فهرست مطالب

فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی
پیاپی 6-7 (پائیز و زمستان 1384 و بهار و تابستان 1385)

  • تاریخ انتشار: 1384/11/25
  • تعداد عناوین: 8
|
  • قاسم عزیزی صفحه 9
    در این پژوهش منطقه شمال غرب ایران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و با به کارگیری توان رقومی روش طبقه بندی اقلیمی لیتین اسکی پهنه بندی شده است. جهت رسیدن به این هدف پهنه های هم ارزش شش عنصر مورد نیاز در روش لیتین اسکی به کمک نرم افزارهای Arcinfo، Arcview و SPSS تهیه گردیده است و سپس هر عنصر اقلیمی بر اساس طبقات تعریف شده در روش مورد استفاده پهنه بندی گردیده و نهایتا نقشه نهایی که مرکب از خصوصیات شش گانه اقلیمی می باشد، بدست آمده است. در کل منطقه 21 اقلیم متمایز حاصل شده که نشان دهنده توان روش طبقه بندی اقلیمی مورد استفاده و همین طور نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت این کار می باشد. بیشترین فراوانی متعلق به پهنه معتدل نیمه خشک با درجه بری خفیف و تمرکز بارش زمستانی و دارای یک تا سه ماه خشک و وضعیت تابش نرمال می باشد. این پهنه 26785 کیلومتر مربع از مساحت منطقه را به خود اختصاص داده است که بیش از 25 درصد مساحت کل منطقه است و بقیه مساحت متعلق به 20 پهنه دیگر می شود.
    کلیدواژگان: پهنه بندی اقلیمی، لیتین اسکی، GIS، شمالغرب ایران
  • سیمین تولایی، نرگس حاجی نوروزی صفحه 27
    شهرستان پاکدشت با مساحت حدود 604 کیلومتر مربع، در زمین های آبرفتی جنوب رشته کوه های البرز قرار گرفته است. از لحاظ کشاورزی از استعدادهای بالفعل و بالقوه فراوانی برخوردار است. واقع شدن این شهرستان در 20 کیلومتری کلان شهر تهران باعث گردیده است تا این شهرستان از مهاجرپذیرترین مناطق اطراف تهران گردد. این مهاجرت بی رویه و پیش بینی نشده باعث گسترش ناموزون نقاط شهری و برخی از روستاها و تخریب اراضی کشاورزی گردیده است. بدین ترتیب شناخت وضعیت طبیعی منطقه، تهیه نقشه کاربری و پوشش اراضی و تغییرات آن جهت برنامه ریزی و مدیریت بهتر، لازم و ضروری به نظر می رسد.
    در این تحقیق برای تهیه و تجزیه و تحلیل نقشه کاربری و پوشش اراضی، ابتدا نقشه های توپوگرافی و تصاویر ماهواره ای منطقه تهیه شد. پس از رقومی و موزایئک کردن نقشه توپوگرافی، نقشه های شیب، جهت شیب و ارتفاع منطقه به منظور شناخت وضعیت و توان طبیعی منطقه در محیط نرم افزار GIS تولید گردید. متعاقبا عملیات تصحیح و پردازش بر روی تصا ویر ماهواره ای در محیط نرم افزاری Geomatica انجام شد.
    سپس با استفاده از طبقه بندی نظارت شده و الگوریتم حد اکثر احتمال، نقشه طبقه بندی شده کاربری اراضی تولید شد. براساس یافته های این پژوهش نیمه شمالی منطقه اساسا برای فعالیت های انسانی خصوصا کشاورزی مناسب نبوده و در نقطه مقابل نیمه جنوبی منطقه با توجه به توان های طبیعی عرصه تاخت و تاز فعالیت های انسانی و مهاجرت های بی رویه قرارگرفته است وبیش از همه مشمول مدیریت بهینه اراضی می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که غالب ترین کاربری های منطقه متعلق به اراضی بایر (55/50 درصد) می باشد. در مراتب بعدی اراضی کشاورزی واراضی ساخته شده به ترتیب با 33/39 و22/9 درصد قرار دارند. طبق نتایج حاصله مساحت شهر پاکدشت از430 هکتار در سال 1379 به 734 هکتار در سال 1383 افزایش یافته که این افزایش نشان دهنده رشد فیزیکی شهر پاکدشت می باشد. بدین ترتیب 304 هکتار از اراضی باز و کشاورزی اطراف شهر به زیر ساخت وساز رفته است.
    کلیدواژگان: تجزیه و تحلیل کاربری اراضی، پوشش اراضی، مهاجرت بی رویه، تخریب اراضی کشاورزی، سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی
  • سید عطاءالله سینایی صفحه 41
    اوضاع جغرافیایی و طبیعی، و مناطق مختلف در ایران ساختار نظام قومی و ایلیاتی، زمینه هایی را مهیا نمودند که ایلات و قبایل در بخش عمده ای از تاریخ ایران بر نظام سیاسی و حکومتداری کشور تسلط یابند. هجوم قبایل و صحرانشینان و سلطه طولانی مدت آنان و سپس مهاجرت ایلات و قبایل و تهدیداتی که از جانب ایشان متوجه جوامع یکجانشین شهری و روستایی بود؛ ضرورت های خود را در شکل الگوی سیاست و حکومتداری ایران نهادینه نمود. این مقاله به بررسی ساختارجامعه ایلیاتی و تاثیرگذاری آن بر الگوی سیاست و حکومتداری در ایران می پردازد.
    کلیدواژگان: ساختار نظام ایلیاتی، ایران، نظام سیاسی، کوچ نشینی، یکجانشینی، استبداد
  • زهرا صمدی، سعید جوی زاده صفحه 61
    درک سیستم زمین و بویژه اقلیم آن، یکی از دغدغه ها و چالش های فکری عمده در مقابل دانشمندان است. فرایندهای تاثیر اقلیم، مکانیزم های عمل-کننده و واکنش های آنها، به نسبت اهمیت آنها پیچیده بوده و کمتر درک می شوند. از آنجایی که گزارشات ناشی از فرایندهای اقلیمی در سال های اخیر تاریخ زمین، صرفا متاثر از دخالت ها و فعالیت های انسانی در طبیعت بوده است، گزارش های مربوط به اقلیم در گذشته برای پیشرفت درک علمی -سیستم های اقلیمی محلی، منطقه ای و جهانی حائزاهمیت فراوانی می باشد. در این زمینه، مغزه های یخی بیشترین توان تجزیه و تحلیل و بررسی جو گذشته را فراهم می کند که در این مقاله به تجزیه و تحلیل آن به عنوان راهنمایی جهت نتیجه گیری از اقلیم در گذشته پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: سیستم زمین، اقلیم، مغزه یخی، اقلیم گذشته، تغییر اقلیم
  • سید جمال الدین دریاباری صفحه 87
    در این تحقیق با استفاده از داده های بارندگی سالیانه 50 (1995-2004) ساله 26 ایستگاه سینوپتیک کشور، ماتریس احتمال انتقال تجربی پیش بینی خشکسالی برای مناطق مختلف ایران تهیه گردید. برای تهیه ماتریس انتقال داده های خشکسالی ابتدا توزیع لوگ نرمال برای داده ها در گروه های مختلف برازش گردید و گروه های متناظر با توجه به وضعیت اقلیمی سال قبل برای هر ایستگاه ایجاد گردید. سپس با محاسبه برآوردهای حداکثر درست نمایی پارامترهای و از توزیع لوگ نرمال به داده های خشکسالی برازش داده شد. و با استفاده از ماتریس احتمال انتقال وضعیت یک و چندمرحله ای ساختار تغییر وضعیت خشکسالی بر اساس وضعیت گذشته و فعلی منطقه موردپیش بینی قرار گرفت که با استفاده از این ماتریس احتمال وقوع خشکسالی با استفاده از بارندگی سال مبنا امکان پیش بینی تا 5 سال امکان پذیر خواهد بود.
    کلیدواژگان: خشکسالی، ماتریس احتمال انتقال تجربی، زنجیره مارکف، لوگ نرمال، شاخص بارندگی استاندارد
  • فرامرز خوش اخلاق، زهرا حجازی زاده، حسین محمدی، غلامرضا روشن صفحه 105
    در این پ‍‍‍‍‍‍ژوهش با استفاده از شاخص TOPSIS، و با استفاده از چهار عنصرجوی بارش، دما، نم نسبی و تعداد روزهای بارش، خشکسالی های رخ داده درچند ایستگاه همدیدی استان خوزستان، برای دوره آماری 18 ساله (2003-1986) تعیین و رتبه بندی و نهایتا پهنه بندی شده است. در روش TOPSIS، برای رتبه بندی دقیق تر، از عناصر آب و هوایی بیشتری نسبت به روش های معمول رایج وبانگرش سازوکاری وبرهمکنشی (سیستماتیک)، استفاده می شود. در نهایت جهت اعتبارسنجی روش پیشنهادی، داده های خروجی آن با خروجی روش 5 SIAP برای تعداد زیادی از ایستگاه های کشور موردمقایسه قرارگرفته که نتایج حاصله گویای اعتبار کافی روش TOPSISمی باشد، به طوری که همبستگی خروجی های مذکور برای ایستگاه های استان خوزستان، مقداری بالا را نشان می دهد.
    کلیدواژگان: خشکسالی آب و هوایی، روش TOPSIS، روش SIAP، رتبه بندی، استان خوزستان
  • شهریار خالدی صفحه 129
    پدیده های بیابان زایی و کویرزایی از جمله مهم ترین مشکلات نواحی خشک و نیمه خشک به شمار می رود. توسعه چشمگیر کویر میقان، بحران محیط زیست را در پی داشته است. از جمله مهم ترین علل پیشروی کویر میقان، تغییرات اقلیمی، کمبود بارندگی، فعالیت های ناشی از عملکرد انسانی، ژئومورفولوژی است. حوضه آبخیز بسته میقان به وسعت 5440 کیلومتر مربع در شمال شرق اراک واقع است. ارتفاعات بیش از 3000 متر در حوضه اثرات رطوبتی خود را بر جای می گذارد. اهمیت پوشش گیاهی در این حوضه جالب-توجه است و احیاء و توسعه آن می تواند پیامدهای خوبی در برداشته باشد. قره داغ نیز از مهم ترین گیاهان شورپسند در حاشیه دریاچه شور کویر میقان است که نشانه مقاومت در برابر شرایط سخت و شور تلقی می گردد. هدف تدوین مقاله معرفی کویر میقان و راه های احیای آن بوده ایستگاه های موردمطالعه اراک و داودآباد است.
    کلیدواژگان: کویر میقان، قره داغ، مناطق خشک
  • مهدی قرخلو، محمود شورچه صفحه 153
    ارزیابی عملکرد شهرهای جدید در ایران چه از نوع شهرهای جدید بدون برنامه ریزی از قبل (مانند تبدیل نقاط روستایی به شهر) و چه از نوع احداث شهرهای جدید، جهت روشن سازی میزان موفقیت و شکست این گونه شهرها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. نتایج ارزیابی از طریق مقایسه و تحلیل اهداف مشخص شده و میزان دستیابی شهرهای جدید به آن اهداف از طریق رویکردی نظری و قضاوت کارکردی حاکی از عدم موفقیت این گونه شهرها با توجه به اهداف تعیین شده برای آنها بوده است. اگرچه نباید برخی موفقیت ها را نادیده گرفت. به دنبال چنین نتیجه ای کلی و با توجه به تحلیل ماهیت روابط شهر و روستا و همچنین شیوه و کیفیت نظام ارزش افزوده حاکم برروابط شهر و روستا در ایران، «نگرش منطقه ای» به شهرهای جدید می تواند پایه ای جهت افزایش موفقیت این گونه شهرها در نظرگرفته شود که در آن اهداف هر دو نوع شهر جدید با هم گره خورده و قابلیت ها و توان های منطقه ای به عنوان بستر توسعه و موفقیت شهرهای جدید جهت رسیدن به انتظام فضایی و توسعه جغرافیایی می انجامد. به بیان دیگر سیاست های رایج در احداث شهرهای جدید به دلیل فقدان دیدگاه فضایی و منطقه ای همراه با شکست بوده است از این رو در این مطالعه نگرش منطقه ای به عنوان یک روش شناسی کارآمد در تحلیل و ارزیابی عملکرد شهرهای جدید در ایران پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: منطقه، ارزش افزوده، شهرجدید، روستاشهر
|
  • Gh. Azizi Page 9
    In this research, climates of Northwest of Iran have been zoning by make used of Geographical Information System (GIS) software (Arc info & Arc view) and utilized numerical ability of Litynski climatic classification method. First, isopleths for each climatic factor on the bases of Litynski method by Arc info, Arc View and SPSS software were calculated. Then every climatic factors classifed based on defined classes in used method. Finally were extracted six climatic maps. The results show there are climatic subtypes in Northwest of Iran. The statistical mode of climatic zones is - class that its areas is km or % of total areas.
  • Dr. Simin Tavallai, Narges Hajinoorousi Page 27
    Pakdasht is located in southern foothills of Alborz mountain. Its area estimated km2. It possesses high agricultural potential. Its close proximity to Tehran (km) has turned it into one of the most attractive migrant center. This unprecedented migration rate in turn, has led to the unpleasant urban physical expansion and agricultural destruction.Thus, the major objective of this study is first to investigate the physical characteristics of the region. This is followed by creation of land use map in order to detect all of the physical changes toward subsequent needed planning management.The research method of this study is followed by production of topographic map of the region along with the corresponding satellite images. As a second step, this map were digited. Through application of GIS, this led to production of elevation maps showing both degree and direction of the elevation of the region. As a further step, relevant processing were done on the satellite images through application of Geomatica software. Superwised classification and maximum likelihood were applied in order to produce land use map.This study suggests that the northern part of the region essentially is not suitable for human habitation in general and agricultural activities in particular. However, southern part possesses high physical poterntials regarding human habitation. This part has drawned a lot of migrants and therefore needs particular attention regarding management issue. According to the finding, the dominant land use is idle lands (). This is followed by agricultural lands () and area under construction (). The area of Pakdasht was hectare prior to. This changed into hectare in. This dictates its physical expansion equal to hectare.
  • Sayed Ataolla Sinae Page 41
    The climate, the natural environments of Iran and tribal and nomadic system provided the grounds for the tribes to dominate the political and governmental system of this country in the course of history. The spontaneous invasion of the tribes and nomads and the flow of the population to the sedentary societies institutionalized their effects on the political and governmental pattern of Iran. Thus, this paper attempts to study the structure of tribal community and its effects on the political and governmental system of this country.
  • Zara Samadi, Saeed Javizadeh Page 61
    Understanding the Earth system and, in particular, its climate, remains one of the major intellectual challenges faced by science. The processes influencingclimate, the mechanisms through which they act, and the responses they generate are, in general, as complex and poorly understood as they are important. Because observational records of climate processes span only the most recent years of Earth's history and, in many instances, are known to be markedly affected by anthropogenic influences, paleorecords of past climates are exceedingly important to the development of scientific understanding of local, regional and global climate systems. Of the various paleorecords available to science, ice cores provide the most direct and highest resolution view of the paleoatmosphere.
  • S.J. Daryabari Page 87
    In this research the empirical transmission probability matrix in the Different Parts of Iran has been produced with precipitation data recorded in the synoptic stations in a years period. For producing the drought transmission data matrix, has been used the Log-Normal that fitted to the data in different groups and regarding to the climate specification of the previous year the analogous groups were created. Then with calculating the maximum correction factor of the parameters µ and , the log-normal distribution was fitted to the drought data. By using the one-step and multi-step transmission probability matrix, the formation of drought variations was predicted with means of the past and present conditions of the climate. It will be possible to predict the droughts in the next year with this empirical transmission probability matrix.
  • F. Khoshakhlag, Z. Hejazizade, H. Mohammadi, Gh. Roshan Page 105
    In this research, using TOPSIS parameter, drought phenomenon is determined and ranking. For this prepuce, using four climatically parameters: rain, temperature, relative humidity and the number of raining days, droughts in Synoptic station, far a 24-years statistical period () was determined and ranking. In TOPSIS method, using more climatically parameters, in relation to old simpler methods, drought phenomenon is noted with systematic interaction. At the end, far testing the proposed method, output data of SIAP and TOPSIS methods are compared far all of the country station.Results are in good agreement with predicted information. For example, the correlation of these two methods for the output at Khuzestan station was calculated as r.
  • S. Khaledi Page 129
    Desertification and Kavir progress are known as the most important problem in arid regions.Within this context, regional studies indicated that expansion of Kavir-e-Mighan toward its sorrounding areas are destroying all vital values and transformed them to be favourized areas supporting fauna and flora. Human based activites, geomorphological and climatic modification are mainly responsible for this catastrophic situations. Mighan basin (km) situated in north-east of Arak. Nevertheles, some elevated uplands with more than m pf altitude bring humidity covering this region.The effects of plants cover in Mighan is notable and any strategy focusing vis a vis to vitalize and expand them help to stop Kavir impacts. Nitraria schoberi is a plant which can be observed commonly in this region and must be considered as a good mean to prevent Kavir expansion and also well known for its resistance against harsh and saline lands.
  • Dr. Mehdi Gharakhlou, Mahmoud Shorjeh Page 153
    The assessment of Newtowns either with planned cities or the cities without planned is very important phenomenon for programmers. In this situation, the success and failure of these types of cities will be seen very clearly. Also, there are some positive approaches, but some other finding indicate that new towns have no regard able success without zoning approaches. With regards to relationship between city and rural and also looking to the quality of discipline governed upon city and rural in Iran, the zoning approaches is very important parameter. Political situation about the building of new towns regardless to zoning approaches are the main reason for the failure of these cities. To sum up, zoning approaches as a methodological framework for assessment of the newtowns are suggested here as a very important study for officials and public in general.