نشریه تعلیم و تربیت استثنایی
سال هشتم شماره 80 (امرداد و شهریور 1387)

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر فعالیت های جسمی ویژه در سازگاری اجتماعی و عملکرد ادراکی – حرکتی دانش آموز عقب مانده ی ذهنی آموزش پذیر است که به صورت موردی انجام گرفته است.
آزمودنی پسر بچه ی 9 ساله ای است با سن عقلی 4 سال و بهره ی اجتماعی 56 که در مقطع اول ابتدایی در مدرسه ی استثنایی تحصیل می کند. همچنین این کودک دارای اختلالات رفتاری و سازشی است و رفتار سلطه جویانه ی بالایی دارد.
در بررسی تاثیر فعالیت های جسمی ویژه بر سازگاری اجتماعی از مقیاس رشد اجتماعی واینلند در پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد و با پرسش هایی که از والدین و آموزگار وی به عمل آمد و استفاده از نمودار ستونی، میزان سازگاری کودک ترسیم شد.
برای پی بردن به تاثیر متغیر مستقل یعنی فعالیت جسمی ویژه بر عملکرد ادراکی- حرکتی کودک از طرح AB استفاده شد. مدت دوره ی آزمایشی جمعا 8 هفته به طول انجامید و در هر هفته چهار جلسه و هر جلسه 90 دقیقه با آزمودنی در زمینه ی سازگاری اجتماعی و فعالیت های ادراکی – حرکتی به صورت فردی و گروهی کار شد. نتایج نشان دادند آموزش فعالیت های گروهی در سال نخست ورود به مدرسه می تواند در بهبود سازگاری اجتماعی دانش آموز کم توان ذهنی آموزش پذیر تاثیر داشته باشد. همچنین انجام فعالیت های ویژه ی ادراکی- حرکتی شناخته شده نیز می تواند عملکرد ادراکی – حرکتی این نوع کودکان را بهبود بخشد.

امروزه تصویرسازی ذهنی نقش مهمی در تحول شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان بازی می کند. به ویژه برای افرادی که از حوزه ی حس بینایی آسیب دیده اند و قادر به استفاده ی مطلوب از حس بینایی خود در محیط اطرافشان نیستند. بنابر اهمیت این موضوع، آشنایی افراد به ویژه آموزگاران و والدین کودکان نابینا با ماهیت تصویرسازی ذهنی و چگونگی اثربخشی و کاربرد آن در محیط زندگی فرد نابینا است که می تواند به افزایش دامنه ی شناختی و بالا بردن میزان سازگاری عاطفی، روانی کودکان نابینا در جامعه کمک کند. به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله سعی شده ابتدا به تعریف تصویرسازی ذهنی و سپس عوامل مؤثر در اثربخشی تصویرسازی ذهنی و سازگاری نابینایان، انواع و کاربرد تصویرسازی پرداخته و در پایان به پژوهش های مبتنی بر وجود تصویرسازی ذهنی در نابینایان اشاره شود.

در میان مهارت های تحصیلی پایه، نوشتن ملموس ترین مهارت نام گرفته است. چرا که سندی کتبی از خود به جای می گذارد. نوشتن علاوه بر اینکه از مهارت های اساسی و پیش نیاز موفقیت تحصیلی و مدرسه است، در زندگی روزمره نیز از مهارت های اساسی و مورد نیاز به حساب می آید. چرا که در دنیای با سواد امروز، فردی که در مهارت های پایه خواندن و نوشتن مشکل داشته باشد، در وضع نامطلوبی قرار می گیرد. شناخت علایم و تشخیص به موقع این اختلال و متعاقب آن مداخله های ترمیمی سبب می شود تا پی آمدهای نامطلوب ثانویه آن به حداقل کاهش یابد. در این مقاله ضمن توجه به اهمیت مهارت خواندن و تاثیر آن در زندگی روزمره، به شناخت پیش نیازهای اولیه زبان نوشتاری و سبب شناسی اختلال نوشتن پرداخته شده و در پایان نیز راهبردهایی برای مداخله بهنگام ذکر شده است. واژه ی دیس گرافیا به اختلال بیان زبان نوشتاری در کودکی اشاره دارد و با اختلال زبان نوشتاری که در بزرگسالی به وجود می آید متفاوت است. اختلال در نوشتن تاثیر نامطلوبی روی موفقیت تحصیلی در مدرسه و متعاقب آن کار، حرفه و صنعت می گذارد. به تازگی تخمین زده شده که هزینه های اختلال در نوشتن (نوشتار پریشی)، در صنعت و تجارت آمریکا 30 بیلیون دلار در سال است(کی، 2006).
زبان نوشتاری اجرای حرکتی– ترسیمی و زنجیره ای نمادهایی است که بوسیله ی آنها افکار و دانش انتقال می یابند. چون نوشتن به عنوان آخرین و مهم ترین مهارت پیچیده ی رشدی معرفی می شود، برای تحقیر، صدمه زدن و ربط دادن صفات نامطلوب ژنتیکی به دیگران،آسیب پذیرترین ابزار است (دیوئل،1994).

نیازهای اساسی کودکان مساله ای نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. تمام کودکان نیازهایی دارند. اما کودک استثنایی علاوه برآنها، نیازهای ویژه ای نیز دارد که رفع بخش اعظمی از آنها به عهده ی والدین است. آمارها نشان می دهد که اکثریت قریب به اتفاق کودکان ناشنوا در خانواده های شنوا به دنیا می آیند. خانواده هایی که هیچ شناختی از ناشنوایی و نیازهای کودکان ناشنوا ندارند. از این رو یکی از اساسی ترین جنبه های برنامه های حمایتی، ارائه ی اطلاعات مناسب و مورد نیاز این گونه خانواده هاست. این مقاله به بیان نیازهای کودکان آسیب دیده شنوایی به زبان ساده و کودکانه می پردازد.

هدف گفتاردرمانی، ایجاد توانایی برقراری ارتباط مناسب برای فرد مراجعه کننده است. برای برقراری ارتباط و انتقال مفاهیم از نمادها یا علایم استفاده می کنیم که این ارتباط از راه اشارات، ایما و اشاره، نوشتار، تصاویر، نمادها و... صورت می گیرد. اگر فردی دچار آسیب های زبانی و گفتاری شدید باشد، علاوه بر موارد فوق باید از روش ها و نظام های دیگری برای برقراری ارتباط مؤثر استفاده کند که به عنوان نظام ارتباطی جایگزین و مکمل (AAC) معرفی می شود. مقاله حاضر به بررسی کاربرد این نظام در کودکان نشانگان داون با آسیب شنوایی می پردازد.

خواندن عبارت است از فرآیند یادگیری پیوند میان نمادهای نوشتاری و اصول گفتاری. یکی از مهم ترین و کارآمدترین ابزارها برای دستیابی به امکانات و اطلاعات جدید، توانایی و مهارت در خواندن و نوشتن است. این مهارت در سال های اولیه ی دوران ابتدایی به کودکان آموزش داده می شود ودر سال های آخر این دوران، کودکان در این مهارت ها توانایی زیادی کسب می کنند. این موضوع در مورد کودکان نابینا نیز صدق می کند. با این تفاوت که این کودکان از دست های خود به جای چشم در خواندن استفاده می کنند. نقش دست ها در خواندن این کودکان بسیار مهم است

اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی2 سال ها پیش در کودکان شناسایی و تثبیت شد، ولی ادامه ی آن در بزرگسالی به تازگی به وسیله ی پژوهش ها مورد حمایت قرار گرفته است. نشانه ها و نگرانی های اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی معمولا به شکل متفاوتی در بزرگسالان ظاهر می شوند ولی گزینه های درمان، دست کم در مفهوم سازی، همانند آنهایی است که برای کودکان دچار اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی مورد استفاده قرار می گیرند. این مقاله به اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی در نوجوانان و بزرگسالان اختصاص دارد و شیوع و بروز این اختلال را مطرح می کند، سپس به بررسی مقاله های بعدی در مورد شیوع اختلال های بیمارگونه ی همراه3، ارزیابی، آموزش، داروشناسی روانی4و درمان های روانی – اجتماعی اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی برای نوجوانان و بزرگسالان می پردازد

فرا شناخت3 و خود تنظیمی4 از فرآیندهای مرتبط با آموزش اشخاص دارای ناتوانی های هوشی هستند. این فرآیندها در مسایل خاصی نظیر هدایت بیرونی 5 و عدم انتقال راهبردها، نقش اصلی را بازی می کنند و با هدف های مطلوب آموزشی نظیر خودمختاری6، مرتبط هستند. اگر چه آموزش به کمک رایانه، موفقیت در آموزش توانایی های ویژه و فرایندهای شناختی کلی را نشان داده است، بررسی های صورت گرفته حول رشد فراشناخت نادر هستند. برنامه ی رایانه یار7 که در این جهت طراحی شده، چنین هدفی را دنبال می کند. این برنامه برای 21 نوجوان و بزرگسال جوان با میانگین هوش بهر 36 به کار برده شد. نمره های فرا شناخت برای این گروه در پس آزمون نسبت به پیش آزمون بهبود یافت و تفاوت معناداری در نمره ی فرا شناخت گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل همتا دیده شد. بهبود برای جلسه ی اول بررسی آشکار و در پیگیری 6 ماهه ثابت بود

1.قوانین باید واضح و ساده باشند. کودکان شما باید دقیقا بدانند که از آنها چه انتظاری دارید.
2.به کودکان خود کارهای مختلفی واگذار کنید. زیرا به این ترتیب آنها با احساس مسئولیت آشنا شده و اعتماد به نفس شان افزایش می یابد.
3.برای تقویت حافظه ی کودکان برای آنها فهرستی از وظایفی را که خوب محسوب می شوند، تعیین کنید.
4.از آنجایی که انجام کارهای عادی و روزمره برای کودکان دارای نارسایی توجه/ بیش فعالی بسیار مهم است، برای آنها زمان های مشخصی را برای غذا خوردن، انجام تکلیف ها، تماشا کردن تلویزیون، برخاستن و رفتن به رختخواب تعیین کنید. توجه داشته باشد تا این برنامه ی زمانبندی شده به دقت رعایت شود!
5.توجه کنید که فرزندان شما به انجام دادن چه فعالیت هایی علاقه مند هستند و چه مواردی را به درستی و با میل انجام می دهند (مانند مهارت های هنری، ریاضیات و کامپیوتر). 6.به کودک خود بگویید که بی هیچ قید و شرطی او را دوست دارید و همواره از او حمایت خواهید کرد.

در این بخش از مباحث مربوط به رفتارهای نامطلوب دانش آموزان و شیوه های مدیریت آنها به بررسی و تحلیل رفتار کودکی می پردازیم که دیگران را می آزارد و اذیت و مسخره می کند. مانند شماره های گذشته، ابتدا «نشانه های رفتار» کودک مطرح می شود و سپس «آثار و پیامدهای رفتار»، «راهکارهای عملی» و در پایان «اشتباه های متداول» در رویارویی با این دانش آموزان مورد بحث قرار می گیرد. امید است این مطالب برای آموزگاران و مربیانی که با این گونه دانش آموزان برخورد دارند، مورد استفاده قرار گیرد و در اصلاح رفتار آنان مؤثر واقع شود

افزایش ناگهانی و چشمگیر مصرف مواد در سال های آغازین دهه ی 1990 میلادی و روی آوردن درصد چشمگیری (40 درصد) از جمعیت عمومی در ایالات متحده به مصرف مواد غیر قانونی و 15 درصد جمعیت عمومی به مصرف مواد در طول سال گذشته، نگرانی هایی را در مسئولان بهداشتی کشورها برانگیخته است. بررسی ها نشان داده اند که یک پنجم نوجوانان تا 17 سالگی ماری جوانا و یک سوم آنها سیگار را تجربه کرده اند