فهرست مطالب

علوم اجتماعی - سال بیست و سوم شماره 2 (پیاپی 73، تابستان 1395)

فصلنامه علوم اجتماعی
سال بیست و سوم شماره 2 (پیاپی 73، تابستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/06/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سهیلا صادقی فسایی، زهرا میرحسینی* صفحات 1-32
    مقاله حاضر بر اساس پژوهشی کیفی است که در آن تلاش شده، تا با انجام مصاحبه های عمیق کیفی با 26 زن خانه دار 23 تا 58 سال تهرانی، کیفیت زندگی زنان خانه دار بنا به روایت و تجربه زیسته ی آنان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد، چگونه خانه داری در پروسه ها و زمینه های اجتماعی حک شده است و صرفا با توجه به زمینه های اجتماعی قابل تفسیر است. آنچه در این پژوهش اهمیت می یابد آن است که دریابیم خانه داری چگونه توسط زنان، تعریف، تفسیر و ارزیابی می شود و در این صورت است که امکان صورت بندی نظری و مفهوم سازی میسر می گردد. چنانچه تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق نشان می دهد، میان رضایت از زندگی زناشویی و درک زنان نسبت به ارزیابی مثبت و یا منفی از خانه داری ارتباط وجود دارد و یا زنانی که بیشتر تحت تاثیر ایدئولوژی همسری و مادری قرار دارند، کمتر نسبت به خانه داری انتقاد می کنند. در حالی که زنان مسن تر خانه داری را جنبه ایی از کارهای زنانه در ازدواج می دانند، زنان جوان بر این باورند که کارهای خانه علی رغم ساخت نیافتگی، باید به عنوان کار تعریف شود.
    کلیدواژگان: زنان خانه دار، تجربه زیسته، کیفیت زندگی، روش کیفی
  • هادی خانیکی، حبیب راثی تهرانی صفحات 33-61
    طراحی پیام های سلامت مقوله ای میان رشته ای است که از حوزه ارتباطات سلامت سرچشمه گرفته است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته ایم، سنجش میزان تاثیر الگوهای مختلف ارائه پیام های سلامت بر مخاطبان تلویزیون است. پرسش مهم مقاله این است که چگونه رسانه ای مانند تلویزیون از طریق الگوهای متفاوت ساختاری تولید و پخش پیام ها و اطلاعات سلامت محور، منجر به تغییر رفتار در فرد می شود؟
    پیام های سلامت در این پژوهش به پیام هایی اطلاق می شوند که به بحث سلامت فردی و اجتماعی می پردازند. الگوهای ارائه پیام نیز شامل پیام های یک و دوطرفه و همچنین الگوهای سلبی و ایجابی ارائه پیام می شود.
    برای سنجش تاثیر این دسته از پیام ها بر مخاطبان، نمونه آماری با حجم 600 نفر از میان شهروندان بالای 15 سال تهرانی انتخاب شده است. روش این پژوهش پیمایش است. از مهم ترین یافته های پژوهش این است که برنامه های مستند و گزارش های تصویری، بیشترین نقش را ازنظر میزان جلب توجه مخاطبان کسب کرده اند. همچنین منبعی که بیشترین تاثیر را ازنظر مخاطبان دارد، متخصصان، کارشناسان، صاحب نظران و استادان باتجربه گزارش شده است، که می توان نتیجه گرفت که بهترین الگو برای ارائه پیام های سلامت در تلویزیون، برنامه هایی در قالب مستند و گزارش های تصویری و با حضور، متخصصان، کارشناسان، صاحب نظران و استادان باتجربه است.
    کلیدواژگان: : ارتباطات سلامت، پیام سلامت، تغییر رفتار، الگوهای ارائه پیام، تلویزیون
  • محمد سعید ذکایی صفحات 62-91
    فراغتی شدن و مصرفی شدن فزاینده زندگی در کلان شهرها آثار گسترده ای را بر هویت های جنسیتی وارد می سازد. ترکیبی از شرایط محلی و جهانی در کنار ویژگی های کالبدی شهر، تنوع و سیالیت در الگوهای رفتار جنسیتی را دامن می زنند. مقاله حاضر در سنت مطالعات فرهنگی با مرور تجارب زنان و دختران جوان از مواجهه با میدان های فراغتی عمومی شهری به دنبال نشان دادن آثار متفاوت فضاهای فراغتی و مصرفی بر هویت یابی های زنانه است. نتایج مطالعه نشان می دهد که نمایش های جنسیتی دختران در شهر تغییرپذیر و منطبق با الگویی است که امتداد آن از عاملیت و انتخاب گری بیشتر در مصرف فضا تا انفعال و احتیاط در مواجهه با آن نوسان دارد. تفکیک اجتماعی و تغییرات ساختاری و کالبدی شهر در کنار تغییرات ارزشی و سبک های زندگی جدید، مروج قالب های رفتاری جدید در شهر است که می توان آن ها را زنانگی های رقیق نامید. زنانگی های رقیق که الگویی هم سطح بینانه و چالش گرانه را در مشارکت های فضایی جستجو می کنند، مسیر تحول ارزش های زنانگی در کلان شهر بشمار می آیند و دلالت های مهمی در درک زنان از زیست شهری و حق به شهر دارند.
    کلیدواژگان: زنانگی های جدید، فضاهای فراغتی، سیاست جنسیت، اجتماعی شدن فضایی
  • سید علیرضا افشانی*، زینب جعفری صفحات 92-115
    امید به آینده بویژه در بین نسل جوان از اهمیت شایانی برخوردار است و سرمایه اجتماعی از جمله متغیرهایی است که نقش مهمی در افزایش امید به آینده دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه سرمایه اجتماعی و امید به آینده در بین دانشجویان انجام شده است. پژوهش حاضر با روش پیمایشی و به صورت مقطعی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، کلیه دانشجویان دانشگاه یزد در سال تحصیلی 94-93 بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 374 نفر تعیین گردید. نمونه ها با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه بود که اعتبار ابزار با روش اعتبار محتوایی محرز گردید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. داده ها با کمک نرم افزارهای SPSS و Amos مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین سن و امید به آینده رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. بین امید به آینده زنان و مردان تفاوت معنی داری وجود نداشت. همچنین بین امید به آینده بر حسب متغیرهای رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی تفاوت معنی داری وجود نداشت ولی بین سرمایه اجتماعی و امید به آینده در دانشجویان رابطه مستقیم و معنی داری وجود داشت. همچنین بین ابعاد سرمایه اجتماعی (اعتماد اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و شبکه اجتماعی) و امید به آینده رابطه مثبت و معنی داری وجود داشت.
    کلیدواژگان: دانشجویان، امید به آینده، سرمایه ی اجتماعی، شبکه اجتماعی، اعتماد اجتماعی
  • سید وحید میره بیگی* صفحات 116-169
    حکومت های متکی بر درآمدهای رانتی، که قسمت عمده ای از درآمدهایشان نه از محل مالیات ها بلکه از محل فروش منابع طبیعی استخراج شده تامین می شود، همواره با مشکلات اقتصادی و سیاسی فراوانی روبه رو بوده اند. به نحوی که نظریات خاصی برای مطالعه ی اقتصاد سیاسی آنها به وجود آمده است. این نظریات که به نظریات رانتیریسم مشهورند بر پیامدها و آثار زیانبار رانتیریسم تاکید دارند. این اثار و پیامدها به حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مربوط اند و از نوسانات بازار جهانی که اقتصاد ملی رانتیرها را متزلزل می کند تا قدرت یابی غیرعادی دولت/حکومت را در بر می گیرند و بسیاری از پژوهش ها دریاره ی پیامدهای غیردموکراتیک رانتیریسم متفق القول هستند. در این پژوهش ابعاد رانتیریسم به عنوان نقطه ی مقابل ابعاد حکمرانی خوب شناسایی شد و الگوی حکمرانی خوب به مثابه بدیل دموکراتیک رانتیریسم مطرح گشت. سپس نحوه ی حکمرانی در شش کشور که به میزان متفاوتی بر رانت اتکا دارند بررسی شد. این پژوهش با روش تاریخی- تطبیقی و بر اساس داده های بانک جهانی انجام گرفته است. نتایج نشان داد که نظریات رانتیریسم دارای محدودیت هایی جدی است، زیرا یک حکومت بیشتررانتیر لزوما غیردموکراتیک و با حکمرانی نامناسب عمل نمی کند؛ و برعکس یک حکومت کمتررانتیر، حکمرانی مناسب تری ندارد. درنهایت، پیشنهادهایی را برای توسعه ی نظریات رانتیریسم ارائه شده است.
    کلیدواژگان: رانتیریسم، حکمرانی خوب، مطالعه ی تاریخی تطبیقی، رانت
  • ابوالفضل ذوالفقاری* صفحات 170-210
    تا کنون نوع شناسی های بسیاری در مورد گرایشات اسلامی صورت گرفته است بخش عمده ای از این نوع شناسی ها مربوط به نویسندگان غربی است که سعی نموده اند اندیشه های اسلامی را به جناح بندی های چپ و راست غربی ربط دهند و لذا موفق به تفکیک درست گرایشات اسلامی از نگرش های غربی نشده اند. آنها از برچسب ها و عناوینی استفاده کرده اند که با نگرش اسلامی بیگانه است. در حالیکه دو نویسنده مسلمان یعنی عبدالله سعید و طارق رمضان از شیوه ای متفاوت برای بیان انواع دینداری های اسلامی استفاده نموده و سعی کرده اند تا با اصلاح نواقص نوع شناسی های غربی، تعریف صحیحی از نگرش های اسلامی ارائه دهند. این مقاله ضمن بیان نوع شناسی این دو نویسنده تلاش دارد با مقایسه آن ها و ارائه مثالها ، مصادیق و دلائل لازم، آنها را در معرض نقد قرار دهد.
    روش این مقاله مقایسه ای تطبیقی است بدین شکل که براساس معیارها و ویژگی های یک نوع شناسی موفق و سودمند، نوع شناسی های عبدالله سعید و طارق رمضان، با آن مقایسه و با تطابق معیارها و ویژگی های نوع شناسی آن ها با معیارها و ویژگی های یک نوع شناسی مطلوب، خطاها و کاستی ها و تعمیم ها و کلی نگری های اشتباه موجود در آن ها نشان داده خواهد شد.
    عدم تطبیق مصادیق اغلب گونه شناسی ها با واقعیت های موجود در کشور های اسلامی مخاطب را سردرگم می کند و این در حالیست که سعید و رمضان در گونه شناسی خود این جناح بندی ها را رها کرده و یا به طور قابل قبولی از دینداری اسلامی تفکیک کرده آند.
    کلیدواژگان: گونه شناسی های دینداری، دینداری اسلامی، عبدالله سعید، طارق رمضان
  • احمد غیاثوند صفحات 210-251
    دین در جامعه ایرانی با توجه به شرایط تاریخی، اجتماعی و سیاسی آن، از جایگاه بالایی برخوردار است. پژوهش در حوزه ارزش ها و رفتار دینی مردم، در جهت درک تحولات و از سویی پیش بینی تغییرات آن، متضمن انجام مطالعات مستمر در طی سال های مختلف می باشد. مطالعه حاضر به روش تحلیل ثانویه انجام پذیرفته و سعی دارد یافته های حاصل از پیمایش های ملی مختلف طی سال های 1353 تا 1390 را مورد تحلیل قرار دهد. بنابراین با عنایت به داده های پژوهش های قبلی موجود، دو بعد رفتار و باور دینی در چهار سطح فردی، جمعی، سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه برای تحلیل رفتار و باور مردم ایران از دو رویکرد سکولار شدن جامعه با تکیه بر نظرات «پیتر برگر» و نیز تعبیر کارکردی و عملکردی دین از نظریه «لوهمان» استفاده شده است. در مجموع یافته های حاصل نشان می دهد که چندان تفاوتی مبنی بر افزایش یا کاهش چشمگیر در رفتارها و احساسات دینی فردی مردم ایران مشاهده نمی گردد. به عبارتی، جامعه دچار نوعی «تثبیت کارکردی» شده و از این حیث افراد جامعه همان قدر مذهبی اند که در گذشته بوده اند. بنابراین تلقی سکولارشدن جامعه، قضاوتی ناصحیح است. البته تفاوت در میزان دینداری جوانان با بزرگسالان و مسن ترها را می توان ناشی از اقتضائات سنی آن ها دانست. در سطح باورها و رفتارهای جمعی، عیلرغم عدم وجود داده هایی مبنی بر مقایسه آن با دهه های گذشته، ولی در مقایسه با آنچه در اوایل انقلاب و دوران بعد از آن ملاحظه می گردد، نوعی «تغییر کارکردی در حوزه رفتارها و باورهای دینی جمعی» را می توان استنباط نمود. در واقع کاهش در رفتارهای دینی جمعی آن هم از نوع رسمی بیشتر بازتاب تغییرات دوران و کارکردهای خاص خود، به ویژه در زمان انقلاب و دوران جنگ است که نوعی نمونه آرمانی «دین دوران» را بر اذهان و آرمان های مذهبی به یاد می آورد. در نهایت مقایسه رفتارها و باورهای دینی سیاسی و اجتماعی نوعی «قطبی شدن عملکرد دین» را در دو حوزه سیاسی و اجتماعی نشان می دهد. به عبارتی نوعی «سیاست زدایی از دین» یا «سیاسی شدن دین» و نیز «اخلاق زدایی دینی» یا «اخلاقی کردن دینی» را شاهدیم. ازاین رو، تعبیر سکولارشدن در این دو حوزه برداشتی دوگانه است.
    کلیدواژگان: باورها و رفتارهای دینی، تحلیل ثانویه، کارکرد دین، عملکرد دین، سکولار شدن، جامعه ایران
|
  • Z. Mirhoseiini *, S. Sadeghi Pages 1-32
    Large part of Iranian women are housewives and they play an important role in maintaining the family and upbringing the children,So it is important to realize about quality of their lives and their perception towards housework.By applying qualitative approach and concentrating on data which is collected by semi deep structured interview from26 housewives aged 23 to 58in Tehran, present research tries to understand the perception of women about housework based on their narratives and their lived experiences. Concluding points of depth interviews reveal that how housework is embedded in culture and social context and it is only explainable by its social background.The way women consider the housework will allow for more theoretical conceptualization. The result of present research shows that women’s satisfaction of doing housework is linked to their satisfaction of marital life and their relationship in marriage. It is also possible to conclude that older women considering housework as a part of their femininity and their natural duties. And those women who are more influenced by ideology of motherhood are less critical of doing housework.In the contrary,younger women become conscious of how housework is related to gender roles and gender inequality. Younger women do believe that unpaid housework should be considered as real work even though it is not structured or organized.
    Keywords: Housework, Women, Gender Roles, Qualitative Study, Gender Inequality
  • H. Khaniki, H. Tehrani Pages 33-61
    Designing Health messages is an interdisciplinary issue which stems from health communication area. What actually follows in this article is a review of TV health messages Framing effects from the audiences’ point of view. The Important question of the research is that how media products and its health related programs and messages lead in behavior changes in individuals and groups? In this study, health messages refer to direct or indirect messages (in the forms of movies, TV series and other shows) which discuss people’s personal and social health, including healthy lifestyles, preventions and disease treatments. Various Types of Health Messages include framing health messages, loss and gain framed health messages and one-way & two-sided messages. To measure attitudes of Tehran’s above15-years old inhabitants toward health messages and TV health related programs,
    the survey method of research has been chosen and after designing the questionnaire, distributing them among the 600 inhabitants of Tehran, the gathered data were processed by computer statistic software (SPSS). The most important result of this research is that documentary programs & visual reports about health issues, have the strong role in attracting the audience’s attentions. Also, the resource which gains the greatest rate is professionals, experts & experienced professors. From these two results, it could be concluded that from Audiences’ point of view the best pattern for presenting health messages on TV is documentary programs & visual reports by presence of professionals, experts & experienced professors.
    Keywords: Health Communication, Health Message, Behavior Change, Message Presenting Pattern, TV
  • Ms Zakaee Pages 62-91
    The increasing leisurization and consumerization of lifestyles in metropolises have huge impacts on gender identities. A combination of local and global conditions alongside the physical features of urban sites, produces diversity and fluidity in gender behavioral patterns. Drawing on a tradition of cultural studies and reviewing the urban experiences of young girls and women in Tehran, the present paper aims to show the different impacts of leisure and consumer spaces on feminine identifications. The results show that the girls’ gender displays within the city are variable and conform with a pattern ranging from more autonomy and agency in consuming space to passivity and caution. Social differentiation and physical transformations in Tehran together with the emergence of new lifestyles have produced new behavioral templates which could be called “thin femininities”. Thin femininities which require equalitarian and challenging spatial participations, will inevitably change feminine values and involve important connotations both for their rights to the city and the way they understand it.
    Keywords: New Femininity, Leisure Spaces, Gender Politics, Spatial Socialization
  • Ar Afshani *, Z. Jafari Pages 92-115
    Social capital is one of the key variables in social explanations. Hope for the future, particularly among young people, has paramount importance and social capital has an important role in raising the hope for the future. This study carried out to investigate the relationship between social capital and hope to the future among students of Yazd University. This survey study is practical in terms of content, cross-sectional, and extensive. The statistical population was all of Yazd University students in the academic year 2014-2015, who 374 people of them were selected and studied through stratified random sampling method. In this study, instrument was questionnaire and validity of the data collection tool was ensured through a content validity and the high Cronbach's alpha for the variables shown in the utility reliability of the research instrument (there was more than 0.7 regarding all the constructs). Data were analyzed by SPSS and Amos softwares. The results showed there is not a significant difference between hope to future based on sex and field study. But there was a positive and significant relationship between social capital and hope to the future. Also, there was a significant positive relationship between the social trust, social norms and social network with hope to the future.
    Keywords: Students, Hope to the Future, Social capital, Social network, Social trust
  • V. Mirbeygi * Pages 116-169
    Rentier states, has been faced with serious political and economic problems. In these countries, A major part of their revenues not from taxes but from the sale of natural resources extracted is provided. And some certain theories for the study of political economy of that countries came into existence. These are called Rentierism theories. These theories focus on the outcomes and harmful effects of Rentierism. These Effects and Outcomes returns to different fields of economy, politics and society. These Effects and Outcomes included not only the global market volatility that undermines the national economy but also unusual empowering rentier state/government. In this study Rentierism dimensions has been identified as a counterpoint to good governance dimensions. And the pattern of good governance has been identified as a democratic alternative of Rentierism. The governance pattern was investigated in six countries that rely on rent to varying degrees. These research was conducted with comparative-historical method, based on World Bank data. The results showed that Rentierism theories has serious limitations, because a more-rentier government does not always act in such a way as undemocratic and with bad governance, and conversely a less-rentier government, does not always act in such a democratic and with good governance. Finally, offered some suggestions for the development of Rentierism theories.
    Keywords: Rentierism, good governance, comparative-historical study, rent
  • A. Zolfaghari * Pages 170-210
    There have been a lot of typologies on Islamic trends. Most of them were from the part of western writers who tried to connect Islamic thoughts to the westerly right and left factions and because of that they couldn’t properly distinguished Islamic trends from western attitudes. They have used labels and titles that are alien to Islamic attitude. Abdullah Saeed and Tariq Ramadan, two Muslim writers, used a different way to express the variety of Islamic religiosities and have tried to provide a precise definition of the Islamic attitude by correcting the deficiencies of western typologies. Through expressing typology of these two writers and by providing examples, instances and necessary reasons as well as comparing these two typologies, this paper intends to criticize them.
    The method of this article is a comparative one. Based on the criteria and characteristics of a successful and useful typology, the typologies of Abdullah Saeed and Tariq Ramadan were compared to show their mistakes, shortcomings and wrong generalizations. Not matching of the most typologies instances with existing realities of Islamic countries, often confuse the audiences, while Saeed and Ramadan, in their typologies, have abandoned these factions or have acceptably distinguished them from the Islamic religiosities
    Keywords: Religious Typologies, Islamic Religiosities, Abdullah Saeed, Tariq Ramadan