فهرست مطالب

جستارهای نوین ادبی - سال سی و ششم شماره 4 (پیاپی 143، زمستان 1382)

نشریه جستارهای نوین ادبی
سال سی و ششم شماره 4 (پیاپی 143، زمستان 1382)

  • 260 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1382/11/15
  • تعداد عناوین: 14
|
  • «قاموس» فیروزآبادی در بررسی و پژوهشی تازه
    محمد فاضلی صفحات 1-16
    «قاموس» به معنی دریا، عنوان گرافقدرترین اثر مجدالدین فیروزآبادی (729-816 ه) در لغت عربی می باشد. اشتهار و اعتبار آن در محافل علمی و مجالس درسی ورد زبان است، و بر دیگر فرهنگها مقدم. «قاموس» که با ژرف نگری ها و نکته سنجی هایش به چشمه ای شیرین ماند و همگان ر به خود کشاند، نگارنده را نیز به پژوهشی بر محورهای زیر برانگیخت: الف - رمز و راز کلمات و ترمیبات عربی در قاموس؛ ب - تقادی و ارزیابی های قاموس؛ ج - قاموس در مقایسه با دیگر فرهنگها؛ د - قاموس در اقتباس و بهره گیری از دیگران.
    کلیدواژگان: قاموس، صحاح، رمز و راز، نقادی
  • رنگ در شعر معاصر
    علی اکبر سام خانیانی، تقی وحیدیان کامیار صفحات 17-37
    رنگ نه تنها پدیده ای طبیعی، بلکه واقعیتی زبان شناختی، روان شناختی و زیباشناختی است که بررسی اهمیت و کیفیت به کارگیری آن به عنوان یک نسبیت مهم، در شناخت زبان و ادبیات حائز اهمیت است. رنگ در نظام نامگذاری و دلالت زبان فارسی نیز در ادبیات کهن و معاصر فارسی جلوه های متنوعی دارد. در زبان شعر معاصر، رنگها از نظر معنایی و حتی دستوری تفاوت یافته اند؛ ترکیباتوصفی بدیعی پدید آمده اند که معمولا نتیجه کاربرد مجازی رنگو روابط نشانه ای دورتر و ناآشناست. معانی نمادین، کنایی، روان شناختی مختلف، هم معنایی، چند معنایی، تقابل معنایی و معنای ضمنی از دیگر موارد قابل توجه در بررسی این پدیده زبانی ادبی است.
    کلیدواژگان: شعر معاصر فارسی، رنگ
  • مبحث ارتباط در مثنوی مولوی
    اکبر اخلاقی، مهدی نوریان صفحات 39-56
    در ادبیات فارسی کمتر متنی را می توان یافت که همچون مثنوی نسبت به موضوع ارتباط و مسائل آن این همه حساس باشد. در واقع بخشهایی از مثنوی نقش فرا ارتباطی دارد. عوامل تشکیل دهنده هر کنش ارتباطی زبانی عبارتند از: فرستنده، پیام، گیرنده، زمینه، تماس، و رمز. هر کدام ازاین عناصر شش گانه کارکرد متفاوتی دارد که به ترتیب از این قرارند: عاطفی، ادبی، انگیزشی، ارجاعی، همدلانه و فرازبانی. در هر کنش ارتباط زبانی یکی از این کارکردها بر بقیه برتری و چیرگی دارد. در مثنوی مولوی، که متنی از نوع ادبیات تعلیمی است، بیش از همه کارکرد ارجاعی و انگیزشی برجستگی دارد.
    کلیدواژگان: ارتباط، فرستنده، پیام، گیرنده، انگیزشی، ارجاعی، فرازبانی، راوی، مثنوی، مولوی
  • منطق الطیرها و منطق الطیر سلیمانی
    محمد جاوید صباغیان صفحات 57-72
    پاره ای از حکیمان و عارفان مسلمان، با اقتباس از قصه حضرت سلیمان و بلقیس و نیز پرنده میانجی آنها (هدهد) به تالیف رساله الطیرها و منطق الظیرهایی پرداخنه اند که از آن جمله می توان به رساله الطیر ابن سینا، رساله الطیر امام محمد غزالی، صفیر سیمرغ سهروردی، قصیده منطق الطیر خاقانی، قصیده تسبیح طیور سنایی، رساله الطیر نجم الدین رازی، منطق الطیر عطار، و در نهایت مثنوی معنوی مولوی اشاره کرد. در این مقاله به نقد و بررسی گذرا در این آثار پرداخته شده و مقاله با تاملی در منطق الطیر سلیمانی از مولانا حسن ختام یافته است.
    کلیدواژگان: ادبیات فارسی، منطق الطیر، عرفان، مثنوی مولوی
  • نثر محمود دولت آبادی
    قهرمان شیری صفحات 73-92
    محمود دولت آبادی، مقتدرترین نثر نویس ایران در سالهای پس از انقلاب است که از طریق ترکیب امکانات گونه های مختلف زبان ادبی و گویشی موجود در گذشته و حال، یعنی پاره هایی از نثر ساده عصر سامانی، شماری از امکانات زبان شعری و ادبی قدیم، برشهایی از زبان ادبی و شعری معاصر، گزینشهایی از امکانات گویشی منطقه خراسان و ابتکارات کلامی خود، پیکره این نثر پخته را پدید آورده است. او در کلیدر، با ترسیم توامان سه دوره تاریخی دامپروری و چادرنشینی، کشاورزی و فئودالیته، و شهرنشینی و سرمایه داری، در قالب یک ماجرای مفصل، از یک سو بر حضور و زیست همزمان این دوره ها که به قول خود او روزگار سپری شده مردم سال خورده است تاکید می کند و در سویه دیگر، مقاومت نظامهای سنتی در برابر قانون تکامل و تغییر را به تصویر می کشد و از جانب سوم نیز شیوه معیشت و فکر و فرهنگ حاکم بر روح این نظامها را که زبان نیز جزیی از آن است در یک بافت و فضای شاعرانه، حماسی، پر احساس و حزن انگیز به نمایش می گذارد.
    کلیدواژگان: زبان، سبک، کلیدر، گویش، دوره
  • روایت جریان سیال ذهن در سمفونی مردگان
    محمدعلی محمودی، مهدخت پور خالقی چترودی صفحات 93-113
    در این مقاله، ضمن تحلیل و بررسی رمان سمفونی مردگان، اثر عباس معروفی، نشان داده ایم که این رمان، رمانی به شیوه جریان سیال ذهن و موضوع آن سطوح پیش گفتاری آگاهی شخصیتهاست و به همین جهت در نگاه اول دارای ابهام، بی نظمی در حوادث و اغتشاش در زمان و مکان و قواعد دستوری است. در این رمان. نویسنده با استفاده از شیوه های تک گویی درونی، حدیث نفس و روایت دانای کل در چهار موومان و با زاویه دیدهای متفاوت، لایه های پیش گفتار ذهن و زندگی درونی شخصیتها را نمایش داده است.
    کلیدواژگان: سمفونی مردگان، جریان سیال ذهن، حدیث نفس، تک گویی درونی
  • در زبان فارسی، جمله ساخت ثابت و آزاد دارد
    محمد تقی آذرمینا صفحات 115-126
    در این نوشتار دو مقاله مندرج در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد با عناوین «ساختمان جمله و جمله مبنا» و «در زبان فارسی جمله ساخت ثابتی ندارد» مورد بررسی قرار گرفته است. ضمن بحث در باب اصطلاحاتی چون، جمله مبنا، ساختمان جمله، جمله ساده، جمله مرکب، علم نحو، علم معانی به تحلیل برخی شواهد این دو مقاله پرداخته شده و نتیجه ای که به دست آمده این است که در زبان فارسی، جمله دارای ساخت ثابت و آزاد است.
    کلیدواژگان: جمله ساده، جمله مرکب، ساختمان جمله، ساخت آزاد جمله، ساخت ثابت جمله
  • تجلی نمادین خلقت در اسطوره های آسمان
    نسرین علی اکبری صفحات 127-134
    آسمان در مرکز اساطیر ایرانی قرار گرفته است و نحوه پیدایش، رنگ، و طبقات صور فلکی... هر یک به نحوی در اساطیر ایرانی بازتاب دارد. در این مقاله، تجلی نمادین آفرینش آسمان در چند اسطوره ایرانی تحلیل شده است، که به نوعی در ادب پارسی نمود دارد؛ اسطوره تخم مرغی شکل بودن آسمان، اسطوره آبگینه بودن آسمان و اسطوره ای که منشا آسمان را آب می داند.
    کلیدواژگان: اسطوره، اساطیر ایرانی، آسمان
  • فرآیند ترجمه ماشینی و محدودیتهای آن
    نادر جهانگیری، سید مهدی عرفانی صفحات 135-159
    ترجمه ماشینی به لحاظ کاربرد وسیع در توسعه دانش علمی از اهمیت خاص برخوردار است و از سویی، رابطه آن با سایر رشته ها به عنوان یک اقدام بین رشته ای، علم و فناوری را به یکدیگر پیوند زده است. پژوهش حاضر، ضمن بیان تاریخچه و نقاط قوت و ضعف برخی سیستمهای ترجمه ماشینی و بررسی شیوه های این نوع ترجمه، به تحلیل کارکرد اجزای زبانی سیستم پرداخته است. برای آشنایی با برنامه رایانه ای پذیرش تحلیل ساختی، سیستمهایی معرفی گردیده و در پایان، توجه ویژه به حوزه معنایی به لحاظ اهمیت آن در عمق بخشی به تحلیل زبان مبدا به عنوان عاملی موثر در کارکرد بهتر سیستم ترجمه ماشینی، شده است.
    کلیدواژگان: ترجمه، ترجمه ماشینی، تحلیل ساختی
  • درآمدی بر نگارش فرهنگهای تخصصی
    محمد صادق طباطبایی صفحات 161-179
    در مقاله حاضر، لغت و اصطلاح، رابطه آن دو و عوامل پیدایش اصطلاحات، مورد بحث قرار گرفته، آنگاه ضمن مقایسه فرهنگ با فرهنگنامه و برابرنامه، به پیشینه هر یک اشاره شده است و طبقه بندی گونه های مختلف فرهنگها مورد ارزیابی قرار گرفته و در پایان، ویژگی هایی که یک فرهنگ تخصصی از نظر اطلاع رسانی باید دارا باشد، ارائه گردیده است.
    کلیدواژگان: اصطلاح، لغت، لغت نامه، فرهنگ نامه
  • اشتراک لفظی در قرآن
    جعفر نکونام صفحات 181-195
    اشتراک لفظی یکی از موضوعات مبحث الفاظ اصول فقه و منطق و نیز یکی از مباحث ضمنی علوم بیان (کنایه و تعریض) و بدیع (توریه و استخدام) و همچنین یکی از موضوعات مورد بحث در فقه اللغه و علم الدلاله به شمار می رود. چون علوم قرآن دانشی مصرف کننده است و هر مبحث آن از علمی گرفته شده، دانشمندان علوم قرآن مبحث اشتراک لفظی را از علوم یاد شده وام گرفته و بر آیات قرآن تطبیق کرده اند و از رهگذر آن دانش اشتراک لفظی، کلمات قرآن را فراهم آورده اند.
    کلیدواژگان: قرآن، علوم قرآن، اشتراک لفظی
  • نگاهی به سنت فرهنگ نویسی در زبان عربی
    سید حسین سیدی صفحات 197-211
    فرهنگ نگاری ریشه در تمدن بشری دارد. ایرانیان، آشوریان و چینی ها دارای سنت فرهنگ نویسی بوده اند. خاستگاه این سنت به حفظ زبان از بیم زوال باز می گردد. اما در میان ملت عرب علاوه بر این، رویکردی دینی یافته است. پیشینه فرهنگ نگاری در میان این ملت به نگارش رساله های کوچکی باز می گردد که بیشتر از باب آفرینش انسان، گیاهان و درختان بوده است. روش بنیانگذاران این سنت بیشتر شفاهی و به بادیه رفتن بود و به تدریج روشمند و به جهتی دو مکتب معناگرا و لفظ گرا و حتی بنا به شیوه و شخصیت صاحبان آن به مکتب خلیل، مکتب ابوعبید، مکتب جوهری و مکتب برمکی تقسیم شد.
    کلیدواژگان: فرهنگ نگاری، زبان عربی، لغت نامه
  • شیوه لغوی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان
    عباس اقبالی صفحات 213-224
    با توجه به ویژگی زبان قرآن که زبان عربی است (بلسان عربی مبین) در تفسیر آیات قرآن به معنی و مفهوم الفاظ و مفردات آیات توجه می شود. در این جهت، هر یک از مفسران روش خاصی دارند و علامه طباطبایی نیز در کتاب المیزان فی تفسیر القرآن برای تفسیر آیات قرآن، در اکثر موارد، به تشریح معنای الفاظ و مفردات آیات پرداخته است، ولی متفاوت با شیوه تفسیر لغوی برخی از مفسران، با رد «استشهاد به شعر عرب»، و با تکیه بر «قرنیه های مقام، تقابل، سیاق» و «استمداد از آیات قرآن و استشهاد به آنها برای تعیین معانی الفاظ»، معانی واژه ها را توضیح می دهد.
    کلیدواژگان: تفسیر، المیزان، مفردات قرآن، شیوه لغوی
  • سخنی در باب روند تکاملی وزن و قافیه در شعر عربی
    رمضان بهداد صفحات 225-236
    شعر عربی قبل از اسلام مدتها به صورت شعر هجایی سروده می شده است، تا این که در حدود 150 سال پیش از اسلام به اسلوب شعر عروضی تحول یافته است؛ این تحول به صورت تدریجی و طبیعی انجام گرفته و در قافیه نیز شعر عربی یک مسیر طولانی تکاملی را پشت سر گذاشته است و تکامل در قافیه پیش از تکامل عروضی آن بوده است. دلیل آن سروده های بر جای مانده هجایی مقفاست که مهمترین آنها معلقه عبید بن ابرص، شاعر جاهلی است و پس از تحول شعر از اسلوب هجایی به اسلوب عروضی اشعار هجایی چون یارای مقاومت با اسلوب عروضی را نداشته است، از میان رفته و فراموش شده است.
    کلیدواژگان: شعر هجایی، شعر عروضی، توالی هجاها، قوافی مردوفه