فهرست مطالب

فضای جغرافیایی - پیاپی 26 (تابستان 1388)

فصلنامه فضای جغرافیایی
پیاپی 26 (تابستان 1388)

  • 194 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1388/05/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • کیومرث خداپناه، حسن بیک محمدی صفحه 1
    برخورداری از خدمات مختلف رفاهی و تسهیلات اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی، از اساسی ترین شاخص های توسعه در هر واحد برنامه ریزی و بویژه مناطق روستایی است. هدف از انجام این پژوهش بررسی و مطالعه وضعیت شاخص های اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و زیربنایی دهستان های بخش مرکزی شهرستان اردبیل و رتبه بندی این دهستان ها از نظر برخورداری از شاخص های توسعه و تعیین محروم ترین و برخوردارترین آنها و نشان دادن اولویت های توسعه در منطقه است. در این پژوهش با استفاده از مطالعات میدانی و تهیه پرسشنامه از دهستان ها اطلاعات و داده های مورد نیاز جمع آوری شده، شاخص های ارزیابی سطوح توسعه مشخص و با روش تاکسو نومی عددی دهستان های منطقه رتبه بندی شده است، سپس درجه توسعه یافتگی آنها تعیین و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دهستان سردابه به علت توسعه یافتگی بیشتر نسبت به دیگر دهستان ها ناهمگن می باشد، دهستان کلخوران در رتبه حد متوسط توسعه و بقیه دهستان ها در رتبه محروم و خیلی محروم قرار دارند. بدیهی است با مشخص شدن تفاوت و اختلاف درجه توسعه یافتگی این دهستان ها، برنامه ریزان و متولیان توسعه روستایی بهتر می توانند نسبت به اولویت برنامه های توسعه روستایی از نظر شاخص های توسعه مورد مطالعه این مناطق اقدام نمایند.
    کلیدواژگان: دهستان، بخش، طبقه بندی، تاکسونومی عددی، درجه توسعه یافتگی، شاخص های توسعه
  • علی محمد خورشیددوست، راحله صنیعی، یوسف قویدل رحیمی صفحه 31
    با توجه به تاثیر دما در شرایط اقلیمی هر منطقه و اهمیت پیش بینی آن در برنامه ریزی های محیطی، استفاده از روش های دقیق تر آماری برای مطالعه تغییر و پیش بینی عناصری مثل دما، کاربرد وسیعی پیدا کرده است. یکی از روش های مذکور کاربست مدل سری زمانی هالت-وینترز است. با توجه به هدف پیش بینی که تخمین مقادیر کرانگین دمای اصفهان برای 10 سال آتی در بازه 2006 تا 2015 بوده است، ابتدا با توجه به تعداد داده های موجود از هر یک از سری ها که 55 عدد (بازه زمانی داده ها 1951 تا 2005 میلادی بوده است) بود، روش های مختلف پیش بینی سری زمانی مورد آزمون قرار گرفت. از میان روش های مذکور فقط مدل سری زمانی هالت- وینترز قابلیت پیش بینی اعداد منفی سری حداقل مطلق دماهای به ثبت رسیده سالانه اصفهان را داشت. پس از بررسی و آزمون مدل ها و در نظر گرفتن شاخص های ارزیابی، دقت و صحت مدل بار دیگر ثابت شد که مدل هالت- وینترز نتایج بسیار بهتری نسبت به سایر مدل ها ارایه می کند و به این علت به عنوان مدل مطالعاتی برای پیش بینی مقادیر 10 سال آتی دماهای مطلق حداقل و حداکثر اصفهان انتخاب گردید. این مطالعه نشان داد که بهترین مدل برای پیش بینی آتی دماهای مطلق حداقل و حداکثر اصفهان، مدل هالت- وینترز است.
    کلیدواژگان: مقادیر کرانگین، پیش بینی دما، سری زمانی، مدل هالت، وینترز، اصفهان
  • میرعلی شفیعی صفحه 49
    در دهه آغازین قرن بیست و یکم، تقاضا برای گاز طبیعی دارای بالاترین رشد می باشد. رشد فزاینده اقتصادی هند، نیازمندی این کشور به انرژی بویژه گاز طبیعی را افزایش داده است. از میان انتخاب های متعدد برای واردات گاز طبیعی، گزینه خط لوله زمینی ایران- هند مورد توجه مسوولان این کشور قرار گرفته است که با این روش انتقال خط لوله از سرزمین پاکستان در این پروژه ضرورتی انکار ناپذیر است. اما مساله این است که آیا همکاری های اقتصادی ایران، هند و پاکستان در قالب پروژه خط لوله گاز می تواند چالش های ژئوپولیتیکی میان سه دولت را به نفع منافع اقتصادی حل و یا تضعیف کند؟ برای پاسخ به این مساله از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که دستاوردهای ژئوپولیتیکی و ژئواکونومیکی هند، ایران و پاکستان در احداث پروژه خط لوله زمینی یکسان نیست و همکاری های اقتصادی به تنهایی نمی تواند بازدارنده چالش های ژئوپولیتیکی میان سه دولت باشد. بنابراین ناامنی، بزرگ ترین چالش پیش روی خط لوله گاز در سرزمین پاکستان است.
    کلیدواژگان: ژئوپولیتیک، ژئواکونومی، ایران، هند، خط لوله گاز، پاکستان
  • علیرضا عظیم پور، حسن صدوق، علی دلال اوغلی، محمدرضا ثروتی صفحه 71
    پهنه بندی لغزش یکی از روش هایی است که می توان به کمک آن مناطق بحرانی را تعیین کرده و از نقشه های پهنه بندی به دست آمده در برنامه ریزی ها استفاده کرد. کلمه پهنه بندی زمین لغزش در راستای دستیابی به اهداف برنامه ریزی ها و یا تقلیل خسارات ناشی از لغزش زمین تاکنون به طور منطقی در ایران کمتر در نظر قرار گرفته است، از این رو در مقاله حاضر، روش AHP به عنوان یکی ازروش های قابل استفاده و کاربردی به طور موردی در حوضه آبریز اهر چای در استان آذربایجان شرقی مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش عوامل موثر در زمین لغزش به اجزایی تجزیه شده اند و سپس با دادن وزن به هر کدام، میزان نقش آنها در وقوع زمین لغزه تعیین شده است.
    نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر نشان داده که عوامل زمین شناسی بیشترین وزن (نقش) و عوامل انسانی کمترین وزن را داشته اند. عواملی نظیر سنگ شناسی، شیب، گسل، جهت دامنه ها، ارتفاع، فاصله از رود، نوع کاربری و فاصله از جاده ها به ترتیب اولویت به عنوان مهم ترین عوامل موثر در لغزش به منظور پهنه بندی مورد مطالعه قرار گرفتند. سپس نقشه خطر زمین لغزش در سه گروه زیاد، متوسط و کم تهیه شد.
    کلیدواژگان: پهنه بندی، زمین لغزش، AHP، حوضه آبریز اهر چای
  • رحمت محمدزاده صفحه 89
    این مقاله به تجارب برنامه ریزی شهری توکیو در کاهش آسیب پذیری ناشی از زلزله می پردازد. در شهر توکیو، زلزله همانند سایر پدیده های غیر مترقبه، مساله ای تکراری یا متعارف نیست. در حقیقت این شهر از زمان زلزله بزرگ کانتو در سال 1923 با بهره گیری از ابزارهای برنامه ریزی شهری از جمله توسعه فضاهای باز و سبز درصدد کاهش عوارض ناشی از زلزله بوده است. با این حال این ابزارها، در دهه های 70-1960 (از بالا به پایین در سطح کلان) و 90-1980 (گرایش به سوی اجتماعات کوچک و محلی) با راهکارهای برنامه ریزی حاکم بر جهان همسو شده و در طی سالیان اخیر با اثر بخشی زیاد به کاهش چشمگیر خسارات جانی و مالی منجر گشته است. این مقاله به منظور بهره گیری از تجارب ارزنده موجود به بررسی راهکارها، روندها، سیاست ها و کلا اقدامات شهر توکیو پرداخته است.
  • داود مختاری صفحه 113
    انواع مختلف مورفولوژی مسیر آبراهه ها در رودخانه های کوهستانی نتیجه واکنش این آبراهه ها به عوامل رودخ ای و غیر رودخانه ای است. حوضه آبریز باغلار یکی از سیستم های رودخانه ای دامنه شمالی میشوداغ در شمال غرب ایران است که وقوع اسارت و حرکات توده ای، و نقش آنها در تغییر شکل مسیر رودخانه، موضوع این مقاله است. در این مقاله با اتکا به یافته های میدانی و بر اساس تقسیم بندی های موجود در مورد انواع مورفولوژی مسیر آبراهه ها، مورفولوژی بخش های مختلف آبراهه ها مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، چهار نوع مورفولوژی آبراهه ای مسطح، پله- حوضچه بر روی سنگ مادر، پلکانی و پلکانی-حوضچه ای تشخیص داده شده است. تفاوت در ویژگی های بستر مسطح رودخانه در قسمت های مختلف مسیر، تشکیل آبراهه های پلکانی- حوضچه ای و وقوع آشفتگی های دوره ای در جریان رودخانه، تغییر بستر مسطح رودخانه به بستر پله- حوضچه در بخشی از مسیر و تشکیل آبراهه هایی با بستر پلکانی، از جمله آثار عوامل غیر رودخانه ای(اسارت و ناپایداری های دامنه ای) در مورفولوژی آبراهه های رودخانه باغلار هستند. انجام چنین مطالعاتی می تواند به ارزیابی بهتر واکنش رودخانه به تغییرات گوناگون در پهنه حوضه آبریز و تامین اطلاعات پایه برای طرح های آمایش سرزمین، حفاظت محیط زیست و کنترل سیلاب کمک کند، و شناخت و دخالت دادن عوامل غیر رودخانه ای راه را برای طرح معادله هایی کاملتر برای برآورد میزان حمل بار بستر در رودخانه های کوهستانی فراهم می کند.
    کلیدواژگان: عوامل غیر رودخانه ای، مورفولوژی مسیر آبراهه، اسارت رودخانه، حوضه آبریز باغلار، شمال غرب ایران
  • علی نوری کرمانی، ایوب ذوقی، ارسطو یاری حصار، مسعود علایی صفحه 137
    سکونتگاه های شهری از نظر فعالیت های گردشگری به دلایل متعددی چون مقصد، مسیرعبور و مراکز ارائه خدمات برای گردشگران از اهمیت بالایی برخوردارند. حجم ورودی قابل ملاحظه گردشگران (در حدود 5/2 میلیون نفر) به استان کردستان در هر سال نشان از وجود ظرفیت های بالای جذب گردشگران می باشد. این در حالی است که امروزه پدیده گردشگری شهری در سطح استان به دلیل ویژگی های محیط طبیعی به نوعی در حال ایجاد پیوند عملکردی با اکوتوریسم می باشد و همین امر یکی از عوامل افزایش جذب گردشگران و نیز افزایش میل به مدت ماندگاری بیشتر آنان می باشد. از دیگر سو، فقدان وجود زیرساخت های مختلف خدماتی، ارتباطی، رفاهی و غیره در سطح استان بویژه در مراکز شهری خود به عنوان عاملی منفی در حال نقش آفرینی بوده و حجم ورود و جذب گردشگران و نیز مدت ماندگاری آنان را به گونه ای منفی تحت تاثیر قرار داده است. استان کردستان با برخورداری از جاذبه های طبیعی فراوان به عنوان مقصد بسیاری از گردشگران نیازمند تقویت و توسعه ی انواع ساختارهای زیربنایی می باشد تا گردشگران ضمن بازدید از جاذبه های اکوتوریستی از مواریث تاریخی و اماکن تفریحی شهرها هم بهره مند گردند. بدیهی است که در صورت تقویت جاذبه های شهری اثرات مثبت اقتصادی درخور توجهی را از حیث اشتغال و منابع ناشی از آن متوجه شهروندان خواهد نمود. در این نوشتار تلاش بر آن است تا با مروری بر ادبیات گردشگری شهری، ارتباط عملکردی آن با اکوتوریسم مورد بررسی قرار گرفته و نقش زیرساخت های مختلف ارتباطی، رفاهی و خدماتی در تقویت این پیوند مورد واکاوی قرار گیرد تا از این رهگذر بتوان توسعه فعالیت های گردشگری را به گونه ای مثبت تحت تاثیر قرار داد.
    کلیدواژگان: گردشگری شهری، اکوتوریسم، گردشگری خرید، گردشگری تجاری، استان کردستان
  • بهمن هادیلی، جمال مهرزاد صفحه 157
    مسکن به عنوان یکی از نیازهای اساسی در تمام دوران حیات انسان، از مسائل مهم اقتصادی و اجتماعی جوامع مختلف بوده و می باشد. مشکل مسکن را در ایران می توان با بالا رفتن سریع قیمت واحدهای مسکونی و اجاره بها برای آنها، مخصوصا در سطح شهرها احساس نمود. شهر تبریز همانند سایر شهرهای بزرگ کشور از مسائل مختلفی همچون تمرکز بسیار بالای جمعیت، گرانی قیمت زمین و مسکن و افزایش اجاره بها رنج می برد که نه تنها شهر را برای تامین مسکن اقشار میانی و کم درآمد جامعه با مشکل مواجه نموده، بلکه ساخت و سازهای جدید در زمین های اطراف و مجموعه سازی های مختلف در داخل و خارج شهر در توسعه و رشد کالبدی فضایی شهر به طور چشم گیر تاثیر گذار شده اند. بنابراین، بکارگیری سیاست های مناسب مسکن در شهر تبریز جهت رفع کمبودهای فعلی و برآورد نیازهای آینده امری ضروری بوده و از جایگاه بالایی برخوردار می باشد.
    توسعه فضایی و کالبدی کلانشهرها، تحت تاثیر بازار زمین و مسکن بوده است. طی پنجاه سال گذشته، رشد فزاینده جمعیت، بازار زمین، مسکن و ساختار فضایی شهر را به شدت تغییر داده است. تعداد ساختمان های مسکونی نوساز و یا در حال احداث تابع عواملی چون، قیمت زمین، زیربنا و اجاره بها می باشد. ساختمان های مسکونی سه طبقه یا بیشتر، عمدتا در فضاهایی از شهرها متراکم شده اند که قیمت زمین، مسکن و اجاره بها بیشتر بوده است. شاخص های فضایی کالبدی شهرها به تبع تغییر در قیمت زمین، زیر بنا و اجاره بهای واحدهای مسکونی تغییر کرده است.
    کلیدواژگان: اقتصاد شهری، توسعه فضایی و کالبدی شهر، زمین و مسکن، شهر تبریز
|
  • Kiumars Khoda Panah, Hassan Beik Mohammadi Page 1
    Having different welfare services and social, cultural and health facilities are the fundamental development indices in planning section, especially in rural districts. In this article the position of social, cultural, health and fundamental indicators of Ardebil rural districts have been considered. We ranked the indices determined the poorest from the point of view of having development indicators and the richest of them followed by illustrating the priorities of development in the region. The Required information and data were collected using surveying and questionnaires in rural districts. The indicators for examining development levels were illustrated and with the application method of numeral taxonomy, rural districts were ranked. Moreover, their developing degree were determined and analyzed. Results indicate that the Sardabeh village is more unequal than other rural districts in terms of development; Kalkhuran village is in average development and the rest are in deprived and the most deprived ranks. It is obvious that illustrating the differences of development degrees of such rural districts, can lead the programmers of rural developments to deal with priorities of rural development programs from the development indicators point of view in mentioned regions.
  • Ali Mohammad Khorshiddoust, Raheleh Saniei, Yousef Ghavidel Rahimi Page 31
    There is greater application of adapting more accurate statistical methods for the study of changes and the prediction of elements such as temperature. One of these methods is the application of Halt-Winters method. According to the aims of prediction in which the estimation of extreme temperatures of Esfahan have been applicable for the next 10 years of 2006-2015, we examined different time series prediction methods on the basis of the number of exiting data records of each series including 55 rules (the time range of date included the years 1951 up to 2005). Among the mentioned methods only Halt-winters model had the ability of predicting negative values among minimum annual absolute temperatures recoded for Esfahan. After testing of the models and the consideration of evaluation indexes, the accuracy of model was proved and that Halt-Winters model gave better results compared to other models. This is the reason why we used this model for the prediction of next 1- years minimum and maximum temperatures of Esfaha.
  • Mir Ali Shafiee Arabi Page 49
    The demand for natural gas has had the highest growth at the first decades of 21st century. Increasing economic growth of India has boosted the country's need to energy, especially the natural gas. Among other choices in the import process of natural gas, Iran- India ground pipe-line has been the focus of attention, which makes inevitable the passage of pipe-line through Pakistan. However, the problem is whether the economic cooperation among Iran, India and Pakistan will be able to solve or weaken the geopolitical challenges to the advantage of economic benefits. A descriptive-analytical approach has been used to answer this question.The results indicate that geopolitical achievements and geo-economy of Iran, India and Pakistan in the construction of the pipe-line are not the same and that the economic cooperation alone cannot prevent geopolitical challenges among the three states. Therefore, insecurity is the most outstanding obstacle in the way of pipe-line in Pakistan.
  • Ali Reza Azimpour, Hassan Sadoog, Ali Dallal Oghli, Mohammad Reza Servati Page 71
    Landslide zoning is one of the methods that can help determine the critical regions and using zoning maps the planners can apply them. Landslide zoning has been used less logically in planning goals and minimizing landslide damages. Therefore, we have applied AHP model as one of the useful and applicable methods in a case study of Ahar drainage basin in East Azerbayijan for landslide zoning. In this method we have distinguished factors affecting landslides as components, followed by weighting each and determent the role of any factor in land sliding.Results obtained from the present research indicated that geologic parameters had the highest and human inducted factors played the least significant roles. Factors such as litho logy, gradient, faults, slope aspects, height, distance from the river, land use type, and distance from roads were the most effective elements in landslide zoning. The landslide risk map was then prepared in three different groups of high, medium, and low.
  • Rahmat Mohammadzadeh Page 89
    This paper deals with Tokyo’s urban planning experience in reducing earthquake impacts. In Tokyo city earthquakes is not regarded as unusual phenomena or an ordinary problem. In fact, this city has attended the reduction of earthquake impacts since great earthquake of Kanto in 1923, with the application of urban planning instruments including the development of open green spaces. However, these instruments, in 1960-70 and 1980-90 decades are adjusted to the world planning strategies and their great effectiveness caused the aim of noticeable reduction in body and financial injures in recent times. This paper is the introduction of excellent experiences of Tokyo city to the trends, strategies and interventions of the city against earthquakes.
  • Davvod Mokhtari Page 113
    Mountain streams exhibit a diversity of channel-reach morphologies formed over a range of fluvial and no fluvial factors. Baghlar catchments is one of fluvial systems of northern slope of Mishow-Dagh in northwest of Iran that has experienced drastic changes in recent geologic times. River capture is a stage of evolution in this catchments, whose effects are accompanied with slope instabilities due to tectonic activities in stream channel-reach deformation all of which are studied in this paper. The study includes the investigation of morphology of channel segments based on field studies and available models. Subsequently, four channel-reach types were recognized: Plane-bed, bedrock step- pool, cascade, and cascade-pool. Difference in plane-bed channel characteristics in various segments of catchments, formation of cascade-pool channel and occurring of periodic disturbances in stream flow, deformation of plane-bed bed form to step-pool type in a portion of channel, and formation of cascade reach are among effects of no fluvial factors (river capture and slope instabilities) on channel reach morphology. Such studies will contribute to a better estimation of the impacts that have on channel processes along alluvial rivers, providing fundamental information for land use planning, environmental conservation and sediment disaster control. Finally the investigation of no fluvial factors have been acknowledged in the selection of appropriate sediment entrainment equations for estimating bed load transport rates in mountain streams.
  • Ali Noori Kermani, Ayoub Zoghi, Arastoo Yari, Masood Alaei Page 137
    Urban areas are important for tourism because they are destinations in their own right, gate ways for tourist entry, and centers for accommodation and bases for excursions. The high volume of tourists (about 2.5 million parson/year) into the Kurdestan imposes tremendous pressure on the natural environment. Many studies revealed that with out any complementary alternatives for natural areas, their sustainability would be in danger in a short time. Kurdestan province with its urban centers is one of the main destinations for many tourists. The present situation of urban amenities shows that the area needs an enforcement of the cultural and historical sites, which in turn could attract tourists to spend some of their leisure time apart from the ecotourists attraction. It is clear that complementary recreation in the urban areas can create job opportunities and, more revenues. This paper tries to evaluate the cultural and historical sites with general utilities in this Province.
  • Bahman Hadili, Jamal Mehrzad Page 157
    House as one of the humans’ essential needs, is regarded as one of the economic and sociological problems. Residential problems can be more in the increasing prices and its rents like spectially in the metropolitan region of Iran. Other large cities Tabriz have some problems such as population density, the rise in the price of land, settlement and its rent. These problems create much difficulties for the low income people, in other cases it causes the establishment of new buildings in outskirts and their accumulation inside or outside the city that generally have some affects in the spatial – structural expansion. Therefor, it is essential to use proper politics in Tabriz metropolitan housing to decrease the deficits and supply the future needs.Tabriz metropolitan structural development has followed the dwelling and land market conditions, rises Population growth has strongly changed the dwelling land markets and city spatial-structure.New residential building numbers or the buildings under construction follow factors such as land price, base–land, and rent price. Three floored or higher residential buildings are crowded most in places that land and dwelling prices and also rent prices has been higher. City space-form indexes change following the changes in land base prices and residential rent prices.