Strides in Development of Medical Education
Volume:7 Issue: 2, 2010

برای بهره وری حداکثر محیط های آموزشی، توجه به چالش های فراروی مدرس و فراگیر، در محیط آموزشی بسیار کمک کننده می باشد. هدف این مطالعه، شناسایی چالش های برنامه ی آموزش درمانگاهی کارورزان گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با استفاده از تجربیات افراد شرکت کننده در این برنامه ی آموزشی (مدرسین و کارورزان) بوده است.
مطالعه ی کیفی حاضر، بخش کوچکی از ارزشیابی برنامه آموزش درمانگاهی کارورزان گروه کودکان، بر اساس مدل CIPP بوده که در آن برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. برای انتخاب مصاحبه شوندگان از روش نمونه گیری هدفمند (Purposeful Sampling) که خاص پژوهش های کیفی است، استفاده گردید. 7 نفر از مدرسین و 7 نفر از کارورزان در تابستان و پائیز 1387 در مصاحبه ها شرکت کردند.
تجزیه و تحلیل مصاحبه ها بر اساس روش تحلیل تفسیری (Interpretational Analysis)، منجر به استخراج 6 طبقه با 21 زیرگروه شد. طبقات شامل عناوین برنامه ریزی، هیات علمی، کارورزان، فعالیت های آموزشی، منابع یادگیری و ارزشیابی بودند. در مورد برخی از چالش ها، راهکارهایی توسط شرکت کنندگان ارائه شد.
توجه مسئولان به چالش هایی که ذینفعان اصلی این برنامه ابراز می دارند و راهکارهایی که در خلال مصاحبه ها بیان کردند، می تواند در ارائه ی راه حل مناسب جهت برطرف نمودن مشکلات مطرح شده، کمک شایانی نماید.

آموزش پزشکی فرصتی برای تربیت افرادی است که بتوانند صلاحیت های لازم را برای مراقبت بیماران کسب کنند. از طرفی ارزیابی یکی از مهمترین مراحل نظام آموزشی است. ارزیابی توانمندی های پزشکان می تواند بازتابی مناسب از عملکرد برنامه آموزش قبل از فارغ التحصیلی ونیز آموزش مستمر پس از آن را فراهم آورد و منجر به بهبود فرآیند آموزش گردد. هدف از این مطالعه، سنجش توانمندی های (مهارت) پزشکان خانواده با استفاده از آزمون OSCE می باشد.

این بررسی بصورت مقطعی انجام گرفت. از320 پزشک شاغل در برنامه پزشک خانواده، یک نمونه 79 نفری با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب گردید. این افراد در 19 ایستگاه طراحی شده شرکت کردند. روش جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه ساختار یافته ای بود که پایایی و روایی آن در حد قابل قبول بود. در این مطالعه از آزمونهای آماری همبستگی وt-test، با سطح معنی داری کمتر از 05/0 استفاده گردید.

از مجموع 79 پزشک شرکت کننده در این مطالعه 62% (49 نفر) مرد بودند. نمره کل آزمون 190 و میانگین کسب شده (2/15 ±113) بود. در تحلیل آماری مشاهده گردید، رابطه معنی داری بین نمره آسکی پزشکان در فیلد های بهداشتی ودرمانی و جنسیت آنان وجود دارد(004/0>p). ارتباط معنی داری بین نمره آسکی، محل فارغ التحصیلی و وضعیت استخدامی به دست نیامد.

یافته ها نشان داد که میزان مهارت های پزشکان عمومی در ارائه ی بسته خدمت بهداشتی درمانی پایین بوده و نیاز به مداخلات متعدد جهت ارتقای مهارت های آنها می باشد.

ارزشیابی 360 درجه به منظور ارزیابی عملکرد دستیاران بالینی، علاوه بر بهره جستن از نظرات اساتید مورد استفاده قرار می گیرد. ابزارهای ارزیابی دستیاران از قبیل پرسشنامه هایی که در ارزیابی 360 درجه به کار گرفته می شوند، باید پایایی، روایی و سادگی اجرا داشته باشند.
هدف از این بررسی، ارزیابی امکان اجرا و خصوصیات روان سنجی پرسشنامه های ارزیابی 360 درجه در دستیاران بالینی می باشد.
در وهله اول پرسشنامه ها با بهره جستن از مطالعه وسیع متون و نظر اهل فن تهیه گردیدند. پرسشنامه های 6 سئوالی بین نمونه ای در دسترس از دستیاران (خود و همتایان)، دانشجویان پزشکی، پرستاران و بیماران یکی از بخش های آموزشی – بالینی دانشگاه علوم پزشکی کرمان توزیع گردید. میانگین نمرات هریک از گروه ها محاسبه شد. آلفای کرونباخ جهت ارزیابی سازگاری درونی پرسشنامه ها محاسبه و تحلیل عامل جهت تبیین ساختار عاملی داده ها انجام شد. جهت پی بردن به همبستگی بین نمرات حاصل از پرسشنامه ها با یکدیگر از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده گردید.
بجز اعضای هیات علمی و تا حدی بیماران، تمامی گروه ها پرسشنامه ها را بصورت کامل تکمیل کردند. آلفای کرونباخ برای هر پنج پرسشنامه بالای 95/0 بود. روایی محتوای پرسشنامه ها به استناد بررسی متون و نظر اهل فن مورد تایید بود. تحلیل عامل نشان داد سئوالات یک عامل را تشکیل میدهند و در اکثر موارد (80 درصد) ضریب همبستگی بین 5 پرسشنامه مورد تحلیل، معنی دار نبود.
بر اساس نتایج این مطالعه، ابزارهای ارزیابی 360 درجه از سادگی اجرا، پایایی و روایی مطلوب برای ارزشیابی توانمندی های محوری دستیاران برخوردارند.

حجم و تنوع مطالب درسی در طول دوران تحصیل دانشجویان رشته پزشکی، موضوعی قابل اهمیت و یادگیری این مطالب، نیازمند انتخاب شیوه مناسب مطالعه از طریق بکارگیری فنون و عادات صحیح مطالعه می باشد.داشتن برنامه درسی منظم و به کارگیری درست مهارت های مطالعه، در دستیابی دانشجویان به نیازهای آموزشی نقش مؤثری را ایفا می نماید. هدف از این مطالعه بررسی مهارت ها و عادات مطالعه ی دانشجویان رشته پزشکی در دانشگاه آزاد می باشد.
دراین مطالعه مقطعی - توصیفی، پرسشنامه ی محقق ساخت بر اساس پرسشنامه مهارت های مطالعه مرکز مشاوره کوک با 27 سؤال تهیه گردید و به صورت خود ایفا، 787 نفر از دانشجویان رشته پزشکی در سال تحصیلی 88-87 دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال تهران توزیع شد. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصین و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، 89/0= α محاسبه گردید. میانگین کمتر نمره، نشان دهنده عادات و مهارت ها مطالعه ی بهتر بود. سطح معنی داری 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج نشان داد بیش از 80 % دانشجویان در ساعات عصر و شب به مطالعه می پردازند. دانشجویان پسر در حیطه ی مدیریت زمان نسبت به دانشجویان دختر وضعیت بهتری داشتند و این اختلاف معنی دار بود (05/0>P). دانشجویان مجرد نیز نسبت به متاهلین به طور نسبی وضعیت مطلوب تری در مهارت مطالعه از خود نشان دادند به طوری که در حیطه های یادداشت برداری، سرعت مطالعه و درک مطلب، دارای اختلاف معنی داری داشتند (05/0>P). همچنین در رابطه با مقطع تحصیلی در دو حیطه مدیریت زمان و درک مطلب به طور معنی داری دانشجویان کارورزی نسبت به سایر مقاطع اختلاف معنی دار (05/0>P) نشان دادند.
آموزش مهارت ها و عادات مطالعه بصورت واحد درسی و یا برگزاری کارگاه های فشرده آموزشی آن هم در زمان ورود دانشجویان به دانشگاه به منظور اصلاح روند یادگیری صحیح دانشجویان می تواند مؤثر باشد.

یادگیری مسائل اساسی در ارائه ی مراقبت های پرستاری، نیازمند استراتژی های جدید آموزشی است. تدوین نقشه مفهومی به عنوان یک استراتژی، تسهیل کننده ی تفکر، آموزش، یادگیری و ارزشیابی است. این پژوهش با هدف مقایسه ی میزان یادگیری و ارائه ی طرح ذهنی در دو گروه مورد و شاهد و استفاده از نتایج آن در ارتقای آموزش تئوری، طراحی شد؛ تا در نهایت با فارغ التحصیل شدن دانشجویان خلاق، امر مراقبت از بیمار ارتقا یابد. بررسی با استفاده از روش نیمه تجربی و انجام پیش و پس آزمون انجام شد. دانشجویان کارشناسی پرستاری در دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی رشت، به عنوان گروه تجربی و دانشجویان در نیمسال بعدی به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. موضوع مورد آموزش 4 جلسه درس آب و الکترولیت بود که به دانشجویان در یک ترم به روش نقشه مفهومی و در گروه کنترل به روش سنتی آموزش داده شد. پیش و پس آزمون با استفاده پرسشنامه بر اساس موضوع تدریس انجام شد. داده ها توسط آزمون های آماری chi-square،paired t-test.، independent t-test مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سطح معنی داری، 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که روش آموزشی نقشه مفهومی توانسته است به صورت معنی داری نمرات پس آزمون در گروه مورد (7/4±41/12) را درمقایسه با گروه شاهد (06/5±64/9) ارتقا دهد (05/0>P). نمرات آزمون یادداری نیز در دوگروه مورد (85/4±72/11) و در گروه کنترل (24/5±33/9) تفاوت معنی داری را نشان داد (05/0>P).
نتایج این پژوهش مؤید تاثیر روش نقشه مفهومی بر یادگیری دانشجویان پرستاری است بنابراین توصیه می شود زمانی که نیاز به یادگیری عمیق مطالب درسی وجود دارد از این روش آموزشی استفاده شود.

با در نظر داشتن اینکه تصمیم گیری بر اساس شواهد از موضوعات مورد اهمیت در آموزش پزشکی است، انتظار می رود که سیاست گزاران امر آموزش پزشکی، استفاده از نتایج پژوهش های انجام شده را به سمت ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی ودرمانی سوق دهند. پژوهش حاضر با هدف بررسی بیشترین موضوعاتی که در حوزه آموزش پزشکی مورد توجه قرار گرفته اند، به بررسی مقالات چاپ شده در مجلات ایرانی دارای امتیاز پژوهشی در زمینه آموزش پزشکی می پردازد.
در این مطالعه مقطعی مقالات سه مجله علمی پژوهشی در حوزه آموزش در علوم پزشکی از سال 86-1379 مورد مطالعه قرار گرفته و 483 عنوان استخراج و در پایگاه طراحی شده درExcel شامل نام نویسندگان، خلاصه و موضوع مقاله، نوع پژوهش و نام دانشگاه مربوطه، ذخیره و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
هشت درصد عناوین مقالات (38 عنوان) مربوط به مجله گام های توسعه (نشریه دانشگاه علوم پزشکی کرمان)، 60%(290 عنوان) مربوط به مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی (نشریه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان) و32% (155 عنوان) متعلق به مجلهJournal of Medical Education، (نشریه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) بود. مدیریت آموزشی با 33%، شیوه های آموزشی با 5/26%، بیشترین و مهارت های ارتباطی با 1/2% کمترین عناوین مقالات را به خود اختصاص داده بودند.
اولویت بندی تحقیقات پژوهش در آموزش باید مدنظر جدی قرار گیرد.

رفتارهای نامحترمانه در محیط های آموزشی می تواند به شدت یاددهی و یادگیری را مختل نماید و به ایجاد تناقض و اضطراب بین استاد و دانشجو منجر گردد. هدف از این مقاله بررسی دیدگاه دانشجویان و اساتید دانشگاه علوم پزشکی گلستان در مورد رفتارهای نامحترمانه و تهدید آمیز در محیط های آموزشی می باشد.
در این مطالعه مقطعی - توصیفی با استفاده از پرسشنامه، 50 نفر از اساتید و 150 نفر از دانشجویان علوم پزشکی بر اساس نمونه گیری آسان به سؤالات مربوط به رفتارهای نامحترمانه (برهم زننده و تهدید کننده) پاسخ دادند.
در حدود دو سوم از اساتید اظهار داشتند«هرگز» طی یک سال گذشته رفتار نامحترمانه ای را از سوی دانشجویان مشاهده نکرده اند. 56 درصد اساتید نیز اظهار داشتند ظرف یک سال گذشته «هرگز» رفتار تهدید کننده ای از سوی دانشجویان مشاهده نکرده اند. 2/30% درصد دانشجویان اظهار داشتند ظرف یک سال گذشته «هرگز» شاهد رفتار نامحترمانه از سوی اساتید نبودند. دیدگاه اساتید با سن و سابقه رابطه معنی دار داشت(05/0>P).
اگرچه فراوانی و شدت رفتارهای توهین آمیز قابل توجه نبوده است، اما به دلیل اثرات مخرب چنین رفتارهایی اتخاذ راهکارهایی برای ایجاد محیط های یادگیری و یاددهی مناسب کاملا ضروری می باشد.

مهمترین هدف هر رویکرد آموزشی ارتقای سطح دانش و نگرش یادگیرنده است. بی شک شیوه های آموزشی نظیر یادگیری حین خدمت به شیوه های دیگر ارجحیت دارند. هدف از مطالعه حاضر تعیین تاثیر شیوه ی یادگیری همزمان با ارائه ی خدمت، بر آگاهی و نگرش دانشجویان در زمینه ایدز می باشد.
در یک مطالعه نیمه تجربی، 34 نفر از دانشجویان پرستاری در نیم سال دوم سال تحصیلی 88-1387 از طریق نمونه گیری به شیوه سرشماری انتخاب و بطور تصادفی به دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. برای گروه کنترل روش آموزشی مرسوم و جهت گروه مداخله از فرایند آموزشی Service Learning استفاده شد. دانش و نگرش دانشجویان و گروه هدف، (شامل 51 نفر از پرستاران شاغل)، قبل و بعد از اجرای فرایند آموزشی، ارزیابی و میزان دستیابی دانشجویان به اهداف تعیین شده، مشخص شد. داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و آزمون t زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سطح معنی داری 05/0 در نظر گرفته شد.
نمره پس آزمون آگاهی و نگرش دانشجویان گروه مداخله، بطور معنی داری بیش از میانگین نمره آگاهی و نگرش گروه کنترل بود (05/0>p). همچنین میانگین نمره آگاهی گروه هدف قبل و بعد از مداخله تفاوت معنی داری نشان داد (05/0>p). میانگین نمره نگرش این گروه قبل و بعد از مداخله تفاوت نداشت. (05/0

نتیجه گیری

یادگیری به شیوه Service Learning، در افزایش آگاهی و تغییر نگرش دانشجویان مؤثرتر از شیوه های مرسوم می باشد. بر اساس یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود مطالعاتی در مورد مشکلات اجرایی این روش درکشور انجام شود.

کلیدواژگان: عرصه بهداشت، دانشجوی پرستاری

افت تحصیلی دانشجویان پزشکی از مشکلات مهم آموزشی است که بایستی عوامل مؤثر در بروز آن شناسایی وتلاش جهت رفع آنها انجام پذیرد. این مطالعه به منظور یافتن عوامل مؤثر در افت تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه طراحی و اجرا شده است.
مطالعه حاضر یک بررسی مقطعی - توصیفی به روش سرشماری، با استفاده از پرونده تمام دانشجویان پزشکی مقطع بالینی، ورودی سال های 81-79 بوده، که اطلاعات آن از کارنامه کبیر دانشجویان استخراج و سپس داده ها با استفاده از آزمون t-test و کای دو مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. در تمامی آزمون ها سطح معنی داری، کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
در مجموع 176 پرونده مورد بررسی قرار گرفت. درصد افت تحصیلی در مقطع علوم پایه 3/23 درصد، فیزیوپاتولوژی 7/0 درصد و در مقطع بالینی 5/26 درصد بوده است. میزان مردودی در آزمون جامع علوم پایه 56/11 درصد و در آزمون پیش کارورزی 6/5 درصد بود. در بین عوامل زمینه ساز، عدم حضور در کلاس (05/0 >P) و فاصله زیاد بین اخذ دیپلم و قبولی در دانشگاه (05/0>P) با افت تحصیلی رابطه معنی دار نشان دادند.
با توجه به اینکه حدود نیمی از دانشجویان در حداقل یک واحد درسی افت را تجربه می نمایند، لازم است جهت ارتقای کیفیت آموزش، مسائل تاثیرگذار بر افت تحصیلی جدی گرفته شود.

پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه ها و عوامل مرتبط با آن، از اولویت های پژوهش در آموزش و از مسائل مورد توجه مدیران آموزشی دانشگاه هاست. این مطالعه به منظور تعیین پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و عوامل مرتبط با آن در سال تحصیلی 87-86 انجام شد.
در این مطالعه مقطعی380 نفر دانشجو در نیمسال دوم سال تحصیلی 87-86 مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات دموگرافیک و آموزشی (معدل دانشگاه و دبیرستان، تعداد ترم های مشروطی، دروس مردودی) از طریق پرسشنامه ای از شرکت کنندگان دریافت و با استفاده از آزمون های t-test، آنالیز واریانس، آزمون کای دو و ضریب همبستگی مورد بررسی قرار گرفت. سطح معنی داری 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج نشان داد بین معدل دانشجویان دانشکده ها (05/0>p) و همچنین معدل مقاطع تحصیلی ایشان اختلاف معنی دار وجود دارد(05/0>p). بین معدل دانشگاه با توجه به جنس، بومی بودن و سکونت در خوابگاه نیز اختلاف معنی دار وجود داشت. حدود 4/2% از دانشجویان حداقل یک نیم سال تحصیلی مشروطی داشتند. پنجاه درصد از دانشجویان غیرعلاقه مند به رشته خود، دروس مردودی داشتند و ارتباط بین دروس مردودی و علاقه به رشته معنی دار بود (05/0>p).
توجه به عواملی مانند بومی گزینی، عدم حضور در خوابگاه ها، معدل دبیرستان می تواند باعث پیشرفت تحصیلی دانشجویان شود.

عدم کسب حداقل نمره قبولی در دروس و ترم های تحصیلی، و افزایش طول مدت تحصیل از دغدغه های مهم در نظام های آموزشی است. با توجه به لزوم آسیب شناسی دقیق افت تحصیلی، مطالعه ای با هدف تعیین وضعیت و عوامل خطر بروز تکرار درس، مشروطی و تاخیر در فراغت از تحصیل در کلیه ی دانش آموختگان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان انجام گرفت.
در این مطالعه مقطعی، کلیه ی دانش آموختگان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان (586 نفر) بین سال 82-65 بصورت سرشماری انتخاب و اطلاعات دموگرافیگ، وضعیت تکرار درس، مشروطی، طول مدت تحصیل، وقوع تکرار درس، و تاخیر در فارغ التحصیلی ایشان ثبت شد. برای تجزیه و تحلیل عوامل خطر احتمالی از مجذور کای، تست دقیق فیشرو رگرسیون لجستیک استفاده شد.
حدود 1/5% (30نفر) از دانشجویان سابقه مشروط شدن داشتند. بیشترین فراوانی مشروطی مربوط به اولین و دومین ترم تحصیلی بود. مشکل تکرار درس و تاخیر در فارغ التحصیلی به ترتیب در72/16% (98نفر) و 3/32% (189 نفر) وجود داشت. بیشترین فراوانی تکرار درس مربوط به دروس زبان تخصصی و بیوشیمی بود. میهمانی در سایر دانشگاه ها، سهمیه های خاص، بومی نبودن، تاهل و پایین بودن معدل دیپلم از مهم ترین عوامل خطر افت تحصیلی، معرفی شدند.
با توجه به نقش ویژگی های فردی، پیشینه تحصیلی و معیارهای پذیرش در بروز افت تحصیلی، تغییر در شیوه های گزینش دانشجو و شناسایی و حمایت دانشجویان در معرض خطر ضروری است.