فهرست مطالب
پژوهشنامه متین
پیاپی 23-24 (تابستان و پاییز 1383)
- 318 صفحه، بهای روی جلد: 7,500ريال
- تاریخ انتشار: 1383/09/15
- تعداد عناوین: 15
- پیام متین
-
صفحه 1
- مقالات
-
صفحه 5نویسنده در این مقاله به بررسی مساله فلسفی کلامی «خیر و شر» پرداخته است. به طور کلی می توان مقاله را به دو بخش تقسیم کرد. در بخش اول، اشاراتی به ضرورت بحث در باب خیر و شر شده است و سپس راه حلهایی را که حکمای اسلامی برای حل این مشکل ارائه کرده اند مطرح می نماید و در این راستا از نظریات حکمایی چون ابن سینا، بهمنیار، غزالی، ملاصدرا، حاج ملاهادی سبزواری، زنوزی و دیگران بهره می جوید.
در بخش دوم، رهیافت برخی از متفکران معاصر همچون جی.ال.مکی را بازگو نموده و در نهایت، پاسخ فیلسوف معاصر دین، آلوین پلانتینگا را مطرح می نمایدکلیدواژگان: خیر، شر، خیر بالذات، خیر بالعرض، شر بالذات، شر بالعرض، قدرت الهی، عنایت الهی، علم الهی، عدل الهی، نظام احسن -
صفحه 25موضوع این مقاله بررسی عقل یا خرد و ابعاد گوناگون آن از دیدگاه امام علی(ع) است. در این مقاله تعریف و چیستی، نحوه وجودی، و در نهایت نقش و فعالیت عقل از منظر آن امام همام مورد بررسی قرار می گیرد. در پی این بررسی جایگاه و منزلت رفیع عقل مشخص شده و نشانه های عقل و عاقل و خرد و خردمند بیان می شود. از رابطه میان عقل، دین، علم و فهم سخن به میان می آید و شاخص های عقلانیت، خردگرایی و مانند آن شناسایی می شود. همچنین در این نوشتار، با استفاده از کلام امام علی(ع) اثبات خواهد شد که عقل مطمئن ترین منبع معرفت بشری، میزان و راه تشخیص صواب و ناصواب، حق و باطل، صدق و کذب، خیر و شر و خوشبختی و بدبختی است. با توجه به ضرورت بحث، از آفتها و آسیبهای عقل و عقلانیت نیز سخن به میان خواهد آمد.
در ادامه استقلال و محوریت عقل نیز مورد بررسی قرار می گیرد و در انتهای مقاله، نظر امام مورد تامل و تعمق قرار می گیرد. همچنین نوع نگرش ایشان به این نوع مسائل نشان داده می شود و نسبت عقل و خرد با نفس و جان آدمی مورد تبیین قرار می گیرد و از مطالبی که در ارتباط با اعمال غیر عقلانی و متضاد با عقل است، مانند شهوت، غفلت و مسائل مربوط به هواهای نفسانی و شیطانی، سخن به میان خواهد آمد.
البته باید خاطرنشان کرد جوهره این مقاله را سخنان امام تشکیل می دهد و اگر هم از دیگران سخنی به میان آید جنبه تبعی دارد و برای شاهد آوردن است؛ و نیز اگر در مواردی از لغت،کلام، فلسفه و علم مطالبی مطرح شده است، حالت مقدمه دارد و جهت اصلی آن را تغییر نمی دهد.
کلیدواژگان: عقل، عقلانیت، امام علی (ع) -
صفحه 55بررسی دموکراسی د راندیشه امام خمینی از زوایای متعدد مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله بر آنیم که این مساله را از نظر و دیدگاهی جدید، یعنی قلمرو سیاست ردیابی کنیم تا نه تنها به شفاف سازی رابطه مردم سالاری و دین مدد رسانیم بلکه به استمرار بقا و پایداری حکومت دینی نیز کمک کرده باشیم. در این نوشتار، ابتدا به تعاریف، تاریخچه، اصول و عناصر اصلی و انواع دموکراسی پرداخته ایم. سپس قرائت و تعبیر امام از واژه دموکراسی و جایگاه این واژه را در تفکر ایشان بررسی کرده، در ادامه به بازیابی عناصر مهم دموکراسی در گفتار و نوشتار امام و قانون اساسی جمهوری اسلامی به مثابه قلمرو عملیاتی اندیشه امام پرداخته ایم. در پایان نیز از مباحث مذکور نتیجه گیری به عمل آمده است.
کلیدواژگان: دموکراسی، دموکراتیک، قانون اساسی، انتخابات، قانون گرایی -
صفحه 89نگارنده بر آنست تا به دیدگاه ها و نظریات مختلف علما راجع به آیه 34 سوره نسا، که بسیار بحث برانگیز است، بپردازد.
بدین ترتیب، ابتدا کلمه نشوز را تعریف کرده و سپس به بررسی آیه مذکور می پردازد تا جلوی بسیاری از سوء تعبیر ها و بزرگنمایی هایی که راجع به کتک زدن زن در این آیه آمده، گرفته شود.
کلیدواژگان: آیه 34 سوره نسا، نشوز، تمکین، استمتاع جنسی، کتک زدن زن، غیر مبرح، واضربوهن -
صفحه 105اساس کار بانکداری بر تحصیل سود و ربح و تقسیم آن بر سپرده های افراد (مشتریان بانک) است. نظر به اینکه فعالیتهای بانکی در جمهوری اسلامی ایران باید بر مبنای معاملات غیر ربوی باشد، این مقاله موضوع خرید و فروش پول به زیاده و با مدت را از این منظر که آیا می تواند به عنوان حیله شرعی جایز باشد یا خیر، مورد بررسی قرار می دهد.
ضمنا این مقاله با توجه به تصریح امام خمینی مبنی بر مشروع نیودن راه های فرار از ربا، نتیجه می گیرد که بعضی از فتاوای موجود در رساله ایشان نیز لازم است، اصلاح شود.
کلیدواژگان: پول، مال، ربای معاملی، ربای قرضی، تنزیل، سفته، حیله شرعی، مثلی، قیمی، بیع دین -
صفحه 133دی. زد. فیلیپس معتقد است که بینش فلسفی ویتگنشتاین در فلسفه دین تاثیر فراوان دارد. فیلیپس در این مقاله که دومین مقاله از کتاب «ویتگنشتاین و دین» است برهان وجودی آنسلم را مورد بررسی قرار داده است. وی بر این اعتقاد است که برهانی که آنسلم تدارک دیده نه در ایمان آوردن خودش تاثیر داشته نه در ایمان آوردن دیگران، بلکه این برهان ایضاحی است برای کسانی که از قبل به خدا اعتقاد دارند. آنسلم در این برهان در مورد واقعیت خدا، ضرورت خدا و اینکه آیا وجود کمال است یا خیر، بحث می کند.
ویتگنشتاین معتقد است چنین مباحثی خارج از سیاق کاربرد زبان ماست و ما وقتی به آنها می پردازیم که تمایل پیدا کرده ایم تا به منطق زبانمان تعالی بخشیم. فیلیپس با ارائه هشت مثال مشخص می کند که گرایش به تعالی بخشیدن به منطق زبان چگونه در باورهای ما نقش بازی می کند.
کلیدواژگان: برهان آنسلم، اعتقاد به وجود خدا، ضرورت، کمال، زبان، گرامر، تعالی بخشیدن -
صفحه 149در این مقاله نگارنده تلاش می کند تا به بررسی مبانی فکری گروه های سیاسی اسلامگرا در فاصله زمانی سالهای 1320 تا 1357 بپردازد؛ زیرا تبیین مواضع فکری و اختلافات نظری این گروه ها، زمینه را برای درک بسیاری از چالش های اندیشه ای بعد از انقلاب فراهم می آورد.
هرچند بسیاری از گروه های یاد شده در کلیت اهدافی همچون مبارزه با استبداد، استعمار، ایجاد حکومت اسلامی، تلاش برای استقرار قوانین اسلامی و... مشترک بودند؛ اما در نگاه عمیقتری می توان اختلافات فکری مهمی را نیز در دیدگاه ها و مبانی اندیشه ای آنها مشاهده کرد که با پیروزی انقلاب و قرار گرفتن در محیطی جدید، این اختلافات زمینه بروز پیدا کرد و علت ظهور دیدگاه های مختلف در مقاطع تاریخی بعد از انقلاب گردید.
این مقاله در دو قسمت ارائه خواهد شد که در قسمت اول مواضع فکری گروه اسلامگرا شامل فداییان اسلام، حزب ملل اسلامی، هیات موتلفه و روحانیت مبارز مورد بحث قرار می گیرد و در قسمت بعدی مواضع فکری نهضت آزادی و گروه های سوسیالیست اسلامگرا بویژه سازمان مجاهدین خلق مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
کلیدواژگان: گروه های سیاسی، اسلامگرا، انقلاب اسلامی، فداییان اسلام، حزب ملل، روحانیت مبارز، نهضت آزادی، سازمان مجاهدین -
صفحه 181در این مقاله، با استناد به آیات قرآن، روایات و همچنین با در نظر گرفتن اصول زیربنایی نظام حقوقی اسلام، نگارنده می کوشد تا زکات را به عنوان یک وظیفه اجتماعی معرفی کند. با دقت در دلایل یاد شده روشن می شود که زکات صرفا یک وظیفه فردی - اخلاقی نیست بلکه به جهت تامین نیازهای مالی جامعه اسلامی تشریع شده است. اینکه نه رقم از کالاهای با ارزش جهت پرداخت زکات در متون دینی مطرح شده، از باب ذکر مصادیق پر بها در زمان خویش بوده که حصری در آن وجود نداشته است، به همین دلیل ولی امر مسلمانان می تواند با صلاحدید خویش منابع زکات و نرخ آن را تغییر دهد.
همچنین تصور ناقص و یک بعدی از زکات، موجب گرایش حداقل گرایانه به منابع جمع آوری زکات گردیده و با قیوداتی که برای همان منبع ذکر شد، این واجب الهی عملا در معرض تعطیلی قرار گرفته است.
رویکرد جدید به زکات، زمینه تحقق آن را در جوامع معاصر فراهم می سازد، زیرا موجب می شود تا به شیوه مصرف زکات و توزیع آن در سطح کلان توجه، و نقش حکومت به عنوان کنترل کننده و ناظر روشن شود.
همچنین نگارنده در صدد اثبات آن است که مستحقان زکات (فقرا و مساکین)، فقط نیازمندانند و نژاد، نسب یا خصوصیات دیگر ایشان در این زمینه نقشی ندارد.
کلیدواژگان: زکات، بودجه عمومی، ولی امر، حکومت اسلامی -
صفحه 207یکی از پرسشهایی که بخصوص معمولا افراد مختلف جامعه در برخورد با اهل علم و اهل دین مطرح می کنند درباره این است که چرا در جامعه فعلی گرایش به سمت و سوی مذهب و آموزه های دینی در نسلهای جوان ضعیف شده است و چه می توان کرد تا این ضعف اقبال به قوت تبدیل شود. در این مقاله ما ضمن تحلیل یکی از علتهای این امر که عبارت است: قلب ماهیت واقعی دین و تبدیل آرام آرام آن به یک مقوله مجعول توسط بشر غیرمعصوم، (که همان اهل بدعت باشند) سعی داریم در طول این مقاله با بررسی قرآنی، لغوی و اصطلاحی آن، دیدگاه سنت را هم مورد تحقیق قرار دهیم و به طور کلی بانیان بدعت و هادمان آن را شناخته و شیوه برخورد و مبارزه با آنان را در جهت خنثی کردن اهدافشان مورد بررسی قرار دهیم. هدف ما در این مجموعه (ضمن نهایت سعی در پیشگیری و خودداری از خودگویی) به طور عمده استناد به متون محکم دینی برای بیان مطالب خود می باشد. به امید آنکه مورد قبول حضرت دوست واقع شود و گره ای از گره های ناگشوده جامعه را بگشاید.
کلیدواژگان: بدعت، مبتدع، تشریح، سنت -
صفحه 225صورتهای مختلف سقط جنین و کیفر آن در حقوق جزای ایران و تبیین مبانی فقهی کیفر مربوطه و رفع بعض ابهامات از قانون مجازات اسلامی، موضوع مقاله ای است که پیش رو دارید. اصولا سقط جنین از بدو بارداری در حقوق ایران به پیروی از فقه امامیه ممنوع بوده و مسئولیت مدنی وجزائی دارد، به گونه ای که حتی درمواردی چنان که از ماده 622 قانون مجازات اسلامی و صریح ماده 91 قانون تعزیرات سابق برمی آید، برای مرتکب آن قصاص نیز درنظر گرفته شده است.
نگارنده معتقد است که با توجه به منابع معتبر اسلامی و فتاوای بعضی از فقهای عظام کیفر قصاص برای سقط جنین عمدی روا نیست و دراین مورد باید کیفر یاد شده تعدیل و تجدید نظر اساسی در ماده 622 قانون مجازات اسلامی صورت گیرد. به خصوص که اجرای چنین مجازاتی یعنی قصاص درمقابل سقط عمدی مخالف مصالح اجتماعی بوده و هدفی که حقوق از تشریع قوانین دنبال می کند، یعنی؛ برقراری امنیت، نظم عمومی، اجرای عدالت و انصاف را تامین نکرده و فقه ما را که به قول حضرت امام راحل «... تئوری واقعی و کامل اداره انسان از گهواره تا گور است» [صحیفه امام ج 21: 289] خشن نشان می دهد. این مقاله با چنین خواستی و به امید اصلاح ماده 622 قانون مجازات اسلامی تنظیم شده است.
کلیدواژگان: فقه، حقوق، جنین، حمل، سقط، اجهاض، سقط عمدی، قصاص -
صفحه 243
- دیدار
-
حقوق زنان / دیدار با آیت الله سید محمد موسوی بجنوردیصفحه 253متنی که در پی می آید مصاحبع با حضرت آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی است که د راواخر مرداد ماه سال 1383 توسط کارشناس طرح تحقیقاتی بررسی ابعاد بهداشتی، فقهی و حقوقی خشونت علیه زنان صورت پذیرفته است. در این مصاحبه در مورد مسائلی از قبیل: تنبیه بدنی، تعدد زوجات، طلاف، تنظیم خانواده، استقلال اقتصادی، تمکین، تجاوز، دیه، ارث، ولایت و شهادت بحث شده است.
- دیدگاه
-
صفحه 275متنی که در پی می آید سخنان حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر سید محمد خاتمی، رییس جمهوری اسلامی ایران، در شهر تبریز است که در تاریخ 14/5/1383 در همایش علمی - تخصصی انقلاب مشروطه ایراد شده است.
- اطلاع رسانی
-
صفحه 287آریان، بهمن. (1382). مجموع آزمونهای متون حقوقی متون فقه. تالیف بهمن آریان کلور و اسدالله لطفی. تهران: مجد.
آزاد قزوینی، علی. (1382). آراء فقهیه. قم: آل فاضل.
آزاد کشمیری، محمد علی بن محمد صادق. (1382). نجوم السماء فی تراجم العلماء. تصحیح هاشم محدث. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین الملل.
آل محسن، علی. (1382). مسائل خلافیه و الرای الحق فی ها. تهران: مشعر.
آوازه، محمد ابراهیم. (1382). قانون قوه باه (آداب زناشویی): رهنمودهای چهارده معصوم(ع)، آثار فردی و اجتماعی متعه؛ ازدواج موقت همراه با احکام دین. قم: سلسله.
ابراهیمی، محمد. (1382). ازدواج با بیگانگان در فقه اسلام و سایر شرایع الهی. تهران: بوستان کتاب قم...
-
Page 5The present article is an attempt to study the philosophical-theological problem of good and evil. In the first part of the article the necessity of investigation about good and evil has been discussed and then some solutions forwarded by Muslim philosophers have been elaborated upon. The author delves into the viewpoints of some Muslim philosophers such as Avicenna, Bahmanyar, Ghazzali, Mulla Sadra, Haj Mulla Hadi Sabzavari, Zonuzi, and others.In the second part of the article attempts have been made to discuss the ideas of contemporary thinkers such as J. L. Makki and finally an answer has been put forth to contemporary philosopher of religion Alvin Plantiga.
-
Page 25The present article is an attempt to study reason or wisdom from the viewpoint of Imam Ali (AS). Therefore the definition, quiddity, essence, and role of reason will be studied from the viewpoint of Imam Ali (AS). Attempts also has been made to study the status and role of reason as well as the signs of reason wisdom and intelligent. Some light will be shed on the relations between reason, religion, knowledge and understanding. What will follow will be the indexes of rationality, rationalism and other aspects of reason. The main hypothesis of this paper is that reason is the surest source of man's knowledge and the best means to verify right from wrong, true from false, good from evil, etc.Attempts has been made to study the viewpoint of Imam about the role of reason and discuss the issues that are irrational - such as lust, ignorance and carnal self motives - in his viewpoint.
-
Page 55Imam Khomeini's viewpoint about democracy has been studied from various dimensions. The present article is an attempt to shed light on this issue from a different aspect, that is, in the field of politics in order to elaborate relations between democracy and religions as well as to assist the survival and continuation of the religious government. In the first place the definitions, history, principles and elements of democracy have been discussed and then Imam's reading of the term democracy has been given. Also the elements of democracy in Imam's writings and in the Constitution of the Islamic Republic of Iran have been studied.
-
Page 105The basis of operation of banking system is to gain interest and divide it among the depositors. Since the base of the banking activities in the Islamic Republic of Iran should be a non-usury basis, the present article is an attempt to study the transaction of money and the religious tricks to permit this transaction. Referring to Imam Khomeini's clear fatwa that the ways to evade usury are not permitted, the present paper concludes that some of the existing fatwas in his guide book must be corrected.
-
Page 133D. Z. Philips maintains that the philosophical approach of Wittgenstein has left a serious impact on the philosophy of religion. In the present article, the second of his book on Wittgenstein and Religion, Philips has utilized the ontological argument of Anselm. He maintains that the argument has neither left any impact on his belief nor that of others rather it is a clarification for those who have already had a belief in God. Anselm in the said argument discusses the existence of God, His necessity, and whether being is perfection or not.Wittgenstein maintains that such issues are out of preview of the application of our language and we deal with them when we are inclined towards sublimating the logic of our language. Giving eight examples, Philips clarifies how inclination towards sublimating the logic of language plays a role in our beliefs.
-
Page 149The present article is an endeavor to shed light on the intellectual foundations of the Islamist political groups in Iran between 1941 and 1979. In fact the elucidation of the intellectual stances and theoretical differences between these groups will prepare the grounds for understanding a number of intellectual challenges in the post-revolution Iran.Although most of the said groups had some common goals such as struggle against the tyranny and colonialism and establishment of the Islamic government, at a deeper level of analysis, they had certain intellectual differences. With the victory of the Islamic revolution and emergence of a new environment, the grounds were prepared for unfolding of these differences. The present study will be presented in two parts. Part I deals with the intellectual stances of such Islamist groups as Fadaiyan Islam (Devotees of Islam), Hizb-e Mellal-e Islami (Islamic Nations Party), Heiat Motalefeh (Islamic Coalition Society), and Rohaniyat Mobarez (Combatant Clerics). Part II will deal with the intellectual stances of Nehzat Azadi (Freedom Movement of Iran) and Islamist-Socialist groups, particularly Sazeman-e Mujahedin-e Khalq (People's Mujahedin Organization).
-
Page 181Relying on the Quranic verses, the author tries to introduce alms tax as a social duty in this article. The argument of the present paper is that alms tax is not merely an individual-ethical obligation rather it has been legislated by the Lawgiver to meet the demands of the Islamic society. The fact that only nine valuable items have been mentioned on which alms tax were levied in the early days of Islam indicates that there is no limitation and those items are but some examples of the valuable items. Hence, the Muslims on the basis of the exigencies can change the taxable items. Also the imperfect and one-dimensional understanding of alms tax has led to the emergence of minimal approach to the collection of alms tax and due to the limitations mentioned this divine duty has been practically discarded.A new approach to alms tax will provide the grounds for its collection in the modern age, for it will shed light on the method of its disbursement and distribution on a large scale as well as the role of government as a supervisor.The present article also argues that those entitled to receive alms tax (the poor and destitute) are merely the needy and their lineage or race or other characteristics do not play any role in their entitlement.
-
Page 207One of the questions normally posed by the people from different walks of life to the scholars and religious figures is: Why tendency towards religion has paled among the youth in today's society? What can be done to reverse the trend? The present article in the first place tries to shed light on the reasons behind the emergence of this issue. Some of these reasons are: distortion of the truth of religion and its gradual transformation to a fabricated category by fallible human beings (that is the principle of innovation). Attempts have been made to study the concept of innovation from Quranic, literal and lexicological points of view and also to identify the founders of innovation and the ways to fight them or treat them in order to neutralized their objectives. Reliance on religious texts has been the main method in order to support the argument of the paper.
-
Page 225The main objective of the present paper is to shed light on various kinds of abortion and their punishments as envisaged in the Penal Code of Iran and removal of some doubts about them as well as their jurisprudential foundations. According to Iranian Penal Code and Imamya jurisprudence abortion is unlawful from the time of inception. Even Article 622 of the Islamic Penal Code and Article 91 of the Islamic Punishments envisage some punishment for abortion. The present article argues that on the basis of Islamic sources the punishment of retaliation (qisas) is not fair for purposeful abortion. Hence it is necessary to revise the Article 622 of the Penal Code. Particularly, retaliation for the purposeful abortion is against the social exigencies. In other words, the main objective of law and lawgiving is to maintain security, law and order and realize justice, but retaliation of purposeful abortion will serve to the contrary and will depict jurisprudence – which according to Imam Khomeini is an instruction for man's life from cradle to the grave – as a violent discipline.
-
Page 243The present article argues that the Prophet of Islam did not execute anybody on the charge of apostasy. The rulings for execution had other reasons than heresy such as murder or waging of war. The reasons forwarded by the Sunni jurisprudents and writers to support the execution of an apostate are not valid with regard to their source and reason.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.