فهرست مطالب

رفاه اجتماعی - پیاپی 11 (زمستان1382)

فصلنامه رفاه اجتماعی
پیاپی 11 (زمستان1382)

  • 308 صفحه، بهای روی جلد: 6,500ريال
  • تاریخ انتشار: 1383/02/08
  • تعداد عناوین: 16
|
  • سرآغاز
    صفحه 9
  • مباحث نظری
  • پرویز پیران صفحه 13
    مقاله حاضر ضمن مروری گذارا بر پیدایش جامعه شناسی مصایب جمعی، به معرفی کار پایه مفهومی این شاخه کم تر آشنای جامعه شناسی پرداخته و سپس از مدیریت بحران سخن به میان آورده و کوشیده است تا نشان دهد که چگونه جامعه شناس مصایب جمعی در زمینه های مختلف می تواند به یاری مدیریت بحران بشتابد. در این رابطه به ضرورت شناخت اجتماع مصیب زده و توصیف ویژگی های آن، تحلیل جامعه شناختی متغیرهای دخیل در زندگی اجتماعی محل حادثه، اهمیت رفتارهای جمعی در برخورد با مصایب جمعی و بالاخره رابطه رفتارهای دست جمعی و بحران پرداخته است. کوشش مقاله آن است که نشان دهد چگونه پنداشت ها و برداشت های ناروا به مباحث مربوط به مصایب جمعی راه یافته است و لازم است تا مباحث علمی از پندارهای یاد شده تفکیک شود. در فرجام ضمن مروری بر زلزله، سیل، بیماری های واگیر دار، قحطی و بمباران های شهری، ادعا شده است که علی رغم آشنایی دیرپای ایرانیان با مصایب جمعی، مدیریت بحران و شناخت مساله با کاستی های اساسی روبه رو است. خواننده با این پرسش تنها گذاشته شده است که چرا در جامعه ای با فهرست بی پایان مصایب جمعی، به سرعت چنین پدیده های مخربی فراموش می شوند و جامعه به انتظار مصیبت بعدی می نشیند؟ علاوه آن که دلیل انطباق سریع جامعه ایرانی با مصائب جمعی کدام است؟
    کلیدواژگان: جامعه شناسی مصائب جمعی، حادثه، مدیریت بحران
  • آسیب پذیری نواحی شهری در برابر بلایای طبیعی در کشورهای در حال توسعه
    ای.ال.کارن تلی ترجمه: دکتر وحید عسگری صفحه 49
    قبلا تصور می شد وقوع حوادث و بلایای طبیعی در مناطق شهری آثار و پیامدهای کم تری در مقایسه با مناطق روستایی دارد. اما امروز، با توجه به تغییرات مشخص که در ساختار و سازمان شهرها به وجود آمده، آن ها را در برابر حوادث غیر مترقبه بسیار ضربه پذیر کرده است. جمعیت شهرها به سرعت در حال افزایش است، تمرکز صنعتی، گسترش محله های فقیر، تعداد زیاد زنان، کودکان و افراد معلول، زمینه مساعد ایجاد بحران های تکنولوژیک، خطرات هسته ای، برج های مرتفع و بسیاری عوامل دیگر، مسایلی هستند که در این مقاله بررسی شده اند و به این وسیله مخاطرات حاصل از آن برای زندگی شهروندان در صورت وقوع حوادث و بلایای طبیعی مطرح شده است. نویسنده در بخش آخر مقاله با توجه به ویژگی های جوامع شهری، چارچوب و ابعاد مدیریت بحران را قبل، همزمان و پس از وقوع حوادث مطرح کرده است.
  • حسینعلی نوذری صفحه 101
    در گفتار حاضر تلاش شده تا با توجه به رئوس کلی مسایل توسعه سیاسی-اقتصادی ایران از منظر جامعه شناسی سیاسی، ضمن ارائه تعریفی از پدیده موسوم به «طبقه متوسط» و بررسی آن در قالب نوعی سنخ شناسی، روند تغییر و تحولات ساختاری - کارکردی جامعه ایران در دوران انقلاب و پس از آن تشریح و ترسیم شود. در این راه به ترسیم روند کلی تحولات سیاسی اجتماعی و اقتصادی در سطح کلان (یعنی در حوزه پارادیم تحلیلی - کاربردی موسوم به جهان سوم) و تقلیل یافته ها و داده های حاصله به یک سطح خرد (ایران)، پرداخته و تاثیر این فرایند یا جریان را بر روند کلی تحولات اجتماعی دو دهه اخیر تجزیه و تحلیل کرده ایم. در مقدمه گفتار حاضر نخست به زمینه ها، بسترهای نظری و چارچوب های متدولوژیک اشاره می کنیم و سپس به تعریف وتبیین یکی از متغیرهای اصلی بحث حاضر یعنی «طبقه متوسط» می پردازیم. در بخش بعدی ضمن معرفی اجمالی الگوهای توسعه در نزد این طبقه، به بررسی روند تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در سال های پس از انقلاب پرداخته و طی آن سه حوزه کلان ایدئولوژی، سیاست و اقتصاد را واکاوی و تحلیل کرده ایم. در پایان نیز به جمع بندی مباحث مطروحه در گفتار حاضر پرداخته ایم.
    کلیدواژگان: انقلاب ایران، توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی، تغییرات اجتماعی، طبقه متوسط
  • مباحث کاربردی
  • حبیب الله آقابخشی صفحه 133
    مطالعه زلزله گذشته ایران و بروز فاجعه های انسانی و مسایل اجتماعی ناشی از آن گویای این حقیقت تلخ است که تجارب هیچ یک از زلزله های دلخراش گذشته راه گشای برنامه ریزی منسجمی برای کاهش عوارض اجتماعی بعدی نبوده است و هر بار به هنگام فاجعه ای مهیب، جامعه به هیاهویی همراه با اقدام های شتاب زده و کم حاصل دچار می شود که گویی نخستین بار است که دچار فاجعه می شود. تنها کافی است به گزارش دکتر ژاله شادی طلب با عنوان «تجربه زلزله رودبار - منجیل» مراجعه شود. (شادی طلب 1370).
    این مقاله بر اساس مشاهدات روزهای نخست فاجعه و مصاحبه با زلزله زدگان پنجم دی ماه 1382 بم تنظیم شده است و در پی توصیف فرایندهای اجتماعی پس از فاجعه و شیوه عملی سازمان های امدادگری است؛همچنین وصف وضعیت دشوار پس از بروز زلزله که ناشی از نبود برنامه های منظم کمک رسانی است.
    در این فاجعه نیز به رغم شکل گیری نوعی انسجام ملی موقت، به سبب ضعف در مدیریت بحران و عدم طرح برنامه هماهنگ و منسجم ازسوی سازمان های امدادگر و توزیع نامناسب و غیر آبرومندانه کالا و آذوقه، همچنین تبعیض آشکار در تامین نیازهای اولیه بازماندگان، آنچه خسارت دید «سرمایه اجتماعی» بود.
    در بخش آخر مقاله نیز نویسنده با پیشنهاد پیش نویس منشور مددکاری اجتماعی برای فاجعه های غیر مترقبه، چارچوبی برای اصلاح مدیریت مداخله در بحران، پیشنهاد کرده است.
    کلیدواژگان: ایران، بم، زلزله، فاجعه غیرمترقبه، مددکاری
  • محمد کمالی، محمدرضا مرادی، منوچهر ارجمند حسابی صفحه 147
    ارائه خدمات ویژه به بازماندگان حوادث و بلایای طبیعی نقش به سزایی در تسریع روند بهبود و سلامتی آنان دارد. در این زمینه ارایه خدمات توان بخشی به سبب وجود تعداد زیاد مجروحان حوادث، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مقاله حاضر به بررسی مقایسه ای نحوه خدمات توان بخشی پس از وقوع زلزله در دو منطقه فارس و گیلان پرداخته است. اطلاعات، با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. نتایج، حاکی از وجود ضعف های جدی در ارایه خدمات به معلولان ناشی از حوادث مذکور است. از این رو پژوهش گران ارایه آموزش های لازم را به مددکاران و اعضای سازمان های مداخله کننده در بحران ها توصیه می کنند.
    کلیدواژگان: آسیب دیدگان، خدمات توان بخشی، زلزله، فارس، گیلان
  • رابین گودمن ترجمه: دکتر نعمت الله بابایی صفحه 163
    گرچه پس از وقوع بلایای طبیعی همه جمعیت یک شهر، روستا یا منطقه آسیب می بینند اما برخی از آنان به دلیل ویژگی های جسمانی، شرایط فرهنگی و یا موقعیت اقتصادی، بیش از دیگران متحمل خسارت و آسیب می شوند. کودکان از جمله گروه های جمعیتی هستند که در فجایع طبیعی سخت در معرض خطر قرار می گیرند. مقاله حاضر می کوشد ابعاد شرایط مخاطره آمیز کودکان و واکنش های آنان را پس از حوادث غیر مترقبه توضیح دهد و راه کارهایی را به منظور مداخله در بحران با توجه و تاکید بر امداد رسانی ارایه کند.
    کلیدواژگان: بلایای طبیعی، کودکان، PTSD
  • آنت آزاریان_ویتالی اسکریپ چنگو - گریگوریان ترجمه: بتول جباریان صفحه 175
    یکی از بزرگ ترین حوادث غیر مترقبه در سال های اخیر، در جمهوری ارمنستان رخ داد. مقاله حاضر با بررسی مطالعات گسترده ای که پس از وقوع حادثه در این کشور انجام شده، ضمن ارایه گزارشی مستند از آثار و پیامدهای روانی حادثه بر کودکان، روش ها و اقداماتی را که به منظور کنترل و درمان عوارض روانی صورت گرفته مطرح کرده است. نکته مهم و حایز اهمیت در این مقاله نشان دادن عوارض حاصل از سیاست های پس از وقوع حادثه است که دامن گیر کودکان شد که یا بی سرپرست شدند و یا پدر و مادر خود را گم کردند.
    کلیدواژگان: کودکان، بلایای طبیعی، زمین لرزه، ارمنستان
  • کاتلین تی یرنی ترجمه: شادی جباریان صفحه 195
    علی رغم این که یکی از کشورهای پرخطر به لحاظ وقوع بلایای طبیعی است، هنوز تعداد مطالعات در حوزه های مختلف از جمله پرداختن به ابعاد روانی - اجتماعی حوادث غیر مترقبه، بسیار اندک است. مقاله حاضر می کوشد تا با ارزیابی ابعاد و روش های مطالعه میدانی در زمان وقوع بلایای طبیعی و پس از آن، تجاربی را در زمینه در اختیار پژوهشگران قرار دهد. مطالعه این مقاله می تواند دریچه های جدیدی پیش روی پژوهشگران و موسسات مطالعاتی، در راه گسترش تحقیقات میدانی در بلایای طبیعی بگشاید.
    کلیدواژگان: بلایای طبیعی، تغییر اجتماعی، مطالعه میدانی
  • نیلوفر متین ترجمه: دکتر حبیب آقابخشی صفحه 207
    طی دو دهه اخیر نقش بخش غیر دولتی در مداخله برای کاهش بلایای طبیعی سخت در کانون توجه قرار گرفته است. در این میان بخش خصوصی، بنگاه ها و شرکت های تجاری نیز علی رغم گرایش سود طلبانه، کارکردهای مثبت و موثری در حوادث غیر مترقبه داشته اند. این کارکردها هم به لحاظ مشارکت بخش خصوصی در آمادگی برای تخفیف آثار و پیامدهای فاجعه (به عنوان برنامه هایی بشر دوستانه) مورد نظر بوده است و هم از این منظر که می تواند برای ارتقای فعالیت این بخش در حوزه هایی که به انتقاع مالی و اقتصادی ختم می شود، بستری مناسب به شمار آید. مقاله حاضر بخشی از یک پروژه گسترده در این زمینه است که تجارب کشور بنگلادش را در این زمینه نشان می دهد.
    کلیدواژگان: بلایای طبیعی، بنگلادش، مسئولیت اجتماعی
  • مشکلات اجتماعی
  • دانیل سارویتس، راجر پیلک ترجمه: دکتر اسعد نیک آیین صفحه 217
    متخصصان رشته های مختلفی چون مهندسی، پزشکی، علوم اجتماعی و یا روان شناسی در توضیح و تبیین بلایای طبیعی و آثار آن، به شکل معمول سنتی، از زاویه دید تخصصی خود نگریسته و به مطالعه و پژوهش پرداخته اند. مقاله حاضر می کوشد تا ضرورت برخورداری از دید و نگرشی کلان تر را در حوادث غیرمترقبه تبیین کند.
    وقوع زلزله در یک منطقه روستایی عقب افتاده و فقیر در مقایسه با یک منطقه شهری توسعه یافته و غنی، آثار و پیامدهای کاملا متفاوتی دارد. از این رو هنگام مطالعه در باب حوادث و بلایای طبیعی محققان رشته های مختلف باید با یکدیگر در تعامل و تبادل باشند.
    کلیدواژگان: بلایای طبیعی، سیاست گذاری، تحقیق
  • براندا مورفی، هالی دالن ترجمه: حمیدرضا محمدی صفحه 243
    مقاله حاضر نقش سرمایه اجتماعی را در مدیریت بحران به بحث گذاشته است. نتایج مندرج در مقاله، حاصل مطالعه ای است که پس از وقوع توفان و آلودگی آب در یکی از روستاهای کانادا به عمل آمده است. نویسنده ضمن گزارش روش مطالعه، به بررسی مدیریت و برنامه ریزی بحران، وضعیت گروه های آسیب پذیر، نقش سازمان های غیر دولتی، وضعیت کمک های اهدایی و بهداشت روانی در حادثه مذکور پرداخته است.
    کلیدواژگان: بلایای طبیعی، سرمایه اجتماعی، کانادا، مدیریت بحران
  • مارین فوردهام ترجمه: دکتر مهدیس کامکار صفحه 263
    ممکن است در بازسازی زمین لرزه در ذهن، مفروض کردن رابطه جنسیت با این مقوله نامربوط به نظر رسد. "خشونت ناگزیر"(The tyranny of the urgent) می تواند مقوله جنسیت را گونه ای تجمل جلوه دهد، اما هدف و نیت این مقاله آزمودن جایگاه جنسیت در سنجش استعداد آسیب پذیری و تسکین و تخفیف زلزله است. در متن مقاله موارد متعددی از تحلیل جنسیتی ارائه می شود که به آسیب پذیری زنان در برخی حوادث و رخدادها می پردازد. سپس به توصیه های لازم در باب آگاهی جنسیتی(gender-aware) که موجب تخفیف و کاهش آلام می شود پرداخته می شود و بعد درباره مرکزیت جنسیت در فجایع و بلایا از نظر سیاست های تصمیم گیری و روش های اجرایی بحث می شود. در ادامه، به قابلیت بالقوه تبدیل شوندگی (Transformative potential) موجود در بلایای زلزله، در ارزیابی و بازبینی مجدد رابطه جنسیت و بلایا، اشاره خواهد شد.
    کلیدواژگان: آسیب پذیری، جنسیت، زمین لرزه
  • جنسیت و سلامت در بلایای طبیعی
    مهدیس کامکار ترجمه: دکتر مهدیس کامکار صفحه 279
    در باب جنسیت و تفاوت جنسیتی در میزان آسیب پذیری و تاثیر گرفتن از بلایا و مصایب همگانی کم تر پژوهش انجام شده است. اطلاعات مختصر در دسترس نیز حاکی از یک الگوی تفاوت جنسیتی در تمام مراحل چرخه فاجعه (مواجهه، احساس خطر، آمادگی در تمام سطوح تاثیر پذیری، تاثرات جسمانی و بهبود و نوسازی) است. این مقاله به بررسی نقش جنسیت در اثر پذیری از بلایای طبیعی پرداخته است
    کلیدواژگان: بلایای طبیعی، سلامت، جنسیت
  • کتابخانه
  • کتابشناسی رفاه اجتماعی(منتخب کتابهای منتشره در پاییز 1382)
    صفحه 291
  • خلاصه انگلیسی مقالات
    صفحه 304
|
  • Parviz Piran* Page 13
    This paper reviews the process which has led to the emergence and development of the Sociology of disasters. Then the main concepts of the paper, disaster and crisis management are introduced and the link between these two are reviewed. It is claimed that crisis management cannot afford to ignore the contribution of sociology of disasters. At the end a list of major disasters experienced by Iranians is presented and a dilemma of Iranian society has been singled out.
    Keywords: Crisis management, disaster, sociology of disasters
  • Hossein, Ali Nowzari* Page 101
    The article has aimed to define, explain and Classify the term "Middle-Class" and then to analyses and examine the main problems of the Iranian Society within the perspective of political Sociology. In classifying and defining the "Middle- class", the main foci were its typology, function, role & Status. Meanwhile the major processes of the structural-functional changes of Iranian Society during and after the revolution have been reviemed briefly.The overall processes of the Socio-politico and economic changes are analyzed at macro-level, i.e. via analytic-functional paradigm within the context of "Third World Middle-Class Revolutions". All the findings are reduced to a micro-level (Iranian Revolution) then.The whole discussions on the Social, political, Economic and cultural changes in Iranian society are made within, and based upon, the three major spheres of ideology, politics and economy.
    Keywords: Development, Middle, class, social Policy, social chang, Revolution
  • Habib Aghabakhshi* Page 133
    The study of previous Earthquakes in iran and humanity and social crises and disorders resulted from them point to this fact that there has been no disaster planning and management based on the previous experiences of different quakes in order to decrerse the social disorders following the disaster. So, we can see a chaos and lots of efforest in vain which see useless and of no use, as if it is the first experience of society hit by quake. Having a brief look at the report provided by Dr.jaleh shaditalab titled as “Roodbar-Manjil Earthquake” will emphasis this fact, (shaditalab 1370).This article is written according to the observation made on the earlier days after the Earthquake and an interview with quake - hit people on Day, 5th, 1382 and is trying to represent a vivid description of inceasing social processes, helping organizations functions and server and unfavorable condition after the Earthquake; Which are the results of mis-management.Although, there seemed to be a tewporary national - based groups and formations, but a great lees of “social capital” occured simply because there were the lack of disaster managements and plannings and undesirable system in distributing foods, clothes and drugs.Finally, the writer has drawn a homework for modification the intervention management according to the social working charter draft.
    Keywords: Bam, Earthquake, iran, social work, unexpected disaster
  • Mohammad Kamali*, Mohammad Reza Moradi, Manoochehr Arjmand Hesabi Page 147
    Representing Specific Services to the natural disasters Survivers plays an important role in accelerating health and develop condition. Among these services, a great deal of attention should be devoted to rehabiliating services scince there remain a lot of injuries after these incidents. This article makes a comparison of services given in earthquakes happened in two separated provinces Guilan and Fars. The information is gathered by doing a survey and focuses on weak points in giving the mentioned services to disabled people of the earthquakes, in those regions. So the researchers recommend a fruitful and special training courses for social workers and different organizations dealing with such crises.
    Keywords: Earthquake Fars, Guilan, Rehabilitating Services