فهرست مطالب
فصلنامه تحقیقات جغرافیایی
سال بیست و سوم شماره 2 (پیاپی 89، تابستان 1387)
- تاریخ انتشار: 1387/06/01
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحه 3در این مقاله به کمک داده های دمای روزانه 620 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی 366 نقشه همدمای کشور روی یاخته های 18×18 کیلومتر محاسبه شد. انجام تحلیل خوشه ایبر روی این نقشه ها نشان داد که در ایران شش ناحیه دمایی متمایز وجود دارد. آرایش جغرافیایی این نواحی عمدتا به ارتفاع وابسته است. حاکمیت سامانه های همدید، نظیر کم فشار گنگ و پرفشار آزور از یک سو و محتوای رطوبتی جو نیز از سوی دیگر در شکل گیری نواحی دمایی ایران نقش دارند. در مجموع، ایران از لحاظ دمایی به دو بخش سرد کوهستانی و گرم کم ارتفاع تقسیم می شود. تنوع دمایی در بخش سرد کوهستانی زیادتر است، چون در این بخش دما عمدتا متاثر از ارتفاع است. به همین دلیل، این بخش خود به چهار ناحیه تقسیم می شود. چون در ناحیه گرم و کم ارتفاع دما عمدتا متاثر از سامانه های جوی است، این بخش از تنوع کمتری برخوردار است و به دو ناحیه تقسیم می شود. به این ترتیب، در ایران شش ناحیه دمایی شناسایی شده است.
کلیدواژگان: دما، تحلیل خوشه ای، نواحی دمایی -
صفحه 19مقاله حاضر تلاشی است جهت شناخت ویژگی های اجتماعی- اقتصادی بخش غیر رسمی در مادرشهر تبریز. نتایج به دست آمده نشان می دهد که این پدیده از تنوع و گستردگی زیادی برخوردار است و اهمیت آن در اقتصاد شهری تا حدی است که نمی توان آن را نادیده گرفت. بخش غیررسمی تعداد درخور توجهی از جمعیت شهر تبریز را به خود جذب کرده، نقش مهمی در اقتصاد شهری این مادرشهر ایفا می کند. در این پژوهش از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شده که با به کارگیری مطالعات اسنادی و میدانی از طریق تکمیل350 پرسشنامه(277 مرد و 73 زن) به طور تصادفی و مشاهده انجام شده است. داده های پژوهش نیز با بهره گیری از روش های آمار توصیفی- استنباطی تجزیه و تحلیل شده. یافته های تحقیق نشان می دهد که در مادرشهر تبریز:1- توزیع جغرافیایی فعالیت های بخش غیررسمی یکنواخت نیست؛ 2- سطح سواد اکثریت افراد شاغل این بخش پایین تر از مدرک دیپلم است؛ 3- میان فعالیت در بخش غیررسمی و مهاجرت های روستا- شهری رابطه وجود دارد؛ 4- اغلب افراد شاغل در بخش مذکور در مناطق حاشیه نشین و بقیه در سایر مناطق شهر تبریز سکونت دارند؛ 5- اکثر جمعیت شاغل در بخش غیر رسمی متاهل و میانسال اند؛ 6- میان نوع فعالیت زنان و مردان در بخش مذکور تفاوت وجود دارد؛ 7- میان بیکاری و اشتغال در بخش غیررسمی رابطه وجود دارد؛ 8- اکثریت افراد شاغل در بخش غیر رسمی مالیات پرداخت نمی کنند. 9- بخش عمده ای از شاغلان این بخش با مشکلات عدم رضایت شغلی و عدم برخورداری از حق بیمه مواجهند.
کلیدواژگان: بخش غیررسمی، مادرشهر، تبریز، اشتغال، مهاجرت و حاشیه نشینی -
صفحه 47بارش یکی از پیچیده ترین پدیده های جوی است. وجود هستک های چگالش و رطوبت همراه با عوامل صعود از شرایط لازم برای تشکیل ابر و وقوع بارش به شمار می آیند. دریاچه خزر به عنوان یک منبع رطوبتی مهم در حاشیه شمالی ایران، می تواند سهم مهمی را در افزایش رطوبت سامانه های باران زا بر عهده داشته باشد. برای بررسی شرایط همدید پدید آورنده بارش های ایستگاه همدید انزلی، داده های جو بالای محدوده دریاچه خزر(خشکی و دریا) و بارش های روزانه این ایستگاه تهیه و متغیرهای دینامیکی و ترمودینامیکی جو بالا در سطوح 1000 تا 100 هکتوپاسکال در سال 2003 میلادی محاسبه شد. سپس برای هر یک از گره های محدوده خزر، مدل های پیش بینی بارش در گروه های بارشی مختلف با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام استخراج گردید؛ در پایان، با استفاده از متغیر های موجود در این مدل ها، مدل نهایی در هر کدام از گروه های بارشی به دست آمد. این مدل ها نشان می دهند که در گروه بارشی بیش از 50 میلیمتر، تاوایی تراز 1000 هکتوپاسکال در گره شماره 8؛ در گروه بارشی بیش از 40 میلیمتر امگای تراز 600 هکتوپاسکال در گره شماره 1؛ در گروه بارشی بیش از 30 میلیمتر نم نسبی تراز 850 هکتوپاسکال در گره شماره 22 و برای کل بارش ها، ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 925 هکتوپاسکال در گره شماره 29 اولین متغیر های منتخب مدل هستند. بررسی نقشه ها نشان می دهد که بیشتر متغیرهای برگزیده این مدل ها، به ویژه عوامل دینامیکی صعود برروی خشکی ها قراردارند. ضریب تبیین اصلاح شده مدل نهایی برای کل بارش ها بیش از 81 درصد است.
کلیدواژگان: دریاچه خزر، بارش انزلی، مدل های پیش بینی، متغیرهای دینامیکی و ترمودینامیکی -
صفحه 62یکی از اشکال ناهمواری های سطح زمین ناهمواری های ایجادشده در رسوبات تبخیری است که مجموعه تبخیری ورپشت- جنوب شرق اصفهان- نمونه ای از این اشکال است. مجموعه مورد مطالعه به شکل تپه ماهورهای متعدد در محدوده حوضه نئوژن – کواترنر زون ایران مرکزی قراردارد. شواهد ژئوشیمیایی بیانگر رسوب گذاری در بخش های کم عمق محیط رسوبی میوسن و تشکیل مجموعه تبخیری حاوی رس ها و رسوبات تبخیری نظیر ژیپس، انیدریت و نمک است که در زمان تشکیل به صورت یک واحد پیوسته بوده است، ولی به دلیل ساختمان سست و حساس نسبت به انواع فرسایش، باعث ایجاد انفصال در مجموعه و ایجاد چشم انداز تپه ماهوری کنونی گردیده است. مطالعه زمین ریخت شناسی بر روی مجموعه تبخیری منطقه مورد مطالعه، حاکی از وجود اختلاف در شکل تپه هاست. در این پژوهش، به بررسی برخی عوامل ژئومورفیک در ایجاد این اختلافات پرداخته شده و ویژگی های ریخت شناسی تپه ها به صورت کمی با استفاده از ضرایب پیشنهادی تعیین شده است. نتایج تحقیق حاکی از وجود ارتباط معنادار در سطح احتمال خطای کمتر از یک درصد، بین سطح تعادل فرسایش بادی و آبی با شکل تپه هاست و هر چه کشیدگی تپه ها بیشتر می شود، ارتفاع سطح فرسایشی کاهش می یابد. همچنین وجود ارتباط معنادار بین شکل تپه ها و تراکم آبراهه ها در دامنه تپه ها بیانگر تاثیر متقابل تراکم آبراهه با شکل تپه-هاست. بنابراین، با توجه به نتایج ارتباطات موجود می توان پایدارترین تپه ها را از نظر شکل ظاهری به صورت کمی معرفی نمود. به این ترتیب، هر چه ضریب شکل تپه ها کوچکتر باشد، تراکم آبراهه ها کمتر و سطح تعادلی فرسایش آبی و بادی تپه ها مرتفع تر بوده، تپه از نظر تغییرات دینامیکی پایدار تر است. شناخت بهترین وضعیت پایداری و تعادل تپه در برنامه های مدیریتی حایز اهمیت است. برای مثال در بهره برداری از تپه ها به منظور استحصال گچ برداشت گچ باید به گونه ای باشد که ضریب شکل تپه ها افزایش نیابد.
کلیدواژگان: زمین ریخت شناسی، رسوبات تبخیری، پایداری، ضریب شکل، تراکم آبراهه، سطح فرسایشی -
صفحه 81هدف اصلی پژوهش حاضر، تعیین مناطق مستعد کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی است. در این تحقیق، برای تعیین لایه های موثر در تعیین نقشه پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم و میزان درجه تاثیر آنها، از شبکه های عصبی استفاده شده است. نتایج مدل شبکه عصبی نشان داد زمانی که در ماتریس ورودی پارامترهای بارش، دما، تعداد روزهای همراه با استرس سرما و گرما، تبخیر و تعرق و تعداد روزهای بارانی گنجانده شود، خطای مدل پیش بینی عملکرد گندم دیم کمترین مقدار خواهد شد. بدین ترتیب، مدل پیش بینی عملکرد گندم دیم ساخته شد. در مرحله بعد، به کمک تکنیک GIS نقشه های شاخص رطوبت قابل دسترس، بارش، توزیع بارش، تعداد روزهای همراه با استرس سرمایی و گرمایی و بالاخره نقشه هم احتمال وقوع دمای مناسب در طی مرحله جوانه زنی تهیه شد. در نهایت، با همپوشانی این لایه ها در محیط GIS نقشه پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم به دست آمد.
کلیدواژگان: اقلیم کشاورزی، آذربایجان شرقی، G، I، S، شبکه های عصبی -
صفحه 103صنایع تبدیلی، از جمله مهمترین زمینه های مربوط به توسعه کشاورزی، توسعه روستایی و توسعه اشتغال زایی در روستاهاست. وظیفه اصلی این صنایع، فرآوری محصولات کشاورزی و دامی روستا و تبدیل آنها به کالاهایی نهایی تر و با ارزش تر است. این تحقیق دو هدف عمده را دنبال می کند: اول انتخاب بهترین مکان برای احداث صنعت آبمیوه گیری در شهرستان بناب و دوم نشان دادن کاربرد مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای مکان یابی های صنعتی. روش تحقیق تحلیلی- آماری است بدین صورت که ابتدا با استفاده از مدل مرکزیت و ضریب مکانی سایت های مناسب برای احداث صنعت انتخاب گردیده سپس با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی مناسب ترین مکان برای احداث صنعت مورد نظر انتخاب می شود. بر اساس نتایج تحقیق، شش روستای خوشه مهر، چلقایی، خانه برق جدید، قره چپق، روشت بزرگ و زاوشت به عنوان سایت های منتخب برای احداث صنعت آبمیوگیری با استفاده از مدل مرکزیت انتخاب شدند و از بین این شش روستا، روستای قره چپق به عنوان مساعدترین مکان برای احداث صنعت مورد نظر انتخاب شد.
کلیدواژگان: صنایع تبدیلی، تحلیل سلسله مراتبی، مکان یابی، صنعت آب میوه گیری، شهرستان بناب -
صفحه 129ماهیت اکثر اشکال و فرآیندهای بیرونی زمین، اساسا تابع شرایط اقلیمی حاکم بر یک منطقه است و آثار و شواهد تغییرات اقلیمی دوران چهارم که مهمترین آنها وجود آثار یخچالی باقی مانده از این دوره است، توانسته پدیده های متنوع ژئومورفولوژی را در در چشم اندازهای ارضی این دوران بر جای بگذارد؛ به گونه ای که می توان بر اساس این آثار، تحولات اقلیمی گذشته را بازسازی نمود. به طور کلی، یخچال ها در مناطقی تشکیل می شوند که متوسط درجه حرارت سالانه آنها از صفر درجه سانتی گراد تجاوز نکند، به همین علت، سطح این مناطق در تمام یا بخشی از سال پوشیده از برف است. البته، علاوه بر سرما و رطوبت، عوامل دیگری مانند ارتفاع، شدت و جهت باد، چگونگی تابش آفتاب و شیب منطقه در تشکیل یخچال ها مؤثرند.
یکی از معروفترین فرم هایی که یخ ها بر محل استقرار خود تحمیل می کنند، سیرک های یخچالی است و بسته به میزان ذخیره برف و عوامل زمین شناسی، اندازه آنها متفاوت است. سیرک بزرگ دهبکری در مجاورت شهر بم، یکی از بزرگترین سیرک های یخچالی ایران(82 کیلومتر مربع) در کواترنر است که ذخیره عظیم برف و ساختمان ویژه زمین شناسی، در ایجاد آن مؤثر بوده است.
این مقاله که برگرفته از یک طرح پژوهشی است و با روش رایت به باز سازی شرایط اقلیمی گذشته پرداخته، از شدت تغییرات اقلیمی در منطقه دهبکری بم پرده بر می دارد. این منطقه که در جنوب شرقی بم و به فاصله بیست کیلومتری از آن قرار دارد و به عنوان یکی از کانون های گرم و خشک فعلی جهان محسوب می شود، در آخرین فاز یخچالی کواترنر یکی از بزرگترین برفخانه های ایران را به وجود آورده و آثار ناشی از آن به صورت سیرک و دره های یو شکل تا پشت دروازه های شهر بم کشیده شده است؛ منطقه ای که در حال حاضر تولید محصول خرمای آن شهرت منطقه ای دارد. هدف این مقاله ارزیابی تغییرات اقلیمی بر اساس شواهد ژئومورفیک با تاکید بر داده های آزمایشگاهی وتحلیل داده های اقلیمی است.
کلیدواژگان: دهبکری، یخچال، خط برف دایمی، خط تعادل آب و یخ، سیرک یخچالی
-
Page 3In this paper 366 maps of mean daily temperature have been prepared using 620 synoptic and climatologic stations. Spatial resolution of these maps is 18Km*18Km. A cluster analysis applied to these maps showed that there are six different temperature regions in Iran. Geographical configuration of these regions is mainly controlled by elevation above sea level. Meanwhile some synoptic systems like Gang Low Pressure (GLP) and Azores High Pressure (AHP) play a role. Generally speaking Iran may divide into two parts from temperature point of view: cold mountainous areas and warm and hot lowlands.
-
Page 19The present paper is an attempt to recognize the social- economic features of informal sector in Tabriz metropole. The results obtained show that this phenomenon is complicated and its importance in urban economy is such that can not be ignored. The informal sector has attracted the significant number of people in Tabriz and plays a major role in the economy of the metropole. In this study the descriptive- surveying method has been used which has been observed random applying the documental and field studies through filling 350 questionnaires (277 men and 73 women). Through exploiting the descriptive statistical and inferential methods as well as GIS system, the data have been analyzed. Findings indicate that in Tabriz metropole: 1-Distribution of geographical activities in informal sector is not monotonous. 2-The education of most people employed in informal sector is under diploma. 3-There is a relationship between the activities in informal sector and rural-urban immigration. 4-Most of the employees in the mentioned sector reside in squatter settlements and others in other parts of the city. 5-Most of the employees in the above sector are married and middle-age. 6-There is a relationship between unemployment and occupation in the informal sector. 7-There is a difference between females and males, activities in the mentioned sector. 8- Most of the employees in informal sector do not pay tax. 9-Most of occupants of this sector face problems such as job dissatisfaction and not being insured.
-
Page 47Precipitation is one of the most complicated atmospheric phenomena. Condensation nuclei, humidity and uplifting are important in producing cloud and precipitation. Caspian Sea, as an important humidity source in the north of Iran can feed humidity into rain systems. In order to survey the synoptic conditions in Anzali station, daily data in upper levels and daily precipitation were provided and dynamic and thermodynamic variables were calculated in 1000 to 100(hpa) levels in 2003. Then, precipitation prediction models were estimated using multiple regression analysis and stepwise method for each of Caspian region nodes in varies precipitation groups. At last, final prepared for each of precipitation groups. These models show that the first candidate variable in the precipitation group of higher than 50 mm is vorticity(1000 hpa, 8 node), in the precipitation group of higher than 40 mm is omega(600 hpa, 1 node), in the precipitation group of higher than 30 mm is relative humidity(850 hpa, 22 node) and for total precipitation it is geopotential height(925 hpa, 29 node). The maps show that in the most of models, candidate variable particularly uplifting dynamic factors locate on lands. Adjusted for final model is more than %81 for total precipitation.
-
Page 62The focus of geomorphology is concerned with an analysis of the nature, arrangement and differentiation of landforms and an understanding of the processes that have shaped or are shaping those landforms. One of these shapes is evaporates. Varposht evaporite is one of them. This collection contains numerous hills on Neogen-Quaterner basin from central Iranian zone. Geo-chemical witnesses explain sedimentation on Miocene shallow environments. Evaporites contain clay and evaporate minerals such as gypsum, anhydrite and halite.Varposht evaporites sediment, at the formation time were single mass, but for sensitive and weak construction, have been caused a separation structure and a collection of hills in the present time. Study of the hill geomorphology shows a significant different on their shape. In this paper we have been tried to show some aspects of geomorphic quantitative parameters that they affect these differences. Results showed a significant different between erosional level above all hills. If hill tallness increase, the elevation of erosional level of hill will decrease. Meanwhile a significant relationship exists between hill shape and stream density on the hill slope. According to the results we can find the most stable hill shape using quantitative tools. Therefore the hill shape and drainage density illustrate the stability of hills. recognition the best condition of hill stability is important for environmental managers, for example for gypsum mining, managers must be consider the best hill shape that increase the form factor of hills and as a result hill stability.
-
Page 81The main objective of present work is to use GIS, along with the model obtained, to find suitable areas for main crops of the province. To do this, at first the rain fed wheat yield data was collected from ministry of Jihad-agriculture data bank during the 1374-1382. These data were organized as output matrix of network. The input matrix of this model contained 9 initial meteorological parameters. For training the neural network model, 7 years of data was defined as train file and 2 remain data were the test file for the model, after fitting the data to the model and obtaining Root Mean Square error (RMSE) of the difference matrix of the input data, we fined that when we used the 6 meteorological parameters (annual rainfall, number of days with thermal and cold stress, rainy days, moisture available index, and mean daily temperature) the model produced minimum RMSE amount. So we find the best model using neural network software and climatic data to predict wheat yield. In the second stage, we obtained the agroclimatic maps of Wheat using GIS. To do this, at first we should prepared the wheat climatic requirement maps. These layers were moisture available index, rainfall, rainy days, days with thermal and cold stresses and temperature maps. Finally after preparing these layers according to climatic requirements of wheat, we used IDRISI software and overlay model to produce climatic potential maps of the province for rain fed wheat.
-
Page 103Processed products play an important role in agriculture, rural and employment development. The major function of these industries is to process agriculture and domestic products into valuable and final productions. This paper followed two principal goals: 1) determination of the best site for establishing a fruit juice factory in Bonab county and 2) application of analytic hierarchy process in site selection. The method of the research is an analytic-statistical one. Thus at the aid with use of centrality model and location coefficient, we selected suitable sites for establishment of the industry. Then analytic hierarchy process we selected the best site for establishment of the industry.
-
Page 129The most of exogenesis forms and processes are influenced the climatic characteristics and the climatic changes created various geomophological evidence in land surface. These evidences can help us to reconstruct the past climatic conditions. The conclusion of climatic changes in quaternary is consequent of glacial and interglacial period and the evidence of its concern to landscapes. The glaciers created in area witch has annual temperature less than zero or equal, and therefore these area are covered by snow during all months. humidity, cold, slope, direction and …are other variables affect creating glaciers. The famous forms of glacial processes are cirques. Dehbakry cirque is one of the biggest cirques of Iran. It is located near Bam city and we try to reconstruct the past climatic condition using Wright method in this area witch is now on the most arid and warm zones of the world. Dehbakry village is located in south – east of Bam and has only a few kilometers far from it. This village in earlier glacial period had been a big cirque and the tongues of ice river's come down until 10 kilometer of Bam city, the city now produce one of the most famous varieties of palm, in Iran.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.