مجله آموزه های قرآنی
سال پنجم شماره 17 (پاییز 1384)

از عناصری که در زیبایی سبک قرآن و بلاغت فائق آن نقش دارد، چگونگی طرح مطالبی با چندگونگی موضوع و شیوه تلفیق یا تفکیک موضوعات و نحوه ارتباط آنها بایکدیگر است. در این نوشتار به بررسی آن بخش از آرایه ها، صنایع بدیعی و کاربرد آنها در قرآن کریم می پردازیم که در ارتباط با چگونگی چینش و عرضه موضوعات و بسط و گسترش آنها در قالبهای لف و نشر، تقسیم، جمع، تفریق، به هم پیوستن برخی از آنها، اجمال و تفصیل و پیاپی آوردن کلمات با یک نقش خاص در ترکیب می باشد. در این جستار کوشش شده است تالله

ابوالکلام از اندیشمندانی است که در عرصه های مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی شهرت جهانی دارد. در بعد علمی، برخی از دیدگاه های وی از سوی دانشمندان اسلامی پذیرفته شده است. از آثار وی، تفسیر ترجمان القرآن است که دیدگاه های وی در آن مطرح شده است. ابوالکلام بر این باور است که برای آشنایی با حقیقت قرآن، باید موانع موجود بر سر راه رسیدن به آن را برداشت، از این رو، برای تفسیر و ترجمه قرآن کریم، به اصولی قائل است که آنها را در تفسیرش ذکر کرده است...

در این مقاله، نخست گزارشی اجمالی از مهم ترین آرا درباره چگونگی نزول قرآن و سپس نقد و رد دیدگاه انحصار نزول قرآن به نزول تدریجی ارائه می گردد. پس از آن، با استناد به شواهد بسیاری از قرآن و حدیث، نزول دو مرحله ای قرآن کریم به اثبات می رسد و به شبهات مربوط به آن پاسخ مناسب داده می شود. در بخش پایانی، با بررسی آرا گوناگون درباره نزول دفعی قرآن کریم و استناد به قرآن و حدیث، دیدگاه برتر و صحیح در این موضوع بیان می گردد.

تفسیر فقهی قلائد الدرر فی بیان آیات الاحکام بالاثر، اثر احمد بن اسماعیل جزایری، فقیه و مفسر بلند آوازه امامیه، در قرن دوازدهم هجری، از آثار ارزشمند امامیه در عرصه تفسیر آیات الاحکام به شمار می رود. اهمیت این اثر از تاکید و تکیه فراوان مولف آن بر به کارگیری احادیث و آموزه های اهل البیت در تفسیر آیات الاحکام نمایان می شود. تعامل شایسته جزایری با انبوه روایات وارد شده و ارائه نمونه متعدلی از تفسیر فقهی- روایی، این کتاب را از دیگر آثار مشابه متمایز ساخته است. این، درحالی است که او به ارزش و کارایی ابزارهایی مانند دانش ادب عربی، اصول فقه، علوم قرآن و... در تفسیر آیات الاحکام باور داشته و به نیکی از آنها در تبیین آیات و استنباط احکام سود برده است...

واژه ولی و مشتقات آن را در دو بخش مفهوم قرآنی و مصادیق می توان بررسی کرد. این ماده، در قرآن در معانی گوناگونی به کار برده شده که تعداد آنها به شانزده مفهوم می رسد، از این رو، تعیین معنای هر مورد، به قرائنی مانند شان نزول، وحدت سیاق و... نیازمند است. مصادیق ولی و مشتقات آن نیز با توجه به قرائن قرآنی و روایی، به دو قسم ولایتهای مقبول و ولایتهای مطرود تقسیم می شود که برای هریک، دوازده مصداق قرآنی را می توان برشمرد.

مدارا و عفو از مهم ترین عناصر استوار سازی ارتباطات میان فردی، آرامش فردی و فضیلتهای اخلاقی است. با این حال، ضرورت مرزبندی و بازشناسی حوزه این فضلیت اخلاقی، از محدوده سازش و مجامله کاری و تساهل و تسامح ناروا بسیار ضروری است. این نوشتار، با نگاهی به مفهوم مدارا و عفو، محدوده شدت عمل و قاطعیت و همچنین حوزه هریک را بازشناسانده و موارد آنها را برشمرده است.آن گاه ضمن تبیین ارزش و جایگاه مدارا و عفو، آثار مثبت آنها را در عرصه های مختلف زندگی بررسیده و راهبردهای دست یابی به شخصیت مدارا و عفو و راه های کنترل خشم را ارائه کرده است.

جامعه بشری از همگرایی ها و پیوندهایی متنوع برخوردار است که در این میان، پیوند برادری و اخوت در جامعه ایمانی استوارترین آنهاست. این پیوند که از ایمان سرچشمه می گیرد و در سطوح مختلف زندگی گسترش می یابد، در قرآن و به دنبال آن، در سیره پیشوایان دین، نمودی ویژه یافته است، از این رو، برای استوار سازی روابط اجتماعی بر پایه ایمان و تحقق پیوند برادری و اخوت، راه هایی کارآمد ارائه گردیده است. این جستار که با هدف بررسی و بازگویی این راه ها نگاشته شده است، پس از بیان کابرد اخوت در قرآن و ذکر مولفه های آن، به بیان شیوه های تحکیم برادری و اخوت و آسیبهای آن می پردازد...

متفکر بزرگ و اندیشمند مسلمان، سید جمال الدین اسدآبادی، از مصلحانی است که بنیان اندیشه اصلاح گری خویش را بر آموزه های قرآن و سنت نهاده و شاگردان و مفسران بزرگی همچون عبده، رشید رضا و دیگران را در مکتب خود پرورانده است، ولی از وی، هیچ اثری در زمینه تفسیر به معنای خاص برجای نمانده است تا پژوهشیان عرصه علوم قرآنی و تفسیر، روش و رویکرد تفسیری او را دریابند و بیاموزند. از این رو، مقاله حاضر که با بررسی آثار، اندیشه و تاثیر وی بر پیروانش، کوشیده است...