فصلنامه منابع طبیعی ایران
سال پنجاه و نهم شماره 2 (تابستان 1385)

فرایندهای زمین شناسی و معدنی، کشاورزی و صنعتی می توانند موجب آزاد شدن عناصر مسمومیت زا در چرخه زیست محیطی شوند. اگر این عناصر از سه برابر حد مجاز و مورد نیاز، وارد بدن شده و مصرف شوند، در درازمدت می توانند خطرآفرین باشند. در این تحقیق به منظور تعیین ویژگی های ژئوشیمیایی آب های زیرزمینی متاثر از زون های آلتراسیون هیدروترمال در منطقه تارم، 31 نمونه آب در مناطق با دگرسانی گرمابی و در واحدهای سنگی دگرسان نشده (رسوبات کواترنر، سنگ های آذرآواری و گدازه های سالم، گرانیت و طبقات مارنی) برداشت و مورد آنالیز شیمیایی و عنصری قرار گرفت. ویژگی های هیدروژئوشیمیایی نمونه ها با استفاده از تکنیک های آنالیز چند متغیره شامل آنالیز خوشه ایو تحلیل تمیزی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج، نشان داد که آب های آلوده و آلایش یافته توسط زون های آلتراسیون به خوبی از آب های دیگر مناطق تارم با استفاده از روش های آماری چندمتغیره قابل تشخیص و تفکیک اند. به منظور بررسی ماهیت شیمیایی گروه های آب به دست آمده از آنالیزهای چندمتغیره، مقادیر میانگین هر یک از شاخص های شیمیایی در هرگروه با استفاده از نمودار استیف مورد ارزیابی قرار گرفت. مقایسه گروه ها نشان می دهد که کیفیت آب به تدریج با افزایش میزان تاثیر زون های آلتراسیون به شدت کاهش یافته است، به نحوی که آب های مناطق دگرسانی دارای طعم ترش، مضر تا بی نهایت مضر برای شرب و بسیار نامناسب برای کشاورزی می باشند.

شور شدن آب و خاک یکی از عوامل مهم تخریب اراضی و بیابان زایی است که در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا به طور گسترده ای اتفاق می افتد. هدف اصلی این تحقیق مشخص کردن مناطق با خاک های شور و همچنین بررسی عوامل موثر درتخریب اراضی و شور شدن خاک در دشت ورامین بوده است. برای رسیدن به هدف تحقیق، در ابتدا مرز حوضه مطالعاتی بسته شد، سپس به کمک نقشه های زمین شناسی، توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای و عملیات میدانی، خاک های شور و همچنین عوامل موثر در تخریب و شوری زایی دشت ورامین شناسایی شد. نقشه کاربری اراضی به کمک پردازش تصاویر ماهواره ای و مطالعات میدانی به دست آمد و سپس با استفاده از تصاویر ماهواره ای، نقشه کاربری اراضی، نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی، واحدهای همگن ازنظر میزان بازتاب طیفی بر روی تصاویر ماهواره تعیین شد. سپس با توجه به واحدهای همگن طیفی، نمونه گیری خاک صورت گرفت و شاخص های هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم از آن استخراج شد. با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی، نقشه های هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم خاک به دست آمد. در مرحله بعد به کمک داده های موجود از چاه های بهره?برداری و پیزومترها و همچنین ایستگاه های هیدرومتری به بررسی آب زیرزمینی و آب سطحی پرداخته شد و تاثیر هر کدام در تخریب اراضی مشخص شد. همچنین تاثیر سازندهای زمین شناسی بر منابع آب زیرزمینی و سطحی بررسی شد. نقشه کاربری اراضی به دست آمده نشان داد که دشت ورامین دارای اراضی کشاورزی، مراتع و اراضی بایر است. مناطق شمال غربی، غرب وجنوب غربی تحت تاثیر آب های با کیفیت پایین قرار دارند. در پاره ای از این مناطق سازندهای تخریبی نیز منابع آب سطحی را تحت تاثیر قرار می دهند، این موضوع سبب تخریب اراضی این قسمت شده است. اراضی کشاورزی دشت بجز در مناطق مرکزی در سایر مناطق به دلیل استفاده از روش های سنتی آبیاری و استفاده از آب های با کیفیت پایین دچار تخریب شده اند. همچنین بالا آمدن سطح سفره آب زیرزمینی در مناطق جنوب غربی تا جنوبی دشت، اراضی این قسمت را دچار بحران ساخته است. به طور کلی بررسی ها حاکی از این بود که شرایط اقلیمی و آب و هوایی، افزایش سطح ایستابی، استفاده از آب های شور و لب شور به منظور کشت و زرع، حفر غیرمجاز چاه های عمیق و بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی، ورود فاضلاب های شهری، صنعتی به رودخانه جاجرود، ورود مازاد آب برگشتی ناشی از آبیاری به رودخانه، مدیریت نامناسب و عدم وجود زهکش در بسیاری از اراضی کشاورزی، وجود سازندهای میوسن از عوامل اصلی تخریب اراضی در منطقه اند.

مشکلاتی که در عصر حاضر در چرخه آب پدید آمده، هزینه ای است که انسان به دلیل عدم شناخت صحیح این چرخه پیچیده و نیز نداشتن برنامه ریزی در طرح ها به لحاظ ارتباط بین مدیریت آب و تحولات جوامع، متحمل شده است. این تحقیق ارتباط نوع کاربری اراضی را با بیلان آبی حوزه های آبخیز، بررسی می کند. ابزار این بررسی، مدل ریاضیSWAT است. این مدل دارای توان شبیه سازی برای شش پدیده هیدرولوژیکی و بیولوژیکی شامل دبی روزانه رودخانه، رسوب روزانه، بیلان آبی، کیفیت آب، تولید محصولات زراعی، برآورد تولید پوشش گیاهی مرتعی با اعمال مدیریت سیستم های چرایی دام برای حوزه های فاقد آمار است. دراین تحقیق، شبیه سازی دبی روزانه و بیلان آبی در کاربری های اراضی حوزه آبخیز معرف کسیلیان موردنظر می باشد. کاربری های مورد بررسی شامل مرتع، جنگل، اراضی زراعی و زراعی- مسکونی است. شبیه سازی در هر یک از این کاربری ها و در دو دوره زمانی صورت گرفته است. این دوره ها شامل واسنجی و اعتبارسنجی مدل است. دوره واسنجی، چهار سال (1981-1978) و دوره اعتبارسنجی، شش سال (1986-1981) بوده است. بعد از عملیات واسنجی، مدلSWAT، رواناب را با 69/. =R2 نسبت به رواناب اندازه گیری شده شبیه سازی کرد. در تحلیل کاربری های اراضی با توجه به قابلیت های مدل SWAT، شش گزینه کاربری اراضی برای حوزه معرف کسیلیان، با توجه به روند تغییرات کاربری اراضی در دوره های گذشته، حال و آینده تبیین شد. گزینه های فرض شده در جهت دو گرایش مثبت و منفی قرار دارند. در گرایش مثبت مدیریت اراضی در جهت استعداد اصلی منطقه (کاربری جنگل)، بررسی شد و گرایش منفی در جهت کاربری های زراعی، مرتعی و مسکونی فرض شد. مدل SWAT در کاربری زراعی با توجه به تغییرات گونه ها، دوره های تناوب زراعی و کود، شاخص های چرخه هیدرولوژیکی وتولیدات گیاهی را شبیه سازی کرد.

نمکی شدن اراضی حوزه آبخیز دریاچه ارومیه، بویژه شمال شرق، شرق و جنوب شرق آن و گسترش شوره زارها به ضرر زمین های زراعی، از موضوعات مربوط به مسائل ژئومورفولوژی است که مقاله حاضر عوامل اصلی پیدایش این پدیده علاوه بر تهدید اراضی زراعی دشت سراب و شور کردن آب های سطحی و زیرزمینی، با ورود آب های سطحی شور به وسیله رودخانه آجی چای به دشت تبریز، سبب ته نشین شدن املاح نمکی و نفوذ آب های شور به آبرفت های این منطقه شده و موجبات شوری روزافزون منابع آب زیرزمینی بر تبدیل اراضی حاصلخیز به خاک های شور و قلیای ثانوی را فراهم آورد...

در تحقیق حاضر به منظور بهینه سازی رابطه دبی آب و دبی رسوب معلق، پس از انتخاب ایستگاه های هیدرومتری واقع بر شاخه اصلی گرگانرود، ابتدا اقدام به آزمون همگنی داده ها با استفاده از روش اسمیرنوف-کلموگرف شد. پس از اطمینان از صحت و همگن بودن داده ها، با استفاده از آمار دبی متوسط روزانه جریان و به کمک نرم افزار Technical Hydrology هیدروگراف ماهانه جریان برای کل دوره آماری ایستگاه های منتخب رسم شد. سپس با استفاده از معادله انتقال رسوب و با در نظر گرفتن معیارهای هیدرولوژیکی و اقلیمی از قبیل وضعیت هیدروگراف، کلاسه بندی مقادیر دبی و زمان اندازه گیری جریان اقدام به آزمون مدل های مختلف شد. در تمامی مدل ها رابطه رگرسیونی بین مقادیر دبی آب و دبی رسوب برقرار شد و شاخص های a و b معادله انتقال رسوب در هر بخش از مدل به دست آمد. برای انتخاب مدل بهینه از شاخص میانگین مربعات خطا استفاده شد. بر اساس این شاخص، در هر ایستگاه مدلی که دارای کمترین مقدار میانگین مربعات خطا باشد، به عنوان مدل بهینه در نظر گرفته شد. نتایج حاصله نشان داد که مدل متداول برآورد رسوب که در آن فقط از یک معادله به عنوان معادله سنجه رسوب استفاده می شود، در بین مدل های مورد مطالعه دارای بیشترین میزان خطا در برآورد رسوب معلق است و پیشنهاد می شود که تاحد امکان از مدل هایی که خطای کمتری در برآورد رسوب دارند، استفاده شود.

وقوع سیلاب واریزه ای نیازمند تامین رسوب زیادی است که به طورمعمول از طریق لغزش های کم عمق اطراف آبراهه و دامنه های ناپایدار فراهم می شود. مطالعه ویژگی های این دامنه ها و تحلیل پایداری آنها در شناسایی و شناخت کامل تر نقش آنها در پدیده سیلاب واریزه ای از راه های ارزیابی پتانسیل خطر این پدیده در حوزه های آبخیز است. در این مطالعه که در حوزه آبخیز زیارت گرگان انجام گرفته، پس از تهیه نقشه رخساره های فرسایشی، رخساره فرسایش آبراهه ای که فقط در زیر حوزه یک پراکنش داشت، مورد مطالعه مکانیک خاک قرار گرفت و پایداری آن تحلیل شد. حدود آتربرگ و پارامترهای مقاومتی خاک در آزمایشگاه تعیین گرفت و نوع کانی های رسی نیز با استفاده از آزمایش XRD مشخص شد. تحلیل پایداری دامنه ها نشان داد که فاکتور ایمنی دامنه ها در کلیه نمونه های مورد بررسی کمتر از یک است که حاکی از پتانسیل زیاد ناپایداری این دامنه هاست. کانی رسی غالب در نمونه های مورد مطالعه ایلیت و کلریت و مقدار کانی رسی کائولینیت بسیار ناچیز بود.

برآورد بیشترین بده لحظه ای سیل در حوزه های آبخیز بدون آمار یا با نواقص آماری بخصوص در حوزه های آبخیز کوچک، یکی از مسائل مهم در طرح های آبخیزداری و منابع آب است. در این تحقیق برای یافتن روشی قابل قبول به منظور برآورد بیشترین بده سیل در حوزه های آبخیز کوچک، دو روش، یکی مبتنی بر سطح حوزه و دیگری مبتنی بر خصوصیات گیتانگاری و بارش حوزه مورد بررسی قرار گرفت. برای تعیین تاثیر میزان بارش، حوزه های انتخابی در دو منطقه شمال البرز (مازندران، گرگان و گیلان) و آذربایجان (آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی) انتخاب شدند. با توجه به نتایج به دست آمده، از میان روش های مبتنی بر سطح حوزه، روش هورتون و از میان روش های مبتنی بر خصوصیات گیتانگاری و بارش حوزه، روش ترسیمی سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) دارای کمترین خطا بوده اند. روش اداره راه آمریکا ((FHWA دارای بیشترین خطا و عدم کارایی مناسب برای برآورد دبی اوج در این مناطق بوده است. در روش های مبتنی بر سطح حوزه تفاوت محسوسی بین دو منطقه از لحاظ میزان خطا مشاهده نمی شود، اما در دسته روش های دیگر، میزان خطا در منطقه شمال خیلی بیشتر از منطقه آذربایجان بوده است. با توجه به نتایج به نظر می رسد که میزان بارش عامل عمده ای در تفاوت ایجاد شده بین دو منطقه از لحاظ میزان خطاست. به طورکلی روش ترسیمی SCS دارای کمترین خطا نسبت به روش های دیگر تعیین بیشترین بده سیل بوده است.

این مطالعه به تعیین ارزش تفریحی پارک جنگلی سی‎‎‎‎‎‎سنگان و اندازه‎گیری میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای منافع تفریحی این پارک با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه می‎‎‎‎‎پردازد. برای اندازه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎گیری میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از مدل Logit استفاده شد و بر اساس روش حداکثر درست نمایی، شاخص های این مدل برآورد شدند. نتایج نشان می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎دهد که 8/78 درصدافراد مورد بررسی در این مطالعه، حاضر به پرداخت مبلغی برای استفاده تفریحی از پارک‎های جنگلی اند و متوسط تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای ارزش تفریحی پارک جنگلی سی‎‎سنگان، 2477 ریال برای هر بازدید است. ارزش تفریحی سالانه این پارک 2535835 ریال در هکتار (291 دلار در هکتار) برآورد شده‎‎‎است. همچنین نتایج نشان می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎دهد که پارک‎‎های جنگلی ارزش تفریحی قابل توجهی دارند این ارزش برای سیاستگذاران و تصمیم‎گیران توجیهی فراهم می‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎کند تااز کیفیت پارک‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎های جنگلی حمایت کرده و از کم جلوه‎دادن منابع جنگلی جلوگیری کنند

در منطقه ساحلی جفرود، ناحیه شمال شرقی خمام، اقدام به کاشت گونه کاج بادامی کرده اند. آزمایش اولیه از طریق محلول پاشی و بررسی های صحرایی نشان داده که درختان کاج بادامی منطقه با کمبود شدید عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم مواجه اند. آزمایش کودی فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در این منطقه پیاده شد. فاکتور اول شامل کود اوره در سه سطح: (kgN/ha112a1=، kgN/ha224a2=، kgN/ha336a3=)، ‎‎فاکتور دوم شامل کود سوپر فسفات در سه سطح (kg p2o5/ha56b1=، kg p2o5/ha112b2=، kgp2o5/ha168b3=) و فاکتور سوم شامل کود کلرورپتاسیم در سه سطح (kgk2o/ha8/22c1=، kgk2o/ha6/45c2=، kgk2o/ha4/68c3=) بود. کوددهی دوبار، در شهریور 78 و فروردین 79 صورت گرفت. به منظور مشخص کردن تاثیر کودها، رشد طولی و قطری و افزایش طول سوزن های درختان و غلظت عناصر مذکور در سوزن ها اندازه‎گیری شد. نتایج نشان داد که کودهای اوره و سوپر فسفات و کلرور پتاسیم به طور توام بر رشد سوزن و رشد ارتفاع تاثیر معنی‎دار داشتند. بیشترین رشد سوزن و ارتفاع در حالت تیماری مرکب از سطح سوم کود اوره سطح دوم کود سوپر فسفات و سطح دوم کود کلرورپتاسیم به دست آمد. بین رشد سوزن و رشد ارتفاع همبستگی زیاد و معنی‎داری به دست آمد. نتایج نشان داد که مهم ترین عنصر محدودکننده رشد، نیتروژن است.

در تحقیق حاضر اثر روش های مختلف جنگلکاری با بذر بر نرخ جوانه زنی بذر و زنده مانی نونهال های بلند مازو مطالعه شد. برای این منظور در یک توده بلوط- آزاد، 6 پلات 1000 متر مربعی با تاج پوشش 30 تا 50 درصد، جهت شمالی، خاک رسی- لومی و ارتفاع 250 متر از سطح دریا در جنوب شهرستان نور انتخاب شد. در این پلات ها بذرهای بلند مازو پس از تعیین قوه نامیه تحت 5 روش جنگلکاری با بذر (بذر پاشی، خراش سطحی خاک همراه با بذر پاشی و بذر کاری در عمق های 5، 10 و 15 سانتی متر) قرار گرفتند. در اواخر فصل رویش نخست (آبان) مشخص شد اگرچه تیمار خراش سطحی خاک همراه با بذرپاشی در مقایسه با تیمار بذرپاشی از نرخ جوانه زنی بیشتری برخوردار است، اما کاشت بذر در عمق 5 سانتی متر از این نظر بهترین تیمار است. در هر یک از تیمارهای بذرکاری، جوانه زنی تا اواخر فصل رویش با روندی نزولی ادامه می یابد، اما در تیمارهای بذرپاشی و خراش سطحی همراه با بذرپاشی، که بذر تحت آنها در تماس مستقیم با سطح زمین قرار می گیرد، این روند تا اواخر تیر پایان می پذیرد. متوسط نرخ زنده مانی نونهال ها از 42 درصد برای تیمار خراش سطحی خاک همراه با بذرپاشی تا 71 درصد برای تیمار بذرکاری در عمق 5 سانتی متر متغیر است، اما به دلیل زیاد بودن تفاوت های درون گروهی، تفاوت آماری معنی داری در نرخ زنده مانی تیمارهای مختلف وجود ندارد. از نتایج این تحقیق استنتاج می شود که با توجه به نرخ جوانه زنی بالاتر، بهترین روش جنگلکاری با بذر بلند مازو در منطقه مورد مطالعه و مناطق مشابه کاشت بذر در عمق 5 سانتی متر است.

پایین بودن تراکم طولی جاده و قرارداشتن آن در بالای دامنه، سبب محدودیت فعالیت اسکیدرها می شود، درنتیجه اسکیدر حجم کمتری از چوب را با صرف مدت زمان طولانی تری ازمنطقه قطع خارج می کند. برای مقایسه کشیدن چوب به بالاوپایین دامنه دو پارسل که آماده خروج چوب بودند، انتخاب واجزای خروج چوب با روش زمان سنجی (Time Study) پیوسته ازمحل قطع تا دپو و بالعکس اندازه گیری شده، وباسیستم نرم افزار کامپیوتری (Excel) نمودار آن رسم شد. داده ها از طریق معادله رگرسیون دومتغیره که فاصله چوبکشی به عنوان متغیر مستقل X و زمان، هزینه چوبکشی ومیزان تولید متغیر وابسته Y در نظرگرفته شد. کل حجم چوب خارج شده به بالاوپایین دامنه به ترتیب در 16 ساعت 200 و در 11 ساعت 258 مترمکعب بوده است. متوسط چوب خارج شده در هر ساعت به ترتیب 5/12 و 5/23 مترمکعب به دست آمد. متوسط حجم چوب خارج شده درهرنوبت چوبکشی به ترتیب 2/3 و5 مترمکعب بود. متوسط حجم چوب خارج شده در هر روز به ترتیب 34 و 43 مترمکعب به دست آمد. حداکثرحجم چوب خارج شده در هر نوبت چوبکشی به ترتیب 6و5/8 مترمکعب بود. با افزایش فاصله چوبکشی در هر دو پارسل زمان خروج چوب افزایش می یابد، با این تفاوت که درشیب مثبت حداکثر زمان خروج چوب نسبت به شیب منفی دوبرابرمی شود و هزینه چوبکشی نیز در شیب مثبت بیشتر از شیب منفی و میزان تولید درشیب مثبت کمتراز شیب منفی است

دراین مطالعه تغییرات نقطه اشباع الیاف (FSP) چوب راش ایران (Fagus orientalis L.) در محور طولی و جهات اصلی درخت مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور دواصله درخت سالم راش ازجنگل ویسر قطع و 4 دیسک به فواصل معین در طول تنه هر درخت گرفته شد. سپس در چهارجهت اصلی هردیسک اقدام به نمونه برداری گردید. برای تعیین نقطه اشباع الیاف نمونه های هرگز خشک نشده چوب راش، از روش «صفحه متخلخل تحت فشار» استفاده شد. در نهایت مقادیر حاصل از اندازه گیری و تغییرات آنها در جهت طولی تنه و در چهار جهت شمال، جنوب، شرق و غرب تنه درخت مورد تجزیه و تحلیل آماری قرارگرفتند. نتایج حاصل از اندازه گیری ها نشان می دهد که تغییرات FSP در محور طولی درخت چندان منظم نبوده واز لحاظ آماری معنی دار نیست. با وجود این بیشترین مقدارFSP مربوط به ارتفاع سوم (cm555) و درحدود 04/31 درصد و کمترین مقدار آن مربوط به ارتفاع اول (cm215) و حدود 11/27 درصد است. تغییرات نقطه اشباع الیاف در جهات مختلف درخت نیز از لحاظ آماری معنی دار نبود، اگرچه بیشترین مقدار برای جهت شرق درخت (16/31 درصد) و کمترین مقدار برای جهت غرب درخت (26/28 درصد) تعیین شد.

در این تحقیق تاثیر قارچ رنگین کمان (Coriolus versicolor) در حالت طبیعی بر روی گونه زربین دست کاشت (Cupressus sempervirens) با استفاده از روش kolleschale بنابر استاندارد و مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور ازطرح فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی استفاده شد. سه رویشگاه جغرافیایی با ارتفاع های 40، 500 و 1000 متری از سطح دریا در منطقه نوشهر انتخاب و از هر پارسل 3 اصله درخت و در مجموع 9 درخت به صورت کاملا تصادفی نشانه گذاری و قطع شد. از هر درخت یک قطعه به طول 30/1 متر از ارتفاع 1 متری سطح زمین به بالا قطع و برای بررسی خواص مکانیکی و کاهش جرم به آزمایشگاه دانشگاه آزاد چالوس منتقل شد. پس از 14 هفته مجاورت نمونه های چوب با قارچ موردنظر (در شرایط حرارت 25درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 75 درصد) کاهش جرم، مقاومت فشاری موازی الیاف و مقاومت به سختی نمونه ها اندازه گیری، سپس با نمونه های شاهد مقایسه شد. مقایسه کاهش جرم نمونه ها نشان داد که چوب آلات واقع در ارتفاع های 40 و 500 متر از سطح دریا در گروه چوب های کم دوام، ولی چوب آلات واقع در ارتفاع 1000 متری در دسته چوب های با دوام متوسط قرار گرفت. مقاومت به سختی نمونه ها با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش یافت، به طوری که این اختلاف در سطح 1 درصد معنی دار بود و کاهش این مقاومت نیز در نمونه های پوسیده هر پارسل نسبت به نمونه های شاهد همان پارسل در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری داشت. مقاومت فشاری موازی الیاف بلوک های (درختان) هر پارسل تفاوت معنی داری با هم نشان ندادند، ولی این مقاومت در ارتفاع های بالاتر بیشتر بود، به طوری که ارتفاع از سطح دریا در سطح 1 درصد روی تنش حداکثر (تنش لهیدگی) نمونه ها تاثیر معنی داری داشت.

این تحقیق با هدف بررسی امکان تولید کاغذ فلوتینگ از ساقه کلزا به روش سودا و مقایسه آن با کاه برنج انجام گرفته است. ترکیبات شیمیایی شامل سلولز، لیگنین، مواد استخراجی و خاکستر به تفکیک برای ساقه کلزا و کاه برنج تعیین شد که میانگین آن برای کلزا به ترتیب 1/41، 6/17، 12/8 و 21/6 درصد و برای برنج به ترتیب 7/48، 23/18، 21/5 و 13 درصد است. برای بررسی قابلیت های ساقه کلزا و تعیین تیمارهای مناسب برای تولید کاغذ فلوتینگ، در هر یک از دو حالت ساقه کلزا و کاه برنج 3 محدوده از بازده خمیر کاغذ انتخاب شد. در مورد ساقه کلزا تیمارهای انتخاب شده دارای بازده 93/52 تا 68/59 درصد و عدد کاپای 17/97 تا 1/67 و در مورد کاه برنج تیمارهای انتخاب شده دارای بازده 32/56 تا 12/68 درصد و عدد کاپای 15/17 تا 01/31 بوده اند. پس از پالایش و رسیدن به درجه روانی حدود 50 + 300 (ml، CSF) برای هر یک از تیمارهای منتخب، به ساخت کاغذ فلوتینگ 127 گرمی و ارزیابی ویژگی های فیزیکی و مقاومتی آنها اقدام شد. ویژگی های فیزیکی از قبیل ضخامت و دانسیته کاغذ و ویژگی های مقاومتی از جمله مقاومت به پارگی، مقاومت به ترکیدن و له شدن کنگره ای در کاغذهای تهیه شده از تیمارهای منتخب کلزا و برنج بررسی شد. با در نظر گرفتن تجزیه و تحلیل های انجام شده، کاغذهای تهیه شده از خمیر نیمه شیمیایی سودای کلزا در مقایسه با برنج دارای دانسیته پایین تر و خصوصیات مقاومتی بالاتر(بجز شاخص مقاومت به ترکیدن) است. کاغذ فلوتینگ تولیدشده از کلزا در مقایسه با سایر گیاهان غیر چوبی مانند باگاس و کاه غلات، کیفیت قابل قبولی دارد. در نتیجه ساقه کلزا را می توان به عنوان منبع سلولزی احتمالی برای ساخت کاغذ فلوتینگ توصیه کرد.

مطالعات نشان می دهد که شرایط استقرار مکانی نامناسب واحدهای تخته چندلا و روکش موجب شده تولید در این زمینه رضایت بخش نباشد و ضرورت دارد برای استقرار صحیح واحدها در آینده و رفع این مشکل از روش های علمی استفاده شود. برای دستیابی به این مهم نخست شاخص های موثر در استقرار واحدها، شناسایی، سپس یک سلسله مراتب تصمیم گیری طراحی و ارزش وزنی شاخص ها با استفاده از روش AHP محاسبه شد.?مقادیر شاخص ها با توجه به گزینه ها از واحدهای دولتی و خصوصی به دست آمد. ارزش های وزنی و مقادیر شاخص ها به منظور اولویت بندی گزینه ها در روشTOPSIS?? فازی مورد استفاده قرار گرفت. استان های مستعد برای استقرار واحدها بر اساس اولویت های به دست آمده شناسایی و تعیین گردیدند. نتایج نشان می دهد استان کردستان اولین گزینه برای استقرار واحدهای تخته چندلا و روکش محسوب می شود.

در این مطالعه به منظور جوهرزدایی کاغذهای روزنامه باطله و کاغذهای باطله مخلوط اداری از روش آکواسل (تعلیق در محیط آبی) استفاده شد. در روش آکواسل از مخلوط آب-حلال آلی و مواد فعال سطحی برای حل کردن، پراکنده سازی و دفع جوهر استفاده می شود. حذف بهتر جوهر به إعمال شرایط مناسب زمان ماندگاری، دما، نوع حلال و سن چاپ بستگی دارد. در پایان فرایند، جوهر و سایر آلاینده ها که در حلال حل شده اند با سرریز کردن دفع می شوند. نتایج نشان داد که بالاترین روشنی در زمان ماندگاری 4 ساعت، دمای60 درجه سانتی گراد وسن چاپ شش ماه در هر دو نوع کاغذ روزنامه باطله و باطله اداری حاصل می شود. در این آزمایش بهترین حلال زایلن بود و از دی کلرومتان نمی توان استفاده کرد. همچنین نشان داده که با افزایش توام زمان ودرجه حرارت و کاهش سن چاپ، روشنی افزایش می یابد و نیز افزایش زمان یا درجه حرارت به تنهایی موجب افزایش روشنی می شود. سن چاپ کمتر، روشنی بیشتری در پی دارد وبر اساس نتایج به دست آمده، عمده کهنه شدن در 6 ماهه اول صورت می گیرد و پس از آن کهنه شدن اثر زیادی بر خواص نوری ندارد.

این مقاله حاصل پ‍ژوهش از اردیبهشت تا شهریور 1382 است. در این تحقیق برخی عوامل مهم در انتخاب مکان آشیانه سازی 7 گونه پرنده جوجه آور مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون آنالیز واریانس یکطرفه اختلاف معنی داری در انتخاب مکان آشیانه سازی میان گونه های مورد مطالعه وجود داشت. 67 درصد جمعیت های پرستوی دریایی گونه سفید Chlidonias hybridus مناطق با عمق بیش از 170 سانتی متر و 53 درصد جمعیت های بوتیمار کوچک Ixobrychus minitus کمترین عمق را برای آشیانه سازی انتخاب کردند. بیشترین ارتفاع آشیانه از سطح آب مربوط به سسک تالابی بزرگ Acrocephalus arundinaceus، کمترین آن به پرستوی دریایی گونه سفید C.hybridus و کشیم کوچک Tachybaptus ruficollis مربوط است. 40 درصد جمعیت های پرستوی دریایی گونه سفید C.hybridus در فاصله 5/0- 25/0 متری پوشش های گیاهی آشیانه می سازندو بیشترین وابستگی را به این پوشش ها دارند، درصورتی که جمعیت های کشیم کوچک T.ruficollis سطوح باز آب با پوشش گیاهی کم را انتخاب کرده اند. آشیانه های چنگر نوک سرخ G.chloropus، کشیم کوچک T.ruficollis و بوتیمار کوچک I.minitus در فواصل نسبتا زیاد از هم قرار دارند، درصورتی که پرستوی دریایی گونه سفید C.hybridus و سسک تالابی بزرگ A.arundinaceus کلونی و نزدیک به هم آشیانه می سازند. بیشترین همپوشانی تیپ زیستگاهی بر اساس نمایه شونر (1970) بین بوتیمار کوچک I.minitus - چنگر نوک سرخ G.chloropusو نیز بین بوتیمار کوچک I.minitus – کشیم کوچک T.ruficollis (93/0) بوده و کمترین همپوشانی (64/0) بین سسک تالابی بزرگ A.arundinaceus و کشیم کوچک T.ruficollis وجود داشته است.

فقدان اطلاعات کافی درباره بسیاری از گونه های حیات وحش مانع از برنامه ریزی دقیق برای مدیریت این گونه ها شده است. در این تحقیق اطلاعاتی در مورد متغیرهای جمعیت شناختی و اندازه جمعیت گوسفند وحشی در منطقه انگوران، زنجان از مهر 1382 تا اردیبهشت 1383 جمع آوری شده است. نتایج سرشماری کل جمعیت در سال 1382 به کمک افراد اداره کل محیط زیست زنجان برابر با 1658 به دست آمد. درستی این مقدار با تقسیم بندی منطقه انگوران به 8 زیرناحیه و انتخاب تصادفی 6 مورد از آنها و سرشماری داخل این 6 زیرناحیه انتخاب شده، بررسی شد. نرخ رشد جمعیت بر اساس داده های به دست آمده از سرشماری طی سال های 1372 الی1382 و برازش رگرسیون خطی به آنها و محاسبه شیب خط رگرسیون به عنوان نرخ رشد جمعیت، به دست آمد. نرخ افزایش ذاتی جمعیت گوسفند وحشی منطقه انگوران با در نظر گرفتن وزن متوسط گوسفند بالغ برابر 106/24 کیلوگرم، 47/0 برآورد شد. نرخ مرگ و میر برای گوسفندهای نر بالغ با جمع آوری جمجمه و تشکیل جدول زندگی محاسبه شد. احتمال های انقراض برای جمعیت گوسفند وحشی ناحیه مورد مطالعه، به کمک نرم افزار ورتکس محاسبه شد. در این زمینه شش سناریوی مختلف شبیه سازی شد و در سناریوی ششم سعی شد با تغییر مکرر شاخص های ورودی ورتکس، نرخ رشد شبیه سازی شده مشابه نرخ رشد محاسبه شده گردد. به دلیل اهمیت انگل ها در پویایی جمعیت گوسفندان وحشی، انگل های سرگین نیز مورد مطالعه قرار گرفت. نتیجه این بررسی شناسایی انگل هایی از جنس های تریشوریس و مارشالاژیا است. همچنین نماتود های معمولی و اووسیت نیز مشخص شدند که برای شناسایی دقیق جنس آنها به کشت آزمایشگاهی آنها نیاز است.

چکیده:بعد از هر بارندگی در مناطق خشک، حلالیت و در نتیجه قابلیت دسترسی عناصر غذایی موجود در خاک به میزان قابل توجهی افزایش می آبد که آن را در اصطلاح پالس آب و یا عناصر غذایی می گویند. فاصله زمانی نسبتا طولانی بین دو بارندگی نیز اینترپالس نامیده می شود. به منظور آگاهی از چگونگی تاثیر شرایط پالس و اینتر پالس بر رشد و استقرار نهال های گیاهان، یک آزمایش گلخانه ای طراحی شد که در آن تیمارهای مختلف دسترسی به آب و عناصر غذایی بر گیاه مرتعی ارزن پادزهری (Panicum antidotale) بومی مناطق خشک ایران اعمال شد. برای بررسی میزان جذب عناصر در زمان پالس ها، و میزان هدررفت آنها در زمان های اینترپالس، از ایزوتوپ های پایدار ازت استفاده شد. نتایج نشان داد که گیاه ارزن در اوایل دوره رشد، به دلیل بالا بودن نسبت ریشه به ساقه و داشتن ریشه های ظریف تر، بیشتر قادر بود از پالس های ازت 15 استفاده کند. استفاده بیشتر از پالس های عناصر غذایی سبب بهبود استقرار نهال ارزن در شرایط رقابتی شد. از طرف دیگر مشخص شد که نهال های جوان ارزن، نسبت به پایه های مسن، راحت تر مواد غذایی جذب شده را از دست می دهند که این مسئله می تواند سبب تضعیف استقرار آنها در طبیعت شود. بنابراین در شرایط طبیعی فقط در صورتی توانایی بیشتر نهال های ارزن (در استفاده از پالس ها) سبب بهبود استقرار آنها در طبیعت خواهد شد که فواصل بین رگبارهای ابتدای فصل کوتاه باشد، تا (در زمان های اینتر پالس) عناصر جذب شده به صورت هدررفت (مرگ اندام های هوایی گیاه) از دسترس خارج نشوند.

آتش سوزی یکی از ابزارهای مدیریت در اصلاح ترکیب پوشش گیاهی علفزارهااست. آتش سوزی های کنترل شده موجب حذف گیاهان بوته ای خشبی غیر قابل هضم می شود و از تجدید حیات باقی مانده علوفه خوبی به دست می آید. آتش سوزی غیرعمدی که در شهریور 1377 در قرق تحقیقاتی سردول خلخال رخ داد، حدود 3 هکتاراز محدوده قرق و قسمتی از خارج از قرق طعمه حریق شد. با توجه به اینکه قبل از آتش سوزی ترکیب گیاهان آن با استفاده از روش ترانسکت گذاری وکوادرات مطالعه شده بود و محل های ترانسکت ها با کوبیدن میله های فلزی مشخص شده بود، تغییراتی که بعدازآتش سوزی ایجاد شده باردیگر در تابستان 1379 مورد مطالعه قرار گر فت. نتایج نشان داد گیاهان بوته ای ساقه چوبی از 81/24 درصد (نسبت به پوشش گیاهی کل) به 2 درصد تقلیل ، ولی گیاهان گندمیان دائمی از 97/ 51در صد (نسبت به پوشش گیاهی کل) به 63/80 درصد افزایش یافته است. با مقایسه ارقام، مذکورنتیجه می شود درصد پوشش کل نسبت به قبل کاهش یافته است، ولی درصد گیاهان کلاس??? افزایش وگیاهان کلاس? ?? کاهش نشان می دهد، در واقع از نظر کمیت بصورت مقطعی پوشش گیاهی کاهش یافته، ولی از نظر کیفیت افزایش نشان می دهد، شایان ذکر است در تابستان 1381 دوباره تجدید حیات گونه های سوخته شده بوته ای و گندمیان دائمی بررسی شد و نتایج نشان داد که حدود 30 درصد از بوته ای ها (Astragalus aureus) و حدود 100 درصد گندمیان دائمی (Festuca ovina، Bromus tomentelus) تجدید حیات یافته اند و پوشش کل به 5/64 درصد افزایش یافته است. ازاین رو می توان نتیجه گرفت در شرایطی که محدودیت فرسایش خاک نباشد، از بین بردن گیاهان خاردار مهاجم از طریق آتش سوزی موجب بهبود و گسترش گیاهان علفی دائمی می شود.