نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال چهارم شماره 3 (پیاپی 14، پاییز 1381)

مواد شامل فیبرهای کریتینی مثل پشم و مو توانایی جذب یون های فلزی را از محلول داشته و با یک پیش تصفیه شیمیایی مناسب، ظرفیت جذب برای این یون ها افزایش پیدا می کند.
در این مطالعه با کاربرد سه روش پیش تصفیه شامل هیدروکسید سدیم 0.1 نرمال، سولفید سدیم 0.1 نرمال و مخلوط ئیدروکسید و سولفید سدیم 0.1 نرمال، الیاف موی انسان مورد پیش تصفیه قرار داده شد و اثر روش های پیش تصفیه در افزایش بازدهی و ظرفیت جذب یون سرب توسط موی انسان در مقیاس آزمایشگاهی، مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی نشان می دهد که حذف سرب با کاربرد روش پیش تصفیه هیدروکسیدسدیم 0.1 نرمال برای هر دو ترکیب استات و نیترات سرب، با توجه به نتایج آزمون رگرسیون از بازدهی بهتری برخوردار بوده است و روش های پیش تصفیه سولفید سدیم 0.1 نرمال و مخلوط ئیدروکسید و سولفید سدیم 0.1 نرمال به ترتیب در رده های بعدی قرار می گیرند.

در این مطالعه با استفاده از نتایج به دست آمده از اندازه گیری های صحرایی در 10 ایستگاه پیرامون نیروگاه حرارتی رامین در 25 کیلومتری شمال شرقی اهواز و نمونه برداری از گازهای خروجی دودکش این نیروگاه و کاربرد نرم افزار اسکرین، ضمن تعیین میزان غلظت اکسیدهای نیتروژن در خروجی از دودکش های نیروگاه رامین و مقایسه آن با استاندارد ملی ایران، میزان غلظت گازهای اکسید نیتروژن در فواصل 100 تا 2200 متری از نیروگاه مذکور نیز تعیین گردید. با استفاده از داده های هواشناسی و کاربرد داده های به دست آمده از 70 مورد اندازه گیری در فواصل فوق و اجرای نرم افزار اسکرین، غلظت آلاینده مذکور در فواصل مختلف برآورد گردید و حداکثر غلظت این آلاینده و محل وقوع آن تعیین شد.
مقایسه نتایج به دست آمده از اندازه گیری های میدانی با مقادیر استاندارد هوای محیط باز، نشان دهنده این است که در اکثر موارد مقادیر اندازه گیری شده کمتر از استاندارد ملی ایران بوده و علاوه بر این در اکثر آب ایستگاه های مورد مطالعه غلظت NOX مشابه بوده و تنها در دو ایستگاه 5 و 6 به فواصل 600 و 800 متری از دودکش مقادیر NOX ناگهان افزایش یافته است. همچنین مقایسه داده های اندازه گیری و برآورد نرم افزار اسکرین نیز نشان دهنده تطابق مناسب داده ها و عدم تفاوت معنی دار بوده و به همین دلیل می توان از برنامه مذکور در پیش بینی منسب غلظت NOX در فواصل معین از دودکش های نیروگاه رامین استفاده نمود.

ایجاد توده های بیولوژیکی، برای ایجاد پایداری در سیستم های بیولوژیکی نقش اساسی دارند. یک نوع خاص از توده های بیولوژیکی به صورت گرانول های متراکم در سیستم UASB ظاهر می شوند. گرانوله شدن سیستم بی هوازی، خواص زیادی به همراه دارد، به عنوان مثال تشکیل گرانول ها باعث افزایش سرعت ته نشینی لجن، زمان ماند لجن و فعالیت آن می شود و این عوامل، پارامترهای اساسی برای افزایش بارپذیری یک سیستم بی هوازی می باشند. بنابراین بررسی فرایند گرانوله شدن باکتری های در راکتور UASB بسیار مهم است. در این تحقیق فرایند گرانولسازی و اثرات آن بر روی لک راکتور UASB ترموفیلیک با استفاده از فاضلاب واحد تولید الکل از ملاس، به طور کیفی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج مطالعات کیفی انجام شده نشان داد که فرایند گرانوله شدن باکتری ها در این سیستم شامل سه فاز سازش، گرانولسازی و بلوغ است و گرانول هایی که در انتهای مرحله سازش ایجاد می شوند پایداری کم و ساختمان ناپایداری دارند، اما گرانول هایی که در مرحله گرانولسازی ایجاد می شوند به علت ترشح پلیمرهای خارج سلولی به شدت افزایش می یابد. زمانی که سیستم در فاز گرانولسازی باشد، اگر گرانول های سیستم تحت اعمال شرایط خاص، دچار کاهش غلظت و اندازه شوند، با اعمال شرایط مساعد، به سرعت رشد می نمایند. اگر زمانی که گرانول ها در سیستم به خوبی رشد کرده اند، سیستم با کمبود خوراک و تحت تنش برشی سطحی حاصل از جریان در سیستم قرار گیرند قسمت درونی گرانول ها، دچار تخریب بیولوژیکی شده و گرانول ها شکسته یا خرد می شوند، همچنین ایجاد گاز متان در داخل گرانول و فشار حاصل از آن می تواند باعث شناور و یا شسته شدن گرانول ها از راکتور گردد. به علت وجود غلظت زیاد کلسیم و کربنات و افزایش pH طی فرایند تصفیه بی هوازی فاضلاب الکل سازی، کربنات کلسیم رسوب می کند و باکتری های سیستم بر روی این رسوبات کلسیمی می نشینند و در حقیقت مغز گرانول ایجاد شده در راکتور UASB مورد مطالعه از نوع رسوبات کربنات کلسیم می باشد.

مصرف بی رویه و استفاده نادرست از انواع آفت کش ها باعث وارد شدن آسیب به محیط و انواع موجودات زنده اکوسیستم ها می شود. استفاده علف هرزکش بوتاکلر در مزارع برنج شمال کشور باعث می شود که سموم باقی مانده در محیط توسط هرز آب های کشاورزی و آب های روان به سواحل دریای خزر راه پیدا کنند. گاماروس از گونه Pontogammarus maeoticus از جمله عمده ترین علف ناجور پایان سواحل جنوبی دریای خزر است که منبع غذایی بسیاری از ماهیان و آبزیان می باشد. به دلیل اینکه گاماروس در خط ساحلی دریا و در اکوسیستم آبی زندگی می کند در معرض اثرات سوء علف هرزکش بوتاکلر قرار می گیرد. بوتاکلر جزو علف هرزکش های کلرواستانیلید است که برای کنترل سریع در هنگام رویش غیرمنتظره علف های یکساله و علف های هرز پهن برگ در مزارع برنج و جو استفاده می شود. نمونه برداری از گاماروس در منطقه دریاکنار بابلسر انجام شد تا آزمایش های تعیین دامنه انجام شود. محلول ذخیره با ماده تکنیکال بوتاکلر با درجه خلوص 89.7 درصد و حلال استون ساخته شد. پس از انجام آزمایش های تعیین دامنه در فاصله زمانی 96 ساعت محدوده غلظت بین 0.5ppm تا 2.5ppm مشخص گردید و تست های اصلی نیز در این محدوده و در فاصله زمانی 9 روزه در چهارتست انجام گرفت. آمار تلفات حاصل از مرگ و میر به وسیله برنامه کامپیوتری Probi analysis تجزیه و تحلیل شد و نتایج مهمی مانند لگاریتم غلظت، معادله خط، مقدار LC50 و غیره به دست آمد. با استفاده از فاکتورهای ذکر شده، گراف های Toxicity line و Toxicity curve رسم شد و جدول میانگین LC50 تنظیم گردید. با افزایش غلظت سم در محیط تغییرات مرگ و میر بیشتر شده و با گذشت زمان LC50 کاهش می یابد. بیشترین مقدار LC50 در 24 ساعت اول تست است که با گذشت زمان کمتر شده و تقریبا ثابت می ماند. با افزایش غلظت سم، مدت زمان اثر آن کاهش می یابد و هر چه مدت زمان بیشتری از استعمال سم می گذرد جذب آن توسط بدن موجود زنده افزایش می یابد. بنابراین مقدار غلظت کمتری از سم مورد نیاز است تا باعث مرگ موجود زنده شود.

در این کار تحقیقاتی جذب یون های فلزات سنگین و سمی Pb+2، ‍Cd2+ و Hg2+ از آب توسط کربن فعال مورد مطالعه قرار گرفته شده است. کربن فعال مورد استفاده به صورت پودری بود و سیستم جذب به صورت منقطع به کار گرفته شد. آزمایش های اولیه ما نشان داد که کربن فعال پودری برای جذب فلزات سنگین از آب، بسیار موثرتر از گرانول عمل می کند. کربن های فعال پودری برای جذب فلزات سنگین از آب، بسیار موثرتر از گرانول عمل می کند. کربن های فعال پودری دارای سطح تماس بیشتر و سرعت انتقال جرم بالاتری از کربن فعال گرانول هستند و برای جذب آلاینده ها از محلول های آبی با وزن مولکولی متوسط تا بزرگ آلی و غیرآلی ترجیح داده می شوند. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان می دهد با افزایش اندازه کاتیون فلزات سنگین میزان جذب آنها توسط کربن فعال افزایش می یابد. یون های فلزات سنگین به صورت یون های ساده در آب تمایل چندانی به جذب توسط کربن فعال از خود نشان نمی دهند، ولی با تماس دادن اولیه کربن فعال با مواد شیمیایی مناسب معدنی و آلی با عنوان فرایند بارورسازی، می توان میزبان جذب این فلزات را به طور موثری افزایش داد. جذب اولیه کربن فعال با ترکیبات حاوی گوگرد مثل دی تیزون یا اتیلن بلو، موجب پیشرفت قابل توجهی در جذب این فلزات سنگین از محلول ها می شود.

ده سال پیش یعنی در سال 1992 سران کشورهای جهان در شهر ریودوژانیرو- کشور برزیل- گرد هم آمدند و شالوده برنامه توسعه پایدار قرن 21 را بنا نهادند. سران 178 کشور، سندی در 700 صفحه امضا نمودند که به «دستور کار 21» معروف شد. این سند، سندی سبز برای ایجاد محیط زیست سالم، اقتصاد پویا برای تمام مردم کره زمین محسوب می شود. دستور کار 21 به مسایل بحرانی بشر توجه خاص نموده است نظیر: ادامه تخریب اکوسیستم ها، تشدید فقر، گرسنگی و ضعف بهداشت فردی، انفجار جمعیت، افزایش بیسوادی و غیره.

بررسی وضعیت اکولوژیک (ارزیابی توان) منطقه لواسانات با تکیه بر مناطق میگون و فشم به عنوان جایگاه گردشگری و اوقات فراغت بخشی از مردم شهر تهران به علت نزدیکی به مرکز کشور و وجود جاذبه های طبیعی برای توسعه تفرج گسترده انجام شده است.
چهارگام شناسایی منابع زیستی و فیزیکی، تجزیه و تحلیل و دسته بندی داده ها، کدگذاری واحدهای اکولوژیک و در نهایت ارزیابی توان محیط با استفاده از نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، شکل زمین، خاکشناسی، پوشش گیاهی، درصد تراکم پوشش و اقلیم در مقیاس 000/1:100 صورت گرفته است. همچنین برای شناسایی منابع زیستی، فون و فلور منطقه مورد بررسی قرار گرفت.
تجزیه و تحلیل و جمع بندی داده ها در واقع اصلی ترین و در عین حال پیچیده ترین کار ارزیابی توان اکولوژیکی است. اساس این روش به طور عمده تلفیق داده ها و اطلاعات فیزیکی و زیستی است که گروه های منظم داده ها و اطلاعات را مشخص کرده و در دسته های مشخص جمع بندی می شوند، این دسته های مشخص در واقع واحدهای اکولوژیک هستند که پس از کدگذاری با الگوی تفرج گسترده منطقه مقایسه شده اند. در این مقایسه مشخص شده است که کدام یک از واحدهای اکولوژیک منطقه لواسانات برای کاربری مورد نظر مناسب و یا نامناسب است.
نتیجه تحقیق نمایانگر آن است که در منطقه مورد بررسی از مجموع 342 واحد اکولوژیکی، 71 واحد (20.7 درصد است) متناسب با تفرج گسترده در طبقه 1 و 183 واحد (53.5 درصد) متناسب با تفرج گسترده طبقه 2 است. همچنین این مطالعه نشان می دهد که 88 واحد اکولوژیکی (25.7 درصد) با توسعه تفرج گسترده سازگار نیست. بررسی ها، نشان می دهد که شیب زیاد، آسیب پذیری و حساسیت خاک به فرسایش، محدودیت هایی را برای توسعه تفرج گسترده به وجود می آورد.