مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی
سال چهاردهم شماره 1 (پیاپی 63، فروردین 1393)

دانشجویان پرستاری با گستره وسیعی ازمشکلات وابسته به سلامت مواجهه هستند. از طرفی نقش هوش معنوی به عنوان یک رویکرد نوین در بهداشت روانی، سلامت جسمانی و کارکرد اجتماعی کارآمد، بسیار مهم شمرده میشود. هدف این مطالعه تعیین رابطه بین هوش معنوی و سلامت عمومیدانشجویان پرستاری دانشگاه های شهر تهران در سال 1391 بود. پژوهش از نوع توصیفی همبستگی است. بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه تصادفی با فرمول مورگان تعداد 320 نفر از دانشجویان دوره کارشناسی پرستاری دانشگاه های شهر تهران به طور تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمعآوری اطلاعات، از پرسشنامه جمعآوری اطلاعات دموگرافیک، پرسشنامه هوش معنوی عبداللهزاده ونسخه فارسی پرسشنامه سلامت عمومی(28- GHQ) استفاده شد. تجزیه و تحلیل با استفاده از آزمونهای تی مستقل، آنالیز واریانس یک طرفه، ضرایب همبستگی و آزمون رگرسیون خطی انجام گردید. بین هوش معنوی و سلامت عمومیرابطه معنادار و مثبتی وجود داشت(005/0p<). از بین مشخصات جمعیتشناختی (سن، جنسیت، وضعیت تاهل، محل سکونت، سال تحصیلی)، تنها معدل با هوش معنوی(016/0p<)، و سلامت عمومی(025/0p<)، رابطه معناداری داشت. هوش معنوی بالاتر با سلامت عمومی بهتر دانشجویان همراه بود. به نظر میرسد ارتقای هوش معنوی باعث افزایش سلامت جسمانی و روانی دانشجویان پرستاری و در نتیجه بهبود کیفیت مراقبت از بیمارانشان میشود.

امروزه آموزش پزشکی با پیچیدگی های زیادی از جمله افزایش بالقوه حجم اطلاعات در محیط های آموزش نظری و بالینی همراه است که نیازمند اتخاذ راه کارهای جدید با استفاده از روش های آموزشی مناسب می باشد. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر استفاده از الگوی یادسپاری بر پیشرفت تحصیلی درس فیزیولوژی دانشجویان پرستاری انجام پذیرفت. این تحقیق نیمه تجربی به صورت دو گروهی به همراه پیش آزمون و پس آزمون انجام گرفت. تمامی دانشجویان ترم دوم پرستاری در درس فیزیولوژی کلیه به عنوان گروه تجربی (48n=) و دانشجویان مامایی در درس فیزیولوژی کلیه (46n=) و دانشجویان پرستاری در درس فیزیولوژی غدد (48n=) به عنوان دو گروه شاهد انتخاب شدند. کلیه جلسات آموزشی گروه تجربی با الگوی یادسپاری برگزار گردید و جلسات آموزشی گروه های شاهد نیز به روش مرسوم سخنرانی و نمایش اسلاید بود. اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی، آزمون ANOVA و تی جفت مورد تحلیل قرار گرفت. تفاوت آماری معناداری بین میانگین نمرات پیش آزمون گروه تجربی 27/1±38/4 و میانگین نمرات گروه شاهد مامایی 79/1±15/4 و پرستاری 4/1±69/3 وجود نداشت (07/0=p). بین میانگین نمرات پس آزمون کسب شده در گروه شاهد پرستاری (52/3±67/11) و گروه تجربی (32/3±28/14) تفاوت آماری معناداری (001/0=p) وجود داشت. به کارگیری الگوهای جدید تدریس مانند یادسپاری که متناسب با محتوای درس انتخاب می شود، می تواند در بهبود یادگیری دانشجویان موثر باشد، اما موفقیت در استفاده از آن تحت تاثیر توانمندی اساتید در زمینه به کارگیری این الگو، مهارت خلاقیت دانشجویان و استراتژی های مطالعه آنان است.

مهارت های ارتباطی ابزار مهمی در ارائه مراقبت های پرستاری به شمار می رود. ارتقای مهارت های ارتباطی دانشجویان پرستاری و یافتن نقاط ضعف و قوت ایشان یکی از اهداف مهم آموزش پرستاری محسوب می شود. این مطالعه باهدف شناسایی مهارت های ارتباطی دانشجویان در حیطه های مختلف و بررسی ارتباط آنها با مشخصات جمعیت شناختی دانشجویان انجام شد. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی همبستگی است. از بین دانشجویان پرستاری مشغول به تحصیل در دانشگاه های علوم پزشکی تهران، بقیه الهر(عج)، ارتش و شاهد شهر تهران، تعداد330 دانشجوی پرستاری به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ایانتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود که پنج حیطه مهارت های کلامی و غیر کلامی، هماهنگی درونی و بیرونی، احترام به مددجو و پذیرش غیر مشروط را می سنجید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آمار توصیفی و استنباطی(کااسکوئر) استفاده شد. یافته های این مطالعه نشان داد که مهارت های ارتباطی 83% از دانشجویان در حیطه های شروع آگاهانه، 91% در حیطه مهارت های کلامی و غیرکلامی، 88% در حیطه، هماهنگی درونی و بیرونی و 97% در حیطه احترام به مددجو متوسط و خوب بود، ولی در حیطه پذیرش غیر مشروط مددجو 55 % از دانشجویان مهارت ارتباطی ضعیف داشتند. همچنین نتایج در حیطه های شروع آگاهانه (041/0P=) و احترام به مددجو (014/0=p) تفاوت معناداری بین دو جنس نشان داد. بین مهارت های ارتباطی دانشجویان سال 1 و 2 با دانشجویان سال 3 و 4 در حیطه های هماهنگی بیرونی و درونی (002/0=p) و احترام به مددجو (004/0=p) تفاوت معناداری وجود داشت. با توجه به این که بیش ترین ضعف مهارت های ارتباطی دانشجویان پرستاری در حیطه پذیرش غیر مشروط مددجو است و این ضعف می تواند مانع برقراری ارتباط موثر با مددجویان و در نتیجه موفقیت در مراقبت مناسب از آنان شود، لذا گنجاندن آموزش رسمی و غیررسمی این مهارت و سایر مهارت های ارتباطی در سرفصل دروس دانشجویان این رشته توصیه می شود.

اکثر دانشجویان به طور مداوم در انجام فعالیت های علمی خود تعویق دارند. با این حال افراد دارای سطوح بالای خودکارآمدی، معمولا تکالیف را به عنوان چالش هایی می بینند که باید بر آن ها تسلط یابند. هدف این پژوهش بررسی ارتباط تعویق آکادمیک با موفقیت و خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی مقطعی از نوع همبستگی است. نمونه های پژوهش دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران بودند که با روش نمونه گیری طبقه ای با تخصیص متناسب انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسش نامه مربوط به تعویق آکادمیک، خودکارآمدی تحصیلی و موفقیت تحصیلی دانشجویان(میانگین نمرات ترم های قبلی) جمع آوری شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون های همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس و t تست) استفاده شد. همبستگی خطی معنادار و معکوسی بین نمره تعویق آکادمیک با نمره خودکارآمدی و موفقیت تحصیلی در دانشجویان پرستاری وجود داشت(001/0P≤) به طوری که هر چقدر نمره تعویق آکادمیک دانشجویان بیش تر بود، نمره خودکارآمدی تحصیلی و موفقیت تحصیلی کاهش و با افزایش نمره خودکارآمدی تحصیلی، موفقیت تحصیلی بیش تر می شد. از میان متغیرهای دموگرافیک، جنس با تعویق آکادمیک و خودکارآمدی تحصیلی و سن با موفقیت تحصیلی ارتباط بیش تری داشت. با توجه به اینکه احتمالابا افزایش تعویق آکادمیک، موفقیت و خود کارآمدی تحصیلی کاهش می یابد، ضروری است که مطالعات تکمیلی جهت بررسی علل تعویق آکادمیک و روش های بهبود خودکارآمدی و موفقیت تحصیلی انجام گیرد.

از جذاب ترین حیطه های که اثرات خودکارآمدی و احساس اطمینان در آن مورد بررسی قرار گرفته است، حیطه تحقیق و پژوهش است که در ایران کم تر به آن پرداخته شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین خودکارآمدی پژوهشی با عملکرد پژوهشی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی و جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشکده های پرستاری و مامایی، داروسازی، دندانپزشکی و پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد درسال تحصیلی 91-1390بود. حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای نسبی بر اساس دانشکده محاسبه شد و تعداد 185دانشجو در این پژوهش شرکت کردند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های خودکارآمدی پژوهشی و عملکرد پژوهشی استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های همبستگی پیرسون، رگرسیون، و آزمون t گروه های مستقل استفاده شد. بین خودکارآمدی پژوهشی و همه ی مولفه های آن (به جز خودکارآمدی آماری) با عملکرد پژوهشی دانشجویان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (01/0> P). نتایج ضریب رگرسیون ساده نشان داد که کل مقیاس خودکارآمدی پژوهشی قادر به پیش بینی عملکرد پژوهشی دانشجویان است (05/0 > p) و نتایج ضرایب بتا رگرسیون چندگانه نشان داد که از بین هفت خرده مولفه خودکارآمدی پژوهشی فقط خرده مولفه ی گزارش نویسی قادر به پیش بینی عملکرد پژوهشی است (05/0> P). همچنین نتایج آزمون t مستقل نشان داد که بین دانشجویان دختر و پسر از لحاظ عملکرد پژوهشی تفاوت معناداری وجود ندارد. برای این که بتوان عملکرد پژوهشی دانشجویان را ارتقا داد باید احساس اطمینان دانشجویان نسبت به توانایی هایشان و تصور آنها از مهارت های پژوهشی شان را بهبود بخشید.

در دهه های اخیر، آموزش پزشکی رویکرد جدیدی به آموزش مقدماتی مهارت های بالینی و تجارب بالینی زودهنگام داشته است. این مطالعه با هدف تعیین نیازهای آموزشی دانشجویان قبل از ورود به دوره بالینی و اثربخشی برگزاری دوره مقدماتی آموزش مهارت های بالینی طراحی گردید. این مطالعه مداخله ای به صورت یک گروهی پیش آزمون-پس آزمون بود که بر روی تمامی دانشجویانی(180نفر) که دوره ی مقدمات پزشکی بالینی را در سال 1390 در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به پایان رسانده بودند انجام شد. مطالعه در دو فاز انجام گرفت: الف) فاز نیاز سنجی که با استفاده از جستجوی وسیع متون، تهیه و تکمیل پرسشنامه توسط دانشجویان انجام شد. ب) فاز طراحی، اجرا و ارزشیابی، پس از مشخص شدن لیست مهارت های مورد نیاز، کارگاه های مهارت آموزی بر اساس نیازهای تعیین شده طراحی و اجرا شد. به منظور بررسی تاثیر کارگاه ها یک آزمون چندگزینه ای به صورت قبل و بعد از هر کارگاه برگزار گردید. همچنین با استفاده از پرسشنامه خودارزیابی محقق ساخته، میزان راحتی گزارش شده دانشجویان در برخورد با شرایط نیازمند به انجام مهارت های بالینی موردنظر، قبل و پس از شرکت در کارگاه ها، بررسی گردید. نتایج با استفاده از آزمون T و MC nemar تجزیه و تحلیل شد. نیازسنجی نشان داد که بیش ترین ضرورت از نظر دانشجویان سال سوم، آشنایی با پاراکلینیک های شایع، برخورد اولیه با اورژانس های مهم، مهارت های احیا و Imaging است. در تمامی کارگاه ها به تفکیک، میانگین نمره دانشجویان در آزمون چندگزینه ای در پس آزمون به طور معناداری بالاتر از پیش آزمون بود. همچنین در خودارزیابی احساس راحتی، در همه گویه های مرتبط با مهارت های آموزش داده شده، به تفکیک هر کارگاه، افزایش در آمادگی گزارش شده دانشجویان وجود داشت که در 15 مورد اختلاف ها معنادار (05/0p<) بود. نتایج گویای تاثیر کارگاه های مهارت آموزی در افزایش دانش و آمادگی گزارش شده دانشجویان برای قرارگیری در شرایط انجام مهارت های بالینی بود. با بهره گیری از نتایج این مطالعه و مطالعات مشابه، می توان برنامه های مهارت آموزی مقدماتی بالینی در برنامه آموزش پزشکی را برنامه ریزی کرد.

با وجود اهمیت تحقق دستاوردها در توسعه کیفی آموزش عالی، به نظر می رسد که در نظام آموزش عالی توجه کافی به این مقوله صورت نپذیرفته و مدیریت های دانشگاهی نسبت به میزان تحقق دستاوردهای دانشجویان دانشگاه خود و عوامل تاثیرگذار بر آن، شناخت اندکی دارند، لذا این پژوهش با هدف بررسی رابطه ویژگی های فردی و تجارب دانشگاهی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی با دستاوردهای تحصیلی آنان انجام شد. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در سال تحصیلی 91 – 90 بود که از این میان 300 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بر حسب جنسیت و رشته تحصیلی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ی استاندارد تجربیات دانشجویان دانشکده (CSEQ) بود و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و رگرسیون چندگانه استفاده شد. هر سه بعد تجارب دانشگاهی دانشجویان شامل ادراک از کیفیت محیط٬ کیفیت تلاش و انسجام اجتماعی به ترتیب پیش بینی کننده معنادار دستاوردهای تحصیلی آنان است و 43/0 از واریانس دستاوردها را پیش بینی می کند. همچنین بر حسب جنسیت٬ رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی قدرت ابعاد تجارب دانشجویان در پیش بینی دستاوردهای تحصیلی آنان متفاوت است بدین معنا که کلیه ابعاد تجارب دانشجویان زن 31/0 و کلیه ابعاد تجارب دانشجویان مرد 38/0 از واریانس دستاوردها را پیش بینی می کند؛ همچنین کلیه ابعاد تجارب دانشجویان رشته بهداشت 31/٬0 رشته پیراپزشکی 38/ ٬0 رشته پرستاری و مامایی 43/0، رشته پزشکی 22/0 و رشته دندانپزشکی 18/0 از واریانس دستاوردها را پیش بینی می کند؛ علاوه بر این کلیه ابعاد تجارب دانشجویان کارشناسی 45/0، کارشناسی ارشد 33/0 و دکتری 42/0 از واریانس دستاوردها را پیش بینی می کند. بستر سازی جهت ترغیب دانشجویان علوم پزشکی به مشارکت بیش تر در فعالیت های اجتماعی و فرهنگی دانشگاه و همچنین تعامل بهتر با کادر اداری، کیفیت تلاش دانشجویان را نیز متاثر خواهد کرد و موجب تحقق دستاورد های ذهنی و غیرذهنی آنان در حد قابل قبولی خواهد شد و میزان پیشرفت آنها را در جهت تحقق اهداف مهم آموزش عمومی، رشد و بهسازی فردی و شایستگی های اجتماعی و حرفه ای، آموزش علوم و تکنولوژی بهبود خواهد بخشید.

در کنار کاربردهای صلح آمیز پرتوهای یون ساز کاربردهای مخرب آن ها همواره حیات امروز جامعه بشری را تهدید می کند. یکی از اقدامات عمده در بلایا و حوادث از جمله حوادث پرتویی رسیدگی به موقع و مراقبت پزشکی افراد حادثه دیده است و امروزه آشنایی با مقابله در برابر حوادث هسته ای و پرتویی بخشی از آموزش مراقبتی مدرن را به خود اختصاص داده است. هدف از این مطالعه، بررسی آگاهی اساتید پرستاری و پرستاران بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از حوادث پرتویی و نحوه مقابله با آن بود. در این مطالعه توصیفی مقطعی، آگاهی 124 نفر از پرسنل پرستاری سه مرکز درمانی و اساتید پرستاری با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته مورد بررسی قرار گرفت. پس از جمع آوری اطلاعات، داده ها با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. 5/80% واحدهای مورد پژوهش زن و 5/19% مرد بودند. میانگین سن واحد های مورد پژوهش (74/8±) 78/35 سال بود. از نظر مدرک تحصیلی، بیشتر واحدهای مورد پژوهش در بیمارستان های منتخب، دارای مدرک کارشناسی بودند. آگاهی افراد شرکت کننده در این مطالعه از تجهیزات مانیتورینگ پرتوهای رادیواکتیو (29/68%)، آگاهی از رفع آلودگی مواد رادیواکتیودر محیط بیمارستان(5/52%)، آشنایی با پروتکل درمانی خاصی برای درمان مصدومین هسته ای(1/52%)، آگاهی از روش های حفاظت از خود در شرایط یک حادثه هسته ای(57%) و آشنایی به پروتکل خاصی برای گزارش کردن موارد آسیب با تابش های هسته ای(5/47%) بود. با توجه به یافته های حاصل از مطالعه و اهمیت آشنایی پرستاران دنیای امروز با امر مراقبت و درمان مصدومین حوادث پرتویی، اهمیت هرچه بیش تر گنجاندن مباحث مربوط به این مساله در برنامه درسی دانشجویان پرستاری و نیز برنامه ریزی برای آموزش مداوم پرسنل پرستاری امری ضروری به نظر می رسد.

مقاله ای با عنوان تاثیر آموزش بر آگاهی مددجویان HCVمثبت از بیماری هپاتیت C در مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی در شماره 11 منتشر شده است(1). با توجه به اهمیت مقالات با کیفیت و جایگاه ویژه نقد در بهبود کیفیت گزارش ها، نکات زیر در مورد این مقاله، جهت بهبود کیفیت نگارش سایر مقالات قابل بحث می باشد. نقد مقالات برای رشد دانش ضروری بوده و باعث ارتقای کیفیت پژوهش های علمی می شود، علی رغم ضرورت نقد علمی که منجر به بهبود کیفیت مقالات گزارش شده می شود، کم تر در مجلات ایرانی وجود دارد(2)، ولی مجله آموزش در علوم پزشکی به عنوان مجله ای پیشرو و برتر در علوم پزشکی و آموزش پزشکی(مجله برتر در جشنوراه رازی) این فرصت مناسب را فراهم ساخته است و این مهم باعث بهبود سطح کیفی مقالات در این مجله و حتی در سطح کشور می شود(3). نقد علمی با هدف ارتقای سطح کیفی مقالات بسیار مفید و ضروری می باشد. اکثر پزشکان و برخی پژوهشگران دوره های آموزشی و یا آموزش منظم در زمینه مقاله نویسی نداشته اند، و این می تواند منجر به کاهش انتشار کیفیت مقالات گردد(4)، این کاستی ها در گزارش مقالات به گونه ای است که باعث عدم اعتماد به مقاله می گردد و در مقابل صحت گزارش دهی باعث افزایش اعتماد خواننده و تصمیم گیرنده های بهداشتی به مقاله می شود(3). از این رو نقد مقالات به صورت علمی می تواند برای خوانندگان و محققین و پژوهشگران در راستای افزایش کیفیت مقاله مناسب باشد. به طور کلی چهار آیتم عمده و مهم در ارزیابی یک مقاله وجود دارد که عبارتند از: اهداف مطالعه، طراحی مطالعه، نتایج، بحث و نتیجه گیری. یکی از مهم ترین قسمت هایی که در قسمت طراحی مطالعه مورد ارزیابی قرار می گیرد(4) و باعث اطمینان به نتایج می شود، استفاده از آزمون های آماری متناسب با اهداف مطالعه و بر اساس نوع متغیر های می باشد(4). از آنجایی که مطالعات اپیدمیولوژیک به شدت تحت تاثیر مخدوش کنندگی قرار دارند، انتخاب آزمون آماری مناسب بسیار حائز اهمیت است، اما نکته مهم تر منطبق بودن آزمون های آماری در قسمت روش ها با آنچه در گزارش ذکر می شود می باشد(5). آنچه که یک نویسنده در مقاله می نویسد، مسوولیتش را بر عهده دارد و آنچه در روش اجرا ذکر شده است، می بایست با قسمت نتایج هم خوانی داشته باشد، همچنین بحث با نتایج باید هم سو باشد و در حقیقت قسمت های مختلف مقاله با یکدیگر منطبق بوده و مشابه هم و در یک راستا باشد(4)، در مقاله مورد نقد واقع شده این هم خوانی وجود ندارد، به طوری که در قسمت روش اجرا از آزمون های آماری کای دو و فیشر نام برده شده است، که در نتایج از آن استفاده نشده است، همچنین در نتایج از ضریب همبستگی استفاده شده است، در حالی که در روش کار ذکر نشده است. همچنین در قسمت نتایج، به اهداف فرعی زیاد پرداخته شده است، در حالی که در مطالعات مداخله ای تاکید اصلی بر هدف عمده پژوهش که همان تاثیر مداخله می باشد، است و بهتر است، در قسمت نتایج بیش تر مورد توجه قرار گیرد و به نظر نمودار 2 ضرورتی ندارد و بهتر بود که در یک جدول کلیه روابط گزارش می شد، چرا که درک جدول برای خوانندگان راحت و در مطالعات مداخله ای بیش تر توصیه شده است(6). این در حالی است که همه آنچه آنالیز شده است، بحثی در مورد آن صورت نگرفته است. آنجه مطرح است، این می باشد که دلیل نویسندگان از ذکر برخی موارد یا خودداری از ذکر برخی آیتم ها آیا از نظر اخلاق علمی مورد تایید می باشد؟ یا این که نویسنده دلایلی برای این تناقض دارند؟ با توجه به اهمیت مقالات در تصمیم گیری های بهداشتی(7) و پایین بودن گزارشات مطالعات مداخله ای و وجود کاستی ها در زمینه گزارش این نوع مقالات، برای اعتماد خوانندگان، نگارش مقاله توسط نگارنده طبق اصول علمی و بر پایه دانش مقاله نویسی و دقت بیش تر داوران مقالات در هنگام بررسی و تایید مقاله، ضروری به نظر می رسد و امید است با رعایت این نکات شاهد انتشار مقالات با کیفیت از نظر متدولوژی و محتوایی در مجلات پزشکی در کشور باشیم.