فصلنامه علوم روانشناختی
پیاپی 47 (پاییز 1392)

پژوهش ها نشان داده است که روان بنه های سازش نایافته نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگی از جمله ارتباط با خدا دارد. هدف، مطالعه نوع رابطه نخستین روان بنه های سازش نایافته شامل ابعاد محرومیت عاطفی، رهاشدگی، بی اعتمادی/ بدرفتاری، انزوای اجتماعی/ بیگانگی، نقص/ شرم، استحقاق، وابستگی/بی کفایتی، گرفتار، اطاعت، ایثار، بازداری عاطفی، معیارهای سرسختانه، خویشتن داری/ خود انضباطی ناکافی، آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری و شکست با مفهوم خدا بود. بدین منظور تعداد 226 دانشجو (113 مرد، 113 زن) متاهل شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 91-90 دانشگاه تهران با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب و در این پژوهش شرکت کردند. از آزمودنی ها خواسته شد، پرسشنامه روان بنه یانگ- فرم کوتاه (SYQ-SF: یانگ و براون، 1999) و پرسشنامهرابطه با خدا (بسطامی و بهرامی احسان، 1387) را تکمیل کنند. نتایج نشان داد که همه ابعاد نخستین روان بنه های سازش نایافته (به جز دو بعد ایثار و خویشتن داری/ خودانضباطی ناکافی) با مفهوم خدارابطه منفی معنادار دارند. همچنین نتایج بیانگر این بود که نخستین روان بنه های سازش نایافته نقش معنی داری در پیش بینی مفهوم خدا دارند و در مجموع 39درصد از واریانس مفهوم خدا را تبیین می کنند. به این معنا که از طریق ابعاد نخستین روان بنه های سازش نایافته می توان مفهوم خدا را پیش بینی نمود.

رفتارهای پرخطر یکی از مهم ترین چالش های سلامت یک جامعه است. خانواده به شکل های مختلف ویژگی های اعضا را تحت تاثیر قرار می دهد. سبک های والدگری ادراک شده به عنوان ویژگی ارتباطی والدین از عوامل تاثیرگذار بر ویژگی های فرزندان محسوب می شوند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبک های تربیتی ادراک شده مادر با رفتارهای پرخطر انجام پذیرفت. نمونه پژوهش در برگیرنده 182 دانشجو (93 پسر، 89 دختر) بود که در سال تحصیلی 89-88 در دانشگاه تهران در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل بوده اند و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه رفتارهای پرخطر و مقیاس ادراک از والدین استفاده شد. تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد متغیر حمایت مادر در پیش بینی رفتار خشونت آمیز (008/0 >p، 033/0= R2)، مصرف مواد (009/0 >p، 037/0= R2) و گرمی مادر در پیش بینی رفتار خودکشی (000/0 >p، 083/0= R2) از میزان تبیین کنندگی بالایی برخوردار است. نتایج پژوهش حاضر مشخص کرد که سبک های تربیتی ادراک شده به عنوان یک عامل مهم در رفتار های پرخطر است. همچنین تعاملات خانوادگی تاثیر مهمی بر رفتار های پرخطر دارند.

پسخوراند عصبی مداخله ای بی خطر، غیرتهاجمی و بدون درد است و پژوهش ها نشان داده اند که می تواند روشی موثر برای درمان اختلال کم توجهی / فزون کنشی (ADHD) باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش پسخوراند عصبی بر توجه و برانگیختگی کودکان مبتلا به ADHD انجام گرفت. به این منظور 16 کودک پسر 8 تا 12 ساله مبتلا به ADHD مراجعه کننده به کلینیک آتیه و 8 کودک پسر سالم، به شیوه هدفمند، انتخاب و همتاسازی شدند و در سه گروه آزمایش، گواه بیمار و گواه بهنجار قرار گرفتند. سپس هر سه گروه به وسیله آزمون کامپیوتری اجرای همزمان دیداری و شنیداری (IVA) مورد ارزیابی قرار گرفتند. کودکان گروه آزمایش 24 جلسه درمان پسخوراند عصبی (به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه) دریافت کردند. در پایان دوره درمان مجددا از هر سه گروه آزمون کامپیوتری اجرای همزمان دیداری و شنیداری گرفته شد. نتایج پژوهش نشان دادند که میزان توجه و برانگیختگی پس از ارائه درمان در گروه آزمایش نسبت به گروه های گواه بهبود معناداری یافت. بنابراین، یافته های پژوهش بیانگر این است که درمان پسخوراند عصبی بر بهبود توجه و برانگیختگی در کودکان مبتلا به ADHDتاثیر می گذارد.

شکی نیست که وارهانی بر عملکرد ورزشکاران تاثیر مثبتی دارد اما مسئله مورد چالش، وجود دو دسته مختلف وارهانی (جسم به ذهن) و (ذهن به جسم) است. هدف از تحقیق حاضر، مقایسه تاثیر دو شیوه متفاوت وارهانی (پیشرونده عضلانی) و (تجسم خلاق) بر عملکرد ورزشکاران قهرمان است. بدین منظور30 آزمودنی دختر واجد شرایط با دامنه سنی 14-18سال، از جامعه آماری در دسترس انتخاب شده و پس از همگن سازی در 3 گروه، قرار گرفتند. تکلیف مورد استفاده، قرار گرفتن تحت دو نوع متفاوت وارهانی پس از تمرینات فیزیکی بدمینتون به مدت 8 هفته (2 ماه) و هفته ای 3 جلسه 30 دقیقه ای بود و در انتها پس آزمون گرفته شد. روش تحقیق نیمه تجربی بوده و به منظور تحلیل داده ها از تی همبسته، واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی در سطح 05/0 p≤ استفاده شد. برطبق نتایج، در مقایسه تاثیر دو شیوه تمرینی وارهانی برتوانش سرویس کوتاه معنی داری مشاهده گردید (05/0<01/0) که این معنی داری در مورد اثر وارهانی تجسم خلاق بر توانش سرویس کوتاه بود (05/0<0). اما مقایسه تاثیر دو شیوه تمرینی وارهانی بر توانش سرویس بلند و تاس کلییر معنی دار نبود.

هدف از پژوهش مقایسه رابطه حرمت خود با سلامت روانی در پیش بینی اضطراب مرگ بود. گروه نمونه شامل 329 دانشجو (160 دختر و 169 پسر؛ 66/21=m و 24/2=SD) بود که به روش نمونه گیری در دسترس گلوله برفی انتخاب شده و مقیاس اضطراب مرگ تمپلر (TDAS)، فهرست علایم مرضی 25 سوالی (25-SCL) و مقیاس حرمت خود روزنبرگ (RSES) بر روی آنها اجرا شد. نتایج پژوهش نشان داد که اضطراب مرگ و حرمت خود رابطه منفی و معناداری با هم دارند، در حالیکه بین اضطراب مرگ و سلامت روانی همبستگی معناداری مشاهده نشد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون همزمان نشان داد توانمندی حرمت خود در پیش بینی اضطراب مرگ از سلامت روانی بیشتر است. بر اساس یافته های پژوهش حاضر و در راستای یافته های پیشین نظریه مدیریت وحشت، نتایج این پژوهش به اهمیت حرمت خود به عنوان همبسته قوی اضطراب مرگ، اشاره دارد. کاربردهای عملی این پژوهش در جلسات روان-درمانی مورد بحث قرار گرفت.

آموزش توانش های زندگی یکی از مهم ترین اهداف برنامه ریزی درسی در کشور ما است. هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوایی کتاب های درسی دوره ابتدایی از نظر تعداد تصاویر، توضیحات، تمرین ها و تکالیف، فعالیت های کلاسی و گروهی مرتبط با مولفه های مطرح شده برای توانش های زندگی و همچنین بررسی محتوای جنسیتی این کتاب ها است. روش مورد استفاده در این پژوهش تحلیل محتوایی بوده و جامعه و نمونه پژوهش (نمونه تمام شمار) شامل 35 جلد (در 8 عنوان) کتاب دوره ابتدایی تالیف شده در سال 1386 است. ابزار مورد استفاده شامل سیستم مقوله بندی و رمزگذاری متغیرها و خرده متغیرها یا به عبارت دیگر فهرست وارسی است. یافته ها نشان داد بیشترین سهم محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی در قالب توضیحات کلامی و به ترتیب در قالب تصویر، تمرین و تکلیف، فعالیت گروهی و کلاسی و به میزان کمی در سایر قالب ها بوده است. همچنین مشاهده شد زنان در 2/7 درصد و مردان در 9/24 درصد از محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی مطرح شده اند. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که محتوای این کتاب های درسی از نظر جنسیتی نابرابر بوده و نیاز به بازنگری دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین شادزیستی و ریخت شخصیتی با نهایی‏خواهی‏گرایی در دانشجویان دانشگاه تهران بود. نمونه پژوهش شامل 400 دانشجو (200 پسر، 200 دختر) در دانشگاه تهران بود، که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه‏ای انتخاب شدند. آزمودنی ها پرسشنامه شادزیستی آکسفورد، پرسشنامه شخصیتی NEO-FFI و مقیاس نهایی‏خواهی‏گرایی اهواز را تکمیل نمودند. داده ها با استفاده از شاخص‏های آماری نظیر میانگین، انحراف معیار، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که بین شادزیستی و نهایی‏خواهی‏گرایی در دانشجویان رابطه معکوس و معنی‏داری وجود دارد. همچنین از مجموع عوامل شخصیت، روان آزردگی‏گرایی با نهایی‏خواهی‏گرایی رابطه مثبت و معنی‏داری وجود دارد. و دیگر عوامل شخصیت شامل برون‏گرایی، انعطاف‏پذیری، دلپذیر بودن و با وجدان بودن با نهایی‏خواهی‏گرایی رابطه معکوس و معنی‏داری دارند. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که هرچه نهایی‏خواهی‏گرایی و توقعات بلندپروازانه بدون توجه به توانایی های فرد بیشتر باشد، میزان اضطراب بیشتر و شادزیستی کمتر خواهد شد.

در فرآیند علت شناسی تعلل تحصیلی، به نقش تعیین کننده عوامل درون فردی (شخصیت) و عوامل بین فردی (موقعیت) اشاره شده است. در این پژوهش سهم پنج رگه بزرگ شخصیتی در پیش بینی تعلل تحصیلی دانشجویان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه پژوهش شامل 502 دانشجو (350 دختر و 152 پسر) رشته های مختلف مراکز دانشگاهی پیام نور استان همدان بود که با روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه تعلل تحصیلی (PASS) و پرسشنامه پنج عاملی شخصیتی نئو (NEO) استفاده شد. نتایج نشان داد که رگه های شخصیتی «وجدانی بودن» و «تجربه پذیری»، پیش بینی کننده مثبت، و رگه شخصیتی «روان آزردگی گرایی»، پیش بینی کننده منفی تعلل تحصیلی است. رگه های شخصیتی «دلپذیری» و «برونگردی» قادر به پیش بینی تعلل تحصیلی نبودند. علاوه بر این، نتایج نشان داد که دانشجویان رشته های «علوم انسانی» و «علوم پایه» بیشتر از دانشجویان رشته «فنی مهندسی»، «تعلل ورز» بودند. بر این اساس، رگه های شخصیتی از عوامل تاثیرگذار در بروز تعلل تحصیلی هستند و پرورش رگه های شخصیتی «وجدانی بودن» و «تجربه پذیری» در کاهش تعلل تحصیلی موثر خواهد بود.