فهرست مطالب

علوم و تکنولوژی محیط زیست - سال یازدهم شماره 4 (پیاپی 43، زمستان 1388)

فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال یازدهم شماره 4 (پیاپی 43، زمستان 1388)

  • 390 صفحه، بهای روی جلد: 18,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1389/03/10
  • تعداد عناوین: 27
|
  • امیرحسام حسنی، امیرحسین جاوید، علی ترابیان، سید مرتضی حسینیان، امیر حیات بخش صفحه 1
    این تحقیق به منظور بررسی عملکرد سیستم های هوادهی (لجن فعال) با بستر ثابت در تصفیه فاضلاب های با بار آلودگی بالا و با استفاده از رآکتور هوازی با جریان رو به پایین و رو به بالا صورت گرفته است. جهت انجام تحقیق از یک مخزن پلاکسی گلاس شامل سه قسمت به ترتیب راکتور هوازی با جریان روبه پایین، راکتور هوازی با جریان رو به بالا و واحد ته نشینی ثقلی استفاده شده درون راکتورهای هوازی تعدادی مدیا از جنس PVC، نوع CROSS FLOWو با سطح ویژه 34/81 متر مربع بر متر مکعب بستر قرار داده شد و عملکرد سیستم در غلظت های COD 500، 1000 و 1500 میلی گرم در لیتر و در بارهای آلی 32/16، 36/33، 40/50، 56/34، 64/44، 52/101، 12/63، 28/125 و 40/188 گرم COD بر متر مربع در روز مورد بررسی قرار گرفت.
    پس از انجام مراحل تحقیق مشاهده گردید که در بارهای آلی 32/16، 36/33 و40/50 گرم COD بر متر مربع در روز و غلظت های COD معادل 500، 1000 و 1500 میلی گرم در لیتر، مقادیر متوسط بازده حذف COD به ترتیب 11/96، 93/87، 67/69 %، در بارهای آلی 56/34، 64/44 و 52/101 گرم COD بر متر مربع در روز و غلظت های COD 500، 1000 و 1500 میلی گرم در لیتر مقادیر متوسط بازده حذف COD به ترتیب 67/93، 67/83، 67/61 % و در بارهای آلی 12/63، 28/125 و 40/188 گرم COD بر متر مربع در روز و غلظت های COD 500، 1000 و 1500 میلی گرم در لیتر مقادیر متوسط بازده حذف COD به ترتیب برابر 17/89، 33/77، 83/52 % بوده است که در بارهای آلی 56/34، 64/44 و 52/101 گرم COD بر متر مربع در روز مطلوب ترین مقادیر درصد حذف COD حاصل شد و در بار آلی 40/188 گرم COD بر متر مربع در روز و غلظتCOD معادل 1500 میلی گرم در لیتر با بازده حذف COD معادل 83/52% می توان از این سیستم به عنوان سیستم پیش تصفیه فاضلاب استفاده نمود. همچنین حداکثر بار آلی وارد شده به سیستم معادل 40/188 گرم COD بر متر مربع در روز و در غلظت COD معادل 1500 میلی گرم در لیتر تعیین شد.
    بررسی های انجام شده در مورد توانایی لاینر رسی در حذف طبیعی آلاینده-های مهم و نگران کننده شیرابه محل دفن کهریزک نشان می دهد که هرچند این نوع لاینر در حذف فسفات و تا حد زیادی سولفات کارایی دارد ولی حذف آلاینده هایی نظیر COD، BOD، نیترات، بی کربنات و کلراید یا بسیار کم صورت می گیرد و یا اصلا اتفاق نمی افتد.
    کلیدواژگان: لجن فعال، بستر ثابت، فاضلاب های با بار آلودگی بالا
  • مریم محمدی روزبهانی، پروین نصیری، احمدرضا فرزانه نژاد صفحه 11
    به منظور ارزیابی خطرات صنعت نساجی بروجرد بر کارکنان در معرض آلودگی صوتی پژوهشی صورت گرفت. در این پژوهش 60 کارگر از سالن های ریسندگی و بافندگی و کادر اداری در دو گروه مورد و شاهد ادیومتری شدند و نتایج آن به کمک آزمون T تفسیر و مورد بررسی قرار گرفت. نمودارهای میزان افت شنوایی در گروه های مورد و شاهد با 4 سابقه کار مختلف رسم و ارتباط آن با سابقه کار مشخص شد.60 پرسشنامه نیز توسط گروه های مورد و شاهد تکمیل و نتایج آن با استفاده آزمون X2 مورد بررسی قرار گرفت.نتایج نشان می دهد که میانگین آستانه شنوایی در باندهای فرکانسی 8000،4000،2000هرتز بیشترین مقدار را داشته و با بالا رفتن سابقه کار تا بیش از10سال، افت شنوایی در فرکانس 1000هرتزهم مشاهده می شود.کمترین حساسیت شنوایی در باندهای فرکانسی500و250هرتز می باشدو نتیجه می شود که هر چقدر صدای دریافت شده فرکانس بالاتری داشته باشد و به عبارت دیگر زیرتر باشد، آستانه تحمل انسان در برابر این صدا کمتر خواهد بود. همچنین مشخص گردید که بین عامل سابقه کار و افت آستانه شنوایی در کارگران ریسنده و بافنده ارتباط مستقیم وجود دارد. افت شنوایی کارگران ریسنده و بافنده فاز 1 و 2 نیز با یکدیگر مقایسه و مورد بررسی قرار گرفت.
    کلیدواژگان: ارزیابی خطر، آلودگی صوتی، کارخانه نساجی، کارکنان در معرض
  • رسول یاراحمدی، سیدباقر مرتضوی، محمدرضا امیدخواه، حسن اصیلیان، علی خوانین صفحه 25
    هدف از این تحقیق تصفیه و حذف اکسیدهای نیتروژن در راکتور پلاسما در شرایط اتمسفریک و غیر حرارتی است. این فن آوری علاوه بر قابلیت کاهش مصرف انرژی در فرایند حذف آلاینده ها، دارای انعطاف پذیری ویژه در تصفیه و تقلیل آلاینده های فرعی به طور هم زمان است.
    در این تحقیق به منظور تبدیل موثر اکسید های نیتروژن(NOX)، از فرایند پلاسمای نوع تخلیه با مانع دی الکتریک (DBD) استفاده شده است. در اثر برخورد الکترون ها با جریان هوای حاوی اکسید های نیتروژن، رادیکال ها و مولکول های فعال در یک حجم محدود وتحت کنترل (راکتور پلاسما) تولید و سپس در حضور هیدرو کربن احیا کننده عمل تبدیل و تصفیه انجام می شود.
    در این تحقیق از بین عوامل موثر بر تبدیل NOx در محیط پلاسما متغیرهای دما، سرعت فضایی، نسبت مولی گاز پروپان به اکسید های نیتروژن و ولتاژ مورد بررسی قرار گرفت. اهمیت تاثیر عامل دما، اختلاف ولتاژ و گاز احیا کنند به ترتیب مشخص شد. سرعت فضایی در محدودهh-1 23000-11500 تاثیر معنی داری بر تبدیل آلودگی NOx نشان نداد.
    بررسی نتایج نشان می دهد که شرایط بهینه به منظور تبدیل NO به N2، O2 و NO2 عبارتند از، دمای C °180، نسبت مولی برابر پروپان و اکسید های نیتروژن و ولتاژ 10 کیلو ولت که در این حالت درجه تبدیل بهینه 78/0 با انحراف معیار 12/0 حاصل شد. در حالی که شرایط بهینه برای تبدیل و تصفیه NOx دمای C ° 180، نسبت مولی گاز پرو پان به اکسید های نیتروژن برابر 3/0 با ولتاز 5 کیلو ولت می باشد. در این حالت درجه تبدیل بهینه برابر53/0 با انحراف معیاری معادل 15/0 به دست آمد.
    کلیدواژگان: اکسیدهای نیتروژن، پلاسمای سرد، کرونا، تخلیه، دی الکتریک
  • قاسم علی عمرانی، سیدمسعود منوری، سیدعلی جوزی، ندا زمانی صفحه 41
    تولید هزاران تن مواد زاید شیشه ای در شهر تهران که ناشی از فعالیت های روزمره و صنعتی و تجاری است، مساله بازیافت را امری اجتناب ناپذیر کرده است. بدین ترتیب که دفن یا رهاسازی این مواد که قابل بازیافت هستند، در حوالی شهرها به عنوان عامل ایجادکننده مشکلات زیست محیطی مطرح است و از طرفی با دفن یا سوزاندن این مواد در اصل ثروت و سرمایه ملی را دور ریخته و هدر داده ایم.
    طبق آمار سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران در سال 85، 2/2% وزنی کل مواد زاید جامد را ضایعات شیشه تشکیل می دهد.
    سالانه در زباله های تهران 52 هزار و 226 تن شیشه وجود دارد که متاسفانه از این میزان ضایعات شیشه ای تولید شده تنها مقدار ناچیزی مورد بازیافت قرار می گیرد و بخش زیادی از آن به همراه سایر ضایعات دفن می شودبه طوری که می توان گفت متوسط ماهانه نرخ بازیافت شیشه در شهر تهران حدود 2 % است.
    بازیافت شیشه موجب صرفه جویی در مصرف منابع و مواد اولیه، صرفه جویی در مصرف انرژی، صرفه جویی در هزینه و فضای لازم جهت دفن، کاهش آلودگی های زیست محیطی از جمله آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی معدنی، خروج گازهای گلخانه ای و همچنین ایجاد اشتغال، افزایش مشارکت و آگاهی های زیست محیطی می شود.
    بازیافت مواد راه کاری است که می توان از آن در جهت نیل به هدف توسعه پایدار و حفظ منابع و محیط زیست، استفاده نمود. لذا بر مسئولان امر است تا به بازیافت اصولی و علمی ضایعات شیشه اهمیت دهند و از دفن و رهاسازی این مواد که دارای ارزش اقتصادی نیز است، جلوگیری نمایند.
    کلیدواژگان: بازیافت، شیشه، مواد زاید جامد، تهران
  • عبدالرضا کرباسی، فرامرز معطر، مسعود منوری، سعیده سادات مسیبی صفحه 51
    خاک می تواند آلودگی های زیست محیطی را در خود به ثبت برساند و لذا از طریق آنالیز شیمیایی خاک می توان به آلودگی های منطقه پی برد. هدف از این تحقیق میزان عناصر سنین نیکل، روی و سرب در خاک پارک ملت و تاثیر آلودگی هوا بر روی افزایش میزان این عناصر مورد بررسی قرار گرفت، در مجموع 15 نمونه خاک از سطح پارک جمع آوری شد. میانگین غلظت سرب 145، روی 33و نیکل 62به دست آمد. نتایج نشان می دهد که غلظت فلز سرب در منطقه بسیار بالاتر از سایر عناصر مورد بررسی می باشد. مقایسه میانگین غلظت سرب در مطالعه حاضر با غلظت آن در پوسته زمین نشان می دهد که غلظت این عنصر در پارک ملت بیشتر از پوسته زمین است که علت افزایش غلظت سرب به دلیل آلودگی هوا می باشد. درادامه تحقیق نسبت به شناسایی دسترسی بیولوژیک عناصر اقدام شد. میزان دسترسی بیولوژیک فلزات سنگین مختلف درخاک های مورد مطالعه به ترتیب زیر می باشد:Pb(55mg/kg) >Ni(37mg/kg)>zn (16mg/kg) با توجه به آنالیز خوشه اینمی توان گفت که سرب دارای منشا آلی است زیراضریب تشابه پایین بین سرب و موادآلی برقرار شده است.
    کلیدواژگان: آلودگی خاک، فلزات سنگین، دسترسی بیولوژیکی، آنالیز خوشه ای
  • نعمت الله جعفرزاده حقیقی فرد، جاسم سواری، امیرحسام حسنی، قدرت الله شمس خرم آبادی صفحه 65
    از روش های غیرمستقیم بررسی احتمال خوردگی در شبکه های توزیع آب آشامیدنی، قانون سرب و مس است. در این روش میزان خوردگی اجزای مختلف تشکیل دهنده سیستم های آب رسانی، با اندازه گیری غلظت فلزات از آن جمله سرب و مس در خروجی شیرهای آب مصرفی و مقایسه با استاندارد USEPA انجام می گیرد. با استفاده از این روش از 76 نقطه شامل آب خام ورودی، آب خروجی تصفیه خانه ها و از شیرهای آب سرد آشپزخانه یا حمام ساختمان ها و طبقات همکف منازل مسکونی در سطح کل شبکه توزیع آب اهواز با زمان ماند حداقل 6 ساعت به عنوان اولین برداشت نمونه برداری به عمل آمد. این کار در شش مرحله به فاصله هرماه یک بار و طبق روش های استاندارد صورت گرفت. سپس، غلظت فلزات سرب، روی و مس توسط دستگاه جذب اتمی محاسبه گردید. مقادیر به دست آمده با استاندارد USEPA مقایسه و با استفاده از نرم افزاز SPSS نسخه 5/11 و آزمون های آماری مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج میانگین شش مرحله، غلظت فلزات در مجموع نمونه های برداشتی نشان داد که 67/16% و 27/27% مجموع نمونه ها دارای غلظتی بیش از استاندارد،USEPA (به ترتیب μg/l 15 وμg/l5000) برای فلزات سرب و روی و کمتر از استاندارد مذکور(μg/l 1300) برای مس در آب مصرفی شهر اهواز مشاهده گردید. طبق قانون سرب و مس چون در بیش از10 % نمونه ها غلظت فلزات سرب و روی از استاندارد بیشتر شده است، لذا آب شبکه توزیع شهر اهواز خورنده است و در نتیجه امکان نشت فلزات مذکور در آب مصرفی وجود دارد. بنابراین باید نسبت به کنترل خوردگی و اصلاح فرآیندهای مختلف تصفیه متداول اقدام لازم معمول گردد. همچنین به منظور پایش مستمرکیفیت خوردگی آب و دستیابی به نتایج مطلوب می توان از قانون سرب و مس با اجرای برنامه زمانی مدون و با روشی نسبتا ساده و تنها با اندازه گیری غلظت فلزات در خروجی تصفیه خانه های آب و آخرین نقاط برداشت آب از شبکه توزیع مورد نظر استفاده نمود.
    کلیدواژگان: قانون سرب و مس، اندازه گیری خوردگی، شبکه توزیع آب آشامیدنی، اهواز
  • فراز منتظر الصدق، رضا عزتیان، سهیلا یغمایی صفحه 75
    در سال های اخیر استفاده از گیاهان به منظور پالایش خاک های آلوده به مواد نفتی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. با وجود آن که در این راستا کوشش های آزمایشگاهی و تجربی زیادی صورت پذیرفته، امااین کوشش ها بر اساس پیش بینی های تحلیلی ومدل سازی ریاضی نبوده است. مفاهیم نظری این پدیده، از نقطه نظر بررسی تاثیر هر یک ازمتغیر های موثر بر فرایند، دارای اهمیت می باشد. بررسی حاضر تلاشی در راستای شناسایی و تعیین اثر هریک از متغیرهای مورد اشاره در پدیده گیاه پالایی می باشد. با تلفیق معادلات پیوستگی و انتقال جرم، یک مدل ریاضی به روش اختلاف متناهی معرفی می شود و با حل عددی یک تجربه گیاه پالایی با استفاده از گیاه پنبه دانه، علاوه بر تشریح تاثیر پارامترهای زمان، ویزگی های ریشه، طول عمر گیاه،جمعیت های میکروبی وغلظت هیدروکربن، مطابقت تجربه و مدل نشان داده شده است.
    کلیدواژگان: مدل ریاضی، گیاه پالایی، آلودگی نفتی خاک، حل عددی، جمعیت های میکروبی
  • حسین حکمتی فر، مهرداد نظریها، سعید گیوه چی صفحه 95
    انتخاب روش های سازه ای مناسب ابتدا با در نظر گرفتن جنبه های فنی و سپس با انجام تحلیل سود به هزینه اجرای آن ها صورت می گیرد. از آن جا که در تحلیل سود به هزینه طرح های کنترل سیلاب، میزان کاهش خسارات حاصل از اجرای طرح ها، یکی از مهم ترین سودهای آن می باشد، پرداختن به روش های دقیق تر ارزیابی خسارات سیلاب ضروری می باشد.
    در این تحقیق میزان خسارات وارد شده به اراضی کشاورزی سیلاب دشت رودخانه قره سو در شهر کرمانشاه برای طرح های مختلف سازه ای کنترل سیلاب رودخانه مورد مطالعه قرار گرفت. طول بازه مطالعاتی حدود5/29 کیلومتر می باشد و اراضی کشاورزی در دو طرف آن پراکنده است.
    به منظور ارزیابی خسارات یاد شده، طرح های اصلاح مسیر، لایروبی مسیر و ترکیب اصلاح ولایروبی مسیر رودخانه با استفاده از برنامه رایانه ای HEC-RAS و محیط Arc View مدل سازی شده، اراضی سیل گرفته تعیین شد.
    نتایج این تحقیق بیانگر آن است که طرح ترکیبی اصلاح و لایروبی که به نظر می رسید دارای میزان کاهش خسارت چشم گیری نسبت به دو طرح یاد شده به طور جداگانه باشد، عملا تفاوت میزان کاهش خسارت حاصل از این طرح با طرح لایروبی ناچیز می باشد.
    کلیدواژگان: سیلاب، روش های سازمانی، ارزیابی خسارات کشاورزی، HEC، RAS، Arc View، رودخانه قره سو
  • سیدمصطفی خضری، نبی الله منصوری، فریده عتابی، آزاده صدقی نیا صفحه 109
    همگام با پیشرفت بشر در جنبه های مختلف فن آوری، صنعت آندایزینگ آلومینیوم نیز پیشرفت چشمگیری داشته و همانند سایر صنایع پیشرونده، این صنعت مهم نیز به نوبه خود اثرات مخرب زیست محیطی به همراه داشته است. در بین مواد آلوده کننده و مضر در این صنعت، تاثیر میست های اسیدی غیر آلی، از جمله اسید سولفوریک قابل تامل است. صنعت آندایزینگ آلومینیوم، یکی از صنایع مخاطره آمیز تماس با اسید سولفوریک می باشد. این طرح به منظور کنترل میست اسید سولفوریک در فرآیند آندایزینگ آلومینیوم در کارخانه ای در شهر صنعتی البرز واقع در شهر قزوین انجام گرفته است. پس از انجام نمونه برداری نتایج حاکی از آن بود که تراکم میست های اسید سولفوریک در فضای کارگاه 8 برابر حد مجازاست(حد مجاز 1 میلی گرم بر متر مکعب).
    به منظور کنترل انتشار میست اسید سولفوریک در محیط کارگاه و منطقه تنفسی کارگران، پس از بررسی، سیستم تهویه موضعی مطابق روش فشار سرعت(VP) و بر اساس بالانس کردن شاخه ها انجام شد.
    هود انتخابی مطابق هودهای استاندارد ارایه شده در کمیته تهویه صنعتی انجمن بهداشت صنعتی آمریکا (ACGIH) انتخاب گردید و میزان هواگذر استاندارد(scfm) مورد نیاز برای تانک های روباز برای هر هود معادل 1050 فوت مکعب در دقیقه محاسبه شدو با توجه به شرایط سایکرومتری موجود در محل کارگاه و هواگذر واقعی، برای هر هود 1239cfm در نظر گرفته شد. کل سیستم به 4 واحد تهویه مجزا تقسیم گردید که به ترتیب دو سیستم دارای 12 هود (9 هود با مکش یک طرفه و 3 هود با مکش دو طرفه) می باشد و دو سیستم دیگر هر یک دارای 9 هود با مکش یک طرفه می باشد.جنس کانال مورد استفاده جهت مقاوم بودن در برابر خوردگی استیل 316 انتخاب شده است. جهت تصفیه هوای خروجی پس از مطالعات لازم، سیستم اسکرابر از نوعMist eliminator انتخاب شد. همچنین جهت تامین نیروی محرکه مورد نیاز، هواکش گریز از مرکز نوع Back Ward پیش بینی شده است.
    کلیدواژگان: آندایزینگ، آلومینوم، اسید سولفوریک، سیستم تهویه موضعی، هواگذر واقعی، اسکرابر
  • حسن کریم زادگان، سیدمسعود منوری، رضا نقوی، افسانه حسنی صفحه 117
    جداسازی پسماندهای خشک از تر در مبدا در قالب «طرح های تفکیک در مبدا» به منظور افزایش کارایی بازیافت از سال 1374 در مناطقی از سطح شهر تهران به شیوه های گوناگون به اجرا در آمده است. منطقه 20 شهرداری تهران، یکی از مناطقی است که از سال 1374 اقدام به اجرای این طرح در سطح منطقه نمود. در حال حاضر جمع آوری پسماندهای خشک در این منطقه به شیوه های گوناگونی صورت می گیرد. در مجموع در حدود 70% به صورت سنتی و 30% به شیوه مبتنی بر«نظام فنی و اجرایی» که در سال 1383 از طرف سازمان بازیافت به ادارات بازیافت مناطق ابلاغ گردید، می باشد.
    این مطالعه با هدف مقایسه دو سیستم سنتی (جمع آوری پسماندهای خشک توسط عوامل حق الزحمه کار مجاز شهرداری و به صورت دستی از درب منازل) و سیستم منطبق بر نظام فنی و اجرایی (جمع آوری پسماندهای خشک توسط عوامل حق العمل کار و به صورت نیمه مکانیزه از درب منازل) از دیدگاه اقتصاد محیط زیست در منطقه 20 در سال 1384 انجام گرفته است. بر اساس این دیدگاه، طرح منطبق با نظام فنی و اجرایی در اولین سال اجرای آن (سال 1384) در منطقه 20 سود منفی داشته است، در حالی که سود جمع آوری پسماند خشک به طریقه سنتی در این سال مثبت و استقبال مردم و پیمانکاران از این طرح در مقایسه با طرح جدید بیشتر بوده است. پیش بینی می شود سال های 1385 و 1386 (سال های دوم و سوم اجرای طرح)، به ترتیب با تحت پوشش قرار گرفتن 50% و 100% خانوارهای منطقه 20 تهران در طرح تفکیک در مبدا، میزان سود حاصل از اجرای طرح به6/1 % در سال 1385و 3/3% در سال 1386 بیشتر از سال 1384 شود.
    کلیدواژگان: تفکیک در مبدا، نظام فنی و اجرایی، سیستم سنتی جمع آوری پسماند، اقتصاد محیط زیست
  • سیدعلی جوزی، سحر رضایان صفحه 127
    ارزیابی توان اکولوژیک به معنای عینیت بخشیدن به قابلیت بالقوه سرزمین در قالب کاربری های انجام پذیر و مورد انتظار است. این تحقیق با هدف طراحی مدل نوین کاربری توسعه شهری و خدماتی به منظور استفاده در مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین ایران صورت پذیرفت. بدین منظور در گام نخست شناسایی فراوانی عوامل اکولوژیکی پایدار و ناپایدار در گستره سرزمین ایران به انجام رسید. در مرحله بعد از روش دلفی که خود گرایشی از روش های نظریه فازی است برای طرح ریزی مدل استفاده گردید. با تکمیل 750 عدد پرسشنامه نظر سنجی خبرگان گرایش های مورد نظر (گروه دلفی)، کارشناسایی و تعیین اولویت عوامل اکولوژیکی تاثیر گذار و سنجش میزان ارزش فراوانی هر یک از عوامل به انجام رسید. فرآیند تجزیه و تحلیل اطلاعات پرسشنامه ای با استفاده از نرم افزار آماری SPSS 11.0 صورت پذیرفت. پس از طراحی، مدل تحت برنامه Arcinfo به سامانه اطلاعات جغرافیایی معرفی گردید. آزمون تحلیل حساسیت مدل، با هدف تعیین میزان تاثیر پذیری جواب های بهینه در مقابل تغییرات معینی از تابع هدف به روش سیمپلکس و با استفاده از نرم افزار Lingo صورت پذیرفت.
    استفاده از این مدل در فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک به هنگام فرآیند تجزیه و تحلیل منابع اکولوژیکی عرصه تحت مطالعه و پس از تولید نقشه واحدهای زیست محیطی به انجام می رسد. در حقیقت نقشه واحدهای زیست محیطی به عنوان نقشه پایه و اساس تصمیم گیری در مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک محسوب می گردد. به منظور سنجش قابلیت ها و کارایی مدل جدید فرآیند ارزیابی توان اکولوژیک منطقه 22 شهر تهران به مثابه یک مطالعه موردی انجام و نقشه کاربری توسعه شهری و خدماتی تحت برنامه Arc view GIS 3.2a استخراج گردید. نتایج مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک این منطقه با استفاده از مدل نوین نشان می دهد که امتیازات اختصاص یافته به واحدهای زیست محیطی از حداقل صفر تا حداکثر شصت و پنج متغیر است. وجود عوامل محدود کننده ای همچون استقرار برخی واحدهای زیست محیطی در مسیل رودخانه، مناطق عبور گسل و نیز اراضی تپه ماهوری مانع از اختصاص این واحدها به کاربری توسعه شهری و خدماتی می گردد.
    کلیدواژگان: ارزیابی توان اکولوژیک، کاربری شهری و خدماتی، سامانه اطلاعات جغرافیایی، نظریه فازی، روش دلفی، مدل ریاضی خطی
  • فرشید قربانی، حبیب الله یونسی، عباس اسماعیلی ساری، سیدمحمود قاسمپوری، ملیحه امینی، علی دانشی صفحه 139
    میزان تولید ضایعات و پسماند محصولات کشاورزی در ایران بسیار بالا است که با توجه به ترکیب آن ها به منابع مناسبی برای تولید اتانول تبدیل شده اند. ملاس یکی از فراوان ترین و ارزان ترین منابع کربن در دسترس و قابل استفاده برای تولید اتانول می باشد که با این کاربرد علاوه بر جلوگیری از ورود آن به طبیعت، محصولی به دست می آید که یک سوخت پاک و سازگار با طبیعت است. هدف اصلی این تحقیق تولید اتانول از بیومس به عنوان یک سوخت زیست محیطی و پاک می باشد. برای این کار، سنتز زیستی اتانول توسط مخمر Saccharomyces cerevisiae PTCC5010 و با استفاده از ملاس نیشکر به عنوان سوبسترا، با روش ناپیوسته انجام گرفت. در این روش تخمیر در دمای محیط (C° 25) و با pH 5/4 انجام یافت. در سیستم ناپیوسته تولید اتانول، از غلظت های10، 20، 30، 40 و gl-1 50 ملاس به عنوان منبع کربن جهت تخمیر استفاده گردید. محصول تولیدی با افزایش غلظت ملاس افزایش یافته و بیشترین مقدار آن در فرآیند تخمیر پس 36 ساعت و با مصرف 27/93% از قند کل موجود در ملاس gl-1 50 به میزان g ethanol/l molasses 3/9 و همچنین بیشترین میزان بازده تولید اتانول g ethanol/g total sugar 24/0 بود. در این سیستم بیشترین میزان تولید بیو مس molasses g CDW/l15/5 و همچنین بیشترین میزان بازده وزن خشک سلولی g CDW /g total sugar18/0 به دست آمد. نتایج نشان می دهد که سوبسترای بکار رفته می تواند از تولید یک سوخت زیستی پایدار حمایت کند و قابل رقابت با کلیه سوخت های تولید شده از بیومس های پر هزینه تر باشد. همچنین به دلیل پایین بودن میزان آلودگی ناشی از احتراق آن می تواند جایگزین مناسبی برای سوخت های فسیلی باشد.
    کلیدواژگان: اتانول Saccharomyces cerevisiae، ملاس نیشکر، سیستم ناپیوسته تخمیر، کارخانه قند
  • ناصر محرم نژاد، امیر مافی صفحه 148
    با مطالعه روند تغییرات حاصل در جنگل های شمال کشور از طریق بررسی وضعیت کمی و کیفی، وضعیت حفاظتی و حمایتی، وضعیت تولید انواع فرآورده های جنگلی و محصولات چوبی و دیگر اطلاعات مربوط به این جنگل ها و مقایسه و تطبیق وضعیت موجود با اصول و عناصر موجود در اصول جنگل نقاط ضعف، قوت، تهدیدها و فرصت های اجرای این اصول به شرح زیر می باشد:از جمله تهدیدها و نقاط ضعف اجرای اصول جنگل، در جنگل های شمال می توان اشاره نمود به: حضور دام در جنگل؛ کاهش سطح جنگل ها؛ عدم توجه به تهیه و تولید محصولات فرعی جنگل؛ عدم مشارکت زنان و جوانان در مدیریت جنگل ها؛ قاچاق و برداشت بی رویه چوب؛ عدم توجه به سنت، فرهنگ و دانش بومی مرتبط با جنگل؛ عدم آگاهی تشکل های زیست محیطی از وجود اصول جنگل و...
    از سوی دیگر برخی از فرصت ها و نقاط قوت اجرا نیز به قرار زیر است: اجرای موثر طرح های مرتبط با احیا، حفاظت و بهره برداری از جنگل های شمال کشور توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور؛ حضور تعداد زیادی از تشکل های زیست محیطی در سه استان شمالی کشور؛ وجود قوانین ملی در راستای اصول جنگل؛ وجود تعاونی های بهره برداری جنگل نشینان به منظور مشارکت آنان در مدیریت جنگل ها؛ برگزاری دوره های آموزشی جهت کارکنان و متخصصان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور؛ آموزش های ترویجی به بهره برداران و ساکنان حوزه آبخیز و.... با در نظر گرفتن موارد فوق، راهکارهایی به منظور ارتقای مدیریت پایدار جنگل های شمال پیشنهاد گردیده که موارد مهم آن عبارتند از: اصلاح و تکمیل طرح تجمیع جنگل نشینان؛ افزایش نقش مردم و مشارکت مردمی؛ افزایش مشارکت بین المللی در امر مدیریت زیست محیطی جنگل های شمال (افزایش همکاری های فنی و مالی)؛ اصلاح نظام آموزشی در ابعاد محلی در جهت تاکید بر موضوعات زیست محیطی؛ ارتقای فن آوری در سیستم های دام داری و کشاورزی متناسب با استعدادها، امکانات و شرایط موجود در شمال کشور؛ برقراری ارتباط تنگاتنگ متولیان منابع طبیعی با دانشکده های منابع طبیعی و موسسات علمی؛ ایجاد بانک اطلاعات منابع طبیعی؛ و.... یکی از اهداف کمیته فرعی اصول جنگل – متولی اصول جنگل در کشور – بومی نمودن اصول جنگل می باشد. برنامه صیانت از جنگل های شمال می تواند به عنوان نسخه بومی این اصول مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: مدیریت محیط زیست، اصول جنگل، جنگل های شمال ایران
  • سیدباقر حسینی، راضیه رضازاده، محمد باقری، حمیدرضا عظمتی، عبدالحمید قنبران صفحه 173
    یکی ازراهبردهای طراحی شهری پایدار، تاکید بر فضاهای بازشهری است.هدف تحقیق حاضر،معرفی پایداری زیست محیطی درفضاهای باز شهری وارزیابی سه محله مسکونی در تبریز است. برای این کار پنج معیار اصلی وشاخص های فرعی آن ها برمبنای طراحی شهری پایدار(تحرک، انرژی، شکل فضایی،محیط زیست،طراحی وتوسعه) برای ارزیابی تعریف شدند.محلات انتخابی به روش پیمایش میدانی وبر اساس متغیر فاصله ای امتیازدهی شده و به صورت مقایسه ای ارزیابی وتحلیل شدند. براساس یافته های تحقیق، محله تاریخی مقصودیه در معیارهای تحرک، انرژی و طراحی وتوسعه بالاترین امتیاز را کسب کرد. طرح ارگانیک، بافت احیا شده، شبکه معابر وبناهای فشرده، نزدیکی به مراکز شهری، برخورداری از خدمات محله ای، شبکه ارتباطی پیوسته، فضاهای شهری پیاده و وابستگی کمتر به اتومبیل، حفظ وباززنده سازی بناهاو فضاهای با ارزش، استفاده مجدد از مصالح بومی و سازگار با محیط زیست وتوجه به اقلیم محلی از مهم ترین مولفه های کالبدی این محله است.محله نوساز رشدیه، ساخته شده بر اساس اصول طراحی شهری ودارای فضاهای باز سرسبز،تنوع زیستی، چشم اندازها و منابع طبیعی وکیفیت های بصری، در معیار محیط زیست بالاترین امتیاز را کسب کرد.همین محله با ویژگی هایی چون خود اتکایی، اختلاط کاربری های مختلف، جمعیت پذیری بالا و وجود فضاهای متنوع عمومی، درمعیار شکل فضایی، بالاترین امتیاز را کسب کرد و با فاصله اندکی پس از آن محله مقصودیه قرارگرفت. مجتمع آپارتمانی گلپارک - از بافت های سکونتی رایج با فضاهای شهری فاقد طراحی و دارای معضلات زیست محیطی - در معیار های پنج گانه امتیاز پایینی کسب کرد. نتیجه گیری تحقیق آن است که بیشترفضاهای محله ای نوساز، فاقد طراحی شهری پایدار بوده وبه لحاظ زیست محیطی پاسخ گوی نیازها و علایق ساکنان نیستند.از این رو راهبردهای آسایش حرارتی، نوروتابش ودید،آسایش درپناه باد، آسایش صوتی و ارتقای کیفیت محیط و منظر محله، از طریق راهکارهای نوینی چون پیاده راه وباغ راه، سبزراه وپل سبز، محله پیاده مدار، مسیر دوچرخه سواری واسکیت، حمل ونقل عمومی، بوستان های محله ای وهمسایگی، ایستگاه های سلامت ومحیط زیست می توانند به پایداری زیست محیطی در محلات شهری کمک کنند.
    کلیدواژگان: ارزیابی، پایداری زیست محیطی، فضاهای باز شهری، محلات مسکونی، تبریز
  • شهرزاد یقطین، محمد معز اردلان، مهدی شرفا، حسینعلی علیخانی صفحه 185
    امروزه استفاده بیش از حد از فرآورده های مصنوعی ساخت بشر مانند کودهای شیمیایی به منظور افزایش محصول در واحد سطح زمین های کشاورزی سبب بر هم خوردن توازن اکولوژیکی در محیط زیست گشته و خطرات جدی برای سلامت محیط زیست فراهم کرده است. این در حالی است که استفاده از کودهای آلی بیولوژیک مانند کمپوست و رومی کمپوست علاوه بر حاصل خیزی خاک ها سبب کاهش تاثیرات منفی حاصل از کاربرد بیش از اندازه کودهای شیمیایی و سینتتیک ساخت بشر می شود. این مطالعه به منظور مقایسه دو کود بیولوژیک کمپوست و ورمی کمپوست با یکدیگر و همچنین مقایسه عملکرد این دو کود با کودهای معدنی در افزایش دسترسی گیاه به عناصر میکرو انجام شد. برای این منظور در یک آزمایش گلخانه ای درصدهای وزنی 1، 3 و 5 از ورمی کمپوست زباله شهری و همین درصدها از کمپوست زباله شهری با خاک مخلوط و در گلدان های 3 کیلویی ریخته شد. همچنین از دو کود سینتتیک آهن دار سولفات آهن و سکوسترین آهن نیز در گلدان های دیگر برای بررسی اثر آن بر جذب عناصر میکرو (آهن، روی، مس و منگنز) استفاده گردید و تیماری نیز به عنوان تیمار شاهد انتخاب و در آن از هیچ کودی استفاده نشد. پس از کاشت بذرهای گیاه ذرت و طی شدن دوره رشد، گیاهان در هفته هشتم پس از کاشت، برداشت شدند. نتایج اندازه گیری عناصر میکرو در اندام هوایی گیاهان کارآمدی کودهای آلی بیولوژیک (کمپوست و ورمی کمپوست) را در افزایش جذب عناصر میکرو، به خصوص عنصر آهن نشان داد و در تمامی موارد مصرف کودهای بیولوژیک سبب افزایش جذب این عناصر نسبت به تیمار شاهد گردید. بهترین نتایج در اغلب موارد با استفاده از تیمار دارای 3 % ورمی کمپوست و تیمار دارای 5% کمپوست به دست آمد.
    کلیدواژگان: کودهای شیمیایی، محیط زیست، ورمی کمپوست، کمپوست
  • شهرزاد فریادی، حمیدرضا جعفری، مهسا عدل صفحه 197
    هدف تحقیق حاضربرنامه ریزی برای توسعه اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی منطقه آدران با توجه به نظریات مستقیم جامعه محلی و رعایت سیاست های ملی و منطقه ای بالادست است. ابتدا کاربری های متناسب با توان سرزمین با استفاده از روش ارزیابی توان اکولوژیک و نرم افزارهای ArcView 3.1 و ArcGIS 9.1 تعیین شد. سپس نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدید های توسعه تعیین گردید. اولویت مسایل محیط زیستی منطقه ابتدا با روش مقایسه دودویی و توسط نرم افزار IDRISIتعیین شد. تشخیص درستی تصمیم گیری در مورد اولویت مسایل از دیدگاه جامعه محلی نیز با استفاده از پرسشنامه های کتبی آزموده شد. در نتیجه مسایل آلودگی آب رودخانه کرج، تخریب فون و فلور منطقه، فرسایش بالای خاک، رشد منفی جمعیت و کاربری زمین نامتناسب با توان اکولوژیک سرزمین به عنوان مهم ترین مسایل محیط زیست منطقه شناسایی شدو با توجه به این مشکلات برنامه های توسعه منطقه ای تدوین گردید. مجموعه روش های به کاربرده شده در این تحقیق می تواند به عنوان الگویی برای تهیه سایر طرح های توسعه منطقه ای در مقیاس کوچک و محلی به کار رود.
    کلیدواژگان: برنامه توسعه، جامعه محلی، تصمیم گیری، اولویت بندی، آدران
  • بررسی خصوصیات کمی و کیفی پسماندهای شهرک های صنعتی / مطالعه موردی: شهرک صنعتی بوعلی
    جعفر نوری، رامین نبی زاده، کاظم ندافی، مهدی فرزاد کیا، شقایق امیدی، علی کولیوند، محمد بینواپور صفحه 215
    مدیریت پسماندهای صنعتی در کشور ما به دلیل فقدان متولی خاص اجرایی، قوانین و معیارهای مدون کنترل کننده و سازمان نظارتی کارآمد، از جایگاه مناسبی برخوردار نبوده و در بیشتر موارد حتی آمار صحیحی از میزان تولید این مواد در دست نیست. از این رو قبل از هر گونه برنامه ریزی در خصوص این مواد بایستی خصوصیات کمی و کیفی آن ها شناخته شود. در این راستا بررسی وضعیت پسماندهای صنایع مستقر در شهرک صنعتی بوعلی، به عنوان بزرگ ترین مرکز صنایع فعال، در استان همدان مورد توجه قرار گرفت. اطلاعات مربوط به پسماندهای تولیدی این شهرک با توجه به اهداف مطالعه، به وسیله پرسشنامه، توسط نفرات آموزش دیده با حضور در واحدهای صنعتی جمع آوری گردید.
    نتایج به دست آمده نشان داد که کل پسماند تولیدی در شهرک حدود 3632 تن درسال است. سرانه تولید زباله خانگی توسط هر کارگر به طور متوسط در شهرک حدود 226 گرم در روز است. متوسط سرانه تولید پسماند صنعتی توسط هر کارگر در شهرک 6430 گرم در روز می باشد. همچنین گروه های مختلف صنایع شامل صنایع غذایی3/18، نساجی1، سلولزی76/3، شیمیایی25/37، کانی غیر فلزی93/35، فلزی 88/2 و برق و الکترونیک 88/0% پسماندهای صنایع را تولید می نمایند. پسماندهای مخلوط74/23، فلزی76/0، روغنی62/0، باطری ها 0014/0، خطرناک 28/36و سایر پسماندها 6/38 % وزنی پسماندها را تشکیل می دهند. 46/85% از پسماند تولیدی صنایع توسط ماشین جهت دفع در محل دیگر حمل می گردد. در بررسی ها مشخص شد که محفظه خاص جهت نگه داری 4/28% از پسماند صنایع وجود ندارد. همچنین 5/98% از پسماندهای خطرناک تولیدی در صنایع در محفظه مخصوص نگه داری می شود. با توجه به نتایج فوق جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست، برقراری یک سیستم مدیریت مناسب جهت سامان دهی مواد زاید صنعتی امری واجب می باشد.
    کلیدواژگان: مدیریت پسماند، پسماندهای صنعتی، شهرک صنعتی، خصوصیات کمی و کیفی
  • رقیه رنجبری، افشین دانه دار، برهان ریاضی صفحه 225
    ارزیابی توان اکولوژیکی گامی موثر و ابزاری مناسب در جهت هدایت فعالیت ها و کاربری های جاری در سرزمین به سوی توسعه ای پایدار می باشد. شناسایی و ارزیابی ویژگی های اکولوژیک هر منطقه، راهنمایی برای تحقق توسعه ای همگام با طبیعت است و به این ترتیب طبیعت خود، زمینه و ظرفیت توسعه قابل قبول را مشخص می نماید. در این تحقیق پارک ملی ساحلی - دریایی نای بند با وسعت 48400 هکتار به عنوان اولین پارک ملی ساحلی- دریایی در کرانه شمالی خلیج فارس انتخاب و پس از شناسایی منابع محیط زیستی محدوده مورد بررسی و تهیه نقشه های مورد نیاز، با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی و با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، با استفاده از معیارهای ملی و بین المللی ، ارزیابی توان اکولوژیک منطقه برای فعالیت های تفرجی و تکنیک روی هم اندازی نقشه ها، نواحی مناسب تفرج گسترده و متمرکز شناسایی شد. سپس با توجه به توسعه اقتصادی رو به رشد در پیرامون منطقه و با توجه به موقعیت نواحی حفاظتی و حساس در محدوده مورد مطالعه، ناحیه بندی تفرجی نهایی صورت گرفت. ناحیه حفاظت در این محدوده با وسعت 8680 هکتار که 19% از گستره خشکی و آبی محدوده مورد مطالعه را شامل می شود، دربرگیرنده رویشگاه جنگل های حرا، زیستگاه های مرجانی در آب های زیر کشندی، نواحی تخم گذاری لاک پشتان دریایی در کرانه های ماسه ای جنوب دماغه نای بند و زیستگاه جیرفتی و جبیر در ارتفاعات، می باشد. ناحیه تفرج گسترده با وسعت 9722 هکتار، 21 % از محدوده مورد مطالعه را به خود اختصاص داد و همچون حایلی مناطق حفاظتی را از قرابت و مجاورت تفرج متمرکز دور داشت. ناحیه تفرج متمرکز نیز با وسعت1681 هکتار، 7/9 % از گستره خشکی محدوده مورد مطالعه را به خود اختصاص داد. با توجه به مطالعات آب و هوا شناختی، زمان مناسب گردشگری در این منطقه از اواسط آبان تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه می یابد. در این بررسی با نظرسنجی از فعالیت های تفرجی مورد تقاضای گردشگران مراجعه کننده به این منطقه، علاوه بر تعیین فعالیت های گردشگری قابل انجام در هر ناحیه، ظرفیت برد فیزیکی گردشگری معادل 4 نفردر هر هکتار برای کل پارک ملی ساحلی- دریایی نای بند معین گردید.
    کلیدواژگان: ارزیابی توان اکولوژیک، پارک ملی نای بند، طبیعت گردی، گردشگری ساحلی، ناحیه بندی، ظرفیت برد، استان بوشهر، خلیج فارس
  • معصومه روزبهی، سید محمدرضا فاطمی، افشین دانه کار، آرش جوانشیر خویی صفحه 237
    پهنه بندی زیست محیطی جزیره قشم با توجه به اهمیت بوم شناختی مناطق ساحلی آن، با هدف ارزیابی درجه حساسیت و آسیب پذیری ناحیه ساحلی نسبت به فرایند توسعه اقتصادی و اجتماعی و همچنین گزینش مناطق تحت مدیریت زیست محیطی در طبقات چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست، در این مطالعه، مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا تمام خط ساحلی جزیره قشم به طول تقریبی 292 کیلومتر و در محدوده عمودی خط پایین جزر تا بالای منطقه جزر و مدی با پیمایش زمینی و با بهره گیری از داده های ماهواره ای و با کاربرد سامانه های اطلاعات جغرافیایی(GIS) مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از 15 معیار اصلی و 23 معیار فرعی تعیین درجه حساسیت زیست محیطی مناطق ساحلی کشور که به صورت ارزش گذاری عددی (از صفر تا 5) عمل می کند، استفاده شد. در این راستا حساسیت زیست محیطی کرانه ساحلی جزیره قشم در 17 زیستگاه ساحلی که بر اساس جنس بستر تفکیک شده بود، مورد ارزیابی قرار گرفت. به این ترتیب در ناحیه ساحلی جزیره قشم 3 درجه حساسیت شناسایی شد. بر این مبنا، 29% سواحل جزیره دارای حساسیت زیست محیطی بالا و با ارزش های بالقوه حفاظتی، 38% دارای حساسیت زیست محیطی متوسط و در نهایت 33% فاقد حساسیت زیست محیطی تشخیص داده شد. مناطقی که درجه حفاظت شده را کسب کردند، ساحل ماسه ای شیب دراز به عنوان محل تخم گذاری لاک پشت دریایی نوع عقابی و پهنه جزر و مدی گلی با عرض پهنه ای بیش از 3 کیلومتر در شمال شرقی جزیره از جمله نواحیی هستند که علاوه بر منطقه حفاظت شده حرا، استعداد ورود به شبکه مناطق تحت حفاظت را دارند. برآورد میانگین تمام ارزش های عددی اطلاق شده نیز در مجموع درجه حساسیت سواحل جزیره قشم را در حد بالا نشان داد.
    کلیدواژگان: جزیره قشم، مناطق حساس دریایی، ناحیه ساحلی، منطقه حفاظت شده حرا، مدیریت محیط زیست
  • رخساره رهبان، محمدعلی آموزگار صفحه 251
    در این پژوهش برای اولین بار شناسایی میکرو ارگانیسم های نمک دوست تولید کننده آنزیم های هیدرولیتیک بومی دریاچه حوض سلطان به عنوان یک دریاچه فصلی شور، مورد مطالعه قرار گرفته است. در غربالگری میکربی، 302 سویه از میکروارگانیسم های نمک دوست از مناطق مختلف این اکوسیستم جدا شد که شامل231 سویه نمک دوست نسبی و 71 سویه نمک دوست اجباری بود. سویه های مورد نظر از لحاظ توانایی تولید 9 آنزیم هیدرولیتیک خارج سلولی شامل پروتئاز، آمیلاز، لیپاز، DNase، سلولاز، پولولاناز، گزیلاناز، پکتیناز و اینولیناز مورد بررسی قرار گرفتند. سویه های تولید کننده آنزیم های هیدرولازی خارج سلولی به ترتیب فراوانی شامل 197 سویه آمیلاز مثبت، 190 سویه لیپاز مثبت، 112 سویه پروتئاز مثبت، 74 سویه اینولیناز مثبت، 70 سویه گزیلاناز مثبت، 61 سویه کربوکسی متیل سلولاز مثبت، 49 سویه پولولاناز مثبت، 25 سویه نوکلئاز مثبت،، و 23 سویه پکتیناز مثبت بودند که از این میان، تعدادی از سویه ها نیز مخلوطی از آنزیم های یاد شده را تولید کردند. هیچ سویه فاقد فعالیت هیدرولازی در میان جدایه های دریاچه حوض سلطان یافت نشد.
    سویه های منتخب علاوه بر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی، از نظر ویژگی های فیلوژنی و مولکولی به کمک تکنیکsequencing 16S rDNA شناسایی و تعیین توالی شدند که متعلق به جنس های Halomonas Halobacillus، Salicola، Oceanobacillus، Virgibacillus، Gracilibacillus، Bacillus، Piscibacillus، Thalassobacillus بودند.
    بیشتر جدایه های نمک دوست تولید کننده آنزیم، متعلق به باکتری های گرم مثبت اسپور دار بوده و پس از آن باکتری های میله ای گرم منفی، کوکوس های نمک دوست اجباری و کوکوس های گرم مثبت قرار داشتند. در مقایسه بین جدایه های نمک دوست نسبی و اجباری، سویه های نمک دوست اجباری از نظر تولید آنزیم در مرتبه پس از باکتری های نمک دوست نسبی قرار داشتند. بیشتر تولید کنندگان آنزیم برون سلولی DNase متعلق به جنس Halomonas و بیشتر باکتری های دارای توانمندی تولید لیپاز، اعضای جنس Salicola بودند. اعضای جنس های Salicola، Gracilibacillus، Virgibacillus در تولید سلولاز موفق عمل می کردند.
    کلیدواژگان: تنوع زیستی، باکتری نمک دوست، آنزیم هیدرولیتیک
  • وحید حمایت خواه جهرمی، فرشید کفیل زاده، حمیدرضا مومنی صفحه 269
    سرب قادر است از راه های گوناگون وارد بدن موجودات زنده شود و سامانه های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهد. سرب بر تعدادی از اعمال بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی تاثیر می گذارد. کلیه، یک اندام هدف اصلی برای سرب است. در پژوهش حاضر، اثر استات سرب بر وزن بدن و کلیه و ساختار بافتی کلیه فرزندان یک روزه موش های نژاد Balb/c مورد بررسی قرار گرفته است. به موش های گروه تیمار مقدار 5/0 گرم در لیتر معادل ppm500 استات سرب محلول در آب مقطر در طی دوره آبستنی به روش درون صفاقی (i.p) تزریق شد. به موش های گروه شاهد در طی آبستنی آب مقطر به روش درون صفاقی تزریق شد. بعد از پایان آبستنی، بلافاصله بعد از تولد، توله ها از نظر وزن بدن و کلیه مورد بررسی قرار گرفتند. از بافت کلیه مقاطع میکروسکوپی تهیه شد و نمونه ها از نظر بافتی مورد مطالعه قرار گرفت.
    نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که سرب باعث افزایش معنی داری در وزن بدن و کلیه در این حیوانات می گردد. همچنین در نمونه های تیمار شده با سرب، آسیب دیدگی های بافتی ملاحظه شد که از جمله می توان به آتروفی شدن لوله ها، نکروزیس و افزایش تعداد سلول های گلومرولی اشاره نمود. این قبیل تغییرات در گروه شاهد مشاهده نشد. بررسی های انجام گرفته نشان می دهد که سرب می تواند به راحتی از جفت عبور نماید و در بافت های مختلف، از جمله کلیه ها تجمع نماید. بنابراین، می توان خسارت های کلیوی حاصل را به اثرات سرب نسبت داد.
    کلیدواژگان: سرب، کلیه، بافت شناسی، موش سوری
  • وهاب واعظ زاده، علی ماشینچیان مرادی، عباس اسماعیلی ساری، سید محمدرضا فاطمی صفحه 279
    غلظت سموم کشاورزی ارگانوکلره شامل لیندان، هپتاکلر، آلدرین، دیلدرین و د د ت در بافت عضله دو ماهی کفال و سیاه کولی در ایستگاه های جنوب غربی دریای خزر (آستارا، هشتپر، انزلی، کیاشهر و رامسر) اندازه گیری شد. ایستگاه هشتپر در اکثر نمونه ها بیشترین میزان آلودگی را نشان می دهد. در ایستگاه آستارا، هیچ یک از سموم در نمونه های مورد مطالعه تشخیص داده نشد. بیشترین غلظت اندازه گیری شده مربوط به میزان هپتاکلر در ماهی کفال در ایستگاه هشتپر با 278/68 میلی گرم در کیلوگرم وزن چربی (458/2 میلی گرم در کیلوگرم وزن تر) می باشد که تفاوت زیادی را با دیگر داده ها نشان می دهد. میانگین غلظت هر سم در کلیه نمونه ها اندازه گیری شد که هپتاکلر با متوسط 812/8 میلی گرم در کیلوگرم وزن چربی بالاترین غلظت را به خود اختصاص داد (3022/0 میلی گرم در کیلوگرم وزن تر). با توجه به میزان جذب قابل قبول روزانه (ADI) هر سم، باید در مصرف ماهی کفال ایستگاه های هشتپر، کیاشهر و رامسر و ماهی سیاه کولی ایستگاه های هشتپر و رامسر از نظر آلودگی به سم هپتاکلر دقت شود. غلظت سموم کشاورزی ارگانوکلره در بافت عضله ماهی های مورد مطالعه نشان می دهد که غلظت سم هپتاکلر در موارد ذکر شده در بالا از حد بیشینه باقی مانده (MRL) نیز تجاوز می کند.
    کلیدواژگان: ماهی کفال، ماهی سیاه کولی، سموم کشاورزی از گانو کلره، سواحل جنوب غربی دریای خزر
  • محمدرضا بمانیان، مجتبی انصاری، محمد شریف شهیدی صفحه 287
    توسعه روزافزون شهرها بدون بهره گیری از محیط های طبیعی، توازن بین شهر و طبیعت را مختل نموده است. در این میان رود دره ها به عنوان یکی از عناصر ساختار اکولوژیکی شهرها می توانند نقش موثری در جهت ایجاد تعادل بین فضای انسان ساخت شهر و طبیعت و نهایتا ارتباط انسان با طبیعت ایفا نمایند.گسترش و نفوذ رود دره های شهری در میان بافت های شهری و در نتیجه دسترسی پذیری بالای آن ها ازجمله خصوصیات مهم رود دره ها می باشد. این ویژگی، برخلاف خصوصیات عناصری چون کوه ها و باغ ها و مزارع می باشد که به دلایل روشن از دسترس بسیاری از شهروندان به دورهستند. این تحقیق تحلیلی بر جدیدترین تجارب جهانی در زمینه طراحی وبرنامه ریزی رود دره های شهری می باشدکه ضمن معرفی دو نمونه از پارک های رود کناری وگروه های طراحی وابسته و نیز بیان سایر دیدگاه ها در این زمینه، شاخصه های اصلی طراحی در آن ها استخراج گردیده است. در ادامه به بررسی رود دره دارآباد (یکی از رود دره های شمالی شهر تهران) که دارای استعداد های بالقوه گردشگری می باشد،خواهیم پرداخت و در نهایت با مقایسه نکات خاص، نتایج تحقیق با توجه به راه حل های بومی به عنوان الگویی در جهت طراحی و برنامه ریزی الگوهای جدید در رود دره دار آباد، ارایه خواهد شد.
    کلیدواژگان: رود دره، پارک های رود کناری، طبیعت، طراحی منظر
  • نیلوفر محوی، سیدمجید مفیدی شمیرانی، سیدغلامرضا اسلامی صفحه 305
    سابات عنصری پل مانند بر فراز گذرهای شهری است که علاوه بر خلق فضای مضاف در سطح مجازی بالای گذر و ارتباط ملک های دو سوی آن، باعث کاهش تاثیر مولفه های نامطلوب اقلیمی نیز می گردد. این عنصر که در گذرهای پیاده بیشتر شهرهای کویری و گرم و خشک ایران حضور دارد، دارای قاعده مندی در تناسبات، ساخت و مصالح و لذا قابل گونه بندی می باشد. گونه شناسی سابات در مناطق متفاوت از اقلیم گرم به دلیل ویژگی های معماری، شهرسازی، اقلیمی، سازه ای و اجتماعی و ارزشمندی آن از بعد پایداری دارای اهمیت می باشد.
    در این تحقیق بر اساس طبقه بندی اقلیمی Koppen، شهرهای اقلیم گرم و خشک ایران در چهار میان اقلیم BWhs (یزد و نائین)، BShs (شوشتر و دزفول)، BWks (اصفهان و کرمان) و BSks (تهران و نطنز) تعیین و 52 مورد سابات کامل به عنوان نماینده چهار میان اقلیم یاد شده مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از قابلیت گونه بندی سابات در پلان و نما بر اساس تناسبات کالبدی آن ها می باشد. گونه غالب پلان در هر چهار میان اقلیم به شکل I، ساختار غالب آجری بوده و مصالح نما دارای بافت زبر، رنگ روشن و ظرفیت حرارتی بالا می باشد.
    کلیدواژگان: سابات، گونه شناسی، میان اقلیم
  • سیده مرضیه طباییان، فرح حبیب صفحه 317
    هنر ایرانی از دیرباز تاکنون توجه خاصی به منظره و عناصر موجود در طبیعت داشته است. این نگرش طبیعت گرا ریشه در جهان بینی و تفکرات ایرانیان باستان دارد. امروزه در جریان شکل دادن و تکمیل شهرها، انسان تدریجا از محیط طبیعی دور می شود. در شهرهای سنتی و گذشته در ایران رابطه تنگاتنگی بین انسان، محیط طبیعی و محیط مصنوع وجود داشت. انسان ها هنوز در شهرهای کوچک و یا در روستاها به طور روزمره با طبیعت و چرخه های طبیعی در تعامل هستند. طبیعت با عناصر خود نطفه هایی را بر معماری و محیط مصنوع اعمال کرده است منجمله نظم گیاه که در این مقاله بررسی چگونگی این رابطه مد نظر بوده است. باد، آب، خاک، سبزه و گیاه، کوه و دشت همگی جزئی از زندگی و حیات آن ها هستند. با غلبه و تسلط بر طبیعت همچنین عدم تداوم فرهنگ طبیعی و بومی، انسان نوعی گسیختگی با نظام ارزشی ترغیب نموده است.
    کلیدواژگان: باغ ایرانی، درخت، لوتوس، برگ کنگری، سرو، درخت مقدس
  • شهره میرزایی، حمید ماجدی صفحه 327
    فضاهای سبز طبیعی و شبه طبیعی شهری و پیرامون شهری که در قلمرو اکولوژیک شهرها قرار دارند، با گذشت زمان روند رو به تخریب و فرسایش را طی کرده و با مسایل زیست محیطی گوناگون روبرو شده اند و توان پاسخ گویی به نیازهای کنونی جامعه را ندارند. در صورت تداوم روند فعلی، در آینده محیط زیست قدرت رویارویی با مسایل و شرایط حادتر را نخواهد داشت و بدون رفع مشکلات و آماده سازی وضعیت موجود برای نیل به اهداف مطلوب در آینده نمی توان به وضعیت محیط زیست امیدوار بود. فرآیند باز زنده سازی پارک ها به منظور تجدید حیات، معاصرسازی و ارتقای کیفیت محیط برای رسیدن به آینده ای مطلوب و رویارویی با مسایل آتی شهرنشینی و زندگی شهری انجام می گیرد که در این راه، چشم اندازسازی و طراحی محیط زیست نقش بسیار ارزنده ای ایفا می کند.برقراری تعادل اکولوژیک، ایمن سازی، سازمان دهی و نظم بخشیدن به فعالیت های موجود و برقراری نظم فضایی، فرآهم آوردن امکانات مناسب اوقات فراغت و حفاظت و نگه داری پایدار پارک های شهری از جمله اهداف باززنده سازی پارک های شهری می باشند که براساس مجموعه اقدامات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت به بهبود وضعیت موجود کمک کرده و در بلند مدت زمینه را برای رسیدن به وضعیت مطلوب آماده می سازد. این فرایند، کاربر و پارک، تصمیم گیر و تصمیم ساز را درگیر تجربه ای می سازد که همه در آن شریک اند.
    کلیدواژگان: طراحی محیط، پارک، باززنده سازی، معاصرسازی، معیارهای توسعه پایدار، مشارکت
  • هادی محمودی نژاد، محمدرضا پورجعفر، امید آذری، امین علیزاده، محمدرضا بمانیان، مجتبی انصاری صفحه 339
    اهداف پروژه «شهر سالم» را تدوین چارچوبی برای اجرای اصول راهبردی «سازمان بهداشت جهانی» در راستای شعار «بهداشت برای همه» و «بیانیه اوتاوا» برای «بهبود بهداشت» تشکیل می دهد. این پروژه جهانی، تبدیل به حرکتی گسترده در سطوح بین المللی، با ساز و کاری «جامع برای اجرای بهداشت»، و در عین حال فراهم آوری «توسعه پایدار» بالاخص در «سطوح محلی» شده است؛ چنان که «دستورکار 21» زیربنای عملی آن به شمار می رود. از سویی دیگر، دستیابی به اهداف شهر سالم نیازمند بررسی، بازبینی و ارزیابی سطوح «اجرایی» و «راهبردی» دستورکار 21 و میزان تحقق پذیری این اهداف در سکونتگاه های انسانی، در راستای توسعه پایدار در نظام شهری است که مقاله حاضر در قالب رویکردی «توصیفی» و «تحلیلی» و با استناد به منابع و مراجع مرتبط و مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و بالاخص «متن دستورکار 21»، مورد بررسی قرار می گیرد. هرگونه مداخله در ساختار شهری در حوزه برنامه ریزی شهری و حتی سطوح ملی و منطقه ای، نیازمند آگاهی از فرآیند شکل گیری شهر سالم، مفاهیم و مضامین مرتبط با آن است تا امکان بیشینه انطباق با مولفه ها و شاخص های «توسعه پایدار»در سطوح «زیست محیطی» و «توسعه انسانی پایدار» در شهرها فراهم شود که بی شک افزایش «کیفیت زندگی» و «رضایتمندی اجتماعی» را نیز به همراه خواهد داشت. یافته های پژوهش حاضر، میزان تعامل دستورکار 21 با نحوه، میزان و فرایند تحقق پذیری شهرهای سالم است که با موارد مرتبط با مفهوم پایداری در ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، ارتباط نزدیک دارد. در پایان راهکارهایی اجرایی و راهبردی در راستای تحقق پذیری شهر سالم در شرایط معاصر ایران، خاصه در مبانی برنامه ریزی شهری و معماری مورد اشاره قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: دستور کار 21، شهر سالم، سازمان بهداشت جهانی، راهکارها و پیشنهادها