، فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی، بنیان ها، روش ها
  • گلناز عالم گردخطبه سرا*، کامران جباری صفحات 117-153
    جریان معتزله در فرایند تربیت ازجمله تربیت سیاسی، تاثیر فراوانی داشته اند. تربیت اعتزالی، بر عقل، عقلانیت، آزادی و اختیار انسان تاکید دارد. لذا عقل و اختیار انسان، محور هستی شناسی معتزله است. این تحقیق، جنبه کیفی دارد و روش پژوهشی آن توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای است. نتایج تحقیق مبین آن است که  معتزله  قائل به توانایی عقل و اختیار انسان هستند و اختیارداشتن انسان بدان معناست که وی دارای قدرت تعقل و تفکر است. در کارهایش می اندیشد و سپس یکی از آنها را بر سایر کارها  ترجیح می دهد و دارای این توانایی است که خودش مسیر و هدف درست را انتخاب کند. همچنین اعتقاد به توانایی عقل و اندیشه انسان در انتخاب و انجام امور، فرایند تربیت را عقلانی می دانند و به نوعی انسان گرای خردگرا هستند. عناصری نظیر: حاکمیت، امر به معروف و نهی از منکر و اصل «منزله بین المنزلتین»، عناصری هستند که شاکله اصلی بنیادهای فکری در تربیت سیاسی و اجتماعی معتزله را تشکیل می دهند و اطاعت از حاکم در این گفتمان، فرض است و انقلاب علیه حاکم را رد می کنند و آن را تنها در کفر آشکار و یا انکار یکی از ضروریات دین مجاز می شمارند و اغلب نیز، به صبر و تغییر مسالمت آمیز فرامی خوانند. از نگاه معتزله، مهم ترین اهداف تربیت سیاسی عبارت است از: پرورش قدرت آزادی  و اختیار و مسئولیت در فرد، رشد سیاسی، تربیت انسان آزاداندیش و پرورش روح عدالت خواهی و همچنین مهم ترین اصول تربیت سیاسی عبارت است از: تکیه بر عقل و توانایی های شناختی انسان، آزادی و انتخاب، مسئولیت، اصل مشارکت در فرایند سیاسی و اصل توام بودن علم و عمل.
    کلیدواژگان: معتزله، تربیت سیاسی
  • فاطمه داداشی کلایی*، حجت صفار حیدری، حکیمه سادات شریف زاده صفحات 155-180
    مسئولیت پذیری از آموزه های مهم ادیان الهی به ویژه دین اسلام است. دامنه مسئولیت پذیری در اسلام حوزه وسیعی را شامل می شود. یک انسان مسلمان، در قبال خدا، خود، جامعه و محیط زیست مسئول معرفی شده است. برهمین اساس، این پژوهش به بررسی حیطه ها، اصول و روش های ترویج مسئولیت پذیری در آموزه های اسلامی اختصاص یافته است. برای این کار، ابتدا مسئولیت پذیری به عنوان یک هدف میانی به چهار قلمرو: مسئولیت پذیری در برابر خداوند، خود، جامعه و محیط زیست بخش گردید و به کمک الگوی فرانکنا- روش قیاسی - اصول و روش های تربیتی برای هر قلمرو استنتاج شده است. در این تحقیق از روش تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل منابع دست اول چون قرآن و کتب احادیث بوده است و به فراخور نیاز از منابع دست دوم نیز استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تحقق مسئولیت پذیری در شاگردان، نیازمند وضع اصول و روش های متناسب با آنهاست. در این تحقیق متاسب با 4 حیطه مسئولیت پذیری 10 اصل  و متناظر با آن 10روش تربیتی، پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: مسئولیت پذیری، تربیت، اصول، روش، اسلام
|
  • Hasan Malaki, Mahboubeh Khosravi Pages 29-67
    The main purpose of this research is to design an Islamic Islamic model for students in secondary schools. This research is in terms of its purpose, with a qualitative approach. The statistical population is the experts, experts, and managers who experience or are present in one of the fields of formal education (education) and informal (technical and professional organization). A sampling method was used for conducting in-depth interviews through targeted sampling method to theoretical saturation using snowball sampling. In order to collect data and information for research questions, a semi-structured interview tool has been used. The results of the study showed: "basic and non technical skills and competencies of students, technical and occupational skills of students, professional training based on skills and competence, strengthening of Islamic and Iranian values ​​of work, flexibility versus change and specialization Education in education "as a focal point or a pivotal category. "The categories of quality of teaching, teaching and learning, paying attention to merit and suitability, approach and strategy in skills development, the presence of skilled and efficient teachers, specialization, futures and futures, and the quality of teaching and learning" are considered as causal. Which has an active role in learning skills and does not develop skills until these factors are provided.
    Keywords: skill, Skills, employment, Islamic-Iranian Pattern Progress