فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال هفتم شماره 3 (پیاپی 21، پاییز و زمستان1380)

  • تاریخ انتشار: 1380/10/11
  • تعداد عناوین: 6
|
  • راهکاری پیرامون تخصیص بهینه منابع در آموزش عالی
    سید منصور خلیلی عراقی، علی سوری صفحه 1
    در این مقاله سعی شده است تا تخصیص مطلوب اعتبارات در آموزش عالی از طریق یک مدل بهینه یابی ریاضی تخمین زده شود. تابع هدف حداکثرکردن منافع حاصل از فارغ التحصیلان بخش آموزش عالی است. از طرف دیگر، این مساله بهینه یابی همراه با محدودیتهایی از قبیل هیات علمی، ظرفیت فیزیکی، اعتبارات جاری و عمرانی و محدودیت حداقل پذیرش دانشجو روبرو است. تعیین ضرایب و پارامترهای این مدل از جمله مباحث حساس این مقاله است، زیرا این ضرایب باید منعکس کننده ساختار آموزش عالی کشور باشد. تعیین ضرایب تابع هدف بسیار مشکل تر از پارامترهای دیگر است، زیرا هیچ اطلاع دقیقی از سهم فارغ التحصیلان رشته های مختلف در تولید ناخالص داخل کشور و یا، به عبارت دیگر، منافعی که برای کشور دارند در دست نیست. برای برآورد این ضرایب راه دیگری بجز استفاده از تخمین معادلات رگرسیون وجود نداشت. حسن این روش در این نکته است که مطالعه ای مقطعی است.
  • مدیریت در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، چالشها و کاستی ها
    حمیدرضا آراسته صفحه 41
    در سالهای اخیر، موضوع مدیریت دانشگاه ها و - در راس آن – نقش رئیس دانشگاه یکی از موضوعهای مطرح در محافل دانشگاهی بوده است. با وجود تغییر و تحولات بسیار سالهای اخیر در توسعه کشور، کارایی و کارامدی نظام مدیریت در دانشگاه های کشور افزایش نیافته است. هدف از مطالعه حاضر بررسی چالشها و کاستی های مدیریت در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و ارائه پیشنهادهایی کاربردی در جهت بهبود آن است. برای تحقیق این هدف دو نوع پرسشنامه برای کلیه رؤسای دانشگاه ها، معاونان و رؤسای دانشکده ها ارسال گردید. تعداد 356 پرسشنامه قابل استفاده از سوی رؤسای دانشگاه ها (38) و معاونان و رؤسای دانشکده ها (288) دریافت شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی (descriptive) و تحلیل محتوایی (content analysis) صورت پذیرفت. در این مقاله، ویژگی های شخصی و مشکلاتی که نظام مدیریت دانشگاه های کشور را تحت تاثیر قرار داده است به بحث گذاشته می شود و توصیه هایی نیز برای آنها ارائه می گردد.
  • ارزشیابی تمایل شرکتهای صنعتی به کسب دانش از دانشگاه با استفاده از مطلوبیت چندصفتی؛ مطالعه موردی شرکتهای صنعت الکترونیک
    یعقوب انتظاری صفحه 71
    با جهانی شدن اقتصاد و تغییر فزاینده فناوری (تکنولوژی)، رقابت اقتصادی بین کشورها در سطح کلان و بین شرکتها در سطح خرد تغییر ماهیت داده و فزونی گرفته است. در چنین وضعیت رقابتی، تنها بنگاه هایی توانایی حفظ حیات خود را دارند که بتوانند در مقابل رقبای جهانی خود به مزیت رقابتی دست یابند. شرط دستیابی بنگاه به مزیت رقابتی تکوین قابلیتهای فناورانه به عنوان نهاده، و نوآوری فناورانه به مثابه ستاده است. این مهم عملی نخواهد شد مگر با کسب پیوسته و مؤثر دانش. بنابراین، شرط بقای بنگاه های اقتصادی در فرآیند جهانی شدن، کسب پیوسته دانش است. بنگاه با روش های مختلفی می تواند دانش مورد نیاز خود را کسب کند: 1- انجام تحقیق و توسعه در داخل بنگاه، 2- سفارش تحقیق به دانشگاه، 3- خرید لیسانس و حق امتیاز از خارج، 4- مهندسی معکوس، 5- یادگیری در فرآیند عمل. باتوجه به مشخصه های مختلف این روش ها، بنگاه ارزشهای مختلفی برای آنها قائل است. از این رو، تمایل آن برای کسب دانش بوسیله آنها متفاوت است. در این مقاله، تمایل بنگاه ها در صنعت الکترونیک ایران به کسب دانش، از روش های فوق با استفاده از تکنیک مطلوبیت چند صفتی اندازه گیری شده و این نتیجه حاصل شده است که اولا، بنگاه ها تمایل اندکی به کسب دانش دارند. ثانیا بیشتر تمایل را، بترتیب، به کسب دانش از طریق تحقیق و توسعه در داخل بنگاه وتحقیقات دانشگاهی نشان می دهند.
    کلیدواژگان: دانش، روش های کسب دانش، مزیت رقابتی، ارزشیابی، مطلوبیت غیرانتظاری، مطلوبیت چند صفتی
  • مقایسه عملکرد تحصیلی دانشجویان تربیت بدنی نظام آموزش از راه دور و حضوری
    ابوالفضل فراهانی، هاشم فردانش صفحه 107
    آموزش از راه دور یک نظام آموزشی است که کشورهای مختلف بنابه مقتضیات محلی، فرهنگی و اجتماعی خود از این نظام در رشته ها و سطوح مختلف برای آموزش بهره مند شده اند. موضوع کیفیت عملکرد تحصیلی فراگیران آموزش راه دور، در مقایسه با آموزش حضوری، یکی از مسائل مهم و مورد بحث متولیان این نظام آموزشی است. این مقاله به مقایسه عملکرد تحصیلی دانشجویان تربیت بدنی دو نظام حضوری و راه دور ایران پرداخته است. به علاوه، در این مطالعه، تاثیر رفتار ورودی به واسطه سه متغیر نمره نظری و عملی آزمون ورود به دانشگاه (کنکور)، معدل دیپلم متوسطه، و خودپنداری تحصیلی با عملکرد تحصیلی بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان تربیت بدنی کارشناسی در سال تحصیلی 79-1378 بوده و اطلاعات آن از طریق 8 پرسشنامه پاسخ بسته (240 سؤال) و یک پرسشنامه خودپنداری تحصیلی گردآوری گردیده و پیشینه علمی آزمودنی ها نیز از طریق سازمان سنجش آموزش کشور حاصل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهند که دانشجویان نظام راه دور با پیشینه علمی ضعیفتری وارد دانشگاه می شوند که این تفاوت از نظر آماری معنی دار بوده است. همچنین مشاهده شده که بین پیشینه علمی و عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. نتایج نهایی پژوهش نشان می دهند که به رغم بیشتر بودن نمرات رفتار ورودی دانشجویان حضوری، دانشجویان نظام راه دور دارای عملکرد تحصیلی بهتری در دروس نظری با ماهیت علوم انسانی و علوم-پایه نسبت به گروه حضوری بوده اند و در دروس عملی نیز تفاوت معنی دار آماری بین دو گروه آزمودنی مشاهده نشده است.
    کلیدواژگان: آموزش راه دور، آموزش حضوری، عملکرد تحصیلی - خودپنداره تحصیلی، یادگیری مستقل، تربیت بدنی، برنامه ریزی آموزشی
  • بررسی اعتبارات جاری مؤسسات پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در برنامه های اول و دوم توسعه (78 - 1368)
    ناصر شمس صفحه 135
    اهمیت و جایگاه تحقیقات و نقش بنیادی آن در رشد و توسعه کشور امری حیاتی است. بویژه، در جوامع در حال توسعه، توجه به موضوع پژوهش و جهت دادن منابع کافی در هموار ساختن بستر توسعه کشور در کلیه ابعاد نقش کلیدی دارد. در این زمینه، جایگاه دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در تقویت پژوهشهای بنیادی از اهمیت بسیاری برخوردار است و توجه به این مراکز در تخصیص منابع کافی و فراهم سازی امکانات مورد نیاز، با عنایت به توانایی های بالقوه آنها در سرعت بخشیدن به روند توسعه، بسیار مؤثر است. در این راستا، مراکز پژوهشی وظیفه مهمتری برعهده دارند. این مراکز در زمینه تخصصی می-توانند در سطح مرزهای دانش حرکت کنند و در نوآوری ها و ابداعات و اختراعات، جایگاه مهمتری داشته باشند. تحقیق حاضر، ضمن بررسی سیاستها و خط مشی های بخش پژوهش در دو برنامه پنج سال اول و دوم، به تجزیه و تحلیل عملکرد مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می-پردازند و ضمن تشریح چگونگی انجام فعالیتهای تحقیقاتی این مراکز، دیدگاه های حاکم برتحقیقات در کشور را مورد بررسی قرار می دهد. همچنین، این مطالعه به تعیین جایگاه تحقیقات از منظر دولت می پردازد و بر این نکته تاکید می ورزد که نگرش حاکم در دولت و جامعه به امر تحقیقات باعث گردیده است که پژوهش در کشور به جایگاه واقعی خود دست نیاید و، از طرفی، کم توجهی دولت در تخصیص منابع و نیز سهم ناچیز اعتبارات تحقیقاتی از GDP را عوامل مهم در عملکرد ضعیف تحقیق در کشور برمی-شمرد. مقاله حاضر همچنین نبود نظام تحقیقاتی در کشور و عدم هماهنگی بین نهادهای دیگر در امر تحقیقات را از دیگر عوامل مؤثر بر ضعف پژوهش شناخته است
  • اقتصاد آموزش و جایگاه آن در نظام آموزش عالی ایران
    ابوالقاسم نادری صفحه 173
    سابقه توجه به آموزش در ادبیات اقتصادی به دوران قبل از آدام اسمیت برمی گردد، هر چند که اقتصاد آموزش به عنوان شاخه ای مستقل از اوایل دهه 1960 وارد جریان اصلی علم اقتصاد شد. از آن زمان تاکنون دامنه موضوعات تحت بررسی اقتصاد آموزش تنوع و گستردگی بسیاری یافته است. یکی از اهداف اصلی این مقاله کاوش و مطالعه تفصیلی جایگاه آموزش در ادبیات اقتصادی و روند شکل گیری اقتصاد آموزش به همراه تحول و تنوع در دامنه موضوعات تحت پوشش این شاخه از علوم بشری است. در کنار این هدف، جایگاه این علم در نظام آموزش عالی ایران نیز مورد کاوش قرار گرفته است. در این راستا، این نتایج حاصل شده اند، که (1) در بدو شکل گیری «اقتصاد آموزش» موضوعات غالب در این رشته بر مطالعه اثر آموزش بر اقتصاد متمرکز بود اما اخیرا محورهای مطالعاتی این شاخه از علم به کاربرد علم اقتصاد و تحلیلهای اقتصادی در تولید خدمات آموزشی و تحقیقاتی نیز گسترس یافته و این محورها برجستگی ویژه ای پیدا کرده است، و (2) به رغم سابقه طولانی و گستردگی دامنه موضوعات علم اقتصاد آموزش، اقتصاد و نظامهای آموزشی کشور با مشکلات عدیده ای مواجه اند که پرداختن به این مشکلات از زمینه های پژوهشی متخصصان اقتصاد آموزش است. یکی از دلایل اصلی این وضعیت آن است که در نظام آموزش عالی ایران نه تعلیم وتربیت «اقتصاددانان آموزش» جایگاهی دارد و نه به تحقیقات لازم در این خصوص بهای لازم داده می شود. برای حل بخشی از مشکلات مذکور، تاسیس و راه اندازی گرایش اقتصاد آموزش به مثابه یک راه حل اساسی پیشنهاد شده است.