نشریه جستارهای نوین ادبی
سال سی و نهم شماره 2 (پیاپی 153، تابستان 1385)

بررسی در زمینه متون فنی، هم در بعد واژگان و هم در بعد دستوری، می تواند کمک شایانی برای دانشجویان زبان روسی، مترجمین و پژوهشگران باشد. در این مقاله، سعی شده است سبک علمی مورد استفاده در متون فنی، بخصوص متون سدسازی و بدنبال آن ساختار صرفی و نحوی آن به اختصار مورد بررسی قرار گیرد.

تقسیم مشهور و کهن کلمه در زبان عربی آن است که کلمه یا اسم است یا فعل و یا حرف. این تقسیم بندی حاکمیت و خدشه ناپذیری خود را در قرنها بر زبان عربی و نحویان عرب، مشروعیت بخشید. هر چند در تاریخ نحو چالشهایی بر سر این تقسیم بندی بوده است، اما هیچ گاه به صورت یک نظریه مطرح نشده است. زبان شناسان معاصر عرب تلاشی در سامان مند نمودن نظریه ای جدید نموده اند که امید است این مقاله در بازنگری این مباحث راه تازه ای به تقسیم بندی جدید بگشاید.

یکی از موضوعات نوین در زبان شناسی کاربردی، بررسی و سنجش تاثیر آزمونهای زبان ورود به دانشگاه بر رفتارها و تغییرات آموزشی در دوره های قبل از آن است. این تاثیر که در ادبیات مربوطه به تاثیر بازشویی یا تاثیر آزمون بر آموزش شناخته شده، حائز اهمیت و شایسته بررسی است. زیرا با واکاوی دقیق این تاثیر، حوزه میزان تغییرات آموزش و یادگیری و یا نبود آنها را می توان مشخص و معین نمود. در این مقاله، سعی نویسنده بر آن بوده است تا دامنه این تاثیرات را از طریق بررسی آزمونهای کارشناسی ارشد 5 رشته از رشته های ادبیات و علوم انسانی بر فعالیتهای آموزشی و یادیگری در دوره کارشناسی همان رشته ها بیازماید.

تحت (واژآمیزی) یکی از موضوعات بسیار مهم در فقه اللغة عربی است. مقاله حاضر به بررسی این مطلب از دیدگاه های مختلف می پردازد. ابتدا نحت در لغت و اصطلاح معرفی شده، سپس نظریه های موافقان و مخالفان از منظر اشتقاق به نقد کشیده شده، پس از آن، انواع نحت فعلی، اسمی، نسبی، تخفیفی، وصفی، و حرفی، با ذکر مثال بیان گردیده است. در ادامه، سماعی یا قیاسی بودن آن، به علاوه ضوابط و شرایط قیاسی، همراه با نقد نظریه های موافقان و مخالفان به تفصیل آمده است. همچنین، نحت از نظر پذیرش یا عدم پذیرش در میان معاصران، همراه با نقد نظرات موافقان و مخالفان بررسی شده است.

در این مقاله مبانی نظری کنشهای گفتاری از دیدگاه آستین و سرل به طور مختصر بررسی می شود سپس رابطه کنشهای گفتاری و مقوله ادب مورد توجه قرار می گیرد. در بررسی مقوله ادب به راهکارهای «ملاحظه کاری» و «گذشت» به عنوان دو راهکار مهم برای حفظ ادب در کنشهای گفتار اشاره می شود. در خاتمه از کنشهای گفتاری به عنوان سازوکاری قابل انعطاف برای تحلیل متن از جمله فهم و پردازش متن و تحلیل شخصیت در ادبیات یاد می شود. چند نمونه تحلیل متن از آثار خارجی بر اساس دانش کنشهای گفتاری به عنوان پیشینه این گونه مطالعات ارائه می گردد و نمونه ای از یک متن رمان فارسی (جزیره سرگردانی) بر اساس نظریه کنشهای گفتاری، تحلیل و چگونگی شخصیت پردازی در آن بررسی می شود.

در دستورهای زبان فارسی دو اشکال مهم است: یکی اینکه بررسی نمی شود که قواعد دستوری زایاست یا نیمه زایا یا سترون؛ دیگر اینکه در قواعد زبانی معمولا دارای استثنا هستند، نه تنها استثناها آورده نمی شود بلکه حتی نامی از وجود استثنا نمی برند. در این گفتار، نمونه تکواژهای نسبی ساز و استثناهای آنها بررسی شده است.

این مقاله، شیوه اشتقاق جمله های استفهامی ساده را در زبان فارسی بر اساس نظریه برنامه کمینه گرا (minimalist program) مبتنی بر دیدگاه چامسکی مورد بررسی قرار میدهد. در چارچوب این نظریه زبان شناختی، اشتقاق جمله های استفهامی در زبانهای مختلف تابع مطلق فقط یکی از مشخصه های دوگانه است. لذا، طرح اعمال اختیاری حرکت پرسشواژه در زبانها جایگاه و موضوعیتی ندارد. اما، بررسی جمله های استفهامی زبان فارسی نشان میدهد که این جمله ها به دو طریق مشتق می شود...

در این مقاله سعی شده ترتیب واژگانی در زبان فارسی در چهارچوب نظریه حاکمیت و وابستگی تبیین شود. ترتیب واژگانی در زبان فارسی مورد اختلاف زبانشناسان و دستوریان سنتی است، اما این جا فرض اصلی ما آن است که ترتیب واژگانی بی نشان در این زبان به صورت SVO و SOV است. بدین ترتیب که ترتیب واژگانی در جملات ساده به صورت SOV و در جملات مرکب ناهمپایه به صورت SVO است.

یکی از مهمترین عناصر زبان شعر، موسیقی یا به قول فرمالیستهای روسی (orchestration) است؛ چرا که ارزش هنری یک شعر تا حد زیادی مدیون وصلت موفقیت آمیز کلمات، هجاها و واجها با موسیقی؛ جهت انگیزش و برانگیختن مخاطب، با شور زبان است. گاهی در شعر، موسیقی است که از همه عناصر زبانی و ساختاری شعر در می گذرد و به جایی می رسد که غایت هنر شعر، همیشه و همه جا آن بوده است؛ لذت محض. ذوق موسیقایی شعر معاصر با دست کاری عناصر موسیقایی شعر کلاسیک، مجموعه ای از عناصر و عوامل ساختاری نو را جهت هدایت و تحمیل ایدئولوژی شاعر بر ذهن خواننده به خدمت گرفت...

زمان، پدیده ای است که ماهیت معماگونه اش همواره اندیشه بشر را به خود مشغول داشته است؛ چه به لحاظ چیستی و مفهوم آن که فلاسفه و اندیشمندان را برای ارائه تفسیر و تعریفی پذیرفتنی به مبارزه طلبیده و چه به جهت تاثیر آن بر انسان و سرنوشت او که مایه نگرانی و گاه هراس بشر بوده است. شعر از آن رو که آینه روح و قلب انسان است این نگرانی و ترس را منعکس ساخته، ضمن آن که دریافت شاعر را از زمان و گذر آن و از تاثیری که بی ثباتی اجتناب ناپذیر و تغییر مستمر زمان بر اندیشه و ادراک باطنی او دارد نیز به تصویر کشیده است...