فصلنامه منابع طبیعی ایران
سال پنجاه و هفتم شماره 4 (زمستان 1383)

دشت یزد اردکان با مساحت حدود 650000 هکتار در مرکز ایران و حد فاصل شهرهای یزد و اردکان واقع شده است. متوسط بارندگی در بسیاری از نقاط این دشت کمتر از 65 میلیمتر در سال است. توزیع بارش در این دشت تک نمایی بوده و بیشتر از 70 درصد آن در فصل زمستان رخ می دهد. تراکم پوشش گیاهی از صفر تا 20 درصد متغیر بوده و گونه غالب ‘آن را در حال حاضر درمنه دشتی تشکیل می دهد. بیش از 40 درصد مساحت دشت را اراضی لخت و بدون پوشش گیاهی با تراکم کمتر از 2 درصد در بر می گیرد. شرایط توپوگرافی و فرسایش پذیری خاک همراه با طوفان های غبار زا موجب شکل گیری رخساره های متنوع فرسایش بادی و یک مجموعه نسبتا بزرگ تپه ماسه ای (ارگ) با مساحت حدود 29000 هکتار در مرکز دشت یزد شده است...

روش های متعددی جهت شبیه سازی هیدرولوژیکی پاسخ حوزه و نیز بررسی رواناب در حوزه های آبخیز وجود دارد. یکی از این روش ها استفاده از مدل های رایانه ای است. مدل های مذکور این امکان را می دهند تا با شبیه سازی مولفه های مختلف بیلان آبی و یا شناخت فرایند تبدیل بارش به رواناب، مولفه های مختلف بیلان آبی و رواناب در حوزه هایی که جریان رودخانه اندازه گیری نشده است و یا دارای آمار کوتاه مدت است با حداقل زمان ممکن و کمترین هزینه ارزیابی شود. در اغلب اوقات اندازه گیری تمام کمیت های مورد نیاز مدل ها در حوزه امکان پذیرناست، لذا انتخاب مدلی که بتواند در عین سادگی ساختار و با استفاده از حداقل پارامترهای تعیین کننده، فرایندهای موجود را به طور دقیق پیش بینی کند امری ضروری به نظر می رسد...

تحقیق حاضر با هدف مشخص کردن عوامل موثر بر رفتار پذیرش تکنولوژی های حفاظت خاک در بین زارعین مجری عملیات حفاظت خاک در حوزه آبخیز زرین گل استان گلستان به اجرا در آمده است. تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی بوده و نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای متناسب انجام شده است. برای این منظور با 240 زارع مجری عملیات حفاظت خاک در شش روستای بخش کوهستانی آبخیز به وسیله پرسشنامه مصاحبه حضوری انجام گرفته است. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS تحت ویندوز مورد تجزیه و تحلیل شد...

خشکسالی از دیدگاه صاحب نظران به کمبود رطوبت مستمر و غیر طبیعی اطلاق می شود. واژه مستمر به استمرار حالت کمبود و غیر طبیعی به انحراف شاخص مورد نظر شرایط طبیعی از میانگین گفته می شود. در هر خشکسالی چهار ویژگی عمده مورد بررسی قرار می گیرد که عبارتند از: شدت، مدت، فراوانی (دوره بازگشت) و گستره. هدف از این تحقیق نیز بررسی هر یک از ویژگی های یاد شده و تهیه نقشه های خشکسالی در حوزه کارون است. به این منظور از شاخص بارش استاندارد (SPI) به عنوان شاخص منتخب، جهت بررسی خشکسالی ها در 29 ایستگاه واقع در داخل و خارج حوزه با طول دوره آماری مشترک 28 ساله (1999 - 1972 میلادی) در سه مقیاس زمانی 3، 6 و 12 ماهه استفاده گردید...

برای برآورد دبی اوج و ارتفاع رواناب در حوضه های آبخیز روش های تجربی و غیر مستقیم متعددی ابداع گردیده که هر کدام دارای یکسری ضرایب منطقه ای خاص به خود بوده و تحت آن شرایط توسعه داده شده اند به این دلیل در سایر مناطق ممکن است غیر قابل استفاده بوده یا استفاده از آنها همراه با خطاهایی باشد. یکی از روش های تجربی که به صورت گسترده و جهانی مورد استفاده هیدرولوژیست ها و طراحان پروژه های منابع آب قرار گرفته روش شماره منحنی است که توسط سرویس حفاظت منابع طبیعی دپارتمان کشاورزی ایالات متحده آمریکا (USDA - NRCS - CN) پیشنهاد شده است...

استفاده از حوضچه های تغذیه یکی از روش های تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی است. تعیین مناطق مناسب برای تغذیه مصنوعی از اهمیت بسیاری برخوردار است که لازم است با دقت کافی انجام شود. به علت وجود پارامترهای متعدد مؤثر در مکان یابی و نیاز به بررسی توام معیارهای ارزیابی شده و تغییرات مداوم آنها، سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزاری کارآ برای مدیریت و به کارگیری داده های مکانی در این زمینه است. در این تحقیق برای مکان یابی مناطق مناسب تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی در حوزه آبخیز گاوبندی در جنوب ایران از فاکتورهای شیب، نفوذپذیری سطحی، ضخامت آبرفت و کیفت آبرفت استفاده شده است...

درختان وی ول گستره ای معادل 106316 هکتار؛ 24 درصد از جنگل های زاگرس شمالی را شامل می شوند. هر چند سازمان جنگل ها و مراتع، جنگل های زاگرس را حفظتی - حمایتی تلقی می نماید ولی بهره برداری های سنتی به منظور تامین نیازهای معیشتی جوامع محلی تقریبا در تمامی آن به شدت رایج است. مخالفت های سازمان جنگلها و مراتع تا کنون نتوانسته مانع از انجام این بهره بردری گردد. از آنجا که سازمان، رویکرد مدیریت مشارکتی را برای اداره این جنگل ها پیش رو نهاده، به نظر می رسد که لازم است به جای ممانعت از این برداشت ها نسبت به مدیریت آن در چهارچوب اصول فنی جنگلبانی اقدام نمود...

جاده سازی از دو بخش طراحی و عملیات ساختمانی تشکیل شده است. در بخش ساختمانی، نوع مصالح و مقاومت آنها نقش بسیار مهمی را در هزینه های ساخت و نیز طول عمر جاده های جنگلی ایفا می کند. برخی از خاک ها به دلیل مشخصات فنی نامطلوب مشکلاتی را در راه سازی ایجاد می کنند. در این گونه موارد مسئله تثبیت و اصلاح خاک مورد توجه قرار می گیرد. برای پی بردن به روش، نوع و کمیت تثبیت کننده ها نیاز به مطالعات و مقایسه گزینه های مختلف داریم تا بتوانیم کم هزینه ترین روش را برای رسیدن به هدف انتخاب کنیم...

به منظور ارزیابی عملکرد اسکیدر چرخ لاستیکی تیمبرجک C-450 در سیستم چوبکشی گرده بینه سری 9 جنگل شفارود در شمال ایران انتخب شد. در این بررسی بعد از مشخص کردن اجزای کار یک نوبت چوبکشی از پای کنده تا دپوی کنار جاده تعداد 41 مورد چوبکشی زمان سنجی شد. همچنین علاوه بر اندازه گیری زمان اجزای تشکیل دهنده یک نوبت چوبکشی در هنگام کار، فاکتورهایی نظیر فاصله چوبکشی، حجم بار، شیب طولی مسیر، مسافت وینچ کردن بار و تعداد گرده بینه در هر نوبت اندازه گیری و نوع گونه شناسایی شد...

دانستن و مطالعه اندازه ویژگی های مختلف از درختان می تواند راهنمای خوبی در جهت اعمال مدیریت صحیح در پرورش آنها در جهت دستیابی به اهداف پرورش جنگل و نهایتا بهره وری مناسب از جنگل گردد. علاوه بر آن جمع آوری اطلاعاتی از گونه های طبیعی موجود فعلی که ممکن است نسل آینده دیکر آن را به صورت طبیعی نداشته باشد، بسیار مفید و ارزنده است. در بخش گرازبن از جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی 116 اصله درخت از گونه ون انتخاب(SelectiveSampling) و بر روی آنها ویژگی های مورد نظر اندازه گیری شدند...

جنگل فندقلو با مساحتی بالغ بر 4378 هکتار یکی از جنگل های منحصر به فرد در منتهی الیه غربی رشته کوه های البرز و در شمال شرقی اردبیل است که هم از لحاظ تنوع گونه ای و هم از نظر موقعیت مکانی به عنوان نزدیکترین و با ارزش ترین جنگل طبیعی در منطقه اردبیل، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا انجام مطالعات جنگل شناسی در مورد توالی اکولوژیکی منابع جنگلی آن از جهت مدیرت بهینه و حفظ، احیاء و توسعه جوامع جنگلی موجود در آن ضروری است. بنابر این جهت نیل به اهداف مورد نظر در این بررسی 5 توده جنگلی موجود در این جنگل به مساحت 404 هکتار مورد مطالعه قرار گرفت...

در این مطالعه قسمتی از ویژگی های زیست شناختی سگ ماهی جویباری (لوچ رودخانه) Nemacheilus malapterurus از قبیل؛ وزن، طول کل، شاخص نسبی طول روده، رشد، فاکتور کیفیت، عادت غذایی و اولویت غذایی در رودخانه زرین گل استان گلستان مورد بررسی واقع شده است. در راستای نیل به این اهداف، با استفاده از دستگاه الکتروشوکر در 3 بار تلاش صیادی، تعداد 149 عدد ماهی صید و بلافاصله در محلول فرمالین 10 درصد تثبیت شدند. در ماهیان صید شده فراوانی جنسی برای جنس نر، ماده و نابالغین با نسبت جنسی 4 به 1 (نر به ماده)، به ترتیب 5/37، 3/9 و 5/35 درصد برآورده شده است...

گرادیان دانسیته در سه نوع تخته خرده چوب ساخته شده در کارخانجات داخل کشور با ساختمان مختلف با استفاده از میکرودانسیتومتری با اشعه ایکس اندازه گیری و مورد مطالعه قرار گرفت. اگر چه در تخته خرده چوب های مورد مطالعه دانسیته لایه های سطحی بیشتر از دانسیته لایه مرکزی مشاهده شده است، ولی در دو نوع از آن گرادیان دانسیته ساختمان کم و بیش نامتقارنی را نشان داد، ضمن اینکه یک ناهمگنی در مقدار و الگوی گرادیان در طول این تخته ها مشاهده شده است که این امر می تواند نشان دهنده عدم کنترل مناسب متغیرهای فرایند ساخت در این تخته ها باشد...

در این مطالعه امکان استفاده از سه نوع ماده شیمیایی به عنوان مواد کندسوز کننده آتش مخلوط مونوآمونیم فسفات و دی آمونیم فسفات(به نسبت 50 به 50)، مخلوط مونوآمونیم فسفات و بوراکس (به نسبت 90به 10) و سولفات آمونیم با غلظت 13 درصد در نظر گرفته شده است. در این مطالعه از چوب نوئل استفاده شده است و تهیه نمونه های چوبی مربوط به اندازه گیری خواص مقاومت به آتش، طبق استاندارد JISA 1322 صورت گرفت. کندسوز کردن نمونه های چوبی با استفاده از دو روش حمام گرم و سرد و روش غوطه وری و کندسوز کردن پارچه و اسفنج با استفاده از روش غوطه وری انجام شد...

برای بررسی مقدار نفوذ پذیری طولی چوب، 27 نمونه برون چوب و 27 نمونه درون چوب از گونه ممرز (Carpinus betulus L) در سه کلاس قطری (25. 50 و 70 سانتیمتر) از یک رویشگاه انتخاب شدند. با استفاده از دستگاه اندازه گیری نفوذپذیری چوب به مایعات نرخ جریان (دبی) مایع در نمونه به کمک اختلاف فشار ثابت موجود بین دو طرف نمونه اندازه گیری و با استفاده از قانون دارسی، مقدار نفوذ پذیری نمونه ها اندازه گیری شد. منحنی های تغییرات نرخ جریان (دبی) و نفوذ پذیری در طی زمان آزمایش ترسیم گردید. نتایج نشان می دهد که بر خلاف یکی از شرط های اصلی قانون دارسی که ثابت ماندن نرخ جریان در طی زمان است، عموما این نرخ و در نتیجه نفوذ پذیری در طی زمن کاهش می یابد...

در الیاف پالایشی مکانیکی (RMP) چوب صنوبر و الیاف کارتن کهنه (OCC) در چهار سطح افزودن 10، 20، 30 و 40 درصد و اثر سه سطح درجه حرارت مخلوط سازی 180، 190 و 200 سانتیگراد در چند سازه الیاف چوب / پلی پروپیلن مورد بررسی قرار گرفت. در تمام ترکیب های از انیدرید مالییک به مقدار 2 درصد به عنوان سازگار کننده و دی کومیل پراکساید به مقدار 1/0 درصد به عنوان شروع کننده واکنش استفاده شد. نتایج نشان داده است که الیاف صنوبر مقاومت به ضربه فاقدار (Izoc)، مقاومت و مدول الاستیسیته کششی و خمشی زیادتر و درصد ازدیاد طولی کمتری نسبت به الیاف کارتن کهنه به وجود آورده اند...

هر چند آگاهی از ارزش غذایی علوفه مرتعی جهت مدیریت چرایی مراتع ضرورت دارد، اما اطلاعات چندانی در این خصوص در دسترس نیست لذا به منظور مطالعه تغییرات ارزش غذایی علوفه گونه های گیاهی مختلف مورد استفاده دام در اقالیم و مراحل رویشی مختلف و معرفی مهمترین متغیرهای تعیین ارزش غذایی علوفه، پنج گونه از گیاهان مرتعی (Agropyron Hordeum bulbosum, Festuca ovina, Bromus tomentellus, Agropyron tauri, trichophorum) در دو منطقه با شرایط اقلیمی خیلی مرطوب سرد و مرطوب فرا سرد در دو مرحله گلدهی و بذر دهی مد نظر قرار گرفتند...

آنغوزه با نام علمی Ferula assa-foetida L از گیاهان داروی مهم تیره چتریان است. این گیاه علفی، چند ساله و منوکارپیک است به طوری که در طول رویش فقط یک بار به گل می رود و سپس دوره رویشی آن خاتمه می یابد. ریشه این گیاه شیره ای را در خود ساخته و ذخیره می کند که با عمل تیغ زدن مورد بهره برداری قرار می گیرد. این شیره مصارف دارویی داشته و برای تهیه داروهای ضد انگل، ضد تشنج و قاعده آور مورد استفاده قرار می گیرد. این مطالعه در مرتغ آنغوزه منطقه خمروت شهرستان زرند (واقع در شمال غرب کرمان) به منظور تعیین بهترین روش تیغ زنی برای گیاه دارویی آنغوزه انجام شد...

در یک مدل اصولی مدیریت دام و مرتع، آگاهی از روند تغییرات ذخایر کربوهیدرات های قابل دسترس گیاهان غالب ضروری است. به منظور بررسی نواسانات ذخایر کربوهیدرات های محلول سه گونه گیاه بارز Artemisia sieberi, Salsola rigida و Stipa barbata در مراتع استپی استان یزد، مطالعه ای طی سال 1380، در محدوده قرق ایستگاه تحقیقات مرتع نیز انجام شد. نمونه برداری از ریشه و بخش هوایی گونه های مورد مطالعه، طی 8 مرحله (از اواخر اردیبهشت لغایت اواخر آذر) صورت گرفت. مقدار کربوهیدرات های محلول نمونه ها پس از انتقال به آزمایشگاه با استفاده از روش فنل-اسید سولفوریک اندازه گیری شد...

در این پژوهش آثار آللوپاتیک گونه Atriplex canescens بر جوانه زنی بذر گونه Artemisia sieberi مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به این که در مورد آثار آللوپاتیک آتریپلکس کانسنس بر درمنه دشتی گزارشی وجود نداشت، لذا ابتدا به بررسی این آثار در محیط MS جامد پرداخته شد. سپس آثار آللوپاتیک عصاره آتریپلکس بر جوانه زنی درمنه در ژرمیناتور بررسی گردید. به این منظور ابتدا عصاره غلیظ 10 درصد وزنی - حجمی از برگ و میوه آتریپلکس تهیه شد و از این عصاره با افزودن آب مقطر، غلظت های 5، 10. 15، 20 و 25 درصد به دست آمد. سپس در ژرمیناتور در قالب طرح کاملا تصادفی اثر پنج تیمار مذکور و شاهد (آب مقطر) بر جوانه زنی بذر درمنه بررسی شد...