نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال یازدهم شماره 3 (پیاپی 42، پاییز 1388)

حمایت از ایجاد و تقویت شرکت های پیمانکار عمومی، عامل انتقال و ارتقای فن آوری ملی محسوب می شود و بر این اساس تاسیس شرکت های پیمانکاری عمومی (GC) همواره مورد حمایت تصمیم گیرندگان دولتی بوده است. شرکت پتروپارس به عنوان پیمانکار عمومی صنعت نفت و گاز در ابتدای شروع توسعه فاز 1 پارس جنوبی تاسیس شد که علاوه بر اجرای آن پروژه، توسعه پروژه فازهای 4 و5 و پروژه فازهای 6، 7 و 8 را به عهده داشته است. به جهت جلوگیری از مخاطرات و حوادث در اجرای عملیات، نسبت به اجرای پروژه مستندسازی و تدوین سیستم ایمنی، بهداشت و محیط زیست اقدام شد، تا با به کارگیری این سیستم خطرات ناشی از کار برای کارکنان، محیط زیست، وسایل، تجهیزات و اموال و دارایی های سازمانی کاهش یابد. در این مقاله سعی شده است تا با ارزیابی ریسک مراحل مختلف اجرایی پروژه های صنعت نفت و گاز و بر مبنای آن، مدون سازی سیستم HSE مورد بررسی کامل قرار گیرد. همچنین سعی شده است تا اصول HSE که در مراحل اجرایی پروژه های نفت و گاز، توسط پیمانکاران عمومی رعایت می گردند، تجزیه و تحلیل و رتبه بندی گردند و بر این اساس نحوه مدیریت HSE اعمال شده در مراحل مختلف زمانی اجرای پروژه مشخص شود. بدین منظور ریسک مخاطرات ایمنی، بهداشت و محیط زیست با مقادیر کمی برآورد گردید و همبستگی و مدل رگرسیون خطی ریسک های HSE موجود در فازهای مختلف اجرایی پروژه اندازه گیری شد. در این مقاله همچنین اقدامات مدیریتی جهت کاهش و حذف ریسک های HSE مورد بررسی قرار گرفته است.

از میان کاربردهای حرارتی انرژی خورشیدی، سیستم های ترکیبی خورشیدی، به لحاظ فن آوری و اقتصادی در مقایسه با سایر کاربردهای حرارتی انرژی خورشیدی در جهان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. دلیل ارجحیت این سیستم ها در تامین آب گرم و گرمایش خورشیدی نیاز به سطح دمای متوسط بوده که این دما با استفاده از کلکتور صفحه تخت و با هزینه کمتر نسبت به سایر کلکتورها تامین می شود. در این مقاله، ابتدا بارهای حرارتی یک آپارتمان مسکونی (در دوحالت با مصالح متداول و با رعایت مبحث 19 مقررات ملی ساختمان) در دو شهر همدان و کرج محاسبه شده است. در مرحله بعدی میزان انرژی حرارتی که با استفاده از سیستم ترکیبی خورشیدی و پنجره ها قابل تامین می باشد محاسبه گردیده است. سپس مطابق با نیاز انرژی ساختمان و بررسی منحنی هزینه- بازده سیستم ترکیبی خورشیدی، تعداد گردآورنده های تخت خورشیدی محاسبه شده و با توجه به تاثیر سایه ردیف کلکتورها بر یکدیگر و محدودیت فضای پشت بام، یک سیستم هیبرید (خورشیدی - فسیلی) پیشنهاد شده است. با توجه به نتایج به دست آمده میزان متوسط انرژی خورشیدی قابل بهره برداری در حالت های مختلف از 15 تا 45% در ماه های سرد سال تغییر می کند. با توجه به صرفه جویی سالیانه در مصرف سوخت و نیز کاهش هزینه های اجتماعی در منطقه سردسیر با استفاده از سیستم ترکیبی خورشیدی و با در نظر گرفتن قیمت جهانی سوخت، سالانه حدود 43 میلیون ریال در هزینه سوخت صرفه جویی می شود که رقم قابل توجهی است و موجب می شود تا هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتا زیاد این سیستم در مدت زمان کمتر از دو سال جایگزین گردد. به همین ترتیب در منطقه معتدل سالانه حدود 10 میلیون ریال در هزینه سوخت صرفه جویی می شود که موجب بازگشت هزینه سرمایه گذاری اولیه این سیستم در مدت زمان چهار سال می گردد.

خاک می تواند آلودگی های زیست محیطی را در خود به ثبت برساند و لذا از طریق آنالیز شیمیایی خاک می توان به آلودگی های منطقه پی برد. در این تحقیق نمونه های خاک اراضی شمال غرب تهران مورد استفاده قرار گرفت، در مجموع 16 نمونه خاک از سطح منطقه جمع آوری شد. با استفاده از روش های آزمایشگاهی میانگین غلظت سرب ppm 173، میانگین غلظت روی ppm101، میانگین غلظت نیکل ppm62 ومیانگین غلظت وانادیوم ppm44 به دست آمد. نتایج نشان می دهد که غلظت فلز سنگین سرب در منطقه بسیار بالاتر از سایر عناصر مورد بررسی می باشد. مقایسه میانگین غلظت سرب در مطالعه حاضر با غلظت آن در پوسته زمین نشان می دهد که غلظت این عنصر در اراضی واحد علوم وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واقع در ارتفاعات شمال غرب تهران، حدود 1200% بیشتر از پوسته زمین است که علت افزایش غلظت سرب به دلیل آلودگی هوا می باشد. در ادامه تحقیق نسبت به شناسایی دسترسی بیولوژیک عناصر اقدام شد. میزان دسترسی بیولوژیک فلزات سنگین مختلف در خاک های مورد مطالعه به ترتیب زیر می باشد:(ppm 0) V<(ppm 5) Ni<(ppm 7) Fe<(ppm 27) Zn<(ppm 29) Pbآنالیز خوشه ایبرای منشاءیابی عناصر نشان داد که سرب دارای منشاء آلی می باشد و دو عنصر نیکل و وانادیوم تحت ضریب تشابه مثبت و معنی دار به هم متصل شده اند. از آن جایی که وانادیوم به عنوان شاخص آلودگی نفتی شناخته شده، می توان نتیجه گرفت که نیکل به لحاظ مصرف سوخت در خاک های این اراضی پراکنده شده است.

روش های متفاوتی در تصفیه بیهوازی فاضلاب های غلیظ وجود دارد. هدف تحقیق حاضر بررسی تصفیه پذیری شیرابه کارخانه کمپوست شرکت کود آلی گیلان با استفاده از فیلترهای بیهوازی (با جریان پایین رو و بالا رو) بوده است.
به منظور اطلاع از نتایج تحقیقات مشابه مطالعاتی انجام گرفت که متاسفانه در زمینه تصفیه شیرابه کارخانه کمپوست با فیلترهای بیهوازی مطلبی به دست نیامد. سپس تحقیق حاضر در طول مدت 12 ماه در مقیاس فول اسکیل انجام گرفت و نهایتا از نرم افزار های مربوطه در رسم و تجزیه و تحلیل نتایج استفاده شد. مدیای به کار رفته در راکتور از نوع سفال ساختمانی با سطح موثر 87 بود. درصد ارتفاعی بستر در حدود 33 % راکتورها و توالی راکتورها بترتیب با جریان رو به پایین و رو به بالا بود. متوسط غلظت COD ورودی به راکتورها در طول انجام تحقیق mg/l 85000 بود. راکتورها COD حداکثر 140000 و حداقل 39400 میلی گرم بر لیتر را نیز تجربه نمودند. pH شیرابه ورودی به راکتور توسط محلول شیرآهک خنثی گردیده و متوسط دمای راکتور در طول انجام تحقیقoc 25 بود. پارامتر های مورد بررسی در این تحقیق عبارتند از میزان بازده حذفCOD، حداکثر میزان بارگذاری، تغییرات pH راکتور بیهوازی با بارگذاری های مختلف و حد بحرانی دما در راکتور بیهوازی. بهترین کارایی سیستم در تصفیه شیرابه در غلظت COD ورودی mg/l 75000 و زمان ماند هیدرولیکی 11 ساعت و OLR برابر KgCOD/m3.d 6/4 بود که بیشترین بازده حذف COD برابر 7/97% به دست آمد. حداکثر بار آلی ورودی به راکتور بیهوازی برابرKgCOD/m3.d 1/11 با COD ورودی mg/l 75000 بود که بازده حذف 2/86% به دست آمد. حداقل بار هیدرولیکی ورودی به راکتور بیهوازی در ابتدای راه اندازی راکتور 3m1 در روز و حداکثر آن نیز در حداکثر بازده حذف 3m40 CODدر روز بود. راه اندازی راکتورهای بستر ثابت با غلظت های پایین MLSS نیز امکان پذیر است به طوری که در این تحقیق غلظت MLSS راکتور در ابتدا mg/l 400 بود و رفته رفته با افزایش غلظت MLSS بازده راکتور در حذف COD نیز افزایش یافت و به حد نهایی اش یعنی7/97% رسید. البته در برهه ای از زمان اقدام به تلقیح راکتور با لجن کشتارگاه شد. حد بحرانی دما oc19 تشخیص داده شد، به طوری که با پایین تر رفتن دما از این حد بازده راکتور به شدت کاهش یافت و به حدود 5-4% رسید.
راکتورهای با بستر ثابت توانایی تصفیه فاضلاب هایی(در این تحقیق شیرابه) با COD درحد mg/l 140000و بازده حذف COD برابر7/97% را دارا می باشند.

در این تحقیق به بررسی میزان آلاینده CO در شهر تهران در خلال اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا پرداخته شده است (84-78) تا بدین وسیله موفقیت طرح مذکور در کاهش میزان این آلاینده مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
بدین منظور داده های آماری ایستگاه های سنجش آلودگی هوای شهر تهران با استفاده از نرم افزار EXCEL موردتحلیل قرار گرفت ابتدا میزان منواکسید کربن روزانه از داده های خام و سپس با استفاده از مقادیر روزانه میزان ماهانه و سالانه آلاینده CO در هر ایستگاه محاسبه شد. همچنین طرح جامع کاهش آلودگی هوای شهر تهران، میزان پیشرفت محورهای آن، نقاط ضعف و قوت طرح مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت.
با بررسی روند تغییرات میزان آلاینده CO در شهر تهران می توان چنین نتیجه گیری کرد که اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران در کاهش میزان این آلاینده آن چنان که انتظار می رفت موثر نبوده ولی تا حدودی توانسته است از افزایش این آلاینده، با توجه به روند افزایشی میزان وسایل نقلیه موتوری که منبع اصلی تولید CO در سطح شهر می باشد جلوگیری نماید.
در این تحقیق سعی گردید با توجه به روند ثابت تغییرات CO در شهر تهران و عدم رضایت از این روند، طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران که از سال 79 در حال اجراست مورد بازبینی و بازنگری قرار گیرد تا در سال های باقی مانده طرح بتوان شاهد موفقیت چشمگیری در کاهش میزان آلاینده CO بود. امید است با به کارگیری نتایج این تحقیق توسط مسئولان و دست اندرکاران بتوانیم شاهد هوای پاک و سالم در شهر تهران باشیم

در این تحقیق اصلاح زئولیت های سنتزی به روش اشباع و تاثیر آن بر تبدیل اکسید های نیتروژن (NOx) در هوا مورد بررسی قرار گرفته است. پایه های زئولیتی ZSM_5،γ_Alumina، Alumina Silicate در نقش نگه دارنده لایه های فعال کاتالیستی روی بسترهای مونولیتی (Honey Comb) استفاده شده است.مرحله اول مخلوط فیزیکی با غلظت 200 گرم بر لیتر از هر کدام از پایه های زئولیتی در آب مقطر دو بار یونیزه شده تهیه شد. مرحله دوم مخلوط فیزیکی از یک درصد وزنی از فلزات نادر پلاتینم و پالادیم و 3 % از اکسید های زیرکونیم و سریم به طور جداگانه آماده سازی و مورد استفاده قرار گرفت.
تبدیل و تصفیه آلودگی NOx تحت تاثیر عوامل دمای گاز ورودی و نسبت مولی گاز احیاء کننده پروپان مورد بررسی قرار گرفت. تاثیر عوامل مورد مطالعه بر اساس طرح آزمایش در چهار سطح در امر تبدیل آلودگی انجام شد. نتایج حاصل نشان می دهد که از میان سه پایه زئولیتی اصلاح شده تنها ZSM_5 با سطح فعال اکسید های زیرکونیم و سریم راندمان تبدیل بهینه ای را نشان می دهد.(P value=0.05) همچنین مشخص شد که شرایط بهینه عوامل مورد بررسی در تبدیل اکسید های نیتروژن دمای 180 درجه سلسیوس و نسبت مولی گاز پرو پان به اکسید های نیتروژن معادل 5/1 با ضریب تبدیل 83 % می باشد.

الگوهای کنونی تولید و مصرف انرژی به شدت بر سوزاندن سوخت های فسیلی متکی است. تمامی کالاها و خدمات تولید شده در یک اقتصاد، به طور مستقیم و غیرمستقیم با مصرف انرژی و نیز انتشار آلاینده هایی همچون دی اکسید کربن (که عامل اصلی اثر گلخانه ای و تغییرات اقلیمی شناخته شده است) مربوط می باشند. به طور کلی میزان انتشار CO2 به عواملی از قبیل شدت CO2، شدت انرژی پیوند تولید- فن آوری، روابط متقابل میان بخش های اقتصاد، و ساختار و سطح تقاضای نهایی برای کالاهای بخش های مختلف، وابسته است. هدف کلی این تحقیق عبارت است از شناسایی روابط متقابل میان سطح فعالیت های تولیدی بخش های صنعتی کشور در یک مقطع زمانی مشخص (سال 1380)، مصرف و شدت مصرف انرژی توسط این فعالیت ها و آثار زیست-محیطی مترتب بر آن که به طور مشخص در میزان انتشار گاز کربنیک (CO2) منتشر شده توسط هر رشته فعالیت مشخص دنبال می شود.
به همین منظور با استفاده از رهیافت داده ستانده، که به دلیل ویژگی های روش شناختی خود ابزاری مفید برای تحلیل روابط مستقیم و غیر مستقیم میان رشته فعالیت های اقتصادی در مقیاس کلان به شمار می رود، مبادرت به طراحی مدلی شده است که ضمن محاسبه بردار های شدت انرژی و شدت دی اکسید کربن رشته فعالیت های صنعتی اقتصاد، این امکان را فراهم می آورد تا بتوان آلایندگی رشته فعالیت ها را بر اساس عوامل یاد شده تحلیل کرد و نتایج به دست آمده را در سیاست گذاری های صنایع کشور از حیث انتخاب فن تولید مناسب، جایگزینی یا اصلاح فن آوری های فرسوده و کهنه تبدیل انرژی و همین طور در خود بخش انرژی مورد استفاده قرار داد. افزون بر این، نتایج حاصل مشخص می کند که در چه بخش هایی می توان با استفاده از قیمت گذاری، مالیات ستانی و دیگر سیاست های مناسب، تقاضای نهایی و از این رهگذر آلودگی هوا توسط دی اکسیدکربن را کنترل کرد.

سرب یکی از فلزات سنگین با رنگ خاکستری مایل به آبی یا نقره ای کبود است که نقش مهمی در صنایع باطری سازی، نظامی، ساخت آلیاژها، افزودنی های سوختی و... دارد و دارای مصرف سالانه 5/6 میلیون تن در جهان می باشد که این میزان تا سال 2010 به 9 میلیون تن خواهد رسید. با توجه به عوارض و مسمومیت های مختلف ناشی از این عنصر، تحقیق حاضر به روش توصیفی- مقطعی، در هوای آزاد منطقه یک شهرداری تهران (نوبنیاد) به دلیل نزدیکی به صنایع نظامی و باطری سازی، با هدف کلی تعیین غلظت سرب هوای منطقه انجام یافته است.
در منطقه یاد شده با در نظر گرفتن 9 ایستگاه ثابت و نمونه برداری از ایستگاه ها، نسبت به جمع آوری 32 نمونه بر اساس روش استاندارد در طول 105روز اقدام شد. همچنین از پمپ نمونه بردار Low Volume مدل S2 ساخت کارخانه Shintaku ژاپن و فیلتر فایبر گلاس با قطر 110 میلی متر و قطر منافذ(تخلخل) 3 میکرون ساخت کارخانه Schleicher & Schuell آلمان، استفاده گردید.
تحلیل فیلترها در این مطالعه توسط سازمان انرژی اتمی ایران و به کمک دستگاه جذب اتمی Spect AA 220، ساخت شرکت واریان استرالیا و مجهز به کوپل(کوره) GTA 110 که با گاز آرگون کار می کرد، انجام پذیرفت و در نهایت تحلیل داده ها با کمک نرم افزارSpss انجام گرفته و نتایج حاصل با استاندارد اعلام شده توسط EPA مقایسه گردید. میانگین غلظت سرب هوای منطقه در طول مطالعه 308/0 میکروگرم در مترمکعب هوا تعیین شد (استاندارد اعلام شده توسط EPA، 5/1میکروگرم در متر مکعب است). این مطالعه نشان دهنده یک رابطه مستقیم بین غلظت سرب هوا و دمای محیط می باشد (613/0- r = و 05/0 P <). همچنین با توجه به تحلیل واریانس (045/0) و 05/0 P < می توان گفت تفاوت میانگین غلظت سرب موجود در فواصل مختلف از نظر آماری معنی داراست.
در نهایت می توان، تعدادی از متغیرهای مهم در این مطالعه نظیر دمای هوا، فاصله ایستگاه ها از یکدیگر و منابع آلوده کننده محلی را از عمده عوامل بالقوه آلودگی هوا در منطقه نوبنیاد دانست.

در این تحقیق یک روش سیستماتیک برای انتخاب بهترین گزینه در تصفیه فاضلاب صنایع آبکاری که حاوی فلزات سنگین می باشد، معرفی شده است. بدین صورت که در این روش پس از استفاده از نظرات کارشناسان،مشاوران و آبکاران به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهتربن گزبنه انتخاب شده است.
این تحقیق در محدوده شهر تهران انجام گرفته است که در آن چهار گزینه برای تصفیه فاضلاب حاوی فلزات سنگین (رسوب دهی شیمیایی، تعویض یونی، RO و نانوفیلتراسیون) معرفی شده است که توسط سه پارامتر اصلی: 1-اقتصادی 2-فنی و کاربردی 3-زیست محیطی و اجتماعی، که هر کدام شامل زیر پارامترهایی از قبیل ابعاد زمین مورد نیاز، هزینه ساخت و نصب، تعمیر و نگه داری، دستیابی به استانداردها، سادگی فن آوری، بومی بودن و... می باشند، با یکدیگر مقایسه شده اند. در این تحقیق ابتدا هر یک از پارامترها و شاخص های مربوط به هر یک از آن ها، توسط گروه خبرگان و به وسیله پرسشنامه وزن دهی می شوند. درمرحله بعد پس از محاسبه وزن هر کدام از پارامترها، فن آوری های تصفیه فاضلاب به صورت دو به دو نسبت به هر پارامتر مقایسه شده و سپس بهترین گزینه انتخاب می شود. نتیجه این مقایسه نشان داد که تصفیه فاضلاب به روش RO مناسب ترین گزینه برای تصفیه فاضلاب صنایع آبکاری است.

پساب های محتوی رنگ زاهای راکتیو که ممکن است از صنایع مختلف تولید شود اثرات و پیامدهای زیست محیطی بسیاری به همراه دارد. از این رو بررسی امکان حذف این مواد رنگی از پساب ها قبل از تخلیه آن ها به محیط زیست اطراف از اهمیت اساسی برخوردار است. در این تحقیق یک مدل ساده ریاضی که به روش عددی اجزاء محدود بسط داده شده است، ارایه شده که قادر است فرآیند حذف مواد رنگی راکتیو را از پساب های صنعتی شبیه سازی نماید. مدل ریاضی ارایه شده توسط ترکیبی از نرم افزارهای SEEP/W و CTRN/W حل شده است. مدل ابتدا توسط یک مثال در مورد حمل یک ماده آلاینده در سیستم جریان آب در یک محیط متخلخل که به دو روش عددی و تحلیلی بررسی شده است، کالیبره شد. پس از کالیبراسیون مدل، نتایج حاصل از مدل سازی با نتایج به دست آمده از یک تحقیق در مقیاس آزمایشگاهی جهت حذف یک رنگ زای سیباکرونی راکتیو نارنجی 107 با فتوکاتالیز (UV/TiO2/H2O2) در یک راکتور ناپیوسته(Batch reactor) و همچنین با نتایج حاصل از حل تحلیلی مدل مقایسه شد و همپوشانی مناسبی به دست آمد. بررسی های تجربی نشان داد که رنگ زاهای سیباکرونی همچون رنگ زای راکتیو نارنجی 107 در اثر تابش فرابنفش و در حضور فتوکاتالیزور و عامل اکسید کننده همچون آب اکسیژنه کاملا رنگ بری شده و به ترکیبات معدنی تبدیل می شوند. اگرچه تولید چنین پساب هایی توسط صنایع مختلف تقریبا اجتناب ناپذیر است، ولی با استفاده از نتایج حاصل از چنین شبیه سازی هایی می توان به طراحی مناسب برنامه های مدیریت زیست محیطی پساب های صنعتی به منظور به حداقل رساندن اثرات نامطلوب آن پرداخت.

مشکل اصلی برآورد دقیق تبخیر در شرایط مزرعه ای فقدان روابط ساده با حداقل اطلاعات مورد نیاز برای لحاظ نمودن تلفات آب در مدل های بیلان آب است. هدف اصلی این تحقیق، بررسی روش های موجود محاسبه تبخیر از سطح خاک لخت و پیشنهاد بهترین روش می باشد. اغلب این روابط تجربی بوده و برای استنتاج آن ها از فرضیات ساده کننده ای جهت حل تحلیلی معادله Richards با شرایط اولیه و مرزی تقریبا ثابت و مدل فیزیکی استفاده شده که پایه فیزیکی ندارد. درمناطقی که سطح آب زیرزمینی پایین است نتایج این روابط با واقعیت منطبق نمی باشد. محاسبه تبخیر از سطح خاک لخت توسط حل عددی معادله ریچاردز به صورت یک بعدی، غیرماندگار با شرایط اولیه و مرزی متفاوت با سایر روش ها، توسط مدل رایانه ای LEACHM محاسبه و اجرا شد. نتایج مدل رایانه ای با مدل بیلان آب که توسط آزمایش های صحرایی در دوره های زمانی معین و مناطق مشخص انجام پذیرفت، همبستگی بالایی دارد.

مجوزهای قابل تبادل از ابزارهای نوین اقتصادی برای کاهش آلودگی های زیست محیطی به شمار می رود. در این روش که بر پایه استفاده از بازار و سازوکارهای آن طراحی شده برای منابع انتشار آلودگی انگیزه اقتصادی ایجاد می گردد تا علاوه بر کسب منفعت مالی کیفیت محیط زیست نیز حفظ گردد. ایده استفاده از این ابزار در کشورهای صنعتی در دهه قبل شکل گرفته و کارا بودن آن در زمینه حفظ کیفیت محیط زیست و کاهش هزینه های آلودگی به اثبات رسیده است. صنعت برق کشور ما نیز با توجه به حجم بالای مصرف سوخت های فسیلی در فرآیند تولید برق با معضلات زیست محیطی از قبیل آلودگی آب، هوا و خاک روبرو می باشد که امید می رود با بهره گیری از تجربیات حاصل از به کارگیری این ابزارها، امکان حفاظت از محیط زیست همزمان با استمرار توسعه اقتصادی و اجتماعی در کشور تامین گردد.
به این منظور در مقاله حاضر راهکارهای مختلف پیاده سازی برنامه تجارت نشر در صنعت برق کشور با توجه به تجربیات کشورهای دیگر در 6 نیروگاه منتخب مورد بررسی، تجزیه تحلیل و نتیجه گیری قرار گرفته است.

کارخانه های آبکاری آننودایزینگ آلومینیوم حجم زیادی لجن تولید می کنند، که به دلیل ترکیبات سمی موجود در آن از جمله آلومینیوم اثرات سوء زیست محیطی بر منابع آب، خاک، گیاهان، جانوران به وجود آورده و حتی موجب بیماری هایی چون آلزایمر در اننسان می گردد. هدف از انجام این تحقیق یافتن کاربردهایی برای استفاده از لجن صنایع آنودایزینگ آلومینیوم است به طوری که باعث جلوگیری از آلودگی محیط زیست از یک سو و یافتن صرفه های اقتصادی از سویی دیگر شود. به همین منظور آجرهایی با ترکیب های متفاوت لجن و خاک رس و ماسه ساخته شد و مورد آزمایش های مختلف تطابق استاندارد قرارگرفت. آجرهای ساخته شده با ترکیب40% لجن بهترین ویژگی و نزدیک ترین کیفیت به کیفیت آجرهای معمولی مصارف داخلی را از خود نشان داد. این آجرها از آجرهای واقعی هم حجمشان سبکتر بوده و قیمت فروش بالاتری دارد. به همین دلیل استفاده از لجن در تهیه مصالح ساختمانی خصوصا آجر و همچنین آجرهای نسوز به دلیل وجود ترکیبات نسوز در لجن صرفه های اقتصادی مناسبی در پی دارد و همچنین از رها سازی و ورود لجن به محیط جلوگیری می کند.

در دست داشتن اطلاعات در خصوص توزیع فلزات سنگین مانند سرب، روی مس و. . در محیط های شهری می تواند ما را در مدیریت توسعه پایدار و ایجاد محیط زیست امن تر برای ساکنان شهرها کمک نماید. در این تحقیق موضوع غلظت فلزات سنگین در خاک، سنگ، رسوب و آب های سطحی و زیرزمینی که می تواند در اثر آلودگی های طبیعی و انسانی ایجاد شده باشد، در محدوده شهری کرمان مورد بررسی قرار گرفته است. غلظت فلزات سنگین در نمونه ها توسط دستگاه جذب اتمی شعله ای و تعدادی نیز توسط طیف سنج جرمی پلاسمایی اندازه گیری شد. این غلظت ها با محدوده مجاز داده های زیست محیطی مقایسه گردید. سنگ های منطقه (به خصوص سنگ آهک) نسبتا دارای مقادیر کم این فلزت است که مطابق با عیار طبیعی آن هاست. در این تحقیق مشخص گردید که خاک های شهر کرمان دارای ناهنجاری بالای برخی فلزات سنگین به ویژه سرب می باشد که این تجمع فلزات در اثر رشد ترافیک و فعالیت های اقتصادی و صنعتی در این محدوده است. مشخصات مهم چرخه ژئوشیمی و زیست محیطی شهر کرمان شامل محدوده pH نسبتا زیاد آب باران(حدود8/6)، میزان زیاد سرب و مس در گرد و خاک (سرب بیش از ppm 70 و مس بیش از ppm 80)، تعدادی داده های ناهنجار سرب در آب های جاری و زیرزمینی (مقدار سرب در آب های سطحی12/0-01/0 و در آب های زیرزمینی ppm 13/0-01/0)، مقدار بسیار زیاد سرب (بیش از ppm 10000) در برخی نمونه های خاک و رسوب می باشد. آلوده ترین و خطرناکترین اجزای چرخه شامل حوضچه تقسیم آب بعد از پادگان 05ارتش در سرآسیاب (غلظت سرب و روی بیش از ppm 10000) و خاک های نزدیک مغازه های باطری سازی، تعویض روغنی و نقاشی اتومبیل (مقدار سرب بیش از ppm 5000) می باشد. اما در این میان غلظت کادمیوم در محدوده شهر کرمان ناهنجاری چندانی را نشان نمی دهد. دیگر منابع آلاینده ممکن، در ارتباط با آبشویه ها، فاضلاب و محل های تجمع و دفن زباله حاصل از بناهای قدیمی و مراکز صنعتی می باشد. ناهنجاری های غلظت این عناصر در نمونه های مختلف به صورت سرب< مس< روی < کادمیوم می باشد و غلظت اکثر این عناصر بیش از مقدار بیشینه غلظت اعلام شده توسط آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده است. در نهایت از سیستم GIS جهت ارزیابی کیفیت محیط زیست شهر کرمان استفاده شد.

در این تحقیق درمورد بهینه سازی پارامترهای pH، حجم لجن فعال، گستره غلظت و دبی در فرایند حذف بیولوژیکی فلزات سنگین مس و نیکل در محلول های آبی انجام گرفته است.
شرایط حذف فلزات فوق در حضور لجن فعال تصفیه خانه قیطریه تهران و هوادهی توام با اختلاط مورد بررسی قرار گرفت و پارامترهای 3/0 ± 8 pH، حجم لجن 30 %، گستره غلظت مس II mg/L 1200 – 800 و نیکل II mg/L 1000 – 800 تعیین گردید.
برای حذف بیولوژیکی مخلوط مس II و نیکل II با غلظت mg/L 1000 از سه راکتور ناپیوسته متوالی از جنس پلکسی گلاس با حجم کل 24 لیتر و حجم لجن 30 % در شرایط 3/0 ± 8 pH و غلظت اکسیژن محلول mg/L 8 – 6 استفاده شده است و عملیات تصفیه در دبیml/min 80، 60، 40 با آرایش حجمی لجن در راکتورهای (1 و 2 و 3) به ترتیب (2/1 و 5/2 و 5/3) لیتر مورد بررسی قرار گرفته است. در دبی بهینه ml/min 40 (زمان کل فرایند 7 ساعت) و شاخص حجمی لجن (SVI) ml/g 62؛ حذف مس II و نیکل II به ترتیب 74/99، 4/92درصد و کاهش BOD5 و COD به ترتیب 65/81، 13/78 درصد بوده است.

کنترل آلودگی یکی از اهداف اصلی مدیریت آب های ساحلی است. پایش و ارزیابی کیفی آب های ساحلی بر اساس پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی انجام می گیرد. به منظور مدیریت کیفی آب های ساحلی، شاخص های کیفی برای طبقه بندی وضعیت کیفی آب ها به کار برده می شود. هدف از این تحقیق بررسی کیفیت آب های سواحل جنوبی دریای خزر با استفاده از شاخص های تغذیه ای (Organization for Economic Corporation and Development) OECD و (Trophic Index) TRIX می باشد. پارامتر های شیمیایی و بیولوژیکی استفاده شده در این مطالعه شامل نیتروژن معدنی محلول، فسفر کل، اشباعیت اکسیژن و کلروفیل آمی باشد. بر اساس شاخص OECD این منطقه در فصول پاییز و بهار یوتروفیک و در فصول تابستان و زمستان هایپرتروفیک است. میانگین فصلی شاخص TRIX بین 04/5 تا 47/5 می باشد که نشان می دهد حالت تغذیه ای منطقه متوسط می باشد. پس از مقایسه نتایج اعمال این شاخص ها در سواحل دریای خزر و بررسی دلایل عدم همخوانی این شاخص ها، شاخص TRIX به عنوان شاخص برتر در این سواحل انتخاب گردیده است.

از دیدگاه قانونگذار ایرانی حقوق شهروندی یک امتیاز است که به اتباع کشور در محدوده مرزها داده می شود، ولی حقوق شهروندی از دیدگاه محیط زیست را نمی توان محدود به مرز نمود زیرا محیط زیست مرزها را در می نوردد.
فاعل فعل آلوده کننده را ناقض حقوق زیست محیطی شهروندی می نامند. اغلب رفتارهای نقیض حقوق زیست محیطی شهروندی مطابق قانون، در دسته بندی جرایم ارتکابی نسبت به عناصر جاندار، بی جان و یا جرایم غیر مستقیم علیه محیط زیست قرار می گیرد.ایجاد آلودگی به هر شکل آن از جمله آلودگی های بصری، آب، هوا، پسماندها و غیره، سلامتی روحی، روانی و جسمی شهروندان را به خطر می اندازد واصلی ترین حق شهروندی را که همانا حق حیات وسلامتی است با خطر جدی مواجه می سازد. لذا عملکرد دادگاه ها و دادسراهای تخصصی در زمینه محیط زیست باید مانعی در مقابل ناقضان حقوق شهروندی باشد.

تقریبا همه اصول حقوق بین الملل محیط زیست در جهت اثبات مفهوم توسعه پایدار به کار می آیند. اصولی از قبیل: اصل حاکمیت بر منابع طبیعی، اصل تعهد به همکاری، اطلاع رسانی و کمک در مواقع اضطراری زیست محیطی، اصل حمایت و حفاظت از محیط زیست، اصل الزام به پرداخت غرامت توسط آلوده کننده محیط زیست، اصل جلوگیری و اصل احتیاطی. اگر چه درجه الزام آوری آن ها متفاوت است اما به این اصول باید در یک مجموعه واحد نگریست چراکه هر اصلی اصول دیگر را تکمیل می کند. البته مفهوم توسعه پایدار به طور مستقیم و واضح در میان مفاهیم حقوق بین الملل محیط زیست بیشتر از اصول به چشم می خورد. در این تحقیق به بررسی اصول در کنار مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار در حقوق بین الملل محیط زیست پرداخته شده است.

در منطقه خزر(استان های گیلان و مازندران) جمعا 176 واحد صنعتی با اشتغال بالای 10 نفر در محدوده خدمات شهری شناسایی شده است (سال 1381). استان گیلان 115 و استان مازندران 61 واحد را در خود جای داده است. با توجه به رشد روز افزون صنایع در منطقه خزر، شناخت منابع تولید و بازیافت زباله های صنعتی توجه ویژه ای را طلب می کند، چرا که در این منطقه به لحاظ شرایط خاص اقلیمی، جغرافیایی و زیست محیطی مکان های دردسترس زیادی جهت دفع مواد زاید موجود نمی باشد. از آن جایی که زباله های صنعتی به شکل تفکیک شده در حجم بالا و در نقاط محدود تولید می شود، بازیافت این زایدات در مقایسه با مواد زاید جامد شهری بسیار ساده تر و با بازده بالاتری میسر خواهد بود.
در حال حاضر به شکل پراکنده در برخی صنایع، درصدی از ضایعات بازیافت می شود. از آن جمله می توان به تولید پودر استخوان و سایر ضایعات در کشتارگاه ها، تولید پودر مخمر از پساب صنایع الکل سازی، تولید کود کمپوست از زایدات صنایع غذایی و تولید مقوا و کاغذ با کیفیت پایین از ضایعات صنایع سلولزی اشاره کرد. در منطقه خزر روزانه 7/32 تن زباله صنعتی تولید می شود. صنایع مواد غذایی، صنایع نساجی، چوب و محصولات چوبی، کاغذ و مقوا، ماشین آلات و تجهیزات گروه های اصلی تولید کننده زایدات صنعتی منطقه را تشکیل می دهند. از زباله های موجود می توان در تولید پودر ضایعات، بازیافت مواد فساد پذیر و تولید کمپوست، تولید پودر مخمر، کاغذ و مقوا بهره گرفت.
در این راستا با توجه به ماهیت زباله های تولیدی و همچنین در نظر گرفتن توانایی های منطقه تحت بررسی پیشنهادهایی از قبیل تولید پودر ارزشمند ارپون OROPON از ضایعات کشتارگاه ها برای تجزیه مواد گوشتی قابل استفاده در چرم سازی، تولید قارچ خوراکی، اسانس میوه و اسیدهای گیاهی از ضایعات صنایع غذایی، تهیه سلولز خالص از ضایعات صنایع سلولزی قابل استفاده در صنایع نظامی، رنگ و رزین سازی و در نهایت بازیافت انرژی حرارتی از زایدات فسادپذیر ارایه شده است.

امروزه صنعت گردشگری(توریسم) به عنوان بخش مهم و اصلی در اقتصاد جهانی به شمار می رود و در بین انواع مختلف گردشگری، طبیعت گردی ابزاری مناسب جهت دستیابی به گردشگری پایدار می باشد.در این میان منطقه حفاظت شده جاجرود به دلیل برخورداری از چشم اندازهای طبیعی و تنوع زیستی بالا، از پتانسیل بالایی برای جذب اکوتوریست برخوردار است.از جمله ارکان توسعه طبیعت گردی پایدار جلب مشارکت مردم اعم از مردم محلی و گردشگران در مراحل مختلف طراحی، برنامه ریزی و اجرا می باشد.بر این اساس در تحقیق پیش رو با هدف بررسی نقاط ضعف و قوت و همچنین تهدیدها و فرصت های ناشی از ایجاد و توسعه صنعت اکوتوریسم در منطقه مورد مطالعه به تحلیل نظرات ارائه شده توسط گردشگران و متخصصان پرداخته شده است.
روش به کار گرفته شده در این تحقیق ماتریس های IFE و EFE است، در ابتدا پس از انجام بازدیدهای میدانی مکرر کلیه تهدیدها، فرصت ها، نقاط ضعف و قوت اکوتوریسم در منطقه شناسایی گردید. در مرحله بعد براساس نظر بازدیدکنندگان و کارشناسان به هر عامل ضریب وزنی بین صفر(بی اهمیت) تا یک (بسیار مهم) اختصاص داده شد، سپس امتیاز وزن دار از طریق ضرب امتیاز هر ردیف از عوامل در وزن نرمالیزه برآورد گردید. در پایان جمع امتیازات وزن دار که میانگین آن 3 می باشد محاسبه شد. با توجه به این که نمره نهایی هر دو ماتریس کمتر از حد متوسط تعیین شده می باشد می توان چنین نتیجه گرفت که صنعت اکوتوریسم در این منطقه از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. لذا ایجاد و توسعه اکوتوریسم در منطقه حفاظت شده جاجرود و تبدیل این منطقه به یکی از قطب های طبیعت گردی ایران مستلزم به کارگیری مدیریتی یکپارچه براساس عناصر زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی می باشد.

سامانه های حمل و نقل سریع همگانی به عنوان یکی از روش های جا به جایی سریع و انبوه مسافر به مجموعه ای از وسایل حمل و نقل در کریدورهای ویژه اطلاق می گردد که مسافران را از مبادی مشخص به مقاصد معینی در حداقل زمان و با امنیت کافی جا به جا می نماید و غالبا ازفن آوری های سطح بالا و عموما از ریل استفاده می کند. نقش و اثراین سامانه ها در شهرسازی و جهت دهی به توسعه سکونتگاه ها به این دلیل با اهمیت است که این سامانه ها غالبا محدودیت های سایر روش های جا به جایی مسافر را نداشته و فاصله زمانی مکان های اصلی شهر همچون مراکز تجاری یا اداری مرکزی را با نواحی مسکونی عمده به حداقل می رسانند و این عامل تاثیرات متقابلی را بر تقاضای حمل و نقل از یک سو و جهت دهی به توسعه شهری از سوی دیگر می گذارد. تاثیرات کاربری زمین بر افزایش تقاضای حمل و نقل به عنوان هدف این مطالعه در پی یافتن اصول پایداری در طراحی شهری است.
در این مقاله که به عنوان بخشی از تحقیقی تحت عنوان بررسی اثرات متقابل حمل و نقل سریع همگانی بر ساختار کالبدی شهرانجام گرفته است، صرفا به بررسی اثرات کاربری های مختلف و نقش طراحی شهری در کاهش یا افزایش تقاضای حمل و نقل پرداخته شده و سه عامل مهم و تاثیر گذار بر تقاضای حمل و نقل، شامل سازمان فضایی، منطقه بندی تراکمی و طراحی شهری و اثرات آن بر تقاضای حمل و نقل مورد بررسی قرارگرفته است.

حوزه نفتی سیری واقع در خلیج فارس یکی از مناطق چهارگانه عملیات استخراج، پالایش و انتقال نفت است. این حوزه به لحاظ انجام عملیات یاد شده در معرض بار آلودگی نفتی و هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ایPAHs می باشد. در این تحقیق میزان PAHs توسط GCMS در 8 ایستگاه انتخابی واقع در دو ترانسکت اندازه گیری شد. با توجه به وجود آنتراسن در بیشتر ایستگاه های تحقیقاتی میکروارگانیسم های تجزیه کننده آنتراسن از رسوبات جداسازی شد. توان تجزیه کنندگی آن ها با استفاده از روش های تعبیه چاهک، اندازه گیری ذی توده با محیط کشت اختصاصی و همچنین آنالیز نمونه ها با GC انجام گرفت. میکروارگانیسم هایی که توان تجزیه زیستی آنتراسن را داشتند، توسط روش های معمول میکروبیولوژیک شناسایی گردیدند، این میکروارگانیسم ها عبارتند از:Bacillus sp.PGI، Bacillus sp. PGII، Pseudomonas sp PGIII، Staphylococcus sp PGIIII

وجود عناصر سنگین در اکوسیستم های آبی سال هاست که مشکلات زیست محیطی زیادی را به وجود آورده است. این عناصر در نتیجه عوامل طبیعی و مخصوصا فعالیت های صنعتی، کشاورزی و فاضلاب های شهری وارد محیط می شوند و از طریق زنجیره غذایی در بدن آب زیان تجمع می یابند. گیاهان آب زی به عنوان یک حلقه از زنجیره غذایی به واسطه توانایی در جذب فلزات سنگین می توانند، نشانگر افزایش نسبی غلظت این عناصر در آب یا رسوبات اکوسیستم های مورد نظر باشند. در این تحقیق به منظور تعیین میزان غلظت جیوه (یکی از خطرناک ترین عناصر سنگین)، نقش گیاهان آب زی در جذب و تجمع جیوه، تفاوت میزان جذب اندام های مختلف گیاهان آب زی و تعیین بیو اندیکاتور مناسب جیوه در بین گیاهان آب زی تالاب انزلی، از 6 ایستگاه در شرق و غرب تالاب 3 گونه گیاه آب زی(Ceratophyllum demersum، Typha latifolia، Phragmites australis) جمع آوری شد. نمونه ها پس از آماده سازی توسط دستگاه Leco AMA 254 Mercury Analyzer آنالیز شد. نتایج نشان داد که به طور کلی غلظت جیوه در ریشه گیاهان بیشتر از رسوبات مجاور آن ها می باشد. این مسئله نشان دهنده بزرگ نمایی زیستی جیوه و نقش گیاهان آب زی در انتقال جیوه در زنجیره غذایی می باشد. مقایسه بین اندام های مختلف گیاهان نشان داد که غلظت جیوه در ریشه هر گیاه به طور ثابتی بیشتر از ساقه ها و برگ های آن گیاه می باشد. در گیاه غوطه ور Ceratophyllum demersum که فاقد ریشه می باشد، بالاترین غلظت جیوه مربوط به برگ ها می باشد. بین این 3 گیاه و آلودگی مناطق مورد مطالعه رابطه مثبت معنی داری دیده شد. بنابراین از این گیاهان می توان به عنوان شاخص زیستی آلودگی جیوه در تالاب انزلی استفاده کرد.

به منظور شناخت نوع و بررسی میزان تعامل کفتار راه راه ایرانی (Hyaena hyaena hyaena) با جوامع محلی داخل و اطراف پارک ملی خجیر، در طی3 بازدید 66 عدد پرسشنامه، با مصاحبه مستقیم تکمیل گردید.که انتخاب افراد به صورت تصادفی انجام شد.نتایج این بررسی نشان می دهد که نگرش کلی مردم محلی نسبت به کفتار در اطراف و داخل پارک ملی خجیر مثبت بوده است و مردم محلی وجود آن را در این منطقه پذیرفته اند. هنوز استفاده از اجزاء بدن به مصرف دارویی یا افزایش جاذبه افراد در جلب جنس مخالف ویالله متداول است. سطح سواد، جنس، شغل و سن افراد مصاحبه شونده به نظر می رسد در شناخت و یا عدم شناخت آنها از کفتار موثر بوده است. بطور کلی افسانه ها و خرافات نقش مهمی در ایجاد نگرش افراد نسبت به کفتار ایفاء می کنند. خرافاتی چون آدمخواری، خون آشامی، یا استفاده های مختلف از اندام تناسلی کفتار در درمان نازایی،دعانویسی و داروهای سنتی،افسانه هایی چون تبدیل شدن آدمی زاد بد به کفتار به فرمان خداوند. در این مقاله تمام دست آوردها با یافته های ذی ربط در سایر کشورها مورد مقایسه قرار گرفته است.

در این تحقیق اثرات هورمون 17-آلفا اتینیل استرادیول برای ماده سازی در ماهی قزل آلای رنگین کمان در مرحله جذب کیسه زرده مورد ارزیابی قرار گرفت و رابطه بین مدت زمان غوطهوری و درصد تغییر جنسیت در این ماهی بررسی شد. بدین منظور، 400 قطعه لارو دارای کیسه زرده (Sac fry) در 4 تیمار جداگانه به طور مساوی تقسیم شدند. بررسی طی یک مرحله و در طول زمانهای گوناگون در حمام حاوی μg/lit 400 هورمون 17-آلفا اتینیل استرادیول به روش غوطهوری انجام یافت. بدین ترتیب که تیمار1 به مدت 1 ساعت، تیمار2 به مدت 2 ساعت، تیمار3 به مدت 4ساعت و تیمار4 به مدت 8ساعت در معرض هورمون قرار گرفتند و تیمار5 نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. تلفات در تیمار چهارم پس از دو روز آغاز و پس از یک ماه 100% لاروها تلف شدند، تلفات در تیمار سوم پس از یکهفته شروع شد و پس از 43روز 100% آن ها تلف شدند. لازم به ذکر است در دو تیمار فوق لاروهای دارای کیسه زرده دیرتر از تیمار شاهد کیسه زرده را جذب کردند. نتایج حاص%ل نشان داد که 3/74% تیمار1 و 4/94% تیمار2 ماده شده بودند. مقایسه این نتایج با نسبتجنسیت در گروه شاهد که شامل 35% ماهی ماده و 65% ماهی نر بود، نشان داد که غوطهور کردن لاروهای دارای کیسهزرده در حمام هورمون 17-آلفا اتینیل استرادیول می تواند منجربه تغییر جنسیت ماهیانگردد. تلفات در دو تیمار1و2 کاملا عادی و شبیه تلفات تیمار شاهد بود و اختلاف معنی داری در میانگین وزن و طول ماهیان تیمارهای غوطهوری در مقایسه با گروه شاهد، مشاهده گردید (05/0 P<).

رویکرد ایرانیان در شناسایی محیط زیست و احداث محیط های مصنوع زیستی (باغ و پردیس) بر اساس دو دیدگاه "محیط شناسی اقلیمی" و "محیط شناسی تعهدی" شکل می گیرد، چنان که ایرانی هرگز محیط زیست خود را جدای از فرهنگ و جهان بینی ندیده است. همین امر باعث شده است که باغ های ایرانی تمثیلی از باغ های بهشتی و جلوه ای از تلاش معماران باغ ساز ایرانی در ساخت باغ و پردیس هایی در این جهان فناپذیر باشد تا جلوه ای از فناناپذیری و جاودانگی جهان ابدی و باغ های بهشتی را در پهنه خاک به نمایش در آورد. بر این اساس آن چه بایستی در احیای محیط زیست شهری و باغ های ایرانی مورد توجه قرار گیرد، بررسی و بازبینی مفاهیم عالیه اسلامی برخواسته از جهان بینی اسلامی است که رویکرد پژوهش حاضر را نیز تشکیل می دهد. بر این اساس، در این گفتار در روش "تحلیلی _ تطبیقی" با رجوع به آیات قرآنی و تفاسیر و سفرنامه های خارجی و نوشته های نویسندگان ایرانی تلاش می شود تا مفاهیم مرتبط با احیای محیط زیست ایرانی استخراج شود. نتایج تحقیق حاضر بر این مهم استوار می شود که محیط زیست ایرانی به طور اعم، جلوه گاه تزکیه و سکینه روحانی و باغ و پردیس ایرانی به طور اخص، نمادی تمثیلی از بهشت و باغ های بهشتی است که بایستی در روند طرح ریزی، احداث و سامان دهی محیط زیست و باغ های ایرانی مورد توجه قرار گیرد.

کلان شهر یکی از مراحل رشد شهر به شمار می رود که مشکلات شهری در اثر افزایش جمعیت و توسعه کالبدی شهر در آن بیشتر به چشم می خورد. وجود سکونتگاه های غیر رسمی یکی از مهم ترین مشکلات کلان شهرها در ایران است که مشکلات زیادی در ابعاد کالبدی، محیطی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی برای این شهرها بوجود آورده است. سکونتگاه های غیر رسمی در این تحقیق به سکونتگاه هایی اطلاق می شود که بر روی اراضی تصرفی و کشاورزی و بدون اخذ مجوزهای لازم برای ساخت و با استفاده از مصالح کم دوام، خارج از برنامه های توسعه شهری در نقاط مختلف شهر به وجود می آیند. این سکونتگاه ها زاییده فقر و مهاجرت بوده و با افزایش فقر و دامنه مهاجرت، گسترش بیشتری می یابند. منظور از توانمند سازی عبارت است از سیاست ها و برنامه هایی که این سکونتگاه ها را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی با تکیه بر مشارکت ساکنان، ارتقا بخشد. هدف اصلی این تحقیق آن است که تمایل یا عدم تمایل ساکنان این سکونتگاه ها در شهر اهواز را جهت مشارکت در طرح های توانمند سازی بسنجد. بدین منظور، این تحقیق با استفاده از مطالعات میدانی در جهت یافتن پاسخ سؤالات زیر است:آیا ساکنان سکونتگاه های غیر رسمی نسبت به آینده محله خود خوشبین بوده و تمایل به مشارکت جهت بهبود وضعیت محله خود را دارند؟ آیا رابطه معنی داری بین سابقه سکونت در سکونتگاه های غیر رسمی و خوشبینی به آینده محل سکونت فعلی و مشارکت با شهرداری و سایر سازمان های عمران شهری جهت بهسازی محل زندگی(محله) وجود دارد؟
نتایج به دست آمده نشان می دهد که 4/41% ساکنان سکونتگاه های غیر رسمی نسبت به آینده محل سکونت خود خوشبین بوده و مایل به ماندن در محل زندگی فعلی خود هستند و 5/85% از آن ها تمایل به مشارکت در بهسازی محله و مسکن خود دارند. همچنین نتایج نشان می دهد که بین سابقه سکونت و میزان تمایل به مشارکت در طرح های توانمند سازی رابطه معنی داری وجود دارد.