فهرست مطالب

اقتصاد اسلامی - پیاپی 13 (بهار 1383)

فصلنامه اقتصاد اسلامی
پیاپی 13 (بهار 1383)

  • 200 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1383/03/15
  • تعداد عناوین: 11
|
  • اندیشه
  • مجید رضایی صفحه 1
    روابط حاکم بر بازار کار، متاثر از دیدگاه مکتب اقتصادی به کار است. اعتقادات، اخلاقیات و روش های عملی، آثارشدیدی بر رفتار دارد. نوع رفتار در بازار کار، آثار خود را در بخش تولید و بر رشد جامعه پدید می آورد. اعتقادات اسلامی و اخلاقیات آن، مسلمان را به انجام کار اقتصادی ترغیب ساخته، انگیزه های متعددی را در او ایجاد می کند.برخلاف آن چه درباره آموزه های دینی گفته شده، مبانی ارزشی و اعتقادی مسلمان توانایی ایجاد برآیند رفتار توسعه زا را در خود دارد. متون دینی و عملکرد اولیای دینی، کار اقتصادی را مطلوب و محبوب معرفی کرده است و اعتقاد به قضا و قدر الاهی، رزاقیت خداوند، شفاعت، قیامت، توکل، زهد، و صبر فقط تضادی با انجام کار نداشته، بلکه درک صحیح از موارد پیش گفته، اثر مثبت آن را بر کار و ایجاد زمینه رشد و توسعه اقتصادی نشان می دهد.
    کلیدواژگان: بازار کار، اقتصاد اسلامی، اعتقادات اسلامی و کار، اخلاق اسلامی و کار، کار و فرهنگ دینی، دین و توسعه
  • سخن نخست
  • سعید فراهانی فرد صفحه 5
  • اندیشه
  • سید عباس موسویان صفحه 43
    گسترش سریع بازارها و توسعه روز افزون فن آوری در عرصه الکترونیک و مخابرات، زمینه را برای ابداع ابزارهای نو بانکی فراهم آورده است؛ از جمله این ابزارها که سال های اخیر رشد چشمگیری داشته، استفاده از کارت های بانکی یا اعتباری است. سرعت، سهولت و منافع استفاده از این کارت ها باعث شده بانک ها و مؤسسه های مالی صادرکننده کارت و مراکز تجاری و خدماتی پذیرنده کارت و مشتریان استفاده کننده از کارت، از این ابزار نو استقبال کنند.
    این کارت ها گرچه انواع بسیاری دارند، از جهت ماهوی به سه گروه عمده تقسیم می شوند: کارت های برداشت از موجودی، کارت های وام بدون بهره و کارت های وام با بهره، و هر یک از این گروه ها به سه قسم کارت دریافت پول نقد، کارت خرید کالا و خدمت و کارت چند منظوره تقسیم می شوند. از آن جا که غالب این کارت ها در اقتصادهایی طراحی شده اند که معامله های ربوی و قرض با بهره را مجاز می شمارند، در مواردی آمیخته با ربا و بهره بوده، و در تطبیق با فقه اسلامی، نیازمند تغییراتی هستند.
    در این مقاله با بررسی فقهی انواع گوناگون کارت های اعتباری، نشان داده می شود که کارت های اعتباری برداشت از موجودی و کارت های اعتباری وام بدون بهره، اعم از این که برای دریافت پول نقد باشند یا برای خرید کالا و خدمت یا کاربرد چند منظوره داشته باشند، با تغییرات مختصری قابل استفاده در بانکداری و مؤسسات مالی بدون ربا هستند؛ اما کارت های اعتباری وام با بهره، چه از نوع استقراض با بهره، چه از نوع خرید با بهره، اشکال اساسی دارند و نیازمند تحول اساسی هستند و باید رابطه حقوقی جدیدی براساس عقود اسلامی (خرید و فروش نقد و نسیه) جایگزین رابطه حقوقی وام با بهره شود و نشان دادیم که با سهولت می توان با تغییر رابطه حقوقی از این گروه از کارت های اعتباری نیز استفاده کرد.
    کلیدواژگان: کارت های اعتباری، بانکداری بدون ربا، ابزارهای نوین بانکی، معاملات ربوی، قرض با بهره
  • یدالله دادگر صفحه 75
    نظریه اقتصاد سیاسی اسلام به صورت یک قرائت از اقتصاد سیاسی، مؤلفه ها و شاخصه های مربوط به خود را دارد. تبیین این نظریه، هم از نظر علمی ارزشمند است و هم از جهت سیاستگذاری اهمیت دارد. این مقاله در صدد است در قالب دو بخش اصلی به تحلیل موضوع مذکور بپردازد. هدف عمده مقاله این است که به ترسیم الگویی در این زمینه بپردازد. بخش اول، طرح موضوع و ملاحظات روش شناختی و تاریخی را می پوشاند، و بخش دوم، عناصر کلیدی اقتصاد سیاسی مورد نظر اسلام را مورد اشاره قرار می دهد.این مقاله نشان می دهد که اقتصاد سیاسی اسلام (دست کم در ظرفیت نظری) ضمن آن که کارآمد است، اخلاق مدار نیز شمرده می شود، با این وصف، الگوی اقتصاد سیاسی اسلام می تواند با دیگر الگوهای اقتصاد متعارف رقابت کند و با آن ها مورد مقایسه قرار گیرد.
  • سید حسین میرمعزی صفحه 103
    این مقاله از سه بخش تشکیل شده است. در بخش اول، به صورت خلاصه ادبیات موضوع در اقتصاد غرب ارائه می شود. در بخش دوم، مطالعاتی که اقتصاددانان در این باره صورت داده اند، طرح و نقد می شود، و در بخش سوم، نظریه رفتاربنگاه اسلامی با فروضی معین ارائه و تابع تقاضای نیروی کار از دیدگاه خرد و کلان معرفی می شود.
    در این بخش، بازار نیروی کار به بازار اجاره و بازار مشارکت و همچنین بنگاه اسلامی به بنگاه حداکثر کننده سود و بنگاه حداکثر کننده تولید تقسیم شده و رفتار هر یک از دو نوع بنگاه و نیز تقاضای نیروی کار به وسیله این دو در هر یک از دو بازار از دیدگاه خرد تبیین می شود و پس از به دست آوردن تابع و همچنین تقاضای هر بنگاه با جمع افقی آن ها به تابع تقاضای کل نیروی کار در بازار اجاره و مشارکت نیروی کار دست می یابیم.
    در خاتمه این مقاله نتیجه می گیریم که در شرایط مساوی، تقاضای کل نیروی کار در اقتصاد اسلامی حداقل به دو دلیل بیش تر از تقاضای کل نیروی کار در اقتصاد سرمایه داری است:وجود بنگاه هایی که هدف آن ها حداکثر کردن تولید است؛وجود بازار مشارکت نیروی کار در سود.
    کلیدواژگان: رفتار تولیدکننده، تقاضای نیروی کار، بازار اجاره نیروی کار، بازار مشارکت نیروی
  • احمد علی یوسفی صفحه 135
    تورم از دیدگاه اسلام، پدیده ای ناپسند و دارای آثار مخرب اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. انواع سپرده های بانکی و سرمایه های نقدی مردم از آسیب های تورم در امان نیستند. در وضعیت تورمی اگر در بازپرداخت سپرده ها، قدرت خرید حقیقی معیار قرار نگیرد، سپرده گذران، با خسارت های فراوان مواجه می شوند؛ در نتیجه پس انداز، سرمایه گذاری، تولید و رفاه عمومی کاهش می یابد و به کار گیری غیر کارآمد پس اندازها را به دنبال دارد که خود سبب تشدید تورم می شود؛ اما اگر در بازپرداخت سپرده ها، قدرت خرید حقیقی آن ها معیار قرار گیرد، پس اندازها وسپرده ها، سرمایه گذاری ها و تولید، فزونی می یابد؛ سود واقعی سپرده گذاران مثبت، و تورم کنترل می شود؛ رفاه عمومی بهبود می یابد و سرانجام، جامعه به سمت اجرای اصل آرمانی عدالت اجتماعی و اقتصادی، پیش می رود.
    اگر از دید فقه، جبران کاهش ارزش پول در قالب عقود جاری غیر مجاز است، آیا عقود دیگر یا راه کارهای عملی هماهنگ با فقه، جهت جبران کاهش ارزش پول می توان یافت؟
    برخی فقی هان، فروش نسیه پول و برخی شرط جبران کاهش ارزش پول در ضمن عقد را مجاز می دانند. در بررسی به عمل آمده مشخص شد که این الگوها برای جبران کاهش ارزش پول از دیدگاه فقه نادرست است؛ اما برای جبران کاهش ارزش سپرده ها، شاید بتوان راه کارهای عملی ارائه داد که عبارتند از: 1. استفاده از «معیار پول پایه بین المللی» یا «حق برداشت مخصوص»؛ 2. ایجاد واحد ارزش ملی؛ 3. معیار شی ء واحد؛ 4. استفاده ذخیره اندک طلا یا ارز به وسیله بانک؛ 5. تاسیس شرکت تخصصی سرمایه گذاری به وسیله بانک ها.
    اگر هر یک از این راه کارها براساس موازین اسلامی با اشکال مواجه نباشد و به لحاظ اقتصادی توجیه پذیر و از جهت اجرایی امکان پذیر باشد می توان آن را در نظام بانکداری و در روابط مالی و پولی بین مردم و بنگاه ها پی گرفت.
    کلیدواژگان: جبران کاهش ارزش پول، سپرده های بانکی، تورم، آثار تورم، قدرت خرید پول، پس انداز، سرمایه گذاری، تولید، رفاه عمومی
  • جورجز اندرل ترجمه: محمد اسماعیل توسلی صفحه 155
    نویسنده با بررسی ادبیات موجود اخلاق کسب و کار و رویکردهای گوناگون آن در جهان نشان می دهد، اخلاق کسب و کار با چالش های عملی و نظری متعددی روبه رو است و با پیشرفت جهانی شدن در آینده، این چالش ها پیچیده تر خواهند شد. رویکردهای متفاوت به اخلاق کسب و کار، اغلب خودجوش بوده، فقط از یک دیگر می آموزند. اخلاق شرکتی مناسب مؤسسات تجاری در سطح جهانی به توضیح بیش تری نیاز دارد. مسائل سیستمی باید با صراحت مورد ملاحظه قرار گیرد. اهمیت تصمیم گیری های افراد و رفتارهایشان باید جدی گرفته شود. اخلاق کسب و کار به صورت رشته علمی، نیازمند شبکه سازی و جهانی شدن است در این صورت بهتر می تواند رهنمودهای اخلاقی را برای انجام کار عملی تجاری تدارک ببیند. هدف نهایی این رشته آن است که کیفیت اخلاقی تصمیم گیری ها و عملکردها را در همه سطوح کسب و کار بهبود بخشد.
    کلیدواژگان: اخلاق کسب و کار، اخلاق اقتصادی، اخلاق جهانی، اخلاق کاربردی
  • گوناگون
  • معرفی تازه های نشر اقتصاد اسلامی
    صفحه 185
  • انجمن محققان اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم
    صفحه 189
    انجمن محققان اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم به منظور گسترش و تعمیق فعالیت های علمی اقتصاد اسلامی تشکیل شد. اعضای اصلی این انجمن را اغلب استادان و محققان حوزه علمیه قم که دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته اقتصاد در سطح کارشناسی ارشد و دکترا هستند، و به تدریس و تحقیق و تالیف در این عرصه مشغولند، تشکیل می دهند.
    زمینه تاسیس انجمن، برگزاری نشست های ماهانه محققان اقتصاد اسلامی در حوزه علمیه قم از اواخر سال 1378 بود. برگزارکنندگان این نشست ها همواره به فکر تاسیس انجمن بودند، تا آن که در سال 82 موقعیت مساعد فراهم آمد و در معاونت پژوهشی مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، دفتری به نام کمیسیون انجمن های علمی جهت کمک به تشکیل و حمایت از انجمن های علمی تاسیس شد.
    سرانجام پس از گذراندن مراحل قانونی کمیسیون مربوطه با تقاضای تاسیس انجمن «محققان اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم» موافقت و طی نامه رسمی شماره 815450 مورخ 26/7/1382 مجوز تاسیس انجمن اعلام شد.
  • معرفی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در حوزه اقتصاد اسلامی
    صفحه 193
|
  • Majid Razaei Page 1
    The relations dominating labor market is generally influenced by how an economic doctrine looks at work. Tenets, morality, and practical methods have a major impact on labor market behavior that is revealed in production sector and growth of the society. Islamic tenets and ethics encourage Muslims to produce economic work and generate various incentives in them. Contrary to what is said, about religious teachings and Islamic beliefs and values have the capability to demonstrate a development promoting behavior. Religious texts and the practices of religious elites also indicate that economic work is desired and favored by them. Believing on divine Qaza and Qadar, (fate and destiny) provision of man’s sustenance by God, intercession (or shafaat), doomsday, trusting in God, piousness and patience are not only inconsistent with working incentive but having a proper perception of these concepts have a positive effect on working motives and fostering economic development.
  • Syed Abbas Musaveian Page 43
    The Rapid expansion of markets and the increasing developments in the felid of electronics and telecommunications have paved the way for innovations of new and novel banking instruments. One of the instruments that have grown substantially in recent years is the banking credit cards. The quickness of use, facility and intrestes of use of these cards have encouraged the banks, financial institutes, service and business centers and customers to welcome the application of these cards.These cards, though of different nature, may be categorized in three major groups:Cash cards, non-interest debt cards, and interest based loan cards. Each of the above groups may be classified as cards for cash, cards for purchase of goods and services, and multi-purpose cards. Most of these cards are designed in economies that recognize the interest based transactions and debts. thus, they are involved in usury and interest. Therefore, to comply with Islamic Jurisprudence they require certain modifications. The author investigates different types of such cards from a jurisprudential perspective and seeks to find a criterion to determine and distinguish the legal cards from illegal ones
  • Yadullah Dadgar Page 75
    Islam’s political economic theory as an interpretation of general political economy has its own constituents and characteristics. The explanation of this issue is of a great significance both from scientific and policy perspectives. The paper aims to analyze this issue in two stages. The first stage covers the introduction and the methodological and historical considerations. The second part deals with the key elements of Islam’s political economy. The paper suggests that Islam’s political economy (at least in its theoretical capacity) despite being efficient is ethic oriented. However, the Islamic political economy, may compete and be compared with conventional economic models.
  • Syed Husain Mir Moezzi Page 103
    This essay consists of three parts: the first part reviews the Western literature on the subject. In the second part, the related economic studies are discussed. In the third part, the theory of Islamic firm behavior, its certain assumptions, and the labor demand function from a micro/macro perspective are presented. In this part, the labor market is categorized into two types: hire based labor market and participatory labor market. Similarly, firms are also categorized into two: profit maximizing firms and production maximizing firms. The author explains the behavior of these firms and their demand for labor from a microeconomic perspective. Deriving the demand function for each firm and summing them horizontally gives the aggregate demand function for the participatory and hire labor market The paper concludes that, citrus paribus, at least for tow following reasons, the demand for labor in Islamic economics is more than the capitalist economics:a) Firms with the objective of maximizing their product;b) Participatory labor markets in profits.
  • Ahmad Ali Yousofi Page 135
    Inflation is an undesired and economically culturally, and politically destructive phenomenon. Almost all types of banks deposits are vulnerable against this problem. In an inflationary environment, if the purchasing power is not taken into consideration on repayment of deposits, depositors will suffer a substantial loss resulting to a fall in savings, investment, production and public welfare and an inefficient employment of saving which deepen the inflation more. If, on repayment, the purchasing power of the people is leaved unchanged savings, deposits, investments, and production will increase, depositors’ real profit will become positive and the inflation will be contained making the people well off and leading the society towards achieving the ideal goal of social and economic justice.From a fiqhi perspective, compensating currency depreciation in the form of conventional contracts is illegal. So is there any contract or practical fiqhi consistent solution to compensate the depreciation? Some jurists allow the agreement on compensation under the terms and contracts. The studies suggest that these models are illegal from a jurisprudential point of view. However, to compensate the depreciations of the deposits, following practical solutions are proposed:a) application of Special Drawing Right (SDR);b) Creation of a national value unit;c) Good money standard;d) application of low foreign currency or gold preserve by bank;e) establishing specialized investment companies by banks.If these solutions are consistent with Islamic standards and economically and practically justifiable, they may be employed in the banking system and in public and business financial and monetary relations.
  • Georges Enderl Page 155
    Reviewing the available literature on business ethics and the different ways to approach it indicate that this phenomena faces many theoretical and practical challenges and the further globalization advances in the future, the more complex these challenges become. The approaches to business ethics are often self-motivated and they learn from each other. The corporate ethics appropriate for business institutions at global level need further elaboration. Systemic issues should be openly addressed. The importance of decision making by individuals and their behaviors should be taken seriously.Business ethics as a scientific field needs networking and globalization. In such guidance for business activities. The ultimate objective of this field is to improve the ethical quality of decision-making and performances in all business levels.