فهرست مطالب

اقتصاد اسلامی - پیاپی 45 (بهار 1391)

فصلنامه اقتصاد اسلامی
پیاپی 45 (بهار 1391)

  • 192 صفحه، بهای روی جلد: 40,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1391/02/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حسین صادقی، میثم فتحی، علی شفیعی صفحه 5
    نذورات یکی از منابع و ظرفیت های موجود در جامعه اسلامی است. جامعه ایران نیز به عنوان جامعه اسلامی، این ظرفیت را در اختیار دارد. از این رو بررسی جایگاه نذورات و شیوه های بهره گیری اقتصادی از آن، در جامعه ضروری به نظر می رسد. نذر دو جنبه معنوی و مادی دارد و دو کارکرد اساسی به همراه دارد. کارکردهای فردی نذر که به طور عمده به تقویت ایمان می انجامند و کارکردهای اجتماعی نذر که باعث پدیدآمدن هم بستگی های اجتماعی، تقویت روحیه مشارکت و... می شوند.
    با توجه به محدودیت آماری در تعیین حجم نذورات، در مقاله پیش رو وجوهات امانی نذری به کمیته امداد امام خمینی و کمک های مردمی به سازمان بهزیستی کشور به عنوان حجم نذورات کشور در نظر گرفته شده است و با توجه به محاسبه هایی که از شکاف فقر غذایی ایران از سال 1385 1388 به عمل آمده است، نتیجه گرفته می شود که نذورات می توانند بخشی از شکاف فقر غذایی کشور را پوشش دهند (در سال 1385 چهارده درصد از شکاف را پوشش داده و این رقم به چهار درصد در سال 1388 کاهش یافته است).
    کلیدواژگان: نذر، نذورات، فقرزدایی، اقتصاد اسلامی، خط فقر، شکاف فقر غذایی
  • سید محمد موسی مطلبی صفحه 33
    محدودیت های شناخت در علم به طور کلی و علم اقتصاد به طور خاص به علت محدودیت نگاه بشر به پدیده ها و نیز بررسی آن از بعد خاص، باعث شناخت خاصی در علم اقتصاد شده است. هر مبنای شناختی، ناشی از روش ویژه خود به بخشی از واقعیت دست می یابد و علم اقتصاد موجود متاثر از فضای حاکم برآن و نیز فضای حاکم بر عالمانش ناگزیر تبیین خاصی از پدیده ها را ارائه داده و راه پیشرفت علم اقتصاد جهت خاصی را پیموده است. هرگونه پدیدساختن تغییر در مبانی فلسفی علم، پیش فرض ها و اصول موضوعه علم اقتصاد و حتی ارزش های حاکم بر آن که از آموزه های آسمانی اسلام گرفته شود، می تواند به علم اقتصاد نوینی منتهی شود. نتیجه آن به اسلام منسوب باشد یا نباشد می تواند حتی در کنار علم اقتصاد موجود، محدودیت های آن را بر طرف کند. مقاله پیش رو در صدد است نشان دهد علمی نوین و جهان شمول که می توان آن را علم اقتصاد اسلامی نامید امکان وقوعی دارد.
    کلیدواژگان: اقتصاد اسلامی، علم اقتصاد اسلامی، علم اسلامی، معرفت اقتصاد اسلامی، روش اقتصاد اسلامی
  • سیدمحمدکاظم رجایی، مهدی خطیبی صفحه 55
    ماده «سرف» و مشتقات آن در لغت به معانی گوناگون آمده است. این واژه مشترک معنوی است و تمام معانی آن به «تجاوز از حد» بر می گردد. اسراف فقهی نسبت به لغوی قلمرو محدودتری دارد و شامل هر گونه زیاده روی نمی شود. محقق نراقی به دو قسم از اسراف اتلافی و هزینه ای یا تخصیصی اشاره می کند. اسراف اتلافی به این معناست که کالا بدون علت موجه و بدون استفاده اتلاف شود. انفاق مال به مقداری که انفاق کننده محتاج شود از مصداق های اسراف تخصیصی است. در این نوع اسراف مال تلف نشده؛ بلکه مالکیت آن به گونه ای به دیگری منتقل شده که از نظر شرعی اسراف شمرده می شود. روایت ها، اسراف و تبذیر را جزو گناهان کبیره شمرده اند.
    با بهره گیری از آیه ها و روایت ها می توان اتلاف و تضییع، مصرف بالاتر از سطح زندگی عمومی، مصرف فراتر از توان مالی یا شان، بخشش بیش از حد، صرف مال در معصیت و عدم رعایت اولویت در به کارگیری سرمایه های شخصی و ملی را به عنوان معیار برای شناسایی اسراف استفاده کرد.
    کلیدواژگان: اسراف، تبذیر، معیارهای اسراف، کفاف، وسعت در زندگی
  • حسنی میسمی، کاظم یاوری، مهدی قائمی اصل، حسین توکلیان صفحه 77
    مقاله پیش رو می کوشد تا مدلی تعادلی برای مالیات های اسلامی به عنوان ابزار سیاست مالی در اقتصاد اسلامی ارائه کرده و نشان دهد که چگونه وجود مالیات های منصوص (خمس و زکات) در اقتصاد فرضی، به دولت اسلامی کمک می کند تا به نرخ مالیات بهینه (مالیات حکومتی بهینه) دست یابد. یافته های تحقیق نشان می دهد که برخلاف مدل دایموند که در آن اقتصاد بازار توانایی تامین دستیابی به کارایی و عدالت را نداشته و دولت مجبور است از راه انتشار اوراق قرضه و ورود در بازی پانزی در جهت حل مشکل عدم کارایی حرکت کند، اقتصاد اسلامی به صورت درون زا با حداقل دخالت دولت و بدون نیاز به انتشار اوراق قرضه، به کارایی پارتوئی و نیز عدالت در توزیع درآمد دست می یابد. در این اقتصاد مصرف کنندگان ثروتمند به صورت اختیاری بخشی از درآمد خود را در قالب خمس و زکات به فقیران اختصاص می دهند و دولت اسلامی نیز این توانایی را دارد تا نرخ مالیاتی بهینه را طوری تعیین کند که کارایی اقتصادی تامین شود. نیز یافته های مدل ارائه شده نشان می دهد که هر چه میزان خمس و زکات پرداختی در جامعه بیشتر باشد، نیاز به دخالت دولت در اقتصاد به منظور جمع آوری مالیات های حکومتی کمتر است.
    کلیدواژگان: اقتصاد و مالی اسلامی، مالیه دولتی، سیاست مالی، مالیات های اسلامی، مدل تعادل عمومی
  • مجید خادم الحسینی اردکانی، سیدعباس موسویان صفحه 107
    در ادبیات مالی، اسناد خزانه اوراق بهاداری هستند که گواه تعهد ناشر (به طور عموم دولت ها) به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آینده است. این اوراق به پشتوانه تعهد و اعتبار کامل خزانه داری کل منتشر می شوند و کوپن بهره ندارند. اسناد خزانه از ابزارهای مالی دارای ماهیت بدهی هستند. هدف اصلی این ابزار، تامین کسری بوجه دولت ها است؛ اما کارکرد های متعدد دیگری مانند سنجه نرخ بهره (سود) بدون ریسک و نیز ابزاری موثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی هستند، مدل رایج اسناد خزانه گرچه به صورت تنزیلی معامله می شوند، ماهیت ربوی داشته قابل استفاده در کشورهای اسلامی نیست؛ اما مطالعه های جدید نشان می دهد می توان با استفاده از ظرفیت های عقدهای اسلامی اسناد خزانه اسلامی طراحی کرد.
    تحقیق پیش رو با هدف طراحی مدل های عملیاتی اسناد خزانه اسلامی متناسب با نیازهای واقعی دولت در مواقع کسری بودجه صورت گرفته است. در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی تحقیق شده، ابتدا با توجه به دو بعد «ماهیت» و «زمان» به دسته بندی انواع نیازهای مالی دولت به هنگام رویارویی با کسری بودجه اقدام شده، سرانجام به طراحی سه مدل مالی عملیاتی اسناد خزانه مطابق با بازه های زمانی گوناگون و نیز ماهیت کسری بودجه جهت خرید کالا، خرید خدمات و تامین وجوه نقد، مبادرت شده است.
    کلیدواژگان: بازارهای مالی، دولت، کسری بودجه، اسناد خزانه، اسناد خزانه اسلامی
  • مهدی ذوالفقاری، آتوسا گودرزی، بهرام سحابی صفحه 131
    سرمایه مالی و روش های تامین آن، یکی از موضوعات مهم پیش روی فعالان اقتصادی است. در این باره یکی از ابزارهای قابل کاربرد، اوراق اجاره است. طی سال های اخیر این اوراق به واسطه برخورداری از مزیت هایی مانند مطابقت با شریعت و قانون، داشتن پشتوانه قابل اطمینان، مقبول واقع شدن و کارامد بودن، مورد توجه جدی مسئولان قرار داشته است و بر همین اساس، برخی تدارکات قانونی نیز در دست انجام است. با این حال همچنان موانعی در راه پیاده سازی این ابزار در هر دو بازار پول و سرمایه وجود دارد که مهم ترین آنها به وجود زیرساخت های قانونی و عملیاتی و وابستگی بازدهی این اوراق به نوسان های متغیرهای کلان مانند تورم و نرخ تسهیلات نظام بانکی باز می گردد.
    روش تحقیق در مقاله پیش رو به دو صورت کتابخانه ای و مصاحبه و نظرسنجی از متخصصان و خبرگان حوزه دانشگاهی و اجرایی (بازار پول و سرمایه) است. پژوهش پیش رو درصدد است با شناسایی چالش ها و محدودیت های پیش روی، راهکار پیشنهادی جهت به کارگیری موثر این ابزار اسلامی در اقتصاد را ارائه دهد.
    کلیدواژگان: اوراق اجاره، بازار پول، بازار سرمایه
|
  • Hussein Sadeghi, Maysam Fathi, Ali Shafiei Page 5
    The Nozurat (vows) are one of the existing resources and potentials in Islamic society. Iran as an Islamic society society has also this potential. Hence, it is necessary to study the role of Nozurat and ways of its economic utilization in society. Nazr has two aspects: spiritual aspect and physical aspect, thus it has two essential functions: Individual functions that cause faith strength and social functions that cause social solidarity, strengthening social partnership and etc. According to the statistical limitations in determining Nozurat volume, Nozourat given to Imam Khomeini Relief Committee (PB) and to Welfare Organization (except zakat Fitarh) is considered as Nozurat volume and according to the calculation of food poverty gap in Iran from 2006 to 2010, it is resulted that Nozurat can cover some part of this gap. (in 2006 fourteen percent of this gap was covered and this figure has dropped to four percent in 2010).
    Keywords: Nazr (vow), Nozurat (vows), Poverty elimination, Islamic Economics, Poverty line, Food poverty gap
  • Seyedmuhammad, Mousa Motallebi Page 33
    Knowledge limitations in science in general and especially in economics because of limited analysis of phenomena by human beings have resulted in a special knowledge in economics. Each methodology through his method, obtains some part of reality and traditional economics due to the dominant paradigm and due to dominant perspective of its scientists has had a special explanation of phenomena and then has traversed a special direction. Any change in the philosophical foundations of science axioms, assumptions and even its dominant values that is derived from Islam's teachings can lead to a new economics. The result is attributed to Islam or not even; this new economics can eliminate the limitations of the conventional economics. This paper shows that a new, worldwide science that can be called Islamic economics is possible to be created.
    Keywords: Islamic Economy, Islamic Economics, Islamic science, Islamic Economics knowledge, Islamic economics method
  • Seyedmouhammd, Kazem Rajaei, Mahdi Khatibi Page 55
    The word “sarf” and its derivatives have different meanings in literature. However all meanings are referred to “going beyond the limits”. Its meaning in fiqh has a limited scope and does not contain any “going beyond the limits”. Naraghi points to the two categories of Israf: dispositional and cost or allocated. Dispositional Israf means that a commodity is disposed without a justified reason and without using it. Charity in such a way that the person who gives up becomes needy is cost israf. In this kind of israf, the commodity is not wasted, but its ownership is transferred to another one in a way that is considered israf from the sharia viewpoint. Narratives count israf as big sins. Studying verses and narratives, we can use wastage, consumption beyond the public life level, consumption beyond the financial potential, exorbitant forgiveness, using the wealth in doing sin and ignoring priority in using personal and national capital as criterion for identification of israf.
    Keywords: Israf, Tabzir, criteria of israf, Kifaf, Welfar in life
  • Hussein Meisami, Kazem Yavari, Mahdi Ghaemiasl, Hussein Tavakoliian Page 77
    This paper tries to come up with a model for Islamic taxes as tools of fiscal policy in Islamic economics. It also tries to show that how the presence of Islamic taxes (khums and zakat) in the assumed Islamic economic system, helps the Islamic government reach the optimum tax rate. The results of the research show that unlike the Diamond (1965) model in which the market economy cannot provide efficiency and equity and the government is obliged to issue bonds and enter into a kind of Ponzi game in order to solve the efficiency problem, the Islamic economics endogenously reaches Pareto optimality and equity in income allocation with minimum government intervention and without need to issue bonds. In fact, in this economy, the rich consumers optionally pay some of their income to the poor through khums and zakat and the Islamic government can set the optimal tax rate in such a way that ensures the economic efficiency. In addition, the findings of the paper prove that the higher the Islamic taxes (khums and zakat) paid by the rich, the less the need for government intervention.
    Keywords: Islamic economics, finance, Public finance, Fiscal policy, Islamic taxes, General equilibrium model
  • Majid Khadem, Ul, Hussainy Ardakani, Seyedabbas Mousavian Page 107
    In finance literature, treasury bills are securities that show the liability of their issuer (that are usually governments) to repay their nominal value in the future. These bonds are issued at the complete support of treasury’s commitment and credit and do not have any coupon. Treasury bills are debts in nature. The main objective of this instrument is financing the budget deficit of governments but they have also other functions such as free risk interest rate measurement. They are a good instrument in implementation of monetary policy. Although its current model is discounting and includes riba (so Islamic countries cannot use it), but recent studies show that it Islamic treasury bills can be designed using the capacities of Islamic contracts.This research seek to design operational models of Islamic treasury bills proper to real needs of the government in case of budget deficit. This paper using descriptive-analytical methodology, first classifies the financial needs of the government considering the two dimension of “nature” and “time” in case of budget deficit and finally designs three financial operational model of treasury bills appropriate with different time buckets and the nature of budget deficit in order to purchase commodities, services and funding cash needs.
    Keywords: Financial markets, Government, Budget deficit, Treasury bill, Islamic Treasury bill
  • Mahdi Zoulfaghari, Atusa Goudarzi, Bahram Sahabi Page 131
    Financial capital and its finance is one of the important subjects for economic actors. In this regard, one of these applicable tools is the Islamic Ijara bonds. In recent years, these bonds because of having advantages such as compliance with the law and Sharia, reliable support, efficiency and being accepted, have been greatly considered by officials, and accordingly, some legal provisions is also in progress. However, there are some obstacles in the implementation of these instruments in both money and capital markets that the most important of them are legal and operational infrastructure and dependence of their returns to macroeconomic variables such as inflation and banking interest rates. Methodology of this research is both the library research and interviews and surveys of professionals and experts in academic and administrative areas (money and capital market).This study tries to identify challenges and constraints of Ijara bonds and propose solutions for the effective application of these Islamic tools in the economy.
    Keywords: Ijara Bonds, Money Market, Capital Market