فهرست مطالب
فصلنامه فضای جغرافیایی
پیاپی 17 (بهار 1386)
- 230 صفحه، بهای روی جلد: 7,500ريال
- تاریخ انتشار: 1386/03/20
- تعداد عناوین: 9
-
صفحه 1
در پژوهش حاضر از نقشه شهرستان به عنوان مرز منطقه مورد مطالعه استفاده شده و نتیجه آن با توجه به جنبه کاربردی مقاله، از طریق ارائه نقشه مخاطرات ژئومورفولوژیک و ممیزی مناطق پر خطر- کم خطر سعی دارد برنامه ریزان و مدیران اجرایی را به سوی برنامه ریزی و مدیریت صحیح کاربری زمین سوق دهد. با استفاده از نقشه های توپوگرافی رقومی شده و نقشه های زمین شناسی و ژئومورفولوژی و داده های سنجس از دور و بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) شامل نرم افزار هایArc/info و Arcview داده ها پردازش شده و پس از تهیه پایگاه اطلاعاتی برای منطقه مورد نظر، با استفاده از روش تحلیل همپوشی (Overlay) نقشه مخاطرات طبیعی و ژئومورفولوژیک ارائه گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد که 32 درصد منطقه مطالعاتی از نظر وقوع حرکات توده ای مواد، در محدوده خطر متوسط تا بسیار شدید قرار دارند و 12 درصد از مساحت شهرستان مورد مطالعه، به لحاظ سیلاب رودخانه ای در پهنه خطر متوسط تا بسیار شدید واقع شده اند. همچنین 28 درصد از شهرستان اهر به لحاظ حساسیت از نظر زمین لرزه در محدوده خطر متوسط تا شدید قرار دارند.
کلیدواژگان: مخاطرات طبیعی، حرکات توده ای، اثرات زمین لرزه، سیلاب، شهرستان اهر، GIS -
صفحه 29واژه دیاپیر در اصل ریشه یونانی دارد و به معنی سوراخ کردن است. دیاپیر به فرایندی که طی آن مواد با وزن مخصوص کمتر از طبقات رویی خود، بالا آمده وآنها را می شکافد و سپس در سطح زمین ظاهر می گردد، گفته می شود (Ramberg،1981،PP20-21). این اصطلاح در سال 1915 توسط M.L.MarazeC توصیف و به کار گرفته شده است. منشاء دیاپیر ها ممکن است متفاوت باشد. برخی از آنها دارای منشا آذرین، برخی دیگر گچی و یا حتی سلول های یخی هستند. این پدیده اخیر در مناطق قطبی با افزایش حجم باعث ایجاد پینگو می شود (سبزه ای، 1375، 158). معمولی ترین دیاپیرها گنبد های نمکی است که پراکندگی آن در سطح زمین نسبتا زیاد است. نمک به خاطر وزن مخصوص کمتر نسبت به لایه های خود بر اثر تحریکاتی مانند فشارهای تکتونیکی با ایجاد گسله در طبقات رویی، به سمت بالا حرکت کرده و در سطح زمین ظاهر می شود. اهدافی که در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد به قرار زیر است. 1- مشخص نمودن نحوه تشکیل نمک. 2- مشخص نمودن بالا آمدگی لایه های نمک و تشکیل گنبد های نمکی. 3- ویژگی های سازند هرمز. 4- پراکندگی جغرافیایی گنبدهای نمکی در ایران. بر اساس نتایج به دست آمده منشاء دیاپیرها متفاوت است و در مورد نحوه تشکیل آن نظرات متفاوتی ارائه شده است بدین ترتیب: 1- نظریه رومانیایی 2- فرضیه تکتونیک 3- فرضیه آتشفشانیکلیدواژگان: دیاپیر، دیاپیریسم، آذرین، پینگو، فشارهای تکتونیکی، ریفت، دیاژنز
-
صفحه 51روند تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در چند دهه اخیر در ایران بویژه از زمان حکومت پهلوی تاکنون از یک طرف و گوناگونی و تنوع بستر جغرافیایی از طرف دیگر به نوعی خاص از نظام فضایی سکونتگاه های انسانی منجر شده که از آن می توان به عنوان ((دوگانگی)) یاد کرد (مولائی هشجین، 1382، 48). محرومیت بیش از پیش روستاها در مقایسه با شهرها و افزایش روزافزون شکاف بین شهرها و روستاها منجر به عدم تعادل ناحیه ای در کشور شده است. بررسی و ارزیابی برنامه های عمرانی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بعد از آن در روستاها نشان می دهد که در برنامه ریزی توسعه روستایی، سیاست یک سونگری یعنی توجه به خدمات روستایی در قالب تامین رفاه روستاییان با کارکرد سکونتی بدون توجه و یا کم توجهی به کارکرد اقتصادی تولیدی روستاها مورد نظر بوده است و لازم است برای توسعه کشور و روستاها این سیاست مورد بازنگری قرار گیرد و سیاست توسعه همه جانبه روستاها از لحاظ سکونتی و اقتصادی به صورت همزمان پیگیری شود. در این مقاله نگارنده با بهره گیری از نظریات، تجربیات، منابع و اطلاعات به بررسی الزامات بازنگری در سیاست های برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران پرداخته و به موضوعاتی نظیر اهداف محوری برنامه ریزی توسعه روستایی، سیاست های برنامه ریزی توسعه روستایی، ارزیابی سیاست های برنامه ریزی توسعه روستایی و الزامات بازنگری در سیاست های برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران اشاره شده و در پایان به ارائه پیشنهادهایی پرداخته شده است.
کلیدواژگان: الزامات، بازنگری، سیاست ها، برنامه ریزی توسعه روستایی، ایران -
صفحه 73توپوگرافی هر منطقه نقش بسیار مهمی در ایجاد و توسعه ی سکونتگاه های انسانی و نحوه شکل گیری واحدهای مستقر در آنها دارد. علاوه بر این تابعیت ساختاری مساکن و بالاخص مساکن روستایی بیش از دیگر عوامل محیطی متاثر از عامل توپوگرافی است. بررسی نقش توپوگرافی در شکل گیری فیزیکی- کالبدی مساکن روستایی و تعیین میزان همبستگی و پیوند بین عوامل مزبور و نیز ارزیابی نقش عامل توپوگرافی در میزان مطلوبیت ساختار فیزیکی واحدهای مسکونی روستایی مورد مطالعه، اهداف پژوهش حاضر را تشکیل می دهند. جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت از 15 روستا از روستاهای استان آذربایجان شرقی با توپوگرافی های متفاوت (کوهستانی، دامنه ای، دشتی و جلگه ای) می باشد. برای بررسی روابط بین متغیرها و تحلیل قدرت پیوند بین عامل توپوگرافی و ویژگی های فیزیکی- کالبدی مساکن از همبستگی «پیرسون» استفاده می شود.
کلیدواژگان: مساکن روستایی، توپوگرافی، فیزیکی، کالبدی، میزان مطلوبیت -
صفحه 101گل فشان یک پدیده طبیعی منحصر به فرد است که در اکثر نقاط کره زمین قابل مشاهده است و معمولا به صورت یک عارضه مخروطی شکل گلی که مخلوطی از آب داغ، گازهای نفتی و هیدروکربوری، گل و رسوبات ریز دانه است، دیده می شود. گل خروجی معمولا به صورت آرام و گاهی نیز همراه با انفجار از یک یا چند دهانه خارج شده و به تدریج بر روی دامنه سرازیر می شود. گل فشان ها اغلب با گاز متان همراه هستند که به راحتی می سوزند و شعله ور می شوند و برخی از آنها نیز دارای گازهای گوگردی همراه با آب داغ هستند. اصولا برای انجام موفقیت آمیز هر تحقیقی روش ها و ابزارهای تحقیقی خاصی وجود دارد، که پژوهشگر متناسب با نیاز خود ازآن ها بهره می گیرد. در این تحقیق ابتدا مطالعات کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از طریق اینترنت صورت گرفت و سپس با تلفیق و تطبیق این اطلاعات با تجربیات حاصل از 15 سال کار میدانی نگارنده بر روی گل فشان های ایران و مالزی، به پراکندگی جغرافیایی گل فشان ها در جهان و همچنین کاربرد های متنوع آنها پرداخته شد. گل فشان ها کاربرد های اقتصادی و شگفتی های فراوانی دارند که تاکنون مورد توجه محققان قرار نگرفته است، لذا در این پژوهش تلاش خواهد شد زوایای ناشناخته و همچنین دنیای شگفت انگیز آن ها بررسی شود و تشابهات و تفاوت های گل فشان ها به همراه مخاطرات و اثرات اقتصادی و سایر ویژگی های موجود در آن ها مورد مطالعه قرارگیرد.
کلیدواژگان: گل فشان سرد، گل فشان گرم، گازهای هیدروکربوری، اکوتوریسم، فوران گل، گل درمانی، تکتونیک، پراکندگی جغرافیایی، ناپگ، پیل پیلیا -
صفحه 129به منظور استفاده بهینه از آب رودخانه ها برای تامین آب، جهت آبیاری و شرب و تهیه انرژی، سدهای بزرگ و کوچکی بر روی رودخانه ها بسته شده اند. سدها که بیش از 4500 سال با اهداف کنترل جریانات رودخانه ای و ذخیره آب، درخدمت انسان ها بوده اند، به صورت ساختارهای مدیریت آب، از زمان احداث به عنوان عوامل ژئومورفیک عمل نموده اند. این ساختارها با تغییر در الگوی جریان طبیعی آب ها و تغییر در مقدار رسوب گذاری و بار رسوبی رودخانه ها و همچنین تغییر در انرژی آب، در عملکرد فرایندهای ژئومورفولوژیکی رودخانه ها و حوضه ها اثرات زیادی برجای گذاشته اند. اما اثرات سد ها بر پیامدهای ژئومورفولوژیک پایاب ها زیادتر بوده است. می توان اثرات ژئومورفولوژیکی احداث سدها در پایاب ها را در9 حالت مختلف طرح نمود. این 9 حالت مختلف، براساس بیلان دبی، بار رسوبی، اندازه ذرات و شیب بستر قابل ارزیابی است. تغییر میزان آب رها شده از سدها، با تغییر در بار رسوبی آب های جاری، ظرفیت حمل و در نهایت درتغییر ویژگی های ژئومورفولوژیکی نیمرخ طولی و مقطع عرضی بستر جریان رودخانه ها عینیت یافته است. در این مقاله تمامی این تغییرات با ذکر نمونه هایی از رودخانه قرنقو که سد سهند بر روی آن بسته شده، مورد بحث قرارگرفته است.
کلیدواژگان: سد، اثرات ژئومورفولوژیکی سدها، تغییرات نیمرخ طولی رودخانه ها، تغییرات در مقطع عرضی بستر جریان، سد سهند، حوضه قرنقوچای، رودخانه قرنقوچای -
صفحه 169در بازدیدهای میدانی مکرر از حوضه آبریز اوجان چای در دامنه شمال شرقی توده کوهستانی سهند مشاهده شد که انواع حرکات توده ای، بناهای شهری و روستایی، زمین های زراعی و شبکه های ارتباطی را تهدید و تخریب می کنند. پژوهش حاضر سعی دارد با ترسیم نقشه پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش ها در این منطقه، علاوه بر شناسایی نواحی مستعد حرکات توده ای، سهم مردم محلی را در وقوع این پدیده ها بیان کند. به این منظور، ابتدا عوامل موثر در رویداد زمین لغزش ها انتخاب و نقشه های معیار آنها به همراه نقشه پراکنش زمین لغزش ها در حوضه آبریز اوجان چای ترسیم شدند. سپس با محاسبه تراکم حرکات توده ای در کلاس های مختلف متغیرهای انتخابی و وزن آنها، بر اساس روش های آماری و تلفیق نقشه های وزنی در سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزارهای Arc/View Arc/GIS، نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه مورد مطالعه ترسیم شد. با بررسی تراکم زمین لغزش ها متغیرهایی که فعالیت های انسانی در آنها دخالت دارند، سهم انسان در وقوع حرکات توده ای اوجان چای آشکارشد. صحت نقشه پهنه بندی نیز براساس معادله های ریاضی تایید شد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که در وضعیت کنونی در حدود 36 درصد منطقه مورد مطالعه در نواحی با خطر متوسط تا بسیار زیاد از نظر وقوع زمین لغزش قرار دارد. حداکثر تراکم زمین لغزش ها در حوضه آبریز اوجان چای در شیب های 45-30 درجه واحد کوهستان، رسوبات آبرفتی کواترنر و سازندهای قرمز تحتانی، بارش های بیش از 400 میلی متر، نواحی کشت آبی حاشیه رودخانه ها و در 500 متری نزدیکی روستاها می باشد. سهم عوامل انسانی نیز در وقوع پدیده زمین لغزش حوضه مورد مطالعه، 21 درصد برآورد شده است. مسلما با رشد جمعیت و افزایش حضور انسان در مناطق کوهستانی و پایکوهی، نواحی مستعد ناپایداری در حوضه مورد مطالعه به صورت بالفعل مخاطره آمیز خواهد شد. این امر ضرورت توجه مدیران و مسوؤلان را در اجرای برنامه های عمرانی توسعه به نواحی مستعد ناپایداری آشکار می سازد.
کلیدواژگان: نقش انسان، زمین لغزش، پهنه بندی خطر، توده کوهستانی سهند، حوضه آبریز اوجای چای -
صفحه 193گردشگری در جهان معاصر در فضاهای جغرافیای برکنش های بسیاری در ابعاد درون متنی شکل می دهد که هر یک از این بر کنش ها، تاثیراتی را پیرامون تولید و مصرف فضای گردشگری ایحاد می کند و در راستای اشتغال و درآمد رویکرد به پردازش رفاه مندی ساکنان محلی دارد. در این میان ساختار شکنی گردشگری در چالش های پسامدرنیته نوع پردازش گردشگری و جذب آنها را به هریک از فضاهای جغرافیای در دورنمایی پساگردشگری انبوه تبلوری دیگر داده است. این گونه از گردشگری میل به تقاضای مصرف فضاهای سنتی و فرهنگی در یک نگرش میراث گونه دارد و از آنجا که جوامع عشایری به عنوان میراثی سترگ، برجای مانده اصالت کارکردی و طبیعی شدن هستی شناسانه انسان در روابطی متقابل با محیط همراه با نشانه هایی از بازتابندگی تاریخ مندی می باشند، می توانند در روندی از شناخت جریان پساگردشگری انبوه به عنوان مقاصد گردشگری ایفای نقش نمایند. از این رو این مقاله سعی بر آن دارد تا با رویکرد به پسا گردشگری انبوه، قابلیت گردشگری را در مناطق عشایری و شکل گیری گردشگری عشایری را به عنوان یک الگوی فضایی گردشگری با نگاهی به ایران مورد بررسی قرار دهد. آنچه مدنظر است رویکرد فراهم آوردن بنیانی هستی شناختی - جغرافیایی در روند دو سویه گردشگری و مناطق عشایری می باشد.
کلیدواژگان: گردشگری، رفاه مندی، پسامدرنیته، بازتابندگی -
صفحه 1
-
Page 1
Ahar township is located on the north east of Tabriz. This township is placed within two mountain ranges of Arasbaran and Gharehdagh. Due to the intensity of geomorphic activities, the occurrence of slope mass movements, and river flooding are of the most important geomorphic features and hazards. Because of the existence of different faults in the southern parts of the city, there is the possibility of occurrence of hazards such as earthquakes. In this research, authors have used the township maps as the study area boundaries. The results would orientate the policy makers and planners toward appropriate urban and township management and planning.In the present article, the natural and geomorphic hazards have been drawn including the risks of slope movements, the effects of earthquakes, and finally, the floods after the identification of study area by applying topographic data, satellite pictures (ETM+), and the use of Geographic Information System (GIS) techniques.
-
Page 29Diapir in fact has a Greek origin meaning “hole making” or drilling a hole. This word has been explained by Marazec in /9/5 (Ramberg, /98/). Diapirism means a process in which some materials move upwards due to lower density from underneath and finally appear on the surface. The origins of diapir might be different so that some of them have igneous origins and the others orginate from plaster work or even ice cells. This later phenomenon causes formation of pingo by increased size in polar areas (Sabzei, //75). The most common and ordinary kind of diapirs are saline, namely, salt plugs, the distribution of which is more frequent on the earth.
-
Page 51The general trend of economic, political, cultural and social changes occurring in Iran in recent years, especially those starting from Pahlavi Era to date, in one hand, and diversity and variety of the country’s geographic situation on the other, has turned into an ad hoc human residence spatial systems, which can be termed “spatial duality”. The excessive deprivation experienced in rural areas as compared to the living standards of urban areas along with the increasing gap between the rural and urban areas, had resulted in a regional disequilibrium in the country. When considering and evaluating the state’s development planning programs before and after revolution with regard to the rural development planning, it appears to be unidirectional, concerning the attention paid only to the rural services to fit the welfare needs of the areas supposed to be residential in nature, with little or no attention paid to meet the rural areas’ productive- economic functions which are in hard need of reconsideration for the state and its rural development planning. It requires the inclusion of a simultaneous multifaceted planning with regard to the residential and economic dimensions in the state’s development policy. The writer has utilized an array of ideas, experiences and sources to study the necessities of reconsidering Iran’s rural development planning and in doing so, the issues such as the crucial goals of rural development planning, rural development planning policy, and the necessities of reconsidering Iran’s rural development planning have been addressed. The paper will end up with a conclusion and some comments.
-
Page 73The topography of each area has an important role on the establishment and extension of human settlements. Moreover the form of houses especially the rural ones are under the influence of topographic conditions.The examination of the role of topography on physical framework of rural houses and finding any correlation between these factors and also the evaluation of topography on desirability of physical structures of residential units are the basic goals of this article.
-
Page 101Mud volcano is a unique natural phenomenon which is common in most parts of the earth. It usually appears in a cone-shaped mud comprising of hot water, gas and petroleum hydrocarbons, mud and microlithic sediments. The mud may commonly slowly flow or sometimes erupt out of one or several mouths and it spreads out gradually on its slope. Methane is usually a concurrent element as far as a mud volcano is concerned. It is an easily flammable gas. Sometimes, sulfurous gases and hot water are produced by mud volcanoes. In principle, certain specific materials and procedures are used for doing a successful research, and the researchers apply these materials or procedures considering their specific purposes. In this study, at first some library sources were studied and the information was collected and juxtaposed with the author’s fifteen years of field work on Iran and Malaysia mud volcanoes
-
Page 129In order to use the energy and irrigation potential of the rivers, a series of dams have been designed. Dams have served society for over 4500 years.They control stream flow and secure water storage and act as geomorphic agents and water management structures. Dams profoundly impact the geomorphology of rivers by altering the natural patterns of water sediment and energy flow in those rivers. The effects of dams in downstream geomorphology are reviewed and a typology is devised consisting of 9 cases. The classification can be seen as a balance between water discharge, sediment load, grain size and river slope. Depending on changes in released water flow and changes in released sediment load, relative to transport capacity of the flow, it is possible to estimate resulting cross-sectional geomorphology.The longitudinal extent of changes and their variability with time and the tributary response to altered mainstream cross-section changes are also discussed.
-
Page 169Ojan-Chai basin is located on the northeast slope of Sahand mountain. On the basis of repeated field observation from this region, we observed that mass movements threaten and destroy the rural and urban buildings, agricultural lands and roads. Thus, this study attempts by mapping landslide hazard zoning in the Ojan-Chai basin, to recognize the mass movement susceptible areas and explain the contribution of human factors in landsliding. For this purpose, the effective factors in landsliding ware selected, followed by drawing index maps and distribution map in Ojan-Chai basin. On the basis of statistical models and GIS we calculated the density and weight of selected variables. For mapping of the landslide hazard zoning, weighted maps were emerged using GIS.
-
Page 193In the contemporary world, has man many interactions within the context of geographic spaces. Every interaction has its influence on tourism space production and supply patterns. In these patterns the welfare of local citizens and rural people is of main interest. The structural decence in post-modernist challenges of tourism has been bearing drastic changes.The post modernist tourism inclines toward the consumption of cultural and traditional spaces in an inheritant approach. whereas the tribal societies as a great heritage of the past remain in a mutual epistemological relationship with their environment consisting of historical reflection, it can be taken into account as a main tourism attraction phenomenon.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.