فصلنامه علوم اجتماعی
سال دهم شماره 1 (پیاپی 21، بهار 1382)

مفاهیم در حوزه علوم انسانی، بنیادی ترین عنصر و کوچک ترین جزء تشکیل دهنده نظریاتند و در عین حال، آسیب زاترین بخش، به سبب احتمال بدفهمی های فراوان و دامن زدن به مجادلات بی سرانجام؛ خصوصا اگر آن موضوع، در اوان شکل گیری و نظریه پردازی باشد و هنوز مجال کافی برای جرح و اصلاح و شرح و ایضاح مفاهیم اصلی خویش را نیافته باشد. این معضل، هنگامی پیچیده تر می شود که مسئله سهل انگاری در ترجمه متون نظری و بی دقتی در معادل یابی واژه های تخصصی از زبان های دیگر نیز بدان افزوده گردد. ما در این بحث، ابتدائا چهار مفهومی را که ناظر به چهار مسئله متفاوت هستند، از هم جدا خواهیم کرد و سپس به بررسی و ارزیابی نسبت دین به طور عام و اسلام به طور خاص با هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.
«جهانیت» در درجه اول، «واقعیتی» است مربوط به اشباع کمی جهان و افزایش ارتباط و بستگی آحاد و اجزای تشکیل دهنده آن به هم؛ در عین حال بدون شکل گیری «ذهنیتی» راجع به اوضاع جدید و رسوخ آن در باور بخش قابل توجهی از مردمان، به تحقق عینی خویش نمی رسد. اما «جهانی شدن» عنوان عامی است برای آن بخش از ادبیات نظری درباره این پدیده نوظهور که تلاش دارد به نحوی بی طرفانه به تبیین علل و عوامل پدیدآورنده، تحلیل فرآیند و پیش بینی مسیر، جهت و غایت آن در گذشته و حال و آینده بپردازد. این اصطلاح کاربرد عام تری نیز دارد و بعضآ برای اشاره به خصلت «فرآیندی» و فراارادی این پدیده نیز به کار می رود. یکی از مخالطات رایج در بحث جهانی شدن، به هم درآمیخته بودن سطوح تئوریک، استراتژیک و ایدئولوژیک آن هاست. «جهانی شدن» از جمله نظریاتی است که در عصر کاربردی شدن تئوری ها، استعداد و میل شگرفی برای نزول به سطح راهبردی و حتی عقیدتی دارد. این همان سطحی است که ما از آن تحت عنوان «جهانی سازی» یاد کرده ایم. «جهانیت» به مثابه یک واقعیت تحقق یافته و «جهانی شدن» به مثابه یک فرآیند در حال وقوع یا نظریه تبیینی آن، برای نیروهای مسلط و جریانات فائقی که روند قضایا را به نفع خویش پیش بینی می کردند، به تدریج ماهیت استراتژیک و ایدئولوژیک پیدا کرد. اگر واقعیتی به نام جهانیت را به خوبی بشناسیم و از جهانی شدن به عنوان نظریه مؤید وجود این فرآیند، درک روشنی داشته باشیم، آن گاه اذعان خواهیم کرد که جریانات رقیب در عرصه جهانی نمی توانند نسبت به آن بی تفاوت باشند؛ لذا طبیعی است که بر حسب ارزیابی این جریانات از روند اوضاع، حداقل دو ایدئولوژی مدافع و مخالف جهانیت و جهانی شدن شکل بگیرد. «جهانی گرایی» همان ایدئولوژی مدافع تحقق این فرآیند است.
برای دست یابی به پاسخ هایی روشن و معتبر درباره مناسبات پدیده جهانی و دین، لازم است آن را به بررسی نسبت هر یک از شقوق اشاره شده از آن مفهوم کلی، با انواع گونه های دین تفصیل داد. مهم ترین بحث ها از این میان، طبعا به ادیانی مربوط می شود که با داعیه جهانی شناخته شده اند و پس از پشت سر گذاشتن یک تاریخ طولانی و پرفراز و نشیب، اکنون با پدیده ای مواجه گردیده اند که برای آنها حکم شمشیر دو دم را دارد؛ یعنی هم فرصت هایی را پیش روی آنان گذاشته و هم به نحو نگران کننده ای، آینده آن ها را مورد تهدید قرار داده است. ما این مناسبات و صورت های مختلف تهدید و فرصت را در نسبتی که اسلام با هر یک از مقولات و مفاهیم چهارگانه جهانی می تواند داشته باشد، جداگانه بررسی کرده ایم. به نظر می رسد مهم ترین برخوردها میان پدیده جهانی با اسلام در آن جا شکل بگیرد که این پدیده در قالب یک استراتژی و با جهت گیری هایی خاص ظاهر می شود و مطول ترین بحث ما در این مقال نیز به همین سرفصل اختصاص دارد.

دنیای امروز بی تردید از ویژگی های خاصی برخودار است که برخی از عمده ترین آن ها عبارتند از:تغییرات پرشتاب، جابه جایی شدید در قدرت، پیچیدگی فزاینده برنامه ها، تنوع و ناپایداری محصولات، کثرت الگوهای توسعه، رقابت روزافزون و تغییرات مستمر در نظام های مدیریتی.
این موارد باعث شده اند تا گروه های انسانی و نهادهای مختلف به ویژه در جوامع در حال توسعه، با چالش های فراوانی روبه رو شوند. مددکاران اجتماعی می توانند در تعامل با دست آوردها و فرصت های مرتبط با این چالش ها و کاهش آسیب های ناشی از آن، نقش های مؤثری بر عهده گیرند. آن ها قادرند با بهره گیری از دانش و مهارت های مددکاری در سطوح فردی، گروهی و جامعه ای، در تغییر نگرش، ایجاد و احیای فرهنگ مشارکت و همگرایی، مهندسی اجتماعی، بحران زدایی و توانبخشی اجتماعی حضور تعیین کننده ای داشته باشند. در این مقاله سعی شده است به مواردی از چالش های جوامع در حال توسعه و کارکرد مددکاران اجتماعی در این خصوص اشاره شود.

هدف از این تحقیق شناخت عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیت شناختی مؤثر بر رضایت شغلی روزنامه نگاران روزنامه های محلی استان فارس است. این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده است و به دلیل محدود بودن جامعه آماری، نمونه مورد مطالعه همان جامعه آماری به شمار می آید. این تعداد 135 نفر است. عمده ترین نظریه های مورد استفاده در این پژوهش نظریه بلاو و فیشلر است. بررسی فرضیات نشان داد که از پانزده فرضیه موجود در پژوهش، یازده مورد آن تایید گردیده است. با ورود کلیه متغیرها در معادله رگرسیونی، نهایتا هفت متغیر در معادله باقی ماندند. نتیجه این که جنس، نوع روزنامه، میزان دست یابی به اهداف، میزان حرفه ای بودن شرایط روزنامه نگاری، حاکم بودن جو سانسور و سیاست زدگی، رفتار اجتماعی شهروندان و محل انتشار روزنامه در میزان رضایت روزنامه نگاران دارای بیش ترین تاثیر بوده است. R2 این متغیرها 51% بوده است.

هدف از این مقاله بررسی چگونگی استفاده از فن آوری های آموزشی در آموزش پیشگیری از اعتیاد در کشورهای پیشرفته است. معرفی روش های آموزش پیرامون اعتیاد، عواقب آن و مسائل معتادان در برنامه درسی و استفاده از شگردهای گوناگون از جمله ایجاد عادات پسندیده مطالعه و کتاب خوانی برای پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان از دیگر مطالب این مقاله است.
روش پژوهش، کیفی است. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه، بررسی اسناد و مدارک و تحقیق کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج پژوهش انجام شده از والدین و دانش آموزان ایرانی که تجاربی از مدارس کشورهای کانادا، امریکا، انگلستان و استرالیا داشته اند (13781380) نشان داد که در مدارس کشورهای مورد نظر، مسائلی نظیر اعتیاد و ایدز در کلاس های درس مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و دانش آموزان ضمن آشنایی با این موارد، به عواقب و آثار مصرف مواد مخدر پی می برند. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که در کلاس های درس کشورهای پیشرفته، مشکلات جامعه را به صورت باز مطرح می کنند و دانش آموزان برای آن ها راه حل می یابند و راه حل های ارائه شده از طرف آن ها توسط مسئولان دولتی مورد توجه و بهره برداری قرار می گیرند. بدین منظور، معلمان از شیوه ها و شگردهای مختلف آموزشی استفاده می کنند. در این مقاله سعی شده تا چگونگی برخورد مدارس با این پدیده و نقش دانش آموز در فرآیند آموزش مورد بررسی قرار گیرد.

مقاله حاضر، خلاصه پژوهشی اجتماعی است که در زمینه علل ناهنجاری های رفتاری جوانان صورت گرفته است. این پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفته، جامعه آماری آن را جوانان شهرک رجایی شهر کرج تشکیل می دادند. چارچوب نظری پژوهش را نیز نظریه های آنومی، کنترل اجتماعی، علقه خانوادگی، ارتباطات نسبی، و برچسب زنی تشکیل می داد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ضعف کنترل اجتماعی و علقه خانوادگی ضعیف، ارتباط با دوستان ناهنجار و سابقه برچسب منفی خوردن در بروز ناهنجاری های رفتاری جوانان مؤثرند.