فهرست مطالب

پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی - پیاپی 35 (تابستان 1394)

پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی
پیاپی 35 (تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/22
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمد امیر احمدزاده صفحه 1
    مهمترین رخداد تاریخی که در پرتو آن رشد شهرنشینی و طبقه بندی اجتماعی ایران تحت تاثیر قرارگرفت انقلاب مشروطه است. طرح مفاهیم جدیدی از جمله دولت- ملت، تاسیس مراکز آموزشی جدید با هدف توسعه دولتی آموزش نوین، تاسیس نهاد قانونگذاری و واردشدن برخی گروه های اجتماعی به عرصه کنشگری مدرن با هدف توسعه حوزه عمومی، شانیت تاریخی پیدا کردن اجتماع و رشد تاریخنگاری توده ها و گروه های خاموش جامعه در اثر نقش آفرینی درون تحولات مشروطه از جمله نشانه های آغاز راهی جدید بود تا گروه های فعال اجتماعی در قالب گروه های شهری و تحصیلکرده و برخوردار از سطح اقتصادی متوسط بر توسعه تحولات درونی نقش آفرینی کنند با این حال، عوامل توسعه بخش و گاه موانع ساختاری، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در توسعه و تحدید نقش آنان در اعصار مختلف بر قبض و بسط توفیقات این لایه میانی جامعه جدید ایران موثر بوده اند. کتاب طبقه متوسط درصدد ارزیابی گفتمان های سیاسی موجود در قشرهای میانی جامعه ایران از 1320تا1380 با رهیافتی جامعه شناختی بوده است که البته نقدهایی در عرصه روش شناسی، مبانی تاریخی، و ساختاری بر آن وارد است. با روشی انتقادی و از منظر تاریخی- جامعه شناختی به ارزیابی کتاب و آسیب شناسی مباحث آن و طرح این مساله دقت شده است که چرا این کتاب نگاه جامعی به مساله طبقه متوسط نداشته است؟
    کلیدواژگان: طبقه متوسط، گفتمان سیاسی، قشربندی اجتماعی، نظام مشروطه، شهرنشینی
  • محمدحسن الهی زاده صفحه 27
    السیاسه فی الاسلام المبکر» اثر متفکر و مورخ تونسی دکتر هشام جعیط از جمله آثار در سطح جهانی است که در دسامبر 1991 به عربی ترجمه و توسط انتشارات دارالطلیعه در بیروت به چاپ رسید. در این کتاب که در قالب پنج بخش تنظیم شده است، رویدادهای مهم تاریخی که در سی سال پس از رحلت نبی مکرم(ص) بوقوع پیوست مطرح شده و با محوریت رویدادهای سال های پایانی خلافت عثمان و دوران خلافت امام علی(ع) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. وحدت دینی، بنای دولت اسلامی و جهاد، فتوحات و امپراتوری اسلامی، جنگ های جمل، صفین و نهروان از مباحث اساسی کتاب محسوب می شود. اصطلاح فتنه، پنج سال پایانی دوره ی خلافت راشدین را شامل می شود، دوره ای که، به نظر نویسنده ی کتاب، ترکیبی از نزاع داخلی و نزاع دینی است که نهایتا منجر به بروز احزاب و گسست اجتماعی در امت پیامبر(ص) شد. با وجود اهمیت این مساله، و این که تاکنون اثر تاریخی جدی در این خصوص تالیف نشده است نویسنده تلاش داشته است با دقت، وسواس و ژرف نگری اثری تاریخی بنگارد. در این مقاله ضمن معرفی شکلی اثر به تحلیل بیرونی و درونی و نقد و ارزیابی آن پرداخته ایم.
    کلیدواژگان: فتنه، قاریان، معاویه، علی، دیانت، سیاست
  • شهلا بختیاری صفحه 44
    متون و کتابهای متعددی باب آشنایی خوانندگان امروزی را با دستاوردهای کهن تمدن باز می کنند. نقد این کتابها راهی به سوی زدودن ابهام و روشن کردن قابلیتهای متون و حوزه های متعدد فکری و نگارشی نویسنده و در مواقع ترجمه، مترجم محسوب می شود. در پاسخ به پرسش موارد قوت و کاستی کتاب تمدن اسلامی در عصرعباسیان از حوزه تالیف و ترجمه می توان فرض کرد که ارائه مطالب در خصوص نشان دادن دستاوردهای تمدنی عصر عباسی انگیزه تالیف و ترجمه شده است و میزان موفقیت نویسنده و مترجم زیاد بوده است.
    بررسی ها نشان می دهد که موارد قوت کتاب در مقایسه با کاستی های آن زیاد است. مولف با داشتن رویکردی شریعت محور عمل کرده و به خوبی از ارائه دستاوردهای تمدنی اسلامی در حوزه های مختلف برآمده است. مترجم نیز با گزینش اثری مناسب، جای خالی چنین آثاری در زبان فارسی را پر کرده و متنی حتی برای تدریس با کاستی های اندکی در حوزه ترجمه ارائه داده است.
    کلیدواژگان: تمدن اسلامی عباسیان، مکی، نقد، بررسی، متون
  • احمد جولایی، ابوالفضل حداد صفحه 67
    هدف این مقاله آن است با معرفی کوتاه شکل(فرم) کتاب، به محتوا و درون مایه های موجود در اثر پرداخته، و به دور از هرگونه عیب جویی، به صورتی هرچند کوتاه، نکات علمی و پژوهشی که در اثر رعایت نشده است را معرفی کند. در ابتدای این تحقیق با تاکید بر تز مولف مرده است رولان بارت، سعی شده که با نهایت احترام به مولف اثر، ملاحظات و تعریف های بیهوده را کنار گذاشته، و با واکاوی های لازم به گونه ای شفاف و صریح، نقدی درون ماندگار ارائه شود. اما قبل از آن نگاهی اجمالی به انواع هنرها مانند هنر برای هنر، هنر پیرو و هنر پیش رو داشته، و با ذکر تعریف هایی از آنها، در ادامه تحقیق، به هنرهای جدید نیز اشاره می کنیم. تا در نهایت دلایلی را مبنی بر به روز نبودن این کتاب متذکر شویم. در ضمن قبل از نتیجه گیری پیشنهاداتی در زمینه ی این کتاب مطرح شده است، که می تواند خواننده را بیش از پیش با رویکرد جامعه شناسی در هنر آشنا کند. در مرحله ی آخریعنی نتیجه گیری، کلیه مواردی که می بایست در زمینه ی نقد این کتاب رعایت شود، به ترتیب اعلام شده است.
    کلیدواژگان: کتاب جامعه شناسی هنر، امیرحسین آریان پور، هنر برای هنر، هنر برای انسان، _ هنر پیرو، هنر پیش رو
  • سیدابوالفضل رضوی صفحه 81
    نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب «جستارهایی درباره مناسبات شهر و شهرنشینی در دوره سلجوقیان» را از دو منظر ایجابی و سلبی مورد نقد قرار می دهد. تکوین نسبی ساختار اقتصادی_ اجتماعی شهرها در عهد سلجوقی و کارکردهای به سامان تری که در این عهد پیدا کرده اند از وجوه ممتاز تاریخ ایران این عهد است که کتاب مذکور را از اهمیت و قابلیت نقد برخوردار می سازد. در عهد سلجوقیان، زمینه های تثبیت و نهادینگی ساختار حیات شهری در ایران فراهم شد و میراث باستانی و اسلامی و دستاورد فرهنگی و تمدنی ایرانیان در قرون آغازین اسلامی در هم آمیخت و ساختار اقتصادی – اجتماعی قابل اعتنایی به خودگرفت. مولف کتاب با در نظر داشتن این مهم، سیر تحول شهر و شهرنشینی در تاریخ ایران، به سراغ مناسبات شهری این عصر رفته است و با تمرکز بر اقتصاد شهری و کارکردهای معیشتی شهر در دوران میانه، مناسبات اقتصادی شهر عهد سلجوقی را با دیگر نظام های تولیدی این عهد بررسی و تحلیل کرده است.
    کلیدواژگان: شهر، شهرنشینی، سلجوقیان، اقتصاد شهری، مناسبات شهری
  • محمد سپهری صفحه 95
    همواره زندگانی رسول خدا(ص) مورد علاقه خاص مسلمانان بوده، چنان که حجم انبوهی از کتابهای مختلف و متفاوت در همین موضوع نوشته شده و می شود. آنچه موجب این اختلاف شده علاوه بر وابستگی های دینی و مذهبی، اصول، مبانی ومعیارهایی است که هر کدام از سیره نگاران بدان ملتزم بوده اند؛ و نیز شیوه تنظیم و تدوین و اصول و سبک نگارش، و اهداف و انگیزه های آنان. یکی از این کتابها، الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص(است. نویسنده ضمن تبیین سیمای رسول خدا(ص) در کتب و روایات مکتب خلافت و بررسی پدیده منع حدیث و نقش آن در تحریف حقایق تاریخی و رواج احادیث جعلی، از نقش نومسلمانان اهل کتاب و قصه پردازان در این باره سخن می گوید. پس از تشریح اصول و معیارهای آشفته در تدوین سیره، اصول، ضوابط و معیارهایی برای انجام پژوهش علمی صحیح از دیدگاه خود ارائه می دهد و با مراجعه به متون عمده سنی و شیعه در حوزه های تفسیر، حدیث و تاریخ، سیمایی از رسول خدا (ص) ترسیم می کند که به زعم وی درست ترین است. این مقاله ضمن بیان نقاط قوت و ضعف الصحیح، روش تاریخ نگاری نویسنده را به اختصار مورد واکاوی قرار می دهد.
    کلیدواژگان: سیره نگاری، رسول خدا (ص)، سید جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم (ص)، شیعه، اهل سنت
  • ابوالحسن فیاض انوش صفحه 115
    جورج لین در کتاب «ایران در اوایل عهد ایلخانان؛ رنسانس ایرانی» به طرح این مدعا می پردازد که اولا هولاکو نه به عنوان یک متجاوز بلکه در پی دعوت ایرانیان قدم به خاک ایران نهاد و ثانیا تاسیس حکومت ایلخانی را باید اقدامی در جهت احیاء و استقرار دوباره ی فرهنگ ایرانی دانست. به زعم نویسنده کتاب، تعبیر «رنسانس ایرانی» می تواند این دو مدعا را نمایندگی کند. این دو مدعا سوالات متعددی را پدید می آورد. سوالاتی از این دست که: مبنای این نگرش متفاوت به عصر ایلخانی چیست؟ نویسنده در تایید مدعای خود از چه منابع و مصادری و چگونه بهره برده است؟ و نسبت میان آنچه که وی رنسانس ایرانی می نامد با وضعیت سیاسی و فرهنگی ایران در اوایل عهد ایلخانان چیست؟ پی جویی این پرسش ها عملا نوعی بررسی کتاب را به لحاظ نقد درون ساختاری و نقد برون ساختاری می طلبد و این وظیفه ای است که مقاله حاضر بدان می پردازد.
    کلیدواژگان: ایلخانان، رنسانس ایرانی، جورج لین، هولاکو، نصیرالدین طوسی
|
  • Mohammad Hassan Elahizadeh Page 27
    The book Alfitnah Jadaliyyah fi al-Din wa Alsyasah fi islam Almobakker by Tunisian thinker and historian Dr. Hisham Djait is among the globally acknowledged works that was translated into Arabic in December 1991 and published by Dar-altalieh Publications in Beirut. The book which is divided into five chapters gives an account of the important historical events occurring during the thirty years after the time of the Prophet (pbuh) and analyzes those incidents with an emphasis on the events which happened during the last years of Othman’s and Ali’s caliphate. Religious unity, building an Islamic state and jihad, conquests and Islamic Empire, the battles of Jamal, Siffin and Nehruvan are the basic issues discussed in the book. The term fitnah is used to refer to the five-year period of the Caliphate of Rashedun; a historical setting that, according to the author of the book, that was a combination of internal strife and religious conflict that ultimately resulted in sectarianism and break in the Ummah of the Prophet (pbuh). Despite the importance of this period, and regarding the fact that till now no serious historical study is done concerning it, the author of the book has tried carefully, deeply and obsessively to produce a historical account of this time. In the present article, while giving a formal introduction on the book, the researcher has evaluated and criticised the given book.
    Keywords: Qarian, fitnah, Moavieh, Ali, religiosity, politics
  • Ahmad Jolaei*, Abolfazl Haddad Page 67
    The goal of this paper is to review the book titled Sociology of Art by Dr. Amir Hossein Arianpour. The paper starts with a short introduction on the form of the book and discusses the contents and themes in the work and briefly presents some scientific and research points which were not observed. In the beginning of the paper by emphasizing on the Roland Barthes’s The Death of the Author (French: La mort de lauteur) thesis, the author tries- with all due respects to the author of the book- to leave out all futile concerns and compliments in order to present a clear, transparent and explicitly self-sustaining critique through adopting necessary analysis. However, before reaching that result, a brief review is presented on various theories on arts such as arts for the sake of arts, followership art and vanguard art and by giving some definitions on them, the research continues by presenting arguments on the opinion that the book is not up-to-date. In the meantime, before conclusion, there are some suggestions on the context of the book which could familiarize the reader with the approach of sociology in arts. In the last stage; i.e., conclusion, all items that should be observed on reviewing and critique in this book have been presented in an arranged order.
    Keywords: The book Sociology of Art, Amir Hossein Arianpour, Arts for the sake of Arts, Arts for Man, Following Arts, Vanguard Art
  • Sayyed Abolfazl Razavi Page 81
    This article critics the explanative and interpretative position of: An Introduction to The Urbanization in the Seljuk Period. The creation of social and economic structure of cities in Seljuk's era and more organized functions that been performed, are some of the best aspects of Iran history in this era that give this book value of criticizing. Back grounds of Consolidation and institutionalization of urban structure have been prepared in Iran in Seljuk's era and ancient and Islamic heritages and cultural and civilized achievements in beginning eras of Islam integrated with each other and reached significant social-economical structure. The author besides paying attention to process of developing of city and urbanization in Iran history, research about urban relations of this era and by concentrating on urban economy and subsistence function in middle age, survey economical relations of cities with other productive systems during Seljuk's era.
    Keywords: city, urbanization, Seljuk, urban economy, urban relations
  • Mohammd Sepehri Page 95
    The Prophet Muhammad`s (pbuh) life has always been of great interest especially to the Muslim scholars. There have, however, been some discrepancies in their accounts of the prophet`s life depending on these scholars religious orientations, principles, criteria, methodology, styles, motives, and purposes. One of the books in this area is, Al Sahih Men Sirat Nabavi, The writer, elaborating on the prophet`s character in different manuscripts, discusses the role of the most recent writers in this area. Discussing the confused principles and criteria used to describe the prophet`s character, the author presents his own framework of principles and referring to both Sunni and Shia accounts, gives his own account of the Prophet`s character which he believes is the most accurate. Discussing the strengths and weaknesses of the book, the present paper examines the writer`s methodology.
    Keywords: Hagiography, Prophet Muhammad s, Sayed Jafar Morteza Ameli, Al Sahih Men Sirat Al Nabavi, Shiite, Sunni Orthodoxy
  • Abolhasan Fayyaz Anosh Page 115
    “Early Mongol Rull In Thirteenth Century Iran; A Persian Renaissance “by George Lain is a different study on Hulako’s invasion to Iran and Ilkhanid’s dynasty stublishment. The study based on two cl
    Aims
    firstly, Hulako’s coming to Iran is not a aggression _ such as Chingiz invasion _ but it is a Hulako’s accepting to Iranian invitaition. Secondly, stublishment of Ilkhanid dynasty acts as restoring of Persian culture. George Lain applied ‘Persian Renaissance’ to sign to the claims.But seems that it’s necessary to criticies the claims. therefore the essay try to answer to some questions: What is the bases of the different authore’s view? What is the sources which authore has used from, and how he exploit them? Is there any relation between “Persian Renaissance” and politic – cultural conditions in early Ilkhanid period? The essay discuse these questions with intra and extra structural critique.
    Keywords: Ilkhanids. Persian Renaissance. George Lain. Hulako. Nasir, al, Din Tousi