فصلنامه منابع طبیعی ایران
سال پنجاه و نهم شماره 1 (بهار 1385)

سیل، یکی از پدیده های پیچیده و مخرب طبیعی است که هر ساله خسارات فراوانی را به دنبال دارد. سیلابدشت ها و مناطق مجاور رودخانه ها، که بیشتر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در آنها صورت می گیرد، پیوسته در معرض خطر سیل قرار دارند و ضروری است که در این گونه مناطق، محل های سیل گیر در دوره بازگشت های مختلف در نقشه پهنه بندی سیل مشخص شود. این نقشه می تواند به عنوان ابزاری مناسب و قانونی برای تعیین راهبردهای توسعه و کاهش خسارات سیل به کار گرفته شود. در این تحقیق، مناطق سیل گیر دشت سیلابی سیلاخور بروجرد در دوره بازگشتهای مختلف، تهیه شده است. ابتدا آمار و اطلاعات هیدرولوژیکی نظیر بارندگی و دبی از سازمان های مختلف، جمع آوری شد. سپس به تجزیه و تحلیل، بازسازی و تکمیل آنها پرداخته شد. همچنین هیدروگراف واحد طبیعی حوزه و زیرحوزه ها، تعیین شد. در فواصل مختلفی از رودخانه، در مجموع 262 مقطع عرضی برداشت شد. مشخصات رودخانه و دشت سیلابی (نظیر وضعیت بستر و کناره های رودخانه، وجود یا عدم وجود پوشش گیاهی)، مشخصات سازه های مختلف مسیر رودخانه نظیر پل ها، یادداشت گردید. در شاخه ها و بازه های مختلف رودخانه، روندیابی سیل به روش ماسکینگام-کانژ صورت گرفت. در نهایت با به کارگیری نرم افزار HEC-RAS، نقشه پهنه های سیل گیر با مقیاس 1:50000، پروفیل سطح آب و مشخصات جریان در بازه ها و دوره بازگشت های مختلف، استخراج شد. پس از تهیه نقشه پهنه های سیل گیر، در نقاط بحرانی و مشخصی و به روش های مختلف، دقت و صحت این نقشه ها، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد درصورت درنظر گرفتن محدودیت های نرم افزار مذکور (ثابت در نظر گرفتن دبی در بالادست و پایین دست بازه یا رودخانه) و رفع محدودیت های آن با روش های مختلف (روندیابی سیل و کوتاه گرفتن طول بازه ها)، نقشه های حاصل از دقت و صحت خوبی برخوردار خواهند بود.

خشکسالی، پدیده ای اقلیمی است که تاثیرات آن را می توان نه فقط در مناطق خشک و نیمه خشک، بلکه گاهی در مناطق مرطوب نیز مشاهده کرد. به منظور کاهش این تاثیرات خشکسالی را باید به صورت کاملا علمی و در چارچوب صحیح مطالعه کرد. از آنجا که خشکسالی می تواند یک پدیده هیدرولوژیک نیز محسوب شود، به منظور بررسی آن باید از روش های مطالعه پدیده های هیدرولوژیک استفاده کرد. زنجیره مارکف یکی از مدل های مهم و کلاسیک استوکاستیک است که کاربرد زیادی در هیدرولوژی و هواشناسی دارد. در این مطالعه به منظور تهیه نقشه احتمال وقوع خشکسالی، در22 ایستگاه استان اصفهان وضعیت های به دست آمده از روش گیبز و ماهر به عنوان زنجیره مارکف در نظر گرفته شد و دوره بازگشت آنها برای هر ایستگاه به دست آمد. سپس با استفاده از روش کریجینگ معمولی نقشه دوره بازگشت خشکسالی استان اصفهان ترسیم شد.

تجزیه و تحلیل خشکسالی در پروژه های تامین آب از اهمیت زیادی برخوردار است. در تحلیل منطقه ای خشکسالی هیدرولوژیکی، با برقراری ارتباط میان ویژگی های حوزه های آبخیز و شاخص های جریان، می توان شدت خشکسالی را برآورد کرد. در این تحقیق در 12 زیرحوزه واقع در استان تهران ابتدا آنالیز فراوانی شدت خشکسالی هیدرولوژیکی با توزیع نرمال انجام گرفت. از طرف دیگر، با استفاده از 19 متغیر حاصل از ویژگی های فیزیوگرافی، اقلیمی و زمین شناسی، تجزیه و تحلیل عاملی صورت گرفت و چهار عامل مساحت، بارش متوسط سالیانه، متوسط وزنی نفوذپذیری خیلی کم و شیب متوسط حوزه به عنوان عوامل موثر شناسایی شد. در تعیین مناطق همگن از روش تجزیه خوشه ایاستفاده شد که منجر به شناسایی دو گروه همگن شد. برای برآورد شدت خشکسالی هیدرولوژیکی، از تئوری ران (Theory Run) استفاده شد. به منظور تعیین رابطه بین شدت خشکسالی با دوره بازگشت 10 سال و تداوم 4 ماه با خصوصیات حوزه ها، رگرسیون چند متغیره مورد استفاده قرار گرفت و مناسب ترین مدل برای هر منطقه به دست آمد. در نهایت، به منظور مقایسه و ارزیابی صحت و کارایی مدل های منطقه ای اطلاعات سه ایستگاه شاهد مورد استفاده قرار گرفت و شدت خشکسالی بر اساس مدل های منطقه ای با مقادیر متکی بر ایستگاه های شاهد مقایسه شد. نتایج نشان داد که در منطقه مورد مطالعه مدل های حاکم در مناطق همگن دقت بیشتری نسبت به مدل های کل منطقه دارد و عامل مساحت شدت خشکسالی را با دقت مناسب برآورد می کند.

فرسایش وتولید رسوب، تابع عوامل مختلفی است که بر اساس شرایط خاص هر منطقه ممکن است یک یا چند عامل در تشدید آن مؤثر باشد. در این تحقیق از بین عوامل مؤثر در رسوبدهی، به عامل تغییرات کاربری اراضی پراخته شده و بدین منظور حوزه آبخیز طالقان برای بررسی اثر این عامل مشخص شد. ابتدا با استفاده از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی، نقشه انواع کاربری اراضی طی سال های 1349، 1366 و1380 تهیه و سپس مقادیر بارمعلق در فواصل زمانی سال های 50-49، 66-50 و80-67 بر اساس آمار رسوب برآورد و سرانجام با استفاده از مدل تجربیE PM میزان رسوبدهی زیرحوزه ها با بهره گیری از روش ژئومرفولژی برآورد شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در فواصل زمانی 1349 1380 سطح اراضی با کاربری مرتع 15 درصد افزایش و سطح اراضی با کاربری دیم و کشاورزی آبی به ترتیب 1/11 و 8/3 درصد کاهش یافته اند، درحالی که مقادیر بار معلق سالیانه در سال های 1366 1349 و 1380 1367 متغیر بوده، به طوری که مقدار آن در دوره 66 49 افزایش و در دوره 66-50 کاهش یافته است. بر اساس بررسی های انجام شده، علت افزایش رسوب در دوره 66-49 بیشتر مربوط به تغییرات جوی حاکم در منطقه نظیر ترسالی ها و خشکسالی ها و تغییر در مقدار بارش و پراکنش، و علت کاهش رسوب از سال 1367 تا1380 به تغییرات کاربری اراضی و تغییرات جوی به طور توام مربوط بوده است که به علت عدم وجود آمار طولانی مدت از کاربری اراضی و تغییرات اندک در سطوح آنها، تفکیک این دو از هم مشکل بوده است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل های رگرسیونی میان متغیرهای مستقل انتخابی با تولید رسوب خروجی از زیرحوزه ها نشان داد که عامل موثر در رسوب دهی زیرحوزه ها در دوره 6649 به متغیرهای دبی و سطوح با کاربری دیم و در دوره 80 67 به متغیرهای سطوح با کاربری مرتع و متغیر بارش مربوط است.

در این تحقیق، به منظور ارزیابی تغذیه مصنوعی و طبیعی سفره آب زیرزمینی دشت موسیان(واقع در استان ایلام) و نیز پیش بینی نوسانات سطح ایستابی در دشت مذکور، طی سال های آتی، از مدل عددی سه بعدی آب زیرزمینی(MODFLOW)، استفاده شد. با استفاده از قدیمی ترین اطلاعات ثبت شده آبخوان موسیان(آبان 1368)، سطح ایستابی در هشت حلقه چاه مشاهده ای به عنوان حالت پایدار منظور و مدل بر مبنای آن در حالت ماندگار واسنجی شد. خروجی مدل در حالت ماندگار، مبنای واسنجی در حالت غیرماندگار قرار گرفت و منابع آب زیرزمینی دشت موسیان طی 5/7 سال در 15 دوره زمانی(سال های آبی 69-1368 الی 76-1375) ارزیابی شد. سپس برای 48 دوره زمانی طی 24 سال آینده از اردیبهشت 1376 لغایت اردیبهشت 1400، با استفاده از مقادیر بارش و سیلاب برآورد شده به کمک تلفیق مدل های تعیینی و استوکستیکی و با فرض اینکه میزان برداشت طی سال های آینده مطابق با آخرین سال واسنجی مدل در حالت ناپایدار(سال آبی 76-1375) باشد، مدل اجرا و نتایج حاصل از آن به صورت گراف، نقشه و بیلان استخراج شد. شبیه سازی آبخوان موسیان تا سال 1400 نشان داد که آبخوان مذکور باوجود انجام عملیات پخش سیلاب طی سال های آتی، همچنان با افت سطح ایستابی مواجه خواهد بود. همچنین انجام آزمون آنالیز حساسیت بر روی مدل نشان داد که عامل تغذیه موثرترین عامل در نوسانات سطح ایستابی در دشت مورد مطالعه است.

یکی از روش های متداول در برآورد دبی ها با دوره بازگشت های مختلف، استفاده از توزیعهای آماری است. در این توزیع ها باید شاخص های مربوط محاسبه شده و سپس برآورد لازم صورت گیرد. تاکنون برآورد این شاخص ها از دو راه گشتاورها و بیشینه درست نمایی صورت گرفته است. یکی از روش های جدید که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرد، روش گشتاور L است. در این تحقیق سعی شده کارایی روش گشتاور L با روش های مرسوم قبلی مورد مقایسه قرار گیرد. به منظور تعیین شاخص های توزیع های احتمالی و تعیین توزیع مناسب برای سری جریان های سالانه با استفاده از روش گشتاورL، 20 ایستگاه آب سنجی برای دبی های حداقل، میانگین و حداکثر سالانه و 17 ایستگاه آب سنجی برای دبی های حداکثر لحظه ای (سیلابی) انتخاب شدند. بر اساس نتایج به دست آمده در منطقه مطالعاتی حوزه آبخیز فلات مرکزی برای دبی های حداقل توزیع پیرسون نوع سوم و روش گشتاورL، برای دبی های متوسط سالانه توزیع های پیرسون نوع سوم و لوگ پیرسون نوع سوم و روش گشتاور L، برای دبی های حداکثر سالانه توزیع پیرسون نوع سوم و روش گشتاورL و نیز توزیع های لوگ پیرسون نوع سوم و لوگ نرمال دوپارامتری و روش گشتاور معمولی و برای دبی های حداکثر لحظه ای سالانه توزیع لوگ پیرسون نوع سوم و روش گشتاور معمولی و سه توزیع پیرسون نوع سوم، لوگ نرمال سه پارامتری و دو پارامتری بیشترین برازش را نشان دادند

به منظور بررسی ساختار مکانی و برآورد موجودی حجمی جنگل های شمال کشور با استفاده از روش زمین آمار، این مطالعه در بخشی از جنگل آموزشی- پژوهشی دانشگاه تهران، خیرودکنار نوشهر، در مساحت 502 هکتار انجام پذیرفت. نمونه برداری از جنگل بر اساس شبکه ای منظم با شروع تصادفی، به ابعاد 200 *150 متر انجام شد. به منظور برآورد مناسبی از همبستگی مکانی در بین نمونه ها به ویژه در فواصل کوتاه، از محل تقاطع اضلاع شبکه مذکور، چهار قطعه نمونه دیگر نیز به فاصله 50 متر در چهار جهت اصلی نسبت به قطعه نمونه های مرکزی برداشت شدند. هر نمونه از دو قطعه نمونه متحدالمرکز دایره ای شکل به مساحت های300 و 700 متر مربع تشکیل می شد. با استفاده از 721 قطعه نمونه برداشت شده زمین مرجع، واریوگرام تجربی ترسیم شد که واریانس تصادفی (اثر قطعه ای) آن بیش از 80 درصد بود. واریوگرام به دست آمده نشان داد که تغییر پذیری زیاد در فواصل کمتر از 50 متر وجود دارد و ساختار مکانی موجود ضعیف است. برآورد با استفاده از مدل کروی برازش شده بر واریوگرام تجربی و به روش کریجینگ معمولی - بلوکی با ابعاد 100×100 متر انجام شد. نتایج ارزیابی برآوردها نشان داد که کلیه درون یابی ها اریب بوده و کریجینگ نتوانسته با توجه به وجود اثر قطعه ای زیاد در واریوگرام، برآورد مناسبی از موجودی حجمی ارائه دهد. بنابراین با دخالت های اعمال شده در این جنگل ناهمگن و ناهمسال، ساختار مکانی موجودی حجمی، ساختاری ضعیف بوده و تابعی از فاصله نیست. در نتیجه به علت تغییرپذیری زیاد در فواصل کوتاه و نیز تناوبی بودن تغییرات، با روش نمونه برداری به کار رفته، استفاده از روش زمین آمار، برای برآورد موجودی حجمی در این جنگل مناسب نیست.

به منظور بررسی تاثیر منشا بذر بارانک در رویاندن بذر، زنده مانی و رویش نونهال های بارانک، در دو رویشگاه اشک (ارتفاع از سطح دریا 2100 الی 2300) و سنگده (ارتفاع 1700 الی 1800 متر)، از 40 پایه بارانک در طبقات قطری مختلف، میوه جمع آوری شد. بذور از میوه خارج، و برای هریک از پایه ها، 200 بذر در 100 حلقه گلدان پلاستیکی در نهالستان اوریملک چوب فریم (ارتفاع 1550 متر) کاشته شدند. در بهار سال اول میزان بذرهای جوانه زده یادداشت شد. زنده مانی و رویش ارتفاعی نونهال ها نیز بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که اثر مبدا بذر، روی جوانه زنی بذر در سطح 05/0p< معنی دار است. جوانه زنی بذرهای پایه های مادری مبدا اشک (ارتفاعات بالاتر) بیشتر از جوانه زنی بذرهای پایه های مادری مبداء سنگده بود. همچنین اثر مبدا بذر روی زنده مانی در سطح 05/0p< و رویش ارتفاعی نونهال های تولیدشده در سطح 01/0p< معنی دار بود. زنده مانی و رویش ارتفاعی نونهال های حاصل از بذور پایه های مادری مبدا سنگده (ارتفاعات نزدیک به نهالستان) از زنده مانی و رویش ارتفاعی نونهال های حاصل از بذور پایه های مادری مبدا اشک بیشتر بود.

به منظور بررسی خصوصیات کمی و کیفی درختان توسکای ییلاقی با تغییرات ارتفاع از سطح دریا، سه رویشگاه در منطقه اسالم انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. سطح رویشگاه یک 8/1هکتار، رویشگاه دو 1/5 هکتار و رویشگاه سه معادل 9/4 هکتار برآورد شده است. در این بررسی، مشخصه های نوع گونه، قطر برابر سینه و ارتفاع درختان توسکای ییلاقی، کیفیت تنه، طول تنه بدون شاخه، شدت شاخه دار بودن تنه، فرم و تقارن تاج درختان و وضعیت زادآوری در رویشگاه های مورد بررسی، مطالعه شدند. آماربرداری در رویشگاه های مورد مطالعه برای اندازه گیری مشخصه های مورد نظر بطور صددرصد انجام گرفت. علاوه بر تعیین ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت دامنه نیز در رویشگاه های مورد مطالعه. مشخص شد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که بین منحنی قطر و ارتفاع رویشگاه های مورد مطالعه به احتمال 99درصد اختلاف معنی داری وجود ندارد ولی بین رویشگاه 2 و 3 در سطح 05/0 تفاوت معنی داری مشاهده می شود. از نظر طول تنه بدون شاخه و شدت شاخه دار بودن، وضعیت رویشگاه یک و دو در مقایسه با رویشگاه سه، مطلوبتر است. وضعیت زادآوری در رویشگاه یک مطلوبتر از دو رویشگاه دیگر است. با توجه به نتایج بدست آمده، مشاهده می شود که علاوه بر عامل ارتفاع از سطح دریا که در کیفیت رویشگاه تاثیر دارد، عواملی مانند شیب زمین، pH و رطوبت خاک و از همه مهمتر موقعیت رویشگاهی در وضعیت کمی و کیفی توسکای ییلاقی مؤثرند.

به منظور بررسی کمی و کیفی جنگل کاری های انجام شده با نهال گونه های پیسه آو کاج سیاه ترکیه، 17 قطعه نمونه مربعی شکل به ابعاد 10× 10 متر به روش سیستماتیک تصادفی در منطقه انتخاب و در هر قطعه نمونه شاخص های زنده مانی، ارتفاع کل، قطر یقه و شادابی نهال ها بررسی و اندازه گیری شد. مقایسه آماری بین دو گونه پیسه آو کاج سیاه ترکیه در جهت و شیب یکسان (دامنه جنوبی، 20 درصد)، برتری گونه پیسه آنسبت به کاج سیاه ترکیه را از نظر رویش قطری و ارتفاعی نشان داد (پیسه آCm 12/1 وm 26/0، کاج سیاه ترکیه Cm 64/0 و m 15/0). از نظر میزان درصد زنده مانی، اختلاف معنی داری بین دو گونه مشاهده نشد. همچنین مقایسه این دو گونه از نظر شادابی نشان داد که گونه پیسه آنسبت به کاج سیاه ترکیه از شادابی بیشتری برخوردار بود.

این تحقیق به منظور مطالعه ساختمان بیضه و الگوی چرخه تولیدمثل جنس نر سس ماهی بزرگ سر(Barbus capito) مهاجر به رودخانه های سواحل جنوبی دریای خزر به اجرا درآمد. نمونه های مورد نیاز از اردیبهشت ماه تا تیرماه 1380 از رودخانه سفیدرود و پلرود صید و سپس برای نگهداری بهاستخر خاکی منتقل شدند. در طول یک سال از مهرماه 1380 تا شهریور ماه 1381، از گنادهای ماهیان نر بالغ نمونه برداری صورت گرفت. نمونه های بیضه در محلول بوئن تثبیت شدند و سپس با استفاده از روش پارافینه کردن و رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین از آنها مقاطع بافتی تهیه شد. بیضه این ماهی از نوع لوبولار بود. اسپرماتوژنز در ماهیان، همزمان با ریخته شدن یا بازجذب اسپرم ها در فصل تخم ریزی آغاز می شود و بتدریج تا اواسط پاییز پیشرفت می کند. در این زمان در مرحله اسپرماتوژنز میانی متوقف می شود و مرحله سکون را سپری می کند. در فروردین ماه با افزایش درجه حرارت اسپرماتوژنز بسرعت پیشرفت کرده و اسپرم سیال در آنها ظاهر می شود. لوبول ها در این زمان حاوی اسپرماتید و اسپرماتوزوا هستند و این توانایی تا تیرماه در آنها قابل مشاهده است. حداکثر میزان GSI بیضه در این ماهی نشان دهنده دوره حداکثر رشد مواد تناسلی بوده و میزان آن در فصل تولیدمثل بین 5/0±34/1 الی 09/0±75/1 است.

در این تحقیق، برای بررسی چگونگی دخالت محور رشد در رسیدگی جنسی تاس ماهی ایرانی، به بررسی in vitro اثر فاکتور رشد شبه انسولین- یک (IGF-I) در القای رسیدگی اووسیت ها و مقایسه آن با اثر هورمون استرویید جنسی DHP، هورمون گنادوتروپین انسانی (hCG) و هیپوفیز تاس ماهی ایرانی پرداخته شد. همچنین اثر استفاده از این فاکتور به عنوان پیش تیمار هورمون های DHP و hCG در القای رسیدگی جنسی اووسیت های تاس ماهی ایرانی که با پدیده GVBD همراه است، مورد مطالعه قرار گرفت. این بررسی ها بر روی دو دسته اووسیت تاس ماهی ایرانی در دو مرحله رسیدگی جنسی متفاوت با توجه به موقعیت هسته آنها (07/0PI< و 1/0PI>) انجام شد. در هر دو موقعیت هسته ای، IGF-I در مقادیر استفاده شده GVBD را القا کرد. میزان القای GVBD توسط IGF-I در مقادیر ng/ml 10 و 100 بیش از میزان القای آن توسط DHP در مقدار ng/ml 10 در موقعیت غشایی (07/0PI<) بود. در موقعیت هسته در حال مهاجرت (1/0PI>) نیز مقادیر ng/ml 100 و 1000 IGF-I دارای تاثیر بیشتری نسبت به مقادیر ng/ml 10 و 100 DHP بود. در عین حال مقدار ng/ml 1000 DHP در هر دو موقعیت هسته ای بیشترین میزان تاثیر در القای GVBD داشت. مقدار ng/ml 10 IGF-I در موقعیت هسته غشایی و مقادیر 100 و 1000 آن در موقعیت هسته در حال مهاجرت دارای تاثیر بیشتری در القای GVBD نسبت به مقادیر استفاده شده hCG بوده است. هیپوفیز در هر دو موقعیت هسته ای دارای تاثیر بیشتری نسبت به مقادیر استفاده شده IGF-I داشت. پیش تیمار کردن اووسیت ها با IGF-I در مقادیر ng/ml 100 و 1000 نسبت به عدم پیش تیمار آنها با IGF-I میزان القای GVBD را پس از تیمار اووسیت ها با DHP در غلظت ng/ml 100 در هر دو موقعیت هسته ای افزایش داد. این تاثیر در مورد hCG فقط در مرحله هسته در حال مهاجرت با مقدار ng/ml 1000 IGF-I و در مقادیر IU/ml 100 و 1000 hCG دیده شد (05/0P<). نتایج این تحقیق برای اولین بار در یک گونه ماهی غضروفی استخوانی نشان داد که IGF-I در القای رسیدگی جنسی اووسیت ها مؤثر است. همچنین نتایج نشان داد که IGF-I می تواند به طور مستقیم و همچنین در ارتباط با سایر هورمون های محور رسیدگی جنسی، القای GVBD را فراهم کند.

در این آزمایش یک سازگان مدار بسته برای پرورش توام ماهی تیلاپیا و کاهو طراحی شد. در این طراحی سعی شد که بخشی برای پرورش گیاه و بخش هایی برای عملکرد باکتری های هوازی و غیر هوازی در محیط پرورش در کنار یکدیگر ایجاد شود. سازگان طراحی شده از نظر تولید ماهی و گیاه و تغییرات وضعیت کیفی آب محیط پرورش ماهی مورد بررسی قرارگرفت. بدین منظور 75 قطعه ماهی با میانگین وزن75/1± 62/ 5(Mean+SD) گرم وارد هر مخزن پرورش ماهی شد. مخزن پرورش ماهی از جنس فایبرگلاس و دارای ظرفیت نگهداری 840 لیتر آب بود که در آن 640 لیتر اب ریخته شد. برای تغذیه ماهیان از غذای حبه ای (pellet) شناور و مخصوص پرورش بچه ماهی تیلاپیا استفاده شد که از نظر ترکیب بیوشیمیایی حاوی 24 درصد پروتئین، 6 درصد چربی، 6 درصد فیبر و 11 درصد رطوبت بود. ماهیان دوبار در روز و به مقدار 5 درصد وزن بدنشان در ساعت 9 صبح و 2 بعدازظهر غذادهی شدند. در طول آزمایش، سه بار 42نشای کاهو کشت و برداشت شدند. مقدار محصول کاهوی برداشتی به ترتیب برابر 339±1437، 297±2112 و 202±1173 گرم در متر مربع برای سه دوره متوالی بود. در این آزمایش مشخص شد که در سازگان طراحی شده امکان پرورش ماهی و گیاه با هم وجود دارد و سازگان توانایی کاهش ترکیبات نیتروژن دار را بعد از 5 هفته از شروع آزمایش و تا حد استاندارد دارد. با شروع آزمایش غلظت آمونیاک در آب افزایش یافت و بعد از 5 هفته مقدار آن به حدود 8 میلی گرم در لیتر رسید. سپس غلظت آن کاهش یافت و یک هفته مانده به پایان آزمایش به حدود 45/1 میلی گرم در لیتر رسید. مقدار غلظت نیتریت آب بعد از دو هفته از شروع آزمایش افزایش یافت و بعداز 9 هفته غلظت آن به حدود52/1 میلی گرم در لیتر رسید. در کل میزان غلظت نیتریت دارای تغییراتی بین 30/2-028/0 میلی گرم در لیتر بود. میزان غلظت نیترات تغییراتی بین 07/1-61/0 میلی گرم در لیتر را داشت. این مقدار در پایان آزمایش دارای میانگین 61/0 ±73/0 بود. میانگین وزن برداشت هر ماهی در پایان آزمایش 19±188 گرم بود و میانگین مقدار تولید ماهی در پایان آزمایش 55/1±25/9 کیلوگرم در هر واحد پرورش یا سازگان یا به حدود 13 کیلوگرم در متر مکعب آب رسید. میانگین ماندگاری ماهی 9/1± 68 درصد اندازه گیری شد. این پژوهش نشان داد که امکان طراحی و ساخت سازگان ساده توام پرورش ماهی و گیاه به صورت یک مجموعه نزدیک به هم و با حداقل استفاده از آب و فضا وجود دارد.

تحقیق حاضر به منظور تعیین فرمولی مناسب برای تهیه پودر سوپ کیلکا از ماهی کیلکا Clopeonella که دارای سه گونه در دریای خزر است همچنین تعیین ارزش غذایی و زمان ماندگاری آن انجام شد. ماهی تازه صید شده پس از آماده سازی، پخته شده و در خشک کن الکتریکی خشک شد، سپس به پودر تبدیل شد. پودر حاصل درسه فرمول مختلف با افزودنی های متفاوت برای تهیه پودر سوپ کیلکا فراوری شد. با استفاده از روش هدونیک فرمول برتر انتخاب شد. برای تعیین اثر زمان ماندگاری بر کیفیت فراورده، آزمایش های TVN، پراکسید، شمارش کلی میکروبی و آزمایش های چشایی به مدت 120 روز در فاصله های زمانی معین به کار رفتند. نتایج نشان می دهد که TVN به 5/21 (میلی گرم در 100 گرم)، پراکسید از 39/1 به 28/4 (میلی اکی والان بر کیلو گرم) و شمارش کلی میکروبی از 104 * 9 به 102*2/2 (تعداد در گرم) تغییر یافته است. تغییرات مقدار TVN و پراکسید رابطه مستقیمی با دما و مدت زمان ماندگاری داشت. نتایج آزمایش های چشایی مؤید این موضوع است که نمونه تا 60 روز در شرایط مطلوبی بود و پس از این مدت دچار تغییرات نامطلوب شد. از طرف دیگر، درصد پروتئین و چربی این فراورده در مدت زمان نگهداری به ترتیب از 05/52 و 8/5 به 3/46 و 9/4 رسید، همچنین بررسی های آماری نشان داد که در سطح 05/0 p< ارتباط معنی داری بین نتایج وجود داشت. از این رو مدت زمان ماندگاری فرآورده تولید 60 روز تعیین شد.

میزان ماندگاری تخمک لقاح نیافته ماهی قزل آلای رنگین کمان، خارج از محوطه شکمی توسط استحصال تخمک های سه مولد، در سه تیمار متفاوت و برای سه زمان 0، 24 و 48 ساعت در دمای 11-10 درجه سانتی گراد تعیین شد. در تیمار اول، 15 میلی لیترتخمک از هر مولد دریافت و به صورت جداگانه در پلیت ها نگهداری شد. در تیمار دوم، از هر مولد 5 میلی لیتر تخمک واز مجموع سه ماهی مولد 15 میلی لیتر تخمک به صورت مخلوط در هر پلیت ریخته و نگهداری شد. در تیمار سوم، از هر مولد 15 میلی لیتر تخمک گرفته شده، در پلیت ها به همراه استرپتومایسین سولفات (mg/mL 1/0) و پنی سیلین (Iu/mL 100) نگهداری شد. بیشترین درصد چشم زدگی در بین تیمارها متعلق به تیمار حاوی آنتی بیوتیک و در هر سه زمان 0، 24 و 48 ساعت بود. در تمام تیمارها درصد چشم زدگی در ساعات 24 و 48 از ساعت صفر بیشتر بود. درحالی که در ساعت صفر اختلاف معنی داری در درصد چشم زدگی بین تیمار تخمک های جدا و تخمک های مخلوط مشاهده نشد، ولی در ساعات 24 و 48 درصد چشم زدگی در تخمک هایی که به صورت مخلوط نگهداری شده بود، از تخمک های نگهداری شده به صورت جدا بیشتر بود. نتایج این آزمایش نشان داد که تخمک های لقاح نیافته قزل آلای رنگین کمان را می توان به مدت حداقل 48 ساعت خارج از بدن ماهی در درون مایع سلومیک، بدون نیاز به فناوری ویژه ای نگهداری کرد.

صادرات کالا به دلیل ایجاد درآمد ارزی حاصل از آن برای هر کشوری اهمیت فراوانی دارد. عموما کشورهای پیشرفته منابع مالی مورد نیاز خود را که از طریق تولید داخلی تامین نمی شود. از طریق درآمد ارزی ناشی از صادرات تامین می کنند. واردات کاغذهای آماده به کشور نیز با نگرش به رویکرد بالا قابل تغییر است. به طوری که می توان خمیر کاغذ را وارد کرد یا حتی صنایع مربوط به تولید خمیر کاغذ را گسترش داده و با اختصاص درآمد ارزی حاصل از صادرات به نوسازی و توسعه صنایع کاغذ سازی. تولید نهایی کاغذ را در داخل کشور انجام داد و در نتیجه ارزش افزوده بیشتری را نصیب اقتصاد کشور ساخت. طی سال های اخیر تولید فراورده های کاغذی توسط واحدهای صنعتی داخلی روند افزایشی داشته. به طوری که از 329736 تن در سال 77 به 426953 تن در سال 81 رسیده است که حدود 30 درصد افزایش نشان می دهد. البته این مقدار تولید بیش از65 درصد از نیازهای داخلی را جبران کرده است. همچنین واردات و صادرات فراورده های کاغذی نیز سیر صعودی داشته. به طوری که روند واردات انواع فراورده های کاغذی در سال 77 نسبت به سال 72. 6/27 درصد و در سال 81 نسبت به سال 77. حدود 66 درصد افزایش داشته است. میزان صادرات فراورده های کاغذی به خارج نیز در سال 77 نسبت به سال 72. 95 درصد و در سال 81 نسبت به سال 77. حدود 685 درصد افزایش نشان می دهد. به همین ترتیب روند افزایش مصرف انواع کاغذ و مقوا نیز بدیهی است و در سال 77 نسبت به سال 72. 50 درصد و در سال 81 نسبت به سال 77. نزدیک به 50 درصد افزایش داشته است. مشکلاتی از قبیل محدودیت تامین چوب از منابع داخلی و محدود بودن واحدهای خمیرسازی و مواد اولیه. کیفیت نامطلوب کاغذهای تولید داخل و قیمت بیشتر آن نسبت به تولیدات مشابه خارجی وغیره. قابلیت رقابت این صنعت و سهم کشور از بازار داخلی را کاهش داده است. با حمایت از سرمایه گذاری در این صنعت و تاسیس کارخانه های جدید و تقویت مدیریت ها و کاهش قیمت تمام شده در این صنایع. می توان کمک بسزایی به پیشبرد اهداف و توسعه این صنعت کرد و بر مشکلات موجود در این صنعت فائق آمد.

تهران به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای جهان، شرایطی را فراهم آورد تا اثر آلاینده های حاصل از خودروها بر رشد شعاعی درخت زبان گنجشک (Fraxinus excelsior) در سه رویشگاه مورد بررسی قرارگیرد. درختان زبان گنجشک واقع در رویشگاه های میدان آزادی (دارای آلودگی هوای زیاد) و پارک های سرخه حصار و چیتگر (رویشگاه های شاهد و عاری از آلاینده ها) سنین متفاوتی داشتند و مقایسه پهنی دوایر آنها بعد از عملیات تطابق زمانی و استاندارد کردن صورت پذیرفت. آنالیز فلزات سرب، باریم، مس، روی و منگنز در فاصله زمانی پنچ ساله بر روی حلقه های رویشی با استفاده از روش اسپکتروسکوپی (ICP)، نشان داد که بین مقدار فلزات در فاصله زمانی مذکور و در بین سه رویشگاه تفاوت معنی داری وجود ندارد. همچنین بین میزان رویش شعاعی درختان زبان گنجشک میدان آزادی با دو رویشگاه دیگر تفاوت معنی داری مشاهده نشد که دلیل بر عدم اثر معنی داری آلاینده ها بر رویش شعاعی درختان زبان گنجشک است.

در این مطالعه امکان استفاده بالقوه اکالیپتوس کاملدولنسیس در صنعت تخته خرده چوب مورد بررسی قرار گرفت. پس از تهیه خرده چوب ها، به منظور بررسی نحوه تاثیر مواد استخراجی بر روند چسبندگی، میزان مواد استخراجی، PH پس از خشک کردن خرده چوب ها، ظرفیت بافرکنندگی اسیدی و قلیایی اکالیپتوس تعیین شد. تخته های آزمونی از مخلوط اکالیپتوس(با حرف E) و پالونیا (با حرف P) به عنوان گونه بهبوددهنده در 4 سطح (E100 وP0)، (E80 وP20)، (E60 وP40) و (E40 وP60)، زمان پرس در 2 سطح (7 و 10 دقیقه)، درصد چسب مصرفی در دو سطح (8 و 11 درصد) و درصد هاردنر مصرفی در دو سطح (1 و2 درصد) ساخته شدند. پس از ساخت تخته ها، مقاومت خمشی آنها بنابر استاندارد DIN68763 اندازه گیری شد. نتایج مربوط به مقاومت خمشی نشان داد که افزایش پالونیا به اکالیپتوس در ترکیب در بیشتر موارد موجب افزایش مقاومت خمشی می شود که علت آن افزایش میزان فشردگی کیک خرده چوب و کاهش اثر منفی اکالیپتوس در مخلوط است. از طرفی دو عامل زمان پرس و میزان مصرف چسب نقش مهمی در کاهش اثر منفی اکالیپتوس داشتند، به طوری که در همه موارد با افزایش زمان پرس و میزان مصرف چسب، حتی درتخته هایی که 60 درصد اکالیپتوس در ترکیب داشتند، مقاومت خمشی افزایش داشته است. نتایج این تحقیق نشان داد که تخته های ساخته شده با مصرف یک درصد هاردنر در مقایسه با تخته های ساخته شده با مصرف دو درصد هاردنر از مقاومت خمشی مطلوب تری برخوردار بوده اند. به نظر می آید با توجه به اینکه اکالیپتوس دارای مواد استخراجی با طبیعت اسیدی است، این خاصیت به گیرا شدن رزین اوره فرم الدهید در مرحله پرس گرم کمک می کند. به طور کلی، مخلوط خرده چوب اکالیپتوس و پالونیا با نسبت 60 به 40 درصد با مصرف 11 درصد رزین اوره فرم آلدهید و زمان پرس 10 دقیقه بیشترین مقاومت خمشی را نشان داد.

صنعت تولید مبلمان چوبی درجهان درحال رشد است. بنابر برآوردها سالانه 180میلیارد دلار مبلمان درجهان تولید می شود(12). ایران نیز مانند دیگر کشورها به منظور دستیابی به منابع ارزی بیشتر، تلاش دارد تا صادرات خود را افزایش دهد. در این بررسی صادرات و واردات مبلمان کشور طی سال های 80-1370 مورد مطالعه قرار گرفته که با نوسانات زیادی همراه بوده است. صادرات مبلمان چوبی کشور در سال 1370در حدود 3718000 ریال (معادل 53000 دلار) بود که با رشدی قابل توجه به 43368246000 ریال (معادل 24782000 دلار) در سال 1375 رسید، ولی پس از آن دچار کاهش شده و در سال 1380 به 18543823000 ریال (معادل 10566000 دلار) نزول کرد. میزان واردات این محصولات آنچنان زیاد نیست، به طوری که در سال 1370 بر اساس آمار سالنامه های بازرگانی کشور حدود 550000 ریال (معادل 8000 دلار) مبلمان وارد کشور شده، اما این میزان در سال بعد (1371) به مقدار باورنکردنی 33259497000 ریال (475136000 دلار) رسیده و سپس نزول کرده و به صفر (در سال های 1373 و 1374) رسیده است. ولی در سال 1380 واردات بار دیگر افزایش یافته و به 388685000 ریال (معادل 221000 دلار) می رسد(1). با توجه به روند کلی کاهش صادرات و افزایش واردات در سال 1380 نسبت به سال های قبل از آن و وجود مزیت های نسبی تولید در کشور، علائمی از وجود اشکالات ساختاری در سیستم تولید، بازاریابی و صادرات محصولات ایرانی به چشم می خورد. عمده مقاصد صادراتی مبلمان ایران، کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه بویژه آذربایجان و ارمنستان می باشند. بازار داخلی کشور در آینده نه چندان دور با توجه به رشد شدید فعالیت های ساختمانی و وجود قشر جوان در شرف تشکیل خانواده و توسعه فرهنگ مبل نشینی توسعه خوبی پیدا خواهد کرد.

به منظور بررسی تغییرات کیفیت علوفه در مراحل مختلف فنولوژی گونه های مختلف، نمونه برداری از 20 گونه گیاهی در منطقه طالقان در دو مرحله فنولوژیکی صورت گرفت. سپس تجزیه شیمیایی برای اندازه گیری درصد نیتروژن و دیواره سلولی منهای همی سلولز (ADF) نمونه های گیاهی انجام شد. پروتئین خام، ADF، ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) به عنوان عوامل تعیین کننده کیفیت علوفه مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها، از روش تجزیه واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که کیفیت علوفه بر اثر پیشرفت مراحل رشد تغییر می یابد. بیشترین کیفیت علوفه مربوط به مرحله رشد رویشی و کمترین مقدار مربوط به مراحل پایانی دوره رشد است. همچنین بر اساس نتایج این تحقیق، کیفیت علوفه گونه های مختلف با همدیگر در سطح خطای یک درصد تفاوت معنی دار دارند. به طور کلی، در بین گونه های مورد مطالعه، بالا ترین کیفیت مربوط به گونه Lotus goeblia و پایین ترین کیفیت مربوط به گونه Cynodon dactylon است.

آنغوزه (Ferula assa- foetida L.) متعلق به شاخه پیدازادان، زیر شاخه نهاندانگان، رده دو لپه ای ها، راسته جدا گلبرگان و تیره چتریان است. این گیاه یک پایه و مونوکارپیک می باشد، به طوری که در طول رویش فقط یک بار، گل می دهد و سپس دوره رویشی آن خاتمه می یابد. ریشه این گیاه شیره ای را در خود ساخته و ذخیره می کند که با تیغ زدن مورد بهره برداری قرار می گیرد. این پژوهش در مراتع آنغوزه منطقه خمروت شهرستان زرند واقع در شمال غرب کرمان به منظور تعیین رابطه بین قطر ریشه و میزان شیره دهی آن و همچنین مطالعه تاثیر دفعات مختلف تیغ زنی ریشه بر میزان استحصال شیره در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد قطر ریشه برمیزان شیره استحصال شده در سطح احتمال 1/0 درصد معنی دار است. با افزایش قطر ریشه، میزان شیره استحصال شده نیز افزایش یافت، به طوری که میانگین شیره دهی هر بوته 34/43، 62/48، 26/55، 54/62، 38/72 و 90/85 گرم به ترتیب برای ریشه های دارای قطرهای 5-4، 6-5، 7-6، 8-7، 9-8 و 10-9 سانتی متر بود. همچنین نتایج تجزیه واریانس اثر دفعات تیغ زنی بر میزان شیره استحصال شده نشان می دهد که مقدار شیره استحصال شده، در سطح احتمال 1/0 درصد به طور معنی داری تحت تاثیر دفعات تیغ زنی قرار می گیرد. مقدار شیره تا تیغ زنی مرتبه نهم افزایش و پس از آن به طور معنی داری تا تیغ زنی مرحله 14 کاهش می یابد. توصیه می شود ریشه های قطورتر (به قطر 6 تا 10 سانتی متر) تیغ زده شوند و بقیه برای تولید بذر در مراتع باقی بمانند. همچنین عملکرد تولید شیره تا تیغ زنی مرتبه دهم اقتصادی است و به گیاهان مراتع نیز صدمه وارد نمی کند.