پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی
پیاپی 29 (نیمه دوم 1387)

هدف این مقاله سنخ شناسی و طبقه بندی انواع یاریگری ها و تعاونی های سنتی در ایران است. بر اساس سمت و سوی کنش یاریگری، همکاری به سه نوع درون سویه، برون سویه و میان سویه تقسیم می شود. دگریاری نمونه ی بارز همکاری برون سویه است که خود به چند نوع قابل تقسیم است. خودیاری مصداق کامل همکاری درون سویه است که خود به دو نوع خودیاری مشاع و خودیاری مفروز تقسیم می شود. همیاری نمونه ی بارزی از همکاری میان سویه است که از جهاتی نظیر دگریاری و از لحاظ برخی ویژگی ها شبیه خودیاری است.

با مطالعه ی تغییر الگوی نظام شهری در سطح جهانی، ملی و منطقه ای می توان به ساختار یابی مجدد اقتصادی-اجتماعی و فضایی این مناطق آگاهی پیدا کرد. افزایش بی رویه ی شهرنشینی و تشدید روند ساخت و سازها در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران به بروز مشکلات عدیده ای در زمینه ی مدیریت شهری به ویژه تامین زیرساخت های شهری منجر شده است. استان مازندران با ویژگی های طبیعی منحصر به فرد خویش از جمله کانون های تحولات اخیر در عرصه ی توسعه ی شهری بوده است. توزیع فضایی شهرهای استان مازندران در طی سال های 1365 و 1375 معرف تمرکز و انبوهش جمعیت شهری در قسمت های مرکزی استان است. این مطالعه سعی دارد با بهره گیری از قانون رتبه- اندازه[1]به بررسی تغییر شبکه ی شهری استان در طی دو سرشماری اخیر بپردازد. روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه به صورت توصیفی-تحلیلی بوده است. ابتدا داده های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس نتایج تحقیق با نرم افزارهای اکسل و اتوکد ترسیم شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که سیستم شهری استان نامتوازن، و مهم تر این که نیازمند سیاستگذاری توسعه ی منطقه ای برای توزیع مناسب تر جمعیت و ملاحظه ی نقش شهرهای کوچک تر به ویژه در نیمه ی غربی استان است.

بزه کاری نوجوانان با آثار منفی روانی، اقتصادی و اجتماعی، یکی از مسایل اجتماعی مهم ایران است. زیرا جامعه ایران از نظر ساختار جمعیتی، کشوری با جمعیت نوجوان و جوان است. هدف این مقاله جستجو از علل بزه کاری نوجوانان (در ابعاد دزدی، تخریب و خشونت) در کل جامعه ی ایران نیست، بلکه تمرکز آن بر شهر رشت است تا با انجام چنین مطالعاتی در شهرهای بزرگ دیگر، زمینه برای اظهار نظر درباره ی جامعه ی ایران فراهم شود. در این بررسی از چهار چوب نظری ترکیبی - متشکل از عناصری از نظریه های پیوند اجتماعی، خویشتنداری و فعالیت های روز مره - استفاده شده است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که نوجوانانی که خویشتنداری ضعیفی دارند، پیوند اجتماعی آنها نیز ضعیف است و بزه کاری بیشتری را مرتکب می شوند.

جهت گیری ارزشی، نگرش و کنش های افراد را مشخص می سازد. این پژوهش به شیوه ی پیمایشی به آزمون فرضیه هایی در مورد ارتباط شاخص های اقتصادی - اجتماعی توسعه انسانی با جهت گیری ارزشی می پردازد. داده ها از طریق مصاحبه با تعداد 990 نفر از افراد 15 ساله و بالاتر بدست آمده، که به شیوه ی نمونه گیری تصادفی از میان ساکنان شهرهای شیراز و یاسوج انتخاب شده اند. داده های بررسی نشان می دهد که رابطه ی معنا داری بین شاخص های اقتصادی - اجتماعی توسعه انسانی (سطح فرد، سطح سواد والدین، میزان احساس امید به زندگی، پایگاه اقتصادی) و همچنین وضعیت شغلی (متغیرهای مستقل) از یکسو، و جهت گیری ارزشی (متغیر وابسته) از سوی دیگر وجود دارد. به عبارتی هر چه شاخص های اقتصادی - اجتماعی توسعه انسانی بیشتر بهبود یابند، نمره ی جهت گیری ارزشی نیز افزایش می یابد و افراد از نظر ارزشی با توسعه سازگارتر هستند. در پایان نیز پیشنهادهایی برای بررسی بیشتر موضوع جهت گیری ارزشی ارائه گردیده است.

هدف این تحقیق بررسی تاثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی بر میزان گذران فراغت در بین دانش آموزان شهرستان آباده می باشد. پس از مروری بر پژوهش های داخلی و خارجی و همچنین نظریه های مرتبط با موضوع، یک چارچوب تلفیقی با استفاده از نظریه ی بوردیو تهیه گردیده که بر پایه ی آن یک مدل تجربی شامل تاثیر 9 متغیر مستقل بر میزان گذران اوقات فراغت در بین دانش آموزان شهرستان آباده به دست آمد.
روش تحقیق در این مطالعه، پیمایشی است. جامعه ی آماری تحقیق کلیه ی دانش آموزان مقطع متوسطه ی شهرستان آباده بوده است که یک نمونه 500 نفری از دخترها و پسرهای دبیرستانی با شیوه ی نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان دهنده ی آن است که به ترتیب متغیرهای استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، دلبستگی به دوستان مذهبی بودن، و دلبستگی به مدرسه بر روی هم 1/36 درصد تغییرات را در میزان اوقات فراغت دانش آموزان تبیین می کنند.

بزرگ علوی، نویسنده واقع گراست و رمان او (چشم هایش) از نوع رمان سیاسی - اجتماعی است. مقاله ی حاضر، نقد و تحلیل مسائل اجتماعی رمان مذکور است. پس از بیان مقدمه ای درباره ی رمان، نویسنده می کوشد درون مایه های اصلی رمان را نشان دهد و به تشریح و تبیین درونمایه های مانند اشرافی گری، عشق، تجدد و مدگرایی زنان اشرافی، مبارزه ی اجتماعی، اختناق سیاسی - اجتماعی، سر سپردگی و اطاعت کورکورانه، ناکامی روشن فکران مبارز و... بپردازد.