فصلنامه علوم روانشناختی
پیاپی 29 (بهار 1388)

پژوهش حاضر به بررسی تاثیر ساختار تکلیف یادگیری بر تغییرات خودکارآمدپنداری در سطوح یادگیری و کارکرد در دانش آموزان دبیرستانی پرداخته است. طرح این پژوهش تجربی، از نوع پیش آزمون- پس آزمون در دو گروه آزمایشی می باشد. تعداد آزمودنی ها 40 نفر دانش آموز دختر در مقطع دوم دبیرستان می باشند که در هر گروه آزمایشی 20 نفر به روش تصادفی ساده جایگزین شده اند. آزمودنی ها در ساعات رسمی کلاس درس در شرایط تجربه دو نوع تکلیف ساختاریافته مطلوب و ساختاریافته نا مطلوب در طول زمان قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از طرح اندازه گیری های مکرر استفاده شد و نتایج نشان داد بعد از تجربه تکلیف ساختار یافته مطلوب خودکارآمدپنداری در سطح کارکرد کاهش کمی نشان داد و در سطح یادگیری ارتقاء پیداکرد. بعد از تجربه تکلیف ساختاریافته نامطلوب خودکارآمدپنداری آزمودنی ها در هر دو سطح و در هر دو گروه نسبت به سطح پایه افزایش نشان داد.

در تحقیق حاضر، مترادف ها در ارتباطات مفهومی و رابطه آن ها با پنج عامل بزرگ شخصیت مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور ایجاد رابطه تصویری از یک پرسشنامه محقق ساخته که شامل بیست تصویر از مفاهیم روانشناختی بود، استفاده گردید. ابعاد شخصیتی (برونگردی، همسازی، وظیفه شناسی، نوروزگرایی و روشنفکری) نیز توسط پرسشنامه پنجاه ماده ای پنج عامل بزرگ شخصیت گلدبرگ اندازه گیری شد. از بین دانشگاه های شهر تهران تعداد 200 نفر دانشجوی دوره کارشناسی رشته روانشناسی که در سال تحصیلی 86-85 در دانشگاه های تهران وتربیت معلم مشغول به تحصیل بودند، بصورت نمونه برداری در دسترس انتخاب گردیده و نمونه آماری این پژوهش را تشکیل دادند که پس از بررسی پرسشنامه ها و حذف پرسشنامه های غیر معتبر، این تعداد به 193 نفر کاهش یافت. به منظور بررسی اشتراک معنی بین پژوهشگر وآزمودنی ها از روش آزمون دوجمله ای و به منظور بررسی رابطه ابعاد شخصیت و اشتراک معنی از روش تحلیل نیمرخ استفاده گردید. نتایج نشان داد که با 95 درصد اطمینان، در 16 تصویر بین محقق وآزمودنی ها اشتراک معنی وجود دارد و در مورد شش تصویر بین ابعاد شخصیتی آزمودنی ها و نوع گزینه انتخابی ارتباط معناداری وجود دارد. علاوه بر این یافته های جانبی بدست آمده از آزمون مجذور کای، حاکی از تفاوت دو جنس در الگوی انتخاب گزینه های برخی تصاویر شماره می باشد؛ در حالی که این تفاوت در مورد دانشگاه ها و سال ورودی آزمودنی ها یافت نشد.

هدف اساسی پژوهش حاضر، بررسی قابلیت اعتماد و اعتبار «مقیاس احساس نامیرایی نمادین» (SSIS) است. بدین خاطر پس از انجام مراحل مقدماتی و رفع مشکلات احتمالی، وارسی این مقیاس در دو مطالعه انجام پذیرفت: در مطالعه اول، قابلیت اعتماد با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ و روش بازآزمایی (با فاصله دو هفته) و میانگین همبستگی بین آیتم ها بررسی شد. برای بررسی قابلیت اعتماد با استفاده از روش همسانی درونی و میانگین همبستگی بین آیتم ها، 281 دانشجوی دانشگاه شاهد به روش تصادفی انتخاب گردیدند و در بررسی قابلیت اعتماد با استفاده از ضرایب بازآزمایی، 43 دانشجوی دانشگاه شاهد به شیوه خوشه ایانتخاب گردیدند. نتایج حاکی از مناسب بودن قابلیت اعتماد ابزار مذکور در نمونه مورد مطالعه است. در مطالعه دوم نیز به وارسی اعتبار همزمان SSIS پرداخته شد. در این مطالعه، 394 دانشجوی دانشکده های دانشگاه شاهد به روش خوشه ایانتخاب شدند. همبستگی گشتاوری پیرسون بین نمرات خرده مقیاس های SSIS با فرم 28 سوالی پرسشنامه سلامت روان، مقیاس درجه بندی حرمت خود، پرسشنامه افسردگی بک، پرسشنامه نومیدی بک، مقیاس سرسختی اهواز، مقیاس اضطراب مرگ تمپلر، چک لیست نشانگان 25 سوالی محاسبه شد. نتایج این تحلیل ها نشان دهنده اعتبار همزمان مناسب خرده مقیاس های SSIS می باشد.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه ترس از ارزیابی منفی و رگه اضطراب با کمرویی دانشجویان پرداخته است. حجم نمونه برای آزمون دو دامنه و بدون بازگردانی، 238 نفر محاسبه گردید. شرکت کنندگان در این پژوهش به روش خوشه اینمونه گیری شدند.آزمودنی ها سه پرسشنامه شامل کمرویی، ترس از ارزیابی منفی و رگه اضطراب را تکمیل کردند و با استفاده از روش های آماری t تک گروهی و تحلیل رگرسیون چندمتغیری فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفتند و نتایج زیر حاصل شد: میانگین کمرویی گروه نمونه، از میانگین نظری (جامعه) کمتر و این تفاوت در سطح 001/0 معنی دار بود. مقدار (446/0)= 2R به دست آمده از تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که نزدیک به 45 درصد از پراکندگی متغیر کمرویی توسط دو متغیر ترس از ارزیابی منفی و رگه اضطراب تبیین می شود. علاوه بر این آزمون F نشان داد که بین متغیر های ترس از ارزیابی منفی و رگه اضطراب و کمرویی دانشجویان همبستگی معنی دار وجود دارد و حداقل یکی از ضرایب رگرسیون در سطح (001/0< P) معنی دار است.

سندرم روده تحریک پذیر یا IBS یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی است که در مقایسه با دیگر اختلالات گوارشی از قبیل بیماری التهابی روده IBD) ( بیشتر با عوامل روانی-اجتماعی در ارتباط است. بر این اساس این تحقیق با هدف مقایسه سلامت روانی در بیماران مبتلا به IBS، IBD و افراد سالم انجام گرفته است. این مطالعه از نوع مطالعات همبستگی است. جامعه مورد مطالعه را بیماران گوارشی مراجعه کننده به بیمارستان بقیه الله «عج» و افراد شاغل غیر بیمار تشکیل می دهد. نمونه مورد مطالعه شامل 90 نفر (30 نفر بیمار مبتلا به IBS، 30 نفر بیمار مبتلا به IBD و 30نفر سالم) می باشد. روش نمونه گیری بصورت در دسترس و ابزار جمع آوری اطلاعات شامل چک لیست علائم روانشناختی (SCL - 90 - R) و پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک بود. داده های بدست آمده با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی مانند میانگین، انحراف معیار و تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج بدست آمده بیانگر آن بود که سطح سلامت روانی افراد مبتلا به IBS در مقایسه با سطح سلامت روانی افراد مبتلا به IBD و افراد سالم پایین تر است. نتایج بدست آمده از مقایسه سطح سلامت روانی در بیماران مبتلا به IBS و IBD بیانگر وجود تفاوت معنادار (01/0> p) بین مقیاس های شکایات جسمانی، اضطراب، هراس و روان گسستگی می باشد. همچنین نتایج بدست آمده از مقایسه سطح سلامت روانی در بیماران مبتلا به IBS و افراد سالم بیانگر وجود تفاوت معنادار (01/0>p) بین بیماران مبتلا به IBS و افراد سالم در همه موارد بجز افکار پارانوئیدی می باشد. پایین بودن سطح سلامت روانی بیماران IBS، در مقایسه با بیماران مبتلا به IBD بیانگر نقش عوامل روانشناختی در بروز این بیماری از یک طرف و نیاز این بیماران به درمان های روانشناختی از جمله درمانهای رفتاری- شناختی از طرف دیگر می باشد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی تکنیک تقویت افتراقی رفتارهای ناهمساز و هزینه پاسخ بر کاهش رفتارهای تکلیف گریز دانش آموزان واجد اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی در یک موقعیت مدرسهویژه بود. در استفاده از یک طرح تک آزمودنی چندخط پایه ای، رفتارهای تکلیف گریز چهار دانش آموز طی جلسات مکرر مراحل سه گانه خط پایه، مداخله درمانگری و پیگیری مورد مشاهده قرار گرفت و درصد این رفتارها ثبت شد. تحلیل دیداری نقاط داده ها در خلال شرایط آزمایشی، کاهش رفتارهای تکلیف گریز سه دانش آموز از چهار دانش آموز را در مرحله مداخله درمانگری نشان داد. یافته های مطالعه، اثربخشی تکنیک درمانگری رفتاری را به عنوان یک روش درمانگری مورد حمایت قرار می دهند. یافته های مطالعه، با توجه به اثربخشی کوتاه مدت درمانگری رفتاری و عدم وجود اثربخشی برای یک دانش آموز مورد بحث قرار می گیرند. این یافته ها، استلزام هایی برای بررسی اثرات دراز مدت درمانگری ها و نقش تفاوت های فردی در بررسی این اثرات دارند.

عوامل تعیین کننده وضعیت فرد در ساختار اجتماعی اقتصادی از جمله طبقه اجتماعی، سن، جنس، تحصیلات، درآمد، نژاد، وضعیت تاهل و... بر فراوانی و شدت هیجانات وی موثر است. اگرچه منابع پژوهشی که عمدتا بر نتایج مطالعات انجام شده در کشورهای غربی استوار است، از وجود روابط معنی دار بین خشم با بسیاری از عوامل تعیین کننده پایگاه اجتماعی اقتصادی فرد حمایت می کند اما تاکنون این روابط در بین افراد ایرانی مورد آزمون قرار نگرفته است. نوشته حاضر به بررسی رابطه بین خشم با سن، جنس و سطح تحصیلات پرداخته است. در این مطالعه 1043 نفر (670 زن و 373 مرد) که در دامنه سنی 18 تا 65 سالگی قرار داشتند، ضمن فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد وضعیت اجتماعی اقتصادی خود، نسخه تجدید نظر شده پرسشنامه حالت- صفت بیان خشم (اسپیلبرگر، 1996) را تکمیل کردند. این پرسشنامه دارای 57 عبارت است و امکان مطالعه و ارزیابی خشم را به عنوان یک پدیده چندوجهی فراهم می آورد. نتایج این مطالعه نشان داد که بین سن و خشم رابطه ای منفی وجود دارد و بعد از رسیدن به سن 40 سالگی، از فراوانی و شدت خشم افراد بطور معنی داری کاسته می شود. در حالی که یافته های این مطالعه از وجود رابطه ای بین خشم و سطح تحصیلات حمایت نکرد اما برخلاف نتایج مطالعات انجام شده در کشورهای غربی، در مطالعه حاضر تفاوت های وابسته به جنس معنی داری در برخی از مقیاس ها و خرده مقیاس های پرسشنامه حالت- صفت بیان خشم مشاهده شد؛ زنان در مقایسه با مردان خشم بیشتری را تجربه می کنند و این در حالی است که مردان در مقایسه با زنان بیان خشم خود را بیشتر کنترل می کنند. این نوشته علل احتمالی تبیین کننده یافته های این مطالعه را مورد بررسی قرار خواهد داد.