نشریه تعلیم و تربیت استثنایی
سال دهم شماره 103 (شهریور 1389)

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش حافظه کاری و روش سازماندهی بر بهبود عملکرد نوشتاری دانش آموزان با اختلال بیان نوشتاری انجام شده است. پژوهش حاضر با روش نیمه تجربی و با طرح آزمایشی پیش آزمون و پس آزمون با گروه آزمایش و کنترل اجرا گردیده است. بدین منظور با استفاده از روش های نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای و نمونه گیری در دسترس، نمونه ای به تعداد 30 نفر از دانش آموزان انتخاب شد؛ سپس متغیر مستقل «حافظه کاری » در طی 20 جلسه یک ساعته و متغیر مستقل «سازماندهی» در طی 30 جلسه یک ساعته بر روی گروه آزمایش اعمال گردیدند و پس از آن، جهت آزمون فرضیه ها از روش های آماری تجزیه و تحلیل واریانس یک طرفه، t مستقل و تعقیبی شفه استفاده گردید. ابزارهایی که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتند، عبارت بودند از: آزمون عصب شناختی کولیج (که توسط والدین تکمیل گردید) و آزمون حافظه کاری کورنولدی و سه موضوع انشا که در هر دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون بر روی هر دو گروه آزمایش و کنترل اجرا گردیدند. یافته های پژوهش نشان داد که آموزش حافظه کاری و روش سازماندهی بر بهبود عملکرد نوشتاری دانش آموزان با اختلال بیان نوشتاری از نظر آماری تاثیر معناداری داشته است. اما،تفاوت معناداری از نظر آماری بین آموزش حافظه کاری و روش سازماندهی بر بهبود عملکرد نوشتاری دانش آموزان با اختلال بیان نوشتاری وجود نداشته است. بنابراین، آموزش این دو راهبرد به دانش آموزان با اختلال بیان نوشتاری پیشنهاد می گردد.

پژوهش زمینه یابی حاضر به دنبال بررسی میزان شیوع و ویژگی های جمعیت شناختی اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی در مدارس سما در استان خراسان جنوبی بود. تعداد کل جامعه دانش آموزان 1384 نفر ، شامل 881 پسر و 503 دختر بود . از این تعداد 756 پسر و 383 دختر ساکن بیرجند و 125پسر و 120 دختر ساکن فردوس بودند. در این پژوهش از پرسشنامه ای که بر اساس معیارهای تشخیصی اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی (انجمن روان پزشکی آمریکا، 2000) تهیه شده، استفاده شده است. تحلیل داده ها نشان می دهد که میزان شیوع اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی در مدارس سما خراسان جنوبی 57/6 درصد (نوع بی توجه82/2 درصد ، نوع بیش فعال – تکانشگر 82/2 درصد ، نوع مرکب 8/1 درصد) است. بر این اساس، می توان نتیجه گیری کرد که شیوع این اختلال در میان دانش آموزان مدارس سما در حد قابل ملاحظه ای است و این موضوع باید در برنامه ریزی های آموزشی و ارایه خدمات مشاوره ای و روان شناختی مد نظر قرار بگیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر روش آموزش مستقیم بر درک مفهومی لغت در دانش آموزان ناشنوا و ماندگاری اثر این آموزش، انجام گرفت. در راستای هدف فوق 24 نفر از دانش آموزان پسر ناشنوای سال اول و دوم راهنمایی مجتمع آموزشی احیای کرمان که در سال تحصیلی 89-1388 مشغول به تحصیل بودند، به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند؛ آنها به صورت تصادفی ساده به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. در مرحله بعد پیش آزمون درک مفهوم لغت بر روی دو گروه اجرا شد. سپس گروه آزمایشی به مدت 10 جلسه 45 دقیقه ای تحت آموزش مستقیم قرار گرفت. در این زمان گروه کنترل آموزشی را دریافت نمی کرد. سپس پس آزمون درک مفهوم لغت بر روی دو گروه اجرا شد و بعد از 20 روز آزمون پیگیری انجام گردید. نتایج بر اساس روش آماری تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد، آموزش مستقیم عملکرد درک مفهومی لغت در دانش آموزان ناشنوایی که از روش آموزش مستقیم بهره مند بودند (گروه آزمایشی) نسبت به دانش آموزانی که از این روش آموزشی برخوردار نبودند (گروه کنترل) را افزایش داده است. همچنین ماندگاری اثر روش آموزشی در گروه آزمایشی تایید شد. بنابراین با استفاده از روش آموزش مستقیم می توان درک مفهومی لغت در دانش آموزان ناشنوا را تقویت کرد.

یکی از شایع ترین اختلال های رفتاری کودکان و نوجوانان که بیشترین پژوهش ها را به خود اختصاص داده است، اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی ADHD است. اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی ، یک اختلال زیستی و عصب شناختی است که 3 تا 7 درصد دانش آموزان را در بر می گیرد. ADHD بیش از هر اختلال دیگر باعث می شود که آموزگاران مدارس عادی اقدام لازم را برای ارجاع این دانش آموزان به مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی به عمل آورند، لذا استفاده از راهکارها و رویکردهای درمانی و آموزشی مناسب و اقدام به موقع همراه با مدیریت رفتار در کلاس می تواند اختلالات رفتاری و یادگیری این دانش آموزان را مرتفع نماید.

رشد برنامه های مداخله زودهنگام در طول 30 سال گذشته تجربه های زبانی، شناختی و اجتماعی مهمی را برای کودکان ناشنوا و اطلاعاتی باارزش و سامانهای حمایتی را برای والدین آنها فراهم کرده است. چنین برنامه هایی با زبان و جهت دهی های آموزشی و نیز کمک های بلاعوض نسبت به مهد کودک تفاوت دارند. امروزه چندین الگوی مداخله زودهنگام دوزبانه- دوفرهنگی با هدف تاکید بر زبان گفتاری و اشاره و فرهنگ شنوایان و ناشنوایان وجود دارد. با وجود این، بیشتر برنامه های مداخله زودهنگام بر یک روش ارتباط تاکید می کنند. پژوهش روی تاثیر این برنامه ها نشان می دهد هرچه نام نویسی در برنامه های مداخله ای زودتر باشد خانواده ها درک بیشتری درباره نیازها و آینده کودکشان به دست می آورند، کودکان برای ورود به مدرسه بهتر آماده شده و مهارت های اجتماعی و زبان شان بهتر رشد می کند.

فرایند یادگیری در کودکان کم توان ذهنی دارای اهمیت بسیاری است و باید همواره دارای انعطاف پذیری خاصی باشد.آموزش نقاشی از جمله فعالیت هایی است که میتواند قدرت درک، شناخت و یادگیری را در این گروه از کودکان افزایش دهد. در رابطه با نقاشی و آموزش آن به کودکان کم توان ذهنی، اهداف و راهبردهای آن باید به طور کامل مشخص باشد به گونه ای که معلم ، روانشناس و یا کارشناس توانبخشی بتوانند به راحتی و به سهولت از آنها در امر یادگیری کودکان استفاده کنند.

با توجه به اهمیت تعلیم و تربیت کاربردی در زندگی روزانه دانش آموزان و به ویژه کودکان کم توان ذهنی ، مقاله حاضر به لزوم آموزش مهارت های اجتماعی به عنوان یکی از جنبه های یادگیری کاربردی در مدارس می پردازد و ضمن آشنایی خواننده با مفهوم مهارت های اجتماعی، علل نقص در مهارت ها را توضیح داده و رویکردی نو و کاربردی در آموزش مهارت های اجتماعی ارایه می نماید.

مهارت های ناکارآمد پردازش شنوایی ممکن است باعث اختلال های یادگیری، زبان و گفتار شود. در ناتوانی یادگیری نقص پردازش شنوایی 50-30 درصد تخمین زده می شود. بسیاری از افراد با ناتوانی یادگیری در درک گفتار نقایصی دارند. این به مشکلات درک اصوات کوتاه گفتار (تغییرات طیفی سریع) یا آگاهی واج شناختی مربوط می شود و ممکن است از نقایص پردازش زمانی شنیداری ناشی شود. آنها با درک گفتار در سر و صدا نیز مشکل دارند. اهداف ارزیابی پردازش شنوایی در ناتوانی یادگیری، رد نقص پردازش شنوایی و تشخیص درمان مناسب است. افزایش آگاهی توانایی های پردازش شنوایی باید منجر به طرح های درمانی بهتر شود.

تدریس مشارکتی یکی از راهبردهای آموزشی موثر به دانش آموزان دارای نیازهای ویژه است. در این راهبرد از یادگیرندگان خواسته می شود به صورت گروهی کار کنند و معلم آنها را به شیوه های کار با هم هدایت، مشاهده و کنترل می کند. در مقاله حاضر ضمن توصیف این راهبرد آموزشی و نقش معلم در اجرای موفقیت آمیز آن در کلاس، به مخاطرات استفاده از تدریس مشارکتی در رابطه با دانش آموزان دارای نیازهای ویژه پرداخته می شود.

روش ریز پدیدایی یا ریز تحولی (میکروژنتیک) روشی است که براساس انبوه مشاهدات و نمونه گیری در طول زمان و تحلیل وسیع داده ها به بررسی تغییرات راهبردها در کودکان دارای ناتوانی می پردازد. این روش اطلاعات زیادی را دربارهی پیشرفت طبیعی شناخت در کودکان آشکار می سازد؛ در واقع در این روش راهبردهای لازم جهت یادگیری به صورت دقیق ارزیابی و به کودکان طی جلسات آموزشی تعلیم داده می شود تا در نهایت آنها به استفاده از بالاترین سطوح راهبردها از حیث شناختی دست یابند.در این مقاله داده هایی از سه مطالعه مختلف بر روی روش ریزپدیدایی در حیطه حافظه خواندن و ریاضیات بر روی کودکان کم توان و یا آنها که احتمالا دچار درجاتی از کم توانی ذهنی هستند در زمینه ی میزان پیشرفت طبیعیشان ارایه شده است.بررسی ها نشان می دهد که توالی های مشابه و موارد تکرار یکسانی از کشف راهبرد و استفاده در کودکان کم توان ذهنی وجود دارد، دلایلی هست که بر استفاده از این روش برای طراحی روش های آموزشی برای کودکان دارای ناتوانی تاکید می کند.