مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان
شماره 2 (پیاپی 19، 1384)

توانمند سازی زنان یکی از اهداف توسعه انسانی است و به معنای افزایش شناخت و خود آگاهی، قابلیت اعتماد و گسترش آزادی انتخاب زنان توسط خودشان است. برخی اندیشمندان توانمند سازی را به معنای افزایش مشارکت می دانند، در عین حال مشارکت نیز به عنوان یکی از عوامل تسهیل کننده توانمند سازی به کار می رود.
مبنای نظری مربوط به توانمندسازی زنان برای مشارکت در توسعه با نظریه های فمینیستی، بخصوص نظریه فمینیست های لیبرال که از برابری فرصت ها برای زنان، همانند مردان، سخن می گویند و نیز نظریه تواناسازی نشات گرفته از تلاشهای فمینیست ها در کشورهای جهان سوم در ارتباط است. تحقیق حاضر بر اساس یک نمونه 300 نفری به روش پیمایشی در شهر اصفهان انجام گرفته است. برای بدست آوردن اطلاعات این تحقیق از پرسش نامه استفاده شده است.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که عواملی مانند بالا بردن تحصیلات، افزایش سلامتی، اعطای استقلال مالی و حق مالکیت قانونی به زنان، رفع تبعیض در بازار کار و حذف باورهای سنتی به توانمندسازی زنان کمک می کند.

پژوهش حاضر با عنوان «فاصله نسلی با تاکید بر وضعیت دینداری و ارزشهای اجتماعی» در سال 1382 هجری شمسی به شیوه پیمایش و از طریق مصاحبه ساختمند در قالب یک پرسشنامه 64سوالی در نمونه ای با حجم 220 نفر از افراد بالای 15 سال در شهر دهدشت به اجرا در آمد.
هدف کلی تحقیق پی بردن به پیامد ها و آثار تغییرات اجتماعی فرهنگی بر فاصله نسلی بود. در کنار آن اهداف فرعی دیگری نظیر بررسی تطبیقی نسل جوان و بزرگترها در شاخصهای دینداری و ارزشهای اجتماعی مد نظر بوده است.
چارچوب نظری این تحقیق مبتنی بر نظریه فرامادیگری رونالد اینگلهارت پژوهشگر تحولات ارزشی و فرهنگی می باشد. اینگلهارت پس از حدود دو دهه پژوهشهای تجربی نتیجه می گیرد که در کشورهای پیشرفته صنعتی تحولی از ارزشهای مادی به فرامادی به وقوع پیوسته است که روند این تحول را در جهت کاهش نگرشهای دینی جوانان و گرایش بیشتر آنها به ارزشهای فرامادی در مقایسه با بزرگترها می داند.
در این تحقیق با توجه به موضوع و مساله اصلی تحقیق و نیز چارچوب نظری آن دو فرضیه مورد آزمون قرار گرفتند: 1) بین نسل جوان و بزرگترها از لحاظ میزان دینداری کلی رابطه وجود دارد. 2) بین اولویتهای ارزشی نسل جوان و بزرگترها رابطه وجود دارد.
بر اساس نتایج حاصل از آزمونهای آماری توصیفی و استنباطی بکار گرفته شده در این پژوهش هردو فرضیه تحقیق مورد تایید قرار گرفتند که حکایت از وجود تفاوتهایی بین دو گروه مورد مقایسه در متغیرهای مورد سنجش دارد.

هدف این تحقیق بررسی نگرش دانش آموزان متوسطه درباره ازدواج و مقایسه نتایج تحقیق مشابهی بوده که در سال 1353 ارایه شده است. نمونه مورد بررسی در این تحقیق شامل 2446 دانش آموز دختر و پسر پایه های دوم و سوم متوسطه استان فارس بوده اند که از شیراز و 5 شهر دیگر انتخاب شده اند. در این تحقیق نگرش دانش آموزان متوسطه درباره مسایل مختلف مربوط به ازدواج و انتخاب همسر مورد بررسی قرار گرفته و به شکل جداول فراوانی پاسخ ها ارایه شده و با نتایج تحقیق مشابه قبلی مقایسه شده اند. از جمله این موارد مشکلات ازدواج، هدف ازدواج، سن مطلوب ازدواج، ویژگی های فردی و خانوادگی مطلوب همسر آینده و تعداد مطلوب فرزندان می باشد. نتایج حاکی از گرایش به آزادی عمل بیشتر در انتخاب همسر، افزایش سن ازدواج و میانگین 2 الی 5/2 فرزند برای نسل آینده است.

تردیدی نیست که یکی از وظایف اصلی هر نظام آموزشی به ویژه در سطح عالی تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص با توجه به نیازهای جامعه است. با توجه به اهمیت این موضوع محققان در این پژوهش به بررسی وضعیت شغلی و آموزشی فارغ التحصیلان دانشگاهی پرداخته و برآنند تا از طریق توصیف وضع موجود زمینه را برای برنامه ریزی اثر بخش تر مهیا سازند. وضعیت شغلی با توجه به متغیرهایی مانند شغل، جنسیت، تاهل و جایگاه اجتماعی و نحوه کاریابی با متغیرهای دیگری مانند انگیزه، معدل و رشته دانشگاهی سنجیده شده است. تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه محقق ساخته با روایی مطلوب از نظر اساتید و پایایی در حد 83% بود که بر روی نمونه آماری 133 نفر از فارغ التحصیلان دانشگاه اصفهان انجام گرفت. برای بررسی نتایج در سطح آماره توصیفی از روش هایی چون درصد، شاخصهای مرکزی و برخی شاخصهای پراکندگی نظیر واریانس استفاده شد و آزمون های استقلال، مربع کای X2 آزمون U من وتینی، کروسکال والیس و تحلیل عاملی و رگرسیون لجستیک در سطح آمار استنباطی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که بین وضعیت شغلی و متغیرهایی چون جنسیت، تاهل و وضعیت اقتصادی و اجتماعی رابطه وجود دارد و کاریابی در حد بالایی به انگیزه های شغلی و در حد پایین به معدل و تا حدودی به رشته دانشگاهی مربوط می شود.

هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین نظام ارزشها و خلاقیت می باشد. نمونه مورد پژوهش شامل100 نفر از دانشجویان (66دختر و 34 پسر) سال اول دانشگاه اصفهان بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای به طور تصادفی از بین گروه های آموزشی موجود در دانشگاه اصفهان انتخاب گردیدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه بررسی ارزشها (آلپورت، ورنون و لیندزی) و فرم «ب» آزمون خلاقیت تصویری تورنس بود. نتایج ضریب همبستگی چند متغیری نشان داد که بین ارزش زیبایی گرایی و نمره کل خلاقیت از یک طرف و بین ارزش زیبایی گرایی و نمره خرده مقیاس بسط و نمره خرده مقیاس سیالی از طرف دیگر و نیز بین ارزش اقتصادی و نمره خرده مقیاس سیالی همبستگی مثبت معنا داری وجود دارد (P<%5). همچنین بین ارزش مذهبی و نمره خرده مقیاس ابتکار و نیز بین ارزش نظری و نمره خرده مقیاس انعطاف پذیری همبستگی منفی معناداری وجود دارد (P<%5). همچنین، نتایج تحلیل واریانس چند عاملی نشان داد که ارتباط متغیر جنسیت با ارزشها و نمره خلاقیت معنادار نمی باشد.

گسترش رفتارهای بزهکارانه نظیر مصرف داروهای مخدر، مشروبات الکلی، رفتارهای نامشروع جنسی، خرابکاری و فرار از خانه و مدرسه در بین جوانان مناطق حاشیه نشین کلان شهرها همواره مورد توجه جامعه شناسان بوده است. جامعه شناسان شهری نظیر پارک (1967) ساویج و وارد (1993) و جامعه شناسان انحرافات نظیر لاوسون و هیتون (1999) و رید (2000) تمایل جوانان حاشیه نشین به رفتار بزهکارانه را از منظر بی سازمانی اجتماعی مورد توجه قرار داده اند. لوییس (1998) حاشیه نشینی را با «فرهنگ فقر» همراه دانسته و ویژگی های خاص روانی، فرهنگی واجتماعی کسانی که فرهنگ فقر را تجربه می کنند را با «بزهکاری جوانان» مرتبط می داند.
در این مطالعه از «روش پیمایشی» استفاده شده که با شیوه «خودگزارشی» اطلاعات مورد نیاز در مورد ویژگی های جمعیت شناختی، اقتصادی و اجتماعی پاسخگویان، مولفه های فرهنگ فقر و گرایش جوانان به رفتار بزهکارانه را جمع آوری نموده است. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر شاخص های فرهنگ فقر بر گرایش جوانان به رفتار بزهکارانه انجام گرفته است. جامعه مورد مطالعه جوانان منطقه حاشیه نشین ده پیاله شهر شیراز می باشد. انتخاب برخی از حوزه های سکونتگاهی جنوب شهر شیراز که به لحاظ وضعیت اقتصادی مشابه جامعه مورد مطالعه می باشد به عنوان «گروه مقایسه» به منظور آزمون رابطه فرهنگ فقر با بزهکاری جوانان بوده است. یافته های حاصل از «تحلیل پراکنش دوسویه» بیانگر رابطه معنی داری حدود 99 درصد بین حاشیه نشینی و مولفه های فرهنگ فقر نظیر عدم تمایل به پس انداز، احساس سرشکستگی و میل به انزوا و کمبود حمایت خانواده را با گرایش به رفتار بزهکارانه و تعامل بین حاشیه نشینی و مولفه های فرهنگ فقر در رابطه با رفتار بزهکارانه جوانان می باشد.

مقاله ارایه شده، گزارش پژوهشی درباره سازمان روحانیت در ایران می باشد. در چارچوب نظری مهمترین عناصر موثر در سازمان روحانیت را بر اساس دیدگاه صاحبنظران توضیح داده و در بخش روش شناسی به معرفی روش تحقیق عملی مشارکتی و چگونگی به کارگیری آن برای مطالعه سازمان روحانیت ایران پرداخته ایم. در بخش سوم مقاله نتایج حاصل از مطالعه میدانی انجام گرفته در حوزه های علمیه مشهد و قم را ارایه نموده ایم. بر اساس نظرات ارایه شده مشکلات درون سازمانی روحانیون به ترتیب عبارتند از: «مسایل مالی اقتصادی»،«مسایل فرهنگی»، «مسایل آموزشی».

پایایی ابزارهای سنجش در پژوهشهای اجتماعی یکی از مهمترین موضوعات روش شناختی است چرا که بدون آن نمی توان به نتایج مطالعات تجربی اعتماد کافی داشت. هماهنگی درونی بین آیتم ها و ضریب آلفای کرنباخ که بر پایه آن قرار دارد از عمومی ترین شیوه های بررسی پایایی ابزارهای سنجش است. در این متن ضمن پرداختن به کلیاتی درباره آلفای کرنباخ، برخی ویژگی های جزیی تر این ضریب نیز مورد توجه قرار گرفته است. توجه به اینکه پایین بودن مقدار ضریب آلفا لزوما به معنای عدم پایایی ابزار نیست، توجه به این نکته که آلفای کرنباخ برای ابزارهای تک بعدی مناسب است و در صورت چند بعدی بودن ابزار باید برای هر بعد بنحو جداگانه به محاسبه این ضریب دست زد، ارتباط ضریب آلفای کرنباخ با برخی روش های دیگر به ویژه روش دو نیمه کردن ابزار سنجش و همچنین دامنه تغییرات این ضریب و شیوه های محاسبه آن از جمله موضوعاتی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

داشتن مهارتهای اجتماعی از ضرورتهای اساسی زندگی امروز است. این ضرورت بویژه برای سنین نوجوانی وجوانی که افراد را در رویارویی با موقعیت های متعدد قرار می دهد، بیشترملموس می باشد. دراین رابطه، نقش مدرسه و معلمان از اهمیت بسزایی برخوردار است. بر این اساس، با توجه به اهمیت یادگیری مهارتهای اجتماعی در سالهای حساس رشد، لازم است ارزیابی اولیه ای مبنی بر میزان یاددهی این مهارتها از سوی دبیران صورت گیرد. با توجه به این ضرورت و نبود ابزار مناسب، هدف این پژوهش تهیه ابزار برای سنجش مهارتهای اجتماعی است. برای تحقق این هدف، از میان روش های مختلف ارزیابی مهارتهای اجتماعی، تهیه چک لیست انتخاب شد. بنابراین با مطالعه گسترده، تقریبا همه حوزه های مربوط شناسایی شد و 369 مورد از مهارتهای اجتماعی در 9 حیطه و 38 زیر مجموعه (خرده مقیاس) جمع آوری، طبقه بندی و دسته بندی گردید. روایی صوری و محتوایی این چک لیست با نظر استادان مجرب دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان تعیین گردید. برای تعیین پایایی، از پایایی بین مشاهده گران استفاده شد. این ابزار می تواند برای استفاده مشاوران و انجام پژوهشهایی با موضوع مشابه مورد استفاده قرار گیرد. پیشنهاد می شود از این چک لیست، پرسشنامه خود سنجی مشتمل بر چند مقیاس و خرده مقیاس برای ارزیابی مهارتهای اجتماعی دانش آموزان تهیه گردد.

روش تخصیص منابع با ارزش در میان اعضای گروه یکی از تعیین کننده های مهم روحیه سازمانی است. محققین نشان داده اند که تخصیص برابر (توزیع برابر) پاداشها نسبت به تخصیص منصفانه آنها هنگامی که هدف از تخصیص منابع برقراری سازگاری درون گروهی و پرهیز از تعارض باشد ارجح است.
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر شیوه تخصیص منابع (شیوه توزیع برابر در مقابل شیوه توزیع مبتنی بر انصاف) بر محبوبیت تخصیص دهنده منابع توسط افراد آماج این شیوه هاست. هدف دیگر مقایسه زنان و مردان درترجیح شیوه های توزیع دروندادهاست. سه گروه از افراد، بیشتر از تخصیص برابراستفاده کردند: 1 زنان، 2 تخصیص دهندگان با درونداد بالا، 3 تخصیص دهندگانی که فراگرفته بودند چگونه سازگاری درونی را حفظ کنند. شرکت کنندگان در این پژوهش 304 دانشجوی لیسانس دانشگاه اصفهان بودند که به صورت تصادفی از چهار دانشکده دانشگاه اصفهان انتخاب گردیده بودند. ابزار پژوهش شامل توصیف یک موقعیت فرضی بود که متغیرهای پژوهش شامل ملاکهای جنسیت و دروندادها به صورت نظامدار در موقعیتهای فرضی تغییرمی کرد. مقیاس دیگر پژوهش میزان جذابیت ادراک شده (لام کان و نلسون، (1977 بود که متغیر وابسته میزان مقبولیت را می سنجید. بنابراین یک موقعیت فرضی در مورد تخصیص دهندگان با ملاک برابری و انصاف که در آن جنسیت و دروندادها دستکاری می شد بررسی شده است. یافته ها نشان می دهد که یک تعامل هنجاری در توزیع وجود دارد که هر دو جنس (مذکر و مونث)، فرد توزیع کننده با درونداد بالا را هنگامی بیشتر دوست دارند که بر مبنای ملاک برابری و با درونداد پایین بر مبنای ملاک انصاف عمل کند و زنان این واکنش را بیش از مردان دارند (p<0.05).