فهرست مطالب

کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی - پیاپی 21 (پاییز و زمستان 1389)

نشریه کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی
پیاپی 21 (پاییز و زمستان 1389)

  • 262 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1389/12/01
  • تعداد عناوین: 10
|
  • اشرف خسروی، اسحاق طغیانی صفحه 9
    شاهنامه اثر ارزشمند ملی و محصول ناخودآگاه جمعی اقوام ایرانی و از نوع حماسه است و داستان های آن بویژه در بخش های اسطوره ای و حماسی، می تواند نمادین و دارای معانی ژرف و عمیق باشد. یکی از زمینه هایی که می تواند بستر پژوهش شاهنامه باشد و آثار و نتایج مفیدی به دست دهد، بستر روان کاوی و روان شناسی است. بر اساس نظر کارل گوستاو یونگ، آنیما (وجود مادینه)، از مهمترین موضوعات نظریه روان شناسی تحلیلی شخصیت است که به صورت های دوگانه سازنده و ویرانگر نمود پیدا می کند. در شاهنامه داستان های غنایی عاشقانه ای وجود دارد که از این دیدگاه قابل بررسی اند. معشوقه های شاهنامه در کنار داشتن جلوه های غنایی می توانند نمود های دوگانه آنیما باشند که در ناخودآگاه جمعی قوم ایرانی وجود داشته و در اسطوره و پس از آن در حماسه پدیدار شده اند. سودابه و رودابه دو معشوقه مهم و اثرگذار شاهنامه اند که یکی آنیمای منفی و دیگری آنیمای مثبت ناخود آگاه است که در حماسه فردوسی نقش و کارکرد مهمی ایفا می کنند. این دوگانگی بیانگر این نکته است که آنیما در برخورد با خودآگاه می تواند مثبت و یا منفی باشد و نتایج ویرانگر و یا برعکس آفریننده آن به خودآگاه فرد بستگی دارد. اهمیت و نقش خودآگاه و در نتیجه اراده در ساختن فرد و جامعه در این تحلیل آشکار می شود. این مقاله به اختصار به بررسی و تحلیل این موضوع پرداخته است.
    کلیدواژگان: شاهنامه، نقد روان کاوی، داستان های غنایی، آنیما، سودابه، رودابه
  • مهین دخت فرخ نیا صفحه 39
    حدیقه سنایی یکی از مهمترین منظومه های عرفانی و اخلاقی است که مباحث تعلیمی آن به شیوه مستقیم یا درخلال حکایت ها و تمثیل های گوناگون بیان شده است. یکی از وجوه اهمیت این منظومه، اشتمال آن بر قصه های دینی و اخلاقی و پایه گذاری این نوع از داستان ها در متون عرفانی است.
    در این مقاله، نگارنده با توجه به پیشینه تحقیق در مورد قصه پردازی سنایی کوشیده است از دیدگاه متفاوتی، شیوه سنایی را در داستان پردازی تشریح و توصیف کند و چگونگی ارتباط حکایت ها با متن را نشان دهد و با توجه به آمار ارائه شده، ویژگی هر یک از عناصر داستانی موجود در حکایت-هارا مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتایج کلی مترتب بر این بررسی، آن است که حکایت پردازی سنایی صرفا ابزاری برای تبیین و تعلیم مسائل اخلاقی است و جز در چند نمونه، ساختار و ظرافت داستانی در آن مطرح نیست. حکایت ها غالبا به شکل گفتگوی دوطرفه و بدون کنش فیزیکی ارائه شده اند. در این حکایت ها طبقات مختلف اجتماعی حضور دارندو بیشتر آنها، شخصیت های گمنام محسوب می شوند. شخصیت هایی که ساده و ایستا هستند و تشخص زبانی ندارند. راوی این حکایت ها، در اکثر موارد، بر تمام اعمال و افکار شخصیت ها اشراف دارد و دانای کل مداخله گرمحسوب می شود
    کلیدواژگان: سنایی، حدیقه، قصه پردازی، حکایت های عرفانی، ساختار داستانی
  • آرش اکبری مفاخر صفحه 61
    هستی شناسی دیوان عبارت است از بررسی دیوان در حالتی که مینو و گیتی (روان و تن) آنان درهم تنیده شده؛ تنومند، دیدنی و پسودنی شده اند. زمینه هستی پذیری دیوان از هستی شناسی اورمزد، امشاسپندان و ایزدان است. زیرا در آموزه های مزدیسنایی دیوان نیز همانند اهریمن هستی ندارند، اما هستی دیوان در حماسه های ملی ساختار ویژه ای می یابد و در برابر هستی انسانی قرار می گیرد. هریک از دیوان، دارای نام، شناسه و ویژگی های فردی می شوند که سبب شخصیت پذیری و بازشناسی آنها از انسان ها و سایر دیوان می گردد؛ پیکرشناسی آنها (پیکر سیاه، بزرگ، بلند و چهره حیوانی و...) نیز از ویژگی های اهریمن و تصورات انسان درباره دیوان مینوی، انسان های غول پیکر بیابانی، مهاجمین و عناصر جادویی سرچشمه گرفته است. همچنین آنها دارای توانایی پیکرگردانی؛ دگرگونی پیکر و هستی و کالبدپذیری؛ پنهان کردن خود در کالبد انسان و حیوانات هستند.
    کلیدواژگان: دیو، پیکر گردانی، شاهنامه، حماسه های ملی
  • امیر محمدیان صفحه 89
    تشخیص مؤلف، یکی از شاخه های زبان شناسی حقوقی است که در آن سعی می شود تا نویسنده متن (از متون ادبی گرفته تا حقوقی)، با توجه به ملاک هایی که هر شیوه ارائه می کند مشخص شود. از آنجا که در زبان فارسی بیشتر تلاش های صورت پذیرفته در این زمینه، در حوزه متون ادبی و بر پایه ملاک های سبکی و سلیقه ای بوده اند و از روش های مطمئن تر برای این منظور استفاده نشده است، عدم قطعیت و اختلاف نظر در مورد نتایج حاصل از آن دور از انتظار نیست. بر این اساس، مقاله حاضر پس از مرور اجمالی پیشینه مطالعات انجام گرفته در زمینه تشخیص مؤلف، به معرفی یکی از رویکردهای مطرح آماری موسوم به تحلیل کیوسام پرداخته و با اعمال آن بر پاره ای از متون نثر فارسی معاصر، کارآیی شیوه مذکور را در این زبان بررسی می کند.
    کلیدواژگان: زبان شناسی حقوقی، تشخیص مولف، تحلیل کیوسام، جمع تصاعدی
  • عبدالمجید یوسفی نکو صفحه 113
    ریخت شناسی به مفهوم بررسی اجزای سازنده قصه ها، روابط متقابل سازه ها با یکدیگر و کل قصه است. پراپ معتقد است اگرچه در قصه های پریان شخصیت های متفاوت و گوناگونی دیده می شود، اما عناصری در آنها وجود دارد که پیوسته در قصه تکرار می شوند. او این عناصر را خویشکاری (Function) می نامد.
    اگرچه ریخت شناسی پراپ بر روی قصه های پریان صورت گرفته است اما این الگو کم و بیش در قصه های عامیانه و رمزی قابل انطباق است. در ادبیات، داستان پیامبران، در زمره داستان های رمزی قرار می گیرد و خویشکاری های (همانندی ها) در آن دیده می شود. مقاله حاضر 26 مورد خویشکاری داستان پیامبران را در تفاسیر طبری و سورآبادی بررسی کرده و به بیان شباهتهای آنها پرداخته است و به این نتیجه می رسد که در میان متون مقدس روابط بینامتنی محکمی وجود دارد.
    کلیدواژگان: پراپ، ریخت شناسی، خویشکاری، داستان پیامبران، تفسیر طبری، تفسیر سورآبادی
  • سهیلا فرهنگی، محمدکاظم یوسف پور صفحه 143
    نشانه شناسی به منزله شیوه ای بین رشته ای در تحلیل متون مورد استفاده قرار می گیرد. این رویکرد که از زبان شناسی، جامعه شناسی، روان شناسی، نقد ادبی و... بهره گرفته است، روشی کارآمد برای تجزیه و تحلیل است. تحلیل نشانه شناسانه آثار ادب فارسی می تواند زمینه ساز خوانشی تازه از آنها و موجب فهم بهتر این متون شود.
    در این مقاله ضمن معرفی نشانه شناسی ادبی، شعر «الفبای درد» سروده قیصر امین پور، براساس این رویکرد تجزیه و تحلیل می شود و رمزگانهای مربوط به خالق اثر، زیبایی شناسی کلام، روابط بینامتنی، زمان و مکان، فرم، نحو و رمزگانهای روایی این اثر نمایانده می شود.
    کلیدواژگان: نشانه شناسی، متن ادبی، شعر معاصر، الفبای درد، قیصر امین پور
  • شمسی پارسا، عباسقلی محمدی صفحه 167
    توصیف نوعی بیان از سوی گوینده به عنوان شناسنده شئ در جهان بیرون، برای رسیدن به شناخت است. در ادبیات هدف از توصیف، ارائه تصویری عینی از تجربه انسان نسبت به یک صحنه، شخص یا احساس، از رهگذر واژه هاست. توصیف از مسائل برجسته شعر معاصر است و نیما آن را جزو مسائل محوری نگاه تازه خود قرار داده است. مساله این تحقیق بررسی این دیدگاه ها در منظومه سریویلی اوست. در این نوشتار انواع توصیف، تکنیک های بیانی و کارکردهای توصیف بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که توصیف در این منظومه بیشتر ابژکتیو (عینی) است تا سوبژکتیو (ذهنی)؛ تکنیک های بیانی دستوری نیز کاربرد بیشتری دارند تا تکنیک های شاعرانه؛ کارکرد توصیف شامل زیبایی آفرینی، واقعیت بخشی، بیان اغراق و کارکرد نمادین است. نیما در این منظومه توانسته است نظریه شعری خود را که نزدیک کردن شعر به نثر موزون، از یک طرف و اهمیت مشاهده دقیق، توصیف و روایت در شعر، از طرف دیگر است، به تصویر بکشد.
    کلیدواژگان: توصیف، نیما یوشیج، منظومه سریویلی
  • محبوبه عبداللهی اهر صفحه 191

    نور یکی از واژگان کلیدی قرآن و فرهنگ اسلامی است و حکمت اشراق بر مبنای آن بنا نهاده شده است؛ در عرفان و بویژه اشعار مولانا نیز نور و ترادفات آن به وفور به کار رفته است.
    پژوهش حاضر از سه منظر قرآن، حکمت و عرفان به نور و مراتب و هاله های معنایی پیرامون آن می پردازد و مناسبات و مشابهات آنها را بررسی و تبیین می نماید. در این سه دیدگاه، نور، نماد خالق هستی است و نور اقرب یا نور محمدی حاصل نورالانوار است. فلسفه به تبیین کلی کلام حق (قرآن) می پردازد و عرفان با بیانی لطیف و هنری، آن را برای طیف وسیع تری از مخاطبان تفسیر می کند.

    کلیدواژگان: نور، قرآن و حدیث، اشراق، عرفان، مولوی
  • محمد خاکپور، میرجلیل اکرمی صفحه 225
    رمانتیسم یکی از پیچیده ترین مکاتب ادبی جهان است که به سبب داشتن ماهیت متضاد تا به حال تعریف جامع و مانعی از آن ارائه نشده است. پژوهشگران چیرگی خودباوری و نگاه سرد دانشمندان سده های هفدهم وهجدهم به انسان و طبیعت و جامعه، ناامنی ها، فقر، استثمار قشرهای وسیعی از مردم در اروپای قرن هجدهم، تباهی های اخلاقی، تشریفات کسالت آور، ریا و تظاهر در روابط اجتماعی، خشونت ها و انتقام جویی های دوران انقلاب فرانسه، سرخوردگی ها و بدگمانی مردم و... را از دلایل اصلی شکل گیری نهضت رمانتیسم می دانند. همدلی و یگانگی با طبیعت، بازگشت به دوران بدوی و معصومیت کودکی، روستاستایی و نفی مظاهر تمدن جدید، فردیت، ترجیح احساس و تخیل بر عقل، نوستالژی و حسرت بر ایام گذشته، رؤیا، ناامیدی، مرگ اندیشی، توصیف فضاهای تیره و مبهم و وحشت زا، کابوس، مضامین گناه آلود و شیطانی و ناسیونالیسم از مهمترین مشخصات جنبش رمانتیسم است.
    از آن جایی که کشور ما تحولات عظیم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سرزمین های غربی را در آن حد وسیع و پردامنه تجربه نکرده است، طبعا اطلاق چنین نامی بر ادبیات و شعر جدید فارسی از سر تسامح و ناگزیری خواهد بود. شعر جدید فارسی از دوره مشروطیت به بعد در هر سه شاخه رمانتیسم (یعنی متعادل و متعارف، اجتماعی و افراطی و احساسات گرا) برای خود نمایندگانی داشته است. در این مقاله سعی برآن است که سیر رمانتیک در شعر جدید فارسی و پاره ای از مضامین رمانتیسم احساسات گرا و سیاه مورد بررسی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: رمانتیسم، شعر معاصر فارسی، مضامین شعر رمانتیک معاصر، رمانتیسم احساسات گرا
  • نمایه شماره های 21-16
    صفحه 249
|
  • Eshagh Toghyani Page 9
    Among the literary works, Shahnameh is considered as an epic work. This literary valuable work is a national asset and a symbol of the popular unconsciousness of the Iranian nation. Shahnameh can be studied from different aspects including linguistics, literature, sociology, mythology and narrative perspectives. It can also be investigated from psychoanalytic and psychological principles. Carl Gustav Gung a psychologist from Swiss whose views have many implications to study oriental literary works has proposed the concept of "Anima". It is an important issue in Gung's theory showing both the positive (effective) and negative (adverse) aspects of the human character. Lady lovers in Shahnameh are good examples of anima symbolizing the popular unconsciousness of the Iranian nation pictured in literature. Such characters have been presented in myth as well as epic.Soudabeh and Roudabeh are two important and effective lady lovers in Shahnameh one is positive and impressive and the other one is negative and destructive. This conflict shows that anima can be good and evil and this depends on consciousness and determination of man in his individual and social life.
  • Mahindokht Farokhnia Page 39
    Sanaei's Hadiqa is one of the most significant mystical and moral verses expressing educational subjects directly or within various anecdotes. Hadiqa includes religious and moral anecdotes which have been well grounded in mystical texts. The researcher tries to describe and explain Sanaei's method of narration. She also shows the relationship between the anecdotes and the texts and analyzes each of the elements of anecdotes including plan, plot, theme, characterization. The ways Sanaei looks at viewpoints, time and place in his narration are also explained by the researcher in the article.
  • Arash Akbari Mafakher Page 61
    The ontology of daemons refers to the study of daemons while their "Minou and Giti" (spirit and body) have been interwoven and they are visible, strong and giants. The nature of their existence comes from the ontology of Ohrmazd (the uncreated God of Zoroastrianism), Amesh Spenta (a class of divinity that is Ahuramazda's incarnation) and Izadan (minor divinities), because in Mazdaism, the daemons, just like Ahriman (the great archrebel in Zoroastrianism) do not have existence. However, in national epics they will find heir own structures and are similar to the existence of human beings. Every daemon will have a name, feature, and personal characteristics that are making him a special character, separate from other daemons or human being. It is better to say their demonology (black body, giant feature and animalistic face) are coming from Ahriman characteristics, human imagination about the spiritual realm of daemons, the nomadic giant-like people, and magical elements. They also have ability to have metamorphosis, to transform their figures, to be corporal and to get human or animal shapes.
  • Amir Mohammadian Page 89
    Authorship Attribution, a branch of Forensic Linguistics, is concerned to attribute a text (from literary to forensic) to its author via criteria presented by each method. Since most of the work done on Persian authorship attribution rests primarily on stylistic & subjective considerations and objective criteria have not been considered, dispute over the attributed texts are observed. Hence, in the present essay, after reviewing the literature on authorship attribution, one of the current and most prevalent methods based on linguistic-statistical keys, by the name of Cusum Analysis, is firstly introduced and then using some contemporary Persian prose texts, the efficiency of the mentioned method in attributing Persian texts will be evaluated
  • Abdolmajid Yosefi Nekou Page 113
    Morphology in literature refers to the analysis and understanding of morphs (basic forms of the stories). Propp suggests that although there are different elements in fairy tales, some elements are constantly repeated throughout the story. He calls these recurrent elements "functions". In the studies of fairy tales, Propp enumerates thirty one different functions, depicting them in fairy tales. To testify the claim, the presence of some functions, as perceived by Propp, in the stories of the prophets and Quranic Commentaries can be referred to. The present study attempts to investigate these functions in "Tabbari" and "SurAbadis" interpretations.
  • Soheila Farhangi Candidate Page 143
    The elements of Semiotics as an interdisciplinary study have been applied in interpreting the literary texts. The approach which has made use of the principles of Linguistics, sociology, psychology and literary criticism is a remarkable way to analyze the texts. Application of the semiotic's principles to study literature can offer a new way to look at the literary works. In the present study semiotics and its use in the analysis of the literary works is introduced. As a sample, Gheisar Aminpour's poem of "alephbaye dard" (the A, B, C, of pain) is analyzed respectively. In the same way, the aesthetic, text interrelationship, place and time, structure, syntax and the narrative elements of the poem are presented.
  • Abbasgholi Mohammadi Page 167
    Description is a kind of expression to introduce outside world. In literature, descriptive rhetoric is used to present an objective image of human's experience of a stage, person or feeling by means of words. It is an outstanding issue in the contemporary poetry and Nima considered it as an important element in the expression of his viewpoint.This research aims at explaining the element of description in his Seriveily poems. In this article, different kinds of descriptions, oral techniques and application of such descriptions have been investigated. The results show that the description in this poem is more objective than to be subjective and oral techniques have more applications than poetic techniques. The application of description includes symbolic uses, aesthetic principles and exaggeration. Nima, in his poem, has been able to depict his poetic viewpoint by creating a harmonic prosaic, as well as giving a close observation, description and narration in poetry.
  • Mahboubeh Abdollahi Ahar Page 191

    This article studies "Light" from three different viewpoints i.e. Quran and Traditions (Divine language), Illumination Wisdom (Language of philosophy) and Moulana Poems (mystic poems and literary language).In illumination wisdom, "the prime light" is considered as origin and source of existence, namely God's luminescence illuminates continuously, manifests Himself through his light, creates everything and grants life by His ray. Respectively light is one of the most important concepts in Islam and has been used in Holy Quran. Also Moulana under the influence of the concept of light, has used it abundantly in his poems. In this article an attempt has been made to study the concept of light from the three above-mentioned perspectives and to show their similarities and differences manifested in these sources.

  • Mir Jalil Akrami Page 225
    Romanticism is one of the most significant literary schools in the world, which has not achieved a comprehensive definition yet due to its multidimensional nature. Researchers justify the formation of romantic uprising on many factors including triumph of self-belief and snobbish treatment of humanity, nature and society by the 17th and 18th century scientists, insecurities, destitute, extensive enslavement and manipulation of European people in the18th century, ethical corruption boring formalities…..In this regard empathy with nature, return to primitive era and childhood innocence, appreciation of rural life and denial of symbols of modern civilization, individuality, preference of emotion and imagination over wisdom…..are some of the most significant specifications of romantic uprising. Since our country has not experienced huge political, social, economic and cultural developments of the western world in its wide sense, principally some Iranian experts in literature believe that the application of such a label to Persian literature and poetry is superficial. Translation of European romantic works has been extremely influential in familiarizing Iranian poetry with all these branches of romanticism i.e., moderate, conventional, social, extreme and emotional approaches. The aim of this article is to focus on concepts which are a legacy of European romanticism.