فصلنامه آرشیو توانبخشی
سال هفتم شماره 1 (پیاپی 19، بهار 1385)

یافتن راه های درمانی موثر برای آسیب های سیستم عصبی همواره یکی از مهم ترین اهداف دانشمندان علوم اعصاب بوده است. در پژوهش حاضر اثر پیوند سلول های استرومایی مغز استخوان(BMSC) با استفاده از ژل فوم در بهبود حرکتی موش صحرایی بالغ، پس از قطع نیمه نخاع در سطح مهره T13 بررسی شد.
پنج گروه موش صحرایی بالغ با انتخاب ساده تصادفی و به روش تجربی و مداخله ای مورد بررسی قرار گرفتند. در نخاع گروه اول یا کنترل هیچ دستکاری صورت نگرفت. در گروه های دوم تا پنجم نیمی از نخاع قطع شد، در گروه دوم هیچ درمانی انجام نشد، در گروه سوم ماده ژل فوم حاوی محیط کشت به محل قطع پیوند شد، در گروه چهارم علاوه بر پیوند ژل فوم سلول های BMSC هم به محل قطع تزریق گردید و در گروه پنجم ژل فوم آغشته به BMSC پیوند زده شد. سلول های BMSC از مغز استخوان موش صحرایی به دست آمد. در همه گروه ها در روز اول و در پایان هفته های اول تا پنجم بعد از جراحی تست حرکتی BBB انجام شد و پس از پایان هفته پنجم قطعات نخاعیL6 – L4 برای مطالعات شمارش سلولی مورد استفاده قرارگرفت.
میانگین نمره تست حرکتی در گروه کنترل هیچ تغییری نداشت ولی میانگین نمرات این تستها در گروه های دوم تا پنجم با گذشت زمان افزایش داشت. همچنین نتیجه شمارش نرونهای حرکتی در نیمه قطع شده نخاع نسبت به نیمه سالم نشانگر کاهشی برابر با 0% در گروه اول، 6/64% در گروه دوم، 6/64% در گروه سوم، 9/47% در گروه چهارم و 5/53% در گروه پنجم بود.
نتایج کمی هردو روش (تست حرکتی و شمارش سلولی) اختلاف معناداری را بین گروه های چهارم و پنجم با دیگر گروه ها نشان داد که موید نقش موثر BMSC در بهبود عملکرد نخاع است (P<0.01، P<0.05). عدم اختلافی معنادار میان گروه های دوم و سوم نشان داد که ژل فوم به تنهایی نمی تواند در بهبود عملکرد حرکتی نخاع موثر باشد.
می توان نتیجه گرفت که سلول هایBMSC با استقرار در محل ضایعه موجب بهبود عملکرد حرکتی نخاع می شوند و ژل فوم پیوندی نیز داربستی را در محل ضایعه می سازد که سلولهای BMSC روی آن مستقر می شوند.

سندرم گیرافتادگی از جمله شایع ترین اختلالات شانه می باشد که 65%-44% کلیه موارد دردهای شانه را شامل می شود. این عارضه به دلایل مختلفی ایجاد می شود. تغییر شکل های آناتومیکی قوس کوراکواکرومیون یا سر استخوان بازو، ضعف یا فرسایش تاندونهای روتیتورکاف، سفتی کپسول خلفی، تغییر کینماتیک شانه و تغییرات وضعیتی و کنترل حرکتی نامناسب کتف از جمله عوامل ایجاد کننده این سندرم می باشد.
هدف این مطالعه بررسی مقایسه ای وضعیت و راستای سه بعدی کتف در بیماران مبتلا به سندرم گیرافتادگی و افراد سالم در حین بالا بردن بازو در صفحه استخوان کتف می باشد.
در این مطالعه تحلیلی (مقایسه ای) که به صورت مورد – شاهد انجام شد 17 بیمار مبتلا به سندرم گیرافتادگی با میانگین سنی 82/43 سال و 17 فرد سالم با میانگین سنی 05/44 سال که به روش نمونه گیری غیر احتمال ساده انتخاب شده بودند مورد مقایسه قرار گرفتند.
دستگاه آنالیز حرکتی (Kinemetrix) برای اندازه گیری جهت قرارگیری (زوایای چرخش به سمت بالا، تیلت خلفی و چرخش داخلی کتف) و وضعیت کتف (وضعیت بالا، پایین و داخلی و خارجی کتف) در زوایای بازو در کنار بدن و ابداکشن 45°، 90°، 120° و دامنه حرکتی کامل در صفحه استخوان کتف مورد استفاده قرار گرفت.
زاویه چرخش بسمت بالای کتف در زوایای 90° و 120° در گروه بیمار کاهش معنی داری را نسبت به افراد سالم نشان داد (P<0.05) زاویه تیلت خلفی در زوایای 45°، 90°، 120° و دامنه حرکتی کامل کاهش معنی داری را نسبت به افراد سالم نشان داد (P<0.05).
نتایج این مطالعه نشان می دهد که تغییر کینماتیک استخوان کتف جنبه مهمی در بیماران مبتلا به سندرم گیرافتادگی می باشد. کاهش چرخش بسمت بالا و تیلت خلفی کتف که در این بیماران دیده شده بایستی در توانبخشی بیماران مبتلا به سندرم گیرافتادگی در نظر گرفته شود.

هدف از تحقیق حاضر بررسی دقیق تعادل دینامیکی به مفهوم میزان نوسانات مرکز ثقل بدن از مرکز سطح اتکا در کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک قبل و بعد از برنامه ورزش درمانی می باشد.
این پژوهش به روش شبه تجربی و مداخله ای و بصورت قبل و بعد بر روی تعداد 10 نفر از کودکان 15-8 ساله مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک از نوع دی پلژی که با انتخاب تصادفی از نمونه های در دسترس انتخاب شده بودند انجام گرفت. بیماران به مدت 12 هفته تحت برنامه ورزش درمانی قرار گرفتند. با استفاده از دستگاه تعادل سنج بایودکس نوسانات مرکز ثقل آزمودنی ها در حالت های پایدار، نیمه پایدار و ناپایدار سطح اتکا و نیز با کفش و بدون کفش قبل و پس از دوره تمرینی اندازه گیری و مقایسه شدند. برای تحلیل آماری از اندازه های مکرر استفاده شد.
نتایج نشان دادند که در مجموع آزمونها میانگین نوسانات مرکز ثقل در بعد از ورزش درمانی بمیزان 2/0 درجه کاهش یافته بود (P<0.001). بیشترین بهبودی در حالت نیمه پایدار و ناپایدار سطح اتکا و در جهت قدامی- خلفی بود. با پوشیدن کفش نوسانات بدن بیماران بطور معنی داری کاهش یافت.
ورزش درمانی عملکرد تعادلی بیماران فلج مغزی دی پلژی را بهبود می بخشد. عملکرد سیستم حسی عمقی لگن و تنه با ورزش درمانی ارتقا می یابد. پوشیدن کفش عامل مهمی در حفظ تعادل دینامیکی بیماران تعادلی محسوب می شود و می بایستی در برنامه توانبخشی این بیماران مورد توجه قرار گیرد.

بریس کانترفورس در درمان و توانبخشی التهاب اپی کندیل خارجی استخوان بازو (آرنج تنیس بازان) از طریق کاهش نیروهای اضافی برروی منشا عضلات اکستانسور و ایجاد یک منشاء عضلانی جدید تاثیر بالینی مفیدی دارد. با این وجود گزارشهای دقیقی در مورد پهنای مناسب آن در دسترس نمی باشد، لذا هدف از این مطالعه بدست آوردن یک پهنای مناسب و بررسی تاثیر پهنای بریس کانترفورس برروی دامنه حرکتی فلکسیون واکستانسیون مچ، قدرت گرفتن دست، قدرت اکستانسیون مچ و میزان درد می باشد.
پژوهش حاضربه روش شبه تجربی و ازنوع اندازه گیری های مکرر انجام شد. دراین مطالعه 18 نفر افراد سالم بدون هیچ ضایعه عصبی- عضلانی واستخوانی دراندام فوقانی و 18 نفر مبتلا به سندرم آرنج تنیس بازان مورد بررسی قرار گرفتند. روش نمونه گیری ازنوع نمونه گیری غیر احتمالی و به روش ساده انجام گردید. دامنه حرکتی فلکسیون واکستانسیون مچ، قدرت گرفتن دست، قدرت اکستانسیون مچ و میزان درد ابتدا بدون بریس و سپس بابستن بریسهای با پهنای 1، 2 و 3 اینچی کانترفورس مورد ارزیابی قرار گرفت. درانتها نتایج با استفاده از اندازه های مکرر و آزمون تی زوج موردبررسی قرارگرفت.
1- بریس کانترفورس باهرسه پهنا باعث کاهش دامنه حرکتی مچ درافراد سالم شده ولی در مبتلایان به اپی کندیلیت خارجی (تنیس البو) تغییر معناداری ایجاد نکرد (P=0.33)2- بریس 1 اینچی کانترفورس باعث کاهش قدرت گرفتن درافراد سالم شده درحالیکه درافراد مبتلا به آرنج تنیس بازان (تنیس البو) بریس2 و3 اینچی باعث افزایش قدرت گرفتن بدون درد گردید.
3- بریسهای 1،2 و3 اینچی کانترفورس درافراد سالم باعث کاهش قدرت اکستانسیون مچ دست و در افراد مبتلا به سندرم آرنج تنیس بازان باعث افزایش قدرت اکستانسیون بدون درد شد.
4- بریس کانترفورس باعث کاهش میزان درد در حین گرفتن شد و دراین میان بریسهای 2 و3 اینچی تاثیر بیشتری داشتند.
بطور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از بریس کانترفورس باعث افزایش قدرت گرفتن دست و اکستانسیون مچ و کاهش میزان درد در حین گرفتن در بیماران مبتلا به سندرم آرنج تنیس بازان می گردد. همچنین بریس 2 و 3 اینچی کانترفورس در کاهش میزان درد نسبت به بریس 1 اینچی موثر تر واقع شد.

روش های رایج الکترودیاگنوز (NCS/EMG) محدودیتهایی در تشخیص برخی از نوروپاتی ها مانند نوروپاتی های سیستم اتونوم، مراحل حاد نوروپاتی ها (hyperesthetic) و رادیکولوپاتی های صرفا حسی دارند. در این زمینه روش های بررسی کمی (Quantitative) سیستم عصبی می تواند جایگزین مناسبی برای روش های رایج باشد. روش تعیین آستانه درک جریان (CPT) یکی از همین روش های کمی است که در آن از تحریکات الکتریکی استفاده می شود. از مزایای آن می توان به کاهش احتمال خطرات سوختگی در نوروپاتی های شدید اشاره کرد.
هدف از انجام این مطالعه بدست آوردن مقادیر طبیعی و بررسی تکرارپذیری این تست بعنوان مرجعی برای مقایسه مقادیر غیرطبیعی (محدوده طبیعی) در جامعه ایرانی می باشد.
این مطالعه به روش مقطعی و بصورت توصیفی در سه ماهه اول سال 1383 در کلینیک های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام گرفت.
جهت بررسی مقادیر نرمال، 50 فرد سالم (32 مرد و 18 زن) با محدوده سنی 20 تا 40 سال که سابقه ای از مشکلات عصبی- عضلانی، ابتلا به دیابت و الکلیسم نداشتند بطور تصادفی با روش نمونه گیری ساده انتخاب شده و آزمایش آستانه درک جریان در درماتومهای C8 (انگشت چهارم دست) و L5 (انگشت شست پا) توسط دستگاه نورومتر (CPTc) بر روی آنها انجام گردید. جهت بررسی تکرارپذیری تست تعداد 6 نفر روزی 3 بار و در طول یک هفته 2 بار مورد آزمایش آستانه درک جریان قرار گرفتند. سپس داده ها جهت تعیین میانگین، انحراف معیار و تکرارپذیری تست آنالیز شدند.
مقادیر نرمال برای درماتوم C8 در فرکانس Hz 2000 عبارت بود از0.47 ±2.04 میلی آمپر، در فرکانس 250Hz، 0.75±0.27 میلی آمپر و در فرکانس 5Hz، 0.21±0.51 میلی آمپر و برای درماتوم L5 در فرکانس Hz 2000، 0.73±2.83 میلی آمپر، در فرکانس 250Hz، 0.45± 1.24 میلی آمپر و در فرکانس 5Hz، 0.30± 0.76 میلی آمپر. آزمون آلفای کرونباخ جهت بررسی قابلیت اعتماد و تکرارپذیری تست استفاده شد، قابلیت اعتماد در اندام فوقانی (5/98%) و در اندام تحتانی 99% می باشد (0.9875= a1 و 0.9980 = a2).
یافته های بدست آمده نزدیکی زیادی با مقادیر طبیعی جهانی دارد و می تواند بعنوان بخشی از بانک اطلاعاتی محدوده طبیعی ایران استفاده شود. ولی بررسی های بیشتر در این رابطه، بخصوص در کلینیکها و مراکز دیگر بر ارزش و اعتبار این بانک اطلاعاتی خواهد افزود، چراکه این داده فقط از درماتومهای C8 و L5 بدست آمده است. در ضمن تکرارپذیری تست رابطه مستقیم با میزان تبحر فرد آزمونگر و رعایت دقیق نکات مندرج در روش انجام تست دارد و بدین ترتیب قابلیت اعتبار تست در هر کلینیک باید بطور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.

وجود درد و ضعف در قدرت گرفتن دست(Grip) اساسی ترین مشکل بیماران اپی کندیلیت خارجی می باشد. استفاده از اسپلینت یکی از راه های درمان این بیماران می باشد که باعث کاهش درد و افزایش قدرت گرفتن در این بیماران می شود. تکنیک تیپینگ (taping) و بریس کانترفورس (counterforce) دو روش مورد استفاده در درمان این بیماران می باشند ولی اینکه کدام یک از این دو روش موثرترند مدرک مستندی موجود نمی باشد. مقایسه تاثیر این دو روش در بهبودی بیماران اپی کندیلیت خارجی هدف این مطالعه می باشد.
این تحقیق به روش شبه تجربی (Quasi Experimental) انجام شده و جامعه مورد مطالعه شامل 30 بیمار (دو گروه 15 نفره) با تشخیص اپی کندیلیت خارجی و با گروه سنی 55-30 سال می باشند که به صورت موارد در دسترس انتخاب شده و به طور اتاقی به دو گروه تقسیم شدند و دو روش تیپینگ یا بریس کانترفورس در مورد آنها انجام شد.
در تست قدرت گرفتن با توجه به اختلاف معنی داری بین دو روش مورد استفاده در گروه ها دیده نشد (0/06=P). بنابراین اختلاف قابل توجهی بین تکنیک تیپینگ و بریس کانترفورس بر میزان قدرت گریپ بیماران اپی کندیلیت خارجی وجود ندارد. در بررسی میزان درد در دو وضعیت استراحت و اکستنشن مچ دست بین دو روش اختلاف معنی داری وجود دارد و در هر دو وضعیت، میانگین نمرات گروه تیپینگ بیشتر از دو گروه کانترفورس است (0/001=P و 0/004=P).
با توجه به نتایج به دست آمده و اختلاف معنی دار دو روش در کاهش درد، تاثیر تکنیک تیپینگ بر کاهش درد بیماران بیشتر است و بهتر است از این روش استفاده شود ولی در افزایش قدرت گریپ با اینکه نمرات گروه تیپینگ بیشتر است ولی اختلاف دو روش معنی دار نیست و توصیه می شود بررسی مجددی با نمونه های بیشتر و سنجش دقیقتر انجام شود.

بیماری مولتیپل اسکلروزیس جزء بیماری های شایع دمیلینیزاسیون سیستم عصبی مرکزی می باشد. عوارض ناشی از بیماری مولتیپل اسکلروزیس می تواند اثر مخربی بر ایفای نقش و وضعیت شغلی این بیماران و در نتیجه کیفیت زندگی آنان داشته باشد. از جمله این عوارض شایع خستگی است، لذا این پژوهش با هدف تعیین تاثیر به کارگیری تکنیک های حفظ انرژی بر میزان خستگی این مددجویان انجام شده است.

نمونه های این پژوهش نیمه تجربی را سی و نه مددجوی زن مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس به صورت نمونه های در دسترس تشکیل می دادند. مطالعه به صورت قبل و بعد و به مدت سه ماه انجام شد. ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، پرسشنامه سنجش شدت خستگی و چک لیست های خودگزارش دهی و مداخله شامل دو قسمت بود: بخش اول آموزش و نمایش و بخش دوم آموزش رفتارهای حفظ انرژی که با روش سخنرانی به همراه پرسش و پاسخ و همچنین استفاده از پمفلت های آموزشی انجام شد. سپس خستگی سه مرحله، قبل از مداخله، یک ونیم ماه بعد از مداخله و سه ماه پس از مداخله بررسی و نیز همراه سایر اطلاعات حاصل از پرسشنامه ها مورد تجزیه و تحلیل و آنالیز واریانس قرار گرفت.

میانگین خستگی نمونه های پژوهش قبل از انجام مداخله 36/5 بود که پس از 5/1 ماه از انجام مداخله به 97/4 کاهش یافت و اختلاف این دو مرحله معنی دار می باشد(P<0.001). میانگین خستگی بعد از 3 ماه از انجام مداخله به 58/4 رسید که اختلاف بین مرحله قبل و 3 ماه بعد و مرحله 5/1 ماه و 3 ماه نیز با P<0.001معنی دار می باشد. مقایسه میزان خستگی هر سه مرحله از طریق آنالیز واریانس نیز نشان دهنده اختلاف معنی دار می باشد (P<0.001)

با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که اجرای تکنیک های حفظ انرژی در مبتلایان به بیماری مولتیپل اسکلروزیس موجب کاهش میزان خستگی می شود. بنابراین بکارگیری این روش غیردارویی می تواند مفید بوده و به راحتی توسط بیماران مورد استفاده قرار گیرد.

از هر 1000 نوزاد متولد شده در سراسر جهان یک نفر مبتلا به ناشنوایی بوده که 50% از علل آن ژنتیکی می باشد. ارتباط جایگاه ژنی DFNB21 با ناشنوایی غیر سندرمی جسمی مغلوب در کشورهای همسایه ایران در چندین مطالعه نشان داده شده است. بدین منظور 50 خانواده ایرانی مبتلا به ناشنوایی غیر سندرمی جسمی مغلوب برای آنالیز پیوستگی با این جایگاه ژنی در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند.
در این مطالعه که به روش توصیفی مقطعی انجام گرفت50 خانواده مبتلا به ناشنوایی با الگوی وراثتی اتوزومی مغلوب از سراسر ایران به صورت نمونه های در دسترس و شناخته شده بر اساس منفی بودن موتاسیونهای وابسته به GJB2 و GJB6، وجود حداقل سه فرزند ناشنوا و علاوه بر آن ازدواج خویشاوندی برای بررسی جایگاه ژنی DFNB21 انتخاب شدند.
از بین این خانواده ها 2 خانواده (4%) الگوی پیوستگی به لوکوس DFNB21 را نشان دادند. بررسی ژن Tecta با روش تعیین توالی جهشهای 266 delT و 9611 جفت باز را به صورت هموزیگوت در افراد مبتلای خانواده ها، مسوول اختلال در ناشنوایی نشان داد.
بنظر می رسد که جایگاه ژنیDFNB21 نقش قابل توجهی را در ایجاد ناشنوایی در جمعیت ایرانی ایفا کند. این موضوع می تواند با غربالگری خانواده های بیشتر برای این لوکوس بررسی شود.

مشتقات لیتیم از قرن نوزدهم جهت درمان بیماری ها بخصوص اختلالات دو قطبی مورد مصرف قرار گرفته است.
مسمومیت کشنده لیتیم از همان شروع مصرف آن شناخته شده بود و بعلاوه پایین بودن شاخص درمانی آن از مشکلات مهم در تجویز آن می باشد.
به منظور پیش گیری از مسمومیت فوق پایش سطح دارو در خون مورد توافق قرار گرفته است.
خونگیری مکرر و بخصوص در دور تثبیت بصورت هفتگی برای بیماران توام با استرس بوده و بعلاوه در بیماران روانی و بویژه در اطفال مشکل می باشد. از این رو محققین همواره در تلاش برای یافتن راهی کمتر تهاجمی بوده اند. یکی از این راه ها پایش دارو در بزاق می باشد ولی بررسی ها بیانگر اختلاف نظر راجع به ارزش بزاق در پایش فوق می باشد. در این مقاله کلیه مطالعات منتشر شده از 1949 تاکنون مورد بررسی قرار گرفت و اختلاف نظر فوق بخوبی آشکار گردید. با توجه به بررسی فوق سه راه برای رفع این اختلاف نظر پیشنهاد گردیده است. 1- محاسبه نسبت غلظت سرمی لیتیم به غلظت بزاقی آن بر اساس متوسط سه جفت نمونه مختلف 2- بهبود روش و تکنیک آزمایشات و 3- اصلاح نسبت یاد شده بر اساس نشانگرهای طبیعی مشخص.

سندرم شیوگرن – لارسون یک اختلال اتوزومال مغلوب می باشد که مشخصه بیماری به صورت ایکتیوز شدید منتشر، عقب ماندگی ذهنی، دی پلژی یا تتراپلژی اسپاستیک و تشنج می باشد.
این اختلال از سندرم های نادر بوده و در اثر جهش در ژن ALDH3A2 اتفاق می افتد. این ژن بر روی کروموزوم 17 p11.2 قرار داشته و عمل آن کد نمودن آنزیم «فتی آلدیید دهیدروژناز» است. این آنزیم اکسیداسیون آلدییدهای با زنجیره متوسط و بلند از الکل چرب را کاتالیز می نماید.
یافته های تصویر برداری مغز در این بیماران گویای تاخیر میلینیزاسیون و نقص میلین است که با ام.آر.آی قابل مشاهده است. در بررسی های به عمل آمده توسط ام.آر.اس (ماگنتیک رزونانس اسپکتروسکوپی) در بافت سفید مغزی پیک غالبی از تجمع لیپید که همان فتی آلدییدها و فتی الکل ها می باشد قابل مشاهده است.
بیماران معرفی شده دو خواهر و برادر از والدین منسوب نزدیک است که تنها فرزندان خانواده می باشند. برادر 6 ساله و خواهر 3 ساله و هر دو مبتلا به تاخیر تکاملی، عقب ماندگی ذهنی، اسپاستیسیتی شدید اندام های فوقانی و تحتانی و تشنج مقاوم به درمان هستند. مساله قابل توجه وجود ایکتیوز شدید منتشر پوستی در هر دو بیمار می باشد. در بررسی های به عمل آمده از لحاظ تصویر برداری مغزی در ام.آر.آی تغییر سیگنال بافت سفید مغزی و در ام.آر.اس پیک قابل ملاحظه لیپید مشاهده گردید که تشخیص سندرم «شیوگرن – لارسون» را تایید نمود.